ผลงานวจยของสานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปราม

การทจรตแหงชาต

โครงการศกษามาตรการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงเพอปองกนการทจรต

The Political Economy of the Cassava Market Intervention Measures

สานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.)

ตลาคม 2553

ผลงานวจยของสานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปราม

การทจรตแหงชาต

โครงการศกษามาตรการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงเพอปองกนการทจรต

The Political Economy of the Cassava Market Intervention Measures

โดย

ชยสทธ อนชตวรวงศ

นภา ศรอนนต

สวรรณา ตลยวศนพงศ

มลนธสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

ตลาคม 2553

กตตกรรมประกาศ

รายงานการวจยเรอง โครงการศกษามาตรการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงเพอปองกน

การทจรต (The Political Economy of the Cassava Market Intervention Measures) เปนโครงการ

ทจดทาข นโดยมลนธสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI) ไดรบทนอดหนนการวจย

จากสานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.) เพอศกษาวเคราะห

นโยบาย สถานการณ และมาตรการของรฐในการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง วเคราะหและประมาณ

การตนทนทางการเงนและความสญเสยประสทธภาพตอระบบเศรษฐกจทเกดจากการดาเนนโครงการ

รบจานาหวมนสาปะหลงจากเกษตรกร ศกษารปแบบและกระบวนการทจรต ตลอดจนเสนอแนะ

แนวทางทมประสทธภาพและสามารถปองกนการทจรตได

คณะผวจยขอขอบคณสานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต

ทไว วางใจและมอบหมายใหคณะผวจยดาเนนการศกษาวจย ตลอดจนอนมตงบประมาณอดหนน

โครงการวจยน และขอขอบคณคณะทางานตรวจสอบทางวชาการรวมถงเจาหนาทของ ป.ป.ช. ทกทาน

ทไดใหขอคดเหน คาปรกษา และคาแนะนาซงเปนประโยชนอยางมากตอการศกษาวจยคร งน

นอกจากน โครงการวจยน สาเรจลลวงดวยดโดยไดรบความอนเคราะหและความชวยเหลอ

เปนอยางดจากหนวยงานตางๆ ทเออเฟอขอมลโดยเฉพาะธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

การเกษตร องคการคลงสนคา กรมการคาตางประเทศ สานกงานเศรษฐกจการคลง องคกรเอกชน

ผ ทไดเสยสละเวลาอนมคาใหสมภาษณเชงลก ตลอดจนผ เขารวมประชมในงานสมมนาทหลายทานได

รวมแสดงความคดเหนและใหขอมลทเปนประโยชนอยางยงซงทาใหการวจยมความสมบรณยงข น

ทายทสด มลนธสถาบนฯ หวงเปนอยางยงวา ผลการศกษาน จะเปนประโยชนแกผ ทเกยวของ

ท งในภาครฐและเอกชน เพอใหการดาเนนนโยบายของรฐมประสทธภาพยงข น

คณะผวจย

บทคดยอ

มนสาปะหลงเปนพชเศรษฐกจทสาคญของไทยรองจากขาวและยางพารา โดยทผานมาภาครฐ

ไดเขามามบทบาทสาคญตอการพฒนาศกยภาพของเกษตรกรและยกระดบคณภาพของมนสาปะหลง

ไทย แตปญหามกเกดข นบอยคร งเมอราคามนสาปะหลงผ นผวนและตกต า ซงสงผลใหเกษตรกร

ไมสามารถขายผลผล ตไดในระดบราคาท นาพอใจหรอ คมกบตนทนคาใชจ ายทใชใน

การเพาะปลก เกษตรกรทไดรบผลกระทบจากราคาหวมนสาปะหลงทตกต าจงมกรวมตวกน

เพอเรยกรองใหรฐยนมอเขาชวยเหลอ

ในชวงเกอบ 10 ปทผานมา รฐบาลตางๆ ไดเนนแนวทางการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง

ผานการรบจานาหวมนสดเพอชวยเหลอเกษตรกร แตการสรางอปสงคเทยมน นไมเกดประโยชน

มากนก เพราะรฐไมไดรบจานาหวมนสดไวท งหมดดงจะเหนไดวาทผานมารฐบาลเปดรบจานา

หวมนสาปะหลงเพยง รอยละ 1 ถงรอยละ 11 ของปรมาณหวมนสดทผลตไดในประเทศในชวงป

2543-2550 นอกจากน น หากพจารณากระบวนการหรอข นตอนการรบจานาแลว มหลายฝายจากท ง

ภาครฐและเอกชนทเขามาเกยวของในกระบวนการรบจานา โดยทแตละฝายมว ตถประสงคทแตกตาง

กน หากไมมระบบตรวจสอบและจงใจทดพอ ยอมเปดโอกาสในการทจรตคอรรปชนไดในทสด

การทจรตในโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงทผานมาเกดข นหลายลกษณะ เชน การสวมสทธ

สตอกลม การปลอมปน เปนตน ซงยากตอการประเมนความเสยหายเพราะไมปรากฏวามขอมลสถตท

นามาใชประเมนไดนอกจากไดรบรผานการสมภาษณผ ทเกยวของเทาน น

อยางไรกด การศกษาน ไดพยายามช ใหเหนชองทางทอาจนาไปสการทจรต โครงการ

ไดประเมนคาเชาทางเศรษฐกจของเกษตรกรและผ ประกอบการทเขารวมโครงการแทรกแซง ตลอดจน

ประเมนตนทนการดาเนนงานและความสญเสยทางเศรษฐกจ จากการดาเนนโครงการแทรกแซงตลาด

มนสาปะหลงในหลายชวงเวลาทผานมา การศกษาช ใหเหนวา โครงการแทรกแซงตลาด

หวมนสาปะหลงกอภาระการคลงใหแกรฐบาลจานวนหลายพนลานบาทในแตละป เพอรบจานา

หวมนสาปะหลงจากเกษตรกรและเสยคาใชจายในการแปรสภาพและคาใชจายในการดาเนนงาน

ตางๆ ใหแกท งผ ประกอบการลานมนและโรงแปงมน รวมถงหนวยงานของรฐ เชน อคส. และ

ธ.ก.ส. แมวารฐบาลจะสามารถระบายผลผลตทหลดจานาได แตผลกาไรทเกดข นกย งไมเพยงพอกบ

คาใชจายในการรบจานาท งหมด

โดยรวมแลว มาตรการรบจานาหวมนสดน มไดสงผลดตอเกษตรกรสวนรวม กลาวคอ ม

เกษตรกรเพยงบางสวนเทาน นทไดรบประโยชนจากการเขารวมโครงการ แมวาเกษตรกรทไดเขารวม

โครงการ แตรายไดทเพมข นจากการจานากมไดสงเมอเทยบกบตนทนคาใชจายทรฐตองสญเสยไป

นอกจากน น โครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงย งไดสรางคาเชาทางเศรษฐกจจานวนมากแก

ii

ผ ประกอบการตางๆ เชน กรณโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงป 2549/50 น น คาเชา

ทางเศรษฐกจทคานวณไดมมลคารวมกนประมาณ 1.5 พนลานบาท โดยทผ ประกอบการลานมน

โรงแปงมนสาปะหลง และผ ประมลซอผลตภณฑมนสาปะหลงในคลงของรฐ เปนกลมทไดรบ

ประโยชนมากทสด เปนตน ท งน โครงการแทรกแซงฯ ย งกอใหเกดการพฒนากระบวนการแสวงหา

คาเชาทางเศรษฐกจและการทจรตคอรรปชนรปแบบใหมซงเปนผลเสยตอเศรษฐกจสวนรวมและ

ย งบดเบอนกลไกตลาด ทาใหไมเกดการพฒนาตลาดมนสาปะหลงเทาทควร

ฉะน น ภาครฐควรจะดาเนนนโยบายและมาตรการในอนาคตเพอลดปญหาทสาคญ 6 ประการ

ไดแก (ก) ภาระการคลงของรฐบาลจากการดาเนนโครงการรบจานาหวมนสาปะหลงสด (ข) โอกาส

ในการทจรตโครงการทเกดจากความรวมมอระหวางเกษตรกร ผ ประกอบการโรงมนและลานมน

รวมถงเจาหนาทของรฐ (ค) ความบดเบอนของกลไกตลาดมนสาปะหลงซงกระตนใหผ ประกอบการ

มนสาปะหลงหวงหาประโยชนจากโครงการแทรกแซงตลาดมากกวาทจะพงตนเองในการสรางตลาด

และพฒนาศกยภาพในการแขงขน (ง) การเรงขดหวมนสดออกขายอนเนองจากความกงวลของ

เกษตรกรในเรองของความผนผวนของราคาหวมนสดในแตละฤดกาลเกบเกยวและคณภาพเชอแปง

(จ) ปญหาคณภาพของมนสาปะหลงทใหผลผลตไมด มเปอรเซนตเชอแปงต า ซงเปนสาเหตหนงททา

ใหเกษตรกรถกกดราคา และ (ฉ) การขาดแคลนขอมลเกษตรกร เชน พนทเพาะปลก ปรมาณผลผลต

เปนตน เพอแกไขปญหาท งสามประการขางตน ภาครฐควรทบทวนบทบาทของตนเองและกาหนด

มาตรการใหมทสงเสรมใหเกดการพฒนากลไกตลาดและลดความบดเบอน

เนองจากมาตรการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรกอใหเกดภาระการคลงทสงและย งเปดโอกาส

ใหมการทจรตคอรรปชนไดในหลายระดบช น กอปรกบเกดประโยชนแกเกษตรกรเพยงบางสวน

เทาน น รฐจงควรทบทวนและหาแนวทางการชวยเหลอเกษตรกรรปแบบอนทนาจะเกดประโยชนและ

มความโปรงใสมากข น เชน การใชเครองมอทางการเงนเพอประกนความเสยงดานราคา (put option)

ซงจะชวยใหเกษตรกรทเขารวมโครงการไดรบราคาข นต าในภาวะทราคาตกต าเกนความคาดหมาย

โดยมรฐเปนผจายชดเชยสวนตางของราคาทเกดข น กระตนใหเกดการชะลอการขดหวมน การพฒนา

ฐานขอมลเกษตรกรและการผลตอยางเปนระบบและมการปรบปรงขอมลสม าเสมอ รวมท ง

การสงเสรมอตสาหกรรมตอเนองอนๆ ทสรางมลคาเพมจากมนสาปะหลง เชน การใชมนเสน

เพอผลตเอทานอลสาหรบอตสาหกรรมผลตแกสโซฮอล เปนตน

Abstract

Cassava is one of the main economic crops of Thailand along with rice and rubber.

During the past decades, Thai governments have played an important role in enhancing

the capabilities of farmers and improving the quality of cassava. However, there still exist

critical problems associated with price uncertainty and the decline in prices of cassava

roots which affect the farmers’ revenues. And the problems become more severe when

the revenues received from the sale of their cassava roots cannot cover their costs, leading

to the gathering of farmers to put pressure on the government to help solve the problem.

During the past 10 years, Thai government has emphasized very much on the

implementation of cassava price intervention program, expecting that it will help raise the

cassava’s price level. However, the attempts to create artificial demand through the

program were not efficient since the pledging program pulled only a small fraction of

cassava roots from the market, accounting for 1-11 percent of total cassava roots

produced in the country during 2000-2007. In addition, because the program involved

several parties from both private and public sectors, it was prone to corruption if without

efficient monitoring and incentive systems. Many key informants have claimed that the

misconducts in the program came in several forms such as the purchase of farmers’ rights,

the fraudulent declaration about the level of cassava stocks, the inclusion of unwanted

substances into the processed products, etc. The economic losses from such misconducts

are hardly quantified due to lack of reliable data.

This study however attempts to investigate a wide range of opportunistic activities

that are prone to corruption, to measure economic rents enjoyed by various parties

involved in the program, and also to estimate economic losses caused by government

intervention. The overall results suggest that the cassava pledging program undertaken by

Thai government imposed a fiscal burden of many billions of baht each year to pay the

farmers entering the program, the private operators authorized to process pledged cassava

roots into starch and chips, and also the government related agencies such as the Public

Warehouse Organization, the Bank for Agriculture and Agricultural Cooperatives.

Although the sale of pledged cassava products at a relative higher price could somehow

reduce the cost of implementing the program, what we found in this study shows that the

revenues did not cover the overall costs.

iv

Further, the program tended to benefit only a small fraction of farmers whereas

substantial amount of economic rents mainly go to the producers of cassava chips and

starch, and also to those who win the bid for the stock of cassava products. For instance,

the 2006/07 cassava market intervention scheme was likely to generate, in aggregate,

approximately 1.5 billion baht of economic rents. In addition, the scheme had induced

innovation in rent-seeking activities and corruption at various implementing levels.

Overall, the government policies and measures to be initiated and implemented in

the future should be aimed at alleviating the following six important problems, including

substantial amount of fiscal burdens in the implementation of pledging program, the

market distortion casued by the government intervention, the excess supply of cassava

roots by farmers at the early harvesting season for fear that the price will fall if waiting

too long into the future, the low starch contents of cassava roots, and the lack of

information about farmers and their farm-related information.

To mitigate these problems, the government should not implement the pledging

scheme any longer but turn to use a more transparent method of helping the cassava

farmers. A widely known financial tool called “Put Option” could be an important

alternative which the government will be responsible for the cost incurred from the

downside risk of the decrease in cassava root price in the future whereas the farmers are

ensured that they will certainly get the minimum amount of money which is higher than

their costs of production. In implementing such a price risk guarantee scheme, the

government needs to set up an effective and efficient monitoring unit and to develop

comprehensive database about cassava farmers and their farming capacity. This will help

reduce the likelihood of intentionally purchasing farmers’ rights as we encounter during

the implementation of the past cassava pledging scheme. The government should also

place further support to the on-going industries that can make use of cassava products in

their production. With an on-going demand for cassava products as in the ethanol

producing industry, the price of cassava should become more stabilized and the

persistence in this demand will benefit the farmers in the long-run.

สารบญ

หนา

กตตกรรมประกาศ

บทคดยอ ............................................................................................................................................................................. i

Abstract ........................................................................................................................................................................... iii

บทท 1 บทนา .................................................................................................................................................................. 1

1.1 ความสาคญของปญหา ....................................................................................................................................... 1

1.2 ว ตถประสงคของการศกษา ................................................................................................................................ 7

1.3 กรอบแนวคดและวธวจย.................................................................................................................................... 8

1.4 โครงสรางการศกษา ......................................................................................................................................... 15

บทท 2 โครงสรางและสถานการณตลาดมนสาปะหลง ............................................................................................... 17

2.1 สถานการณตลาดมนสาปะหลงไทย .................................................................................................................. 17

2.2 บทบาทของภาครฐตอการพฒนาตลาดมนสาปะหลงไทย .............................................................................. 29

บทท 3 โครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงและรปแบบการทจรต ...................................................................... 37

3.1 สาระสาคญของโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง ................................................................................ 37

3.2 การกระจายตวของเกษตรกรทเขารวมโครงการรบจานา ............................................................................. 52

3.3 การระบายผลผลตมนสาปะหลงทไดจากโครงการรบจานา ........................................................................... 53

3.4 ชองทางการเกดทจรตโครงการรบจานามนสาปะหลง ................................................................................... 54

3.5 สรป ................................................................................................................................................................... 59

บทท 4 การประเมนตนทนและความสญเสยประสทธภาพตอระบบเศรษฐกจ

จากการดาเนนโครงการรบจานาหวมนสาปะหลง ........................................................................................ 61

4.1 ภาระทางการคลงในการดาเนนโครงการรบจานาหวมนสาปะหลง ............................................................... 61

4.2 คาเชาทางเศรษฐกจ (economic rent) ................................................................................................................ 65

4.3 ความสญเสยประสทธภาพตอระบบเศรษฐกจ (economic loss) ..................................................................... 70

4.4 สรป ................................................................................................................................................................... 74

บทท 5 สรปและขอเสนอแนะ ...................................................................................................................................... 77

บรรณานกรม.................................................................................................................................................................... 83

ภาคผนวก .......................................................................................................................................................................... 85

vi

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 1-1 โครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง ................................................................................................... 3

ตารางท 2-1 เนอทและผลผลตมนสาปะหลงป 2552 จาแนกเปนรายภาค ................................................................. 21

ตารางท 2-2 ความตองการใชมนสาปะหลง (หนวย: ลานตนหวมนสด) .................................................................. 22

ตารางท 2-3 มลคาการสงออกผลตภณฑมนสาปะหลง ป 2539-2551 ...................................................................... 24

ตารางท 2-4 ตลาดสงออกผลตภณฑมนสาปะหลงสาคญของไทย ........................................................................... 26

ตารางท 2-5 นโยบายและมาตรการของรฐทมผลตอการพฒนาอตสาหกรรมมนสาปะหลง.................................... 33

ตารางท 3-1 สาระสาคญของโครงการรบจานาหวมนสด ......................................................................................... 40

ตารางท 3-2 เปรยบเทยบมาตรการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงในรฐบาลสมยตาง ๆ............................................ 41

ตารางท 3-3 ผลการเปรยบเทยบราคารบจานา ราคาตลาด

และปรมาณการรบจานามนสาปะหลงของรฐบาลสมยตาง ๆ............................................................... 48

ตารางท 3-4 จ านวนเกษตรกรและมลคาจานาของเกษตรทเขารวมโครงการรบจานามนสาปะหลง

จ าแนกตามช นมลคาจานา ...................................................................................................................... 52

ตารางท 3-5 ผลการระบายผลตภณฑมนสาปะหลง ................................................................................................... 54

ตารางท 4-1 ปรมาณการรบจานาและราคารบจานา ................................................................................................... 63

ตารางท 4-2 ตนทนในการดาเนนงานโครงการรบจานา............................................................................................ 64

ตารางท 4-3 คาเชาทางเศรษฐกจของเกษตรกรและผ ประกอบการมนสาปะหลง

(กรณประมลซอมนเสนและขายมนเสนในประเทศ) ............................................................................ 67

ตารางท 4-5 คาความสญเสยประสทธภาพตอระบบเศรษฐกจ (economic loss)

สาหรบการแทรกแซงป 2548/49 ............................................................................................................ 75

ตารางท 4-6 คาความสญเสยประสทธภาพตอระบบเศรษฐกจ (economic loss)

สาหรบการแทรกแซงป 2549/50 ............................................................................................................ 76

สารบญรป รปท 1-1 ราคาหวมนสาปะหลงสด (เชอแปง 25% จ.โคราช) และราคารบจานา ......................................................... 4

รปท 1-2 ผลกระทบของนโยบายรบจานามนสาปะหลง............................................................................................. 13

รปท 1-3 ผลกระทบของนโยบายการรบจานามนสาปะหลงกรณราคาจานาสงกวาราคาตลาด................................. 14

รปท 2-1 พนทเกบเกยว ปรมาณผลผลตและผลผลตตอไร ป 2519-2552................................................................... 19

รปท 2-2 ความตองการใชมนสาปะหลงในอตสาหกรรมตางๆ ............................................................................... 22

รปท 2-3 ความผนผวนรายป (annualized standard deviation) ของ

อตราการเปลยนแปลงของราคา หวมนสดทเกษตรกรขายไดทไรนา ......................................................... 28

รปท 3-1 ข นตอนการรบจานาใบประทวนมนสาปะหลง ........................................................................................... 49

รปท 4-1 การประเมนความสญเสยประสทธภาพตอระบบเศรษฐกจดวยแผนภาพ ................................................... 72

บทท 1

บทนา

1.1 ความสาคญของปญหา

มนสาปะหลงเปนพชสาคญทางเศรษฐกจของประเทศไทยเชนเดยวกบพชผลทางการเกษตร

ประเภทขาว ยางพารา และน าตาล ผลตภณฑทไดจากการแปรรปหวมนสาปะหลงสด เชน แปง

มนสาปะหลง มนสาปะหลงอดเมด ผลผลตสวนใหญประมาณสามในสของผลตภณฑมนสาปะหลง

ท งหมดทผลตได ถกสงออก ท งน ประเทศไทยเปนผ สงออกผลตภณฑมนสาปะหลงรายใหญทสดของ

โลก โดยคาดวามสดสวนสงออกถงกวา รอยละ 70 และสรางรายไดเปนเงนตราตางประเทศเขาประเทศ

หลายหมนลานบาทในแตละป ท งน มลคาการสงออกผลตภณฑมนสาปะหลงไดขยายตวเพมข นจาก

34,518 ลานบาทในป 2547 เปน 47,756 ลานบาทในป 2551 คดเปนอตราการเตบโตเฉลย รอยละ 8.45

ตอป นอกจากน น ความตองการใชมนสาปะหลงในประเทศและตางประเทศทเพมข น จงสงผลดตอ

เกษตรกรในประเทศจานวนมากในแงของการสรางรายได ในชวงเวลาทผานมา การเพาะปลกมน

สาปะหลงนบเปนกจกรรมทชวยรองรบแรงงานไดคอนขางมาก โดยมครวเรอนทเพาะปลกมน

สาปะหลงราวๆ 500,000 ครวเรอน หากพจารณาเชงพนท พบวา พนทเพาะปลกมนสาปะหลงครอบคลม

จงหวดตางๆ ถง 45 จงหวด โดยมการปลกมากทสด ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยรวมแลวพนท

เพาะปลกมนสาปะหลงมมากถง 7.75 ลานไรหรอคดเปนสดสวน รอยละ 28 ของเนอทถอครองทาง

การเกษตรท งหมดทใชปลกพชไร

อยางไรกตาม หลายชวงเวลาทผานมา ราคาหวมนสาปะหลงและผลตภณฑมนสาปะหลงมก

ไมคอยมเสถยรภาพเทาทควร เชน ราคามนสดทเกษตรกรขายไดในชวงปการผลต 2543-2551 อย

ระหวาง 0.72 - 2.34 บาทตอกโลกรม ซงถอไดวาราคาคอนขางผ นผวน สาเหตหนงเกดจากปจจย

ภายนอกเพราะผลตภณฑมนสาปะหลงสวนใหญของประเทศไทยถกสงออกเพอปอนตลาดตางประเทศ

มากกวาทจะใชเพอบรโภคภายในประเทศ นอกจากน น ความแปรปรวนของฤดกาลและสภาพดนฟา

อากาศกเปนอกปจจยหน งทสงผลกระทบตอการผลตมนสาปะหลงในแตละป หากปใดทมผลผลต

หวมนสาปะหลงลนตลาด ราคามนสาปะหลงกมกจะตกต าและสงผลกระทบตอเกษตรกรผ เพาะปลก

มนสาปะหลง ในทางตรงกนขาม หากปใดตลาดมความตองการใชผลตภณฑมนสาปะหลงจ านวนมาก

เชน ในชวงทเกดภาวะแลงในตางประเทศทปลกมนสาปะหลงและพชพลงงานอนๆ ยอมทาใหราคาของ

ผลตภณฑมนสาปะหลงขย บสงข น ซงเปนผลดตอเกษตรกรใหมรายไดเพมสงข นดวย

2

เนองจากอตสาหกรรมมนสาปะหลงมความสาคญตอเกษตรกรไทยรวมถงเศรษฐกจและสงคม

สวนรวม ทผานมาจงมกพบวา ภาครฐไดเขาไปมบทบาทสาคญตอการผลตและการตลาดของ

มนสาปะหลง กลาวคอ รฐบาลไทยไดด าเนนนโยบายและมาตรการตางๆ ครอบคลมดานการผลต

ดานการสงเสรมการแปรรป ดานการตลาดและดานราคา ตลอดจนดานการสงออก หลายๆ มาตรการท

ผานมา เชน การสนบสนนการวจยปรบปรงพนธและการขยายพนธม นสาปะหลงทด สงผลดตอ

การพฒนาอตสาหกรรมมนสาปะหลง ในขณะทอกหลายมาตรการไดสงผลลบตอตลาดมนสาปะหลง

เชน มาตรการจากดโควตาการสงออกผลตภณฑมนสาปะหลงซงจ ากดการแขงขนในตลาดลง อยางไร

กด มาตรการดงกลาวไดถกยกเลกไปแลว แตในระยะหลงภาครฐเรมหนมาเนนการแทรกแซงตลาด

มนสาปะหลงมากข น โดยทวธการแทรกแซงตลาดไดถกพฒนาข นหลายรปแบบ เชน การให

ความชวยเหลอแก เกษตรกรโดยรฐปลอยเงนกดอกเบ ยต าแกผ ประกอบการโรงงานผลตแปง

มนสาปะหลงเพอใชเปนเงนทนหมนเวยนในการรบซอหวมนสดจากเกษตรกรในราคาทรฐบาลกาหนด

(1.01 บาท/กโลกรม ตามโครงการแทรกแซงตลาดหวมนสาปะหลงฤดการผลต 2539/40) มาตรการจาย

คาชดเชยใหแกลานมนและโรงงานมนอดเมดสาหรบสวนตางระหวางราคาทรฐบาลกาหนดและราคา

ตลาด รวมท งการจายคาขนสงชดเชยตามระยะทาง (ป 2540 โดยรฐบาลต งงบประมาณการชดเชย

สวนตางราคาในโครงการดงกลาวไวประมาณ 2,982 ลานบาท เพอใชด าเนนโครงการ โดยมการเบกจาย

จรง รอยละ 46) มาตรการรบจานาหวมนสดเรมตนคร งแรกในฤดการผลต 2542/43 เปนตน โดยในชวง

ประมาณ 10 ปทผานมา รฐบาลดาเนนมาตรการแทรกแซงตลาดผานโครงการรบจานาหวมนสด

จากเกษตรกรเปนประจาเกอบทกฤดการเพาะปลกมนสาปะหลง (ดตารางท 1-1)

3

ตารางท 1-1: โครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง

ป เปาหมาย

(ลานตน

หวมนสด)

ราคารบจานาหวมนท

มเชอแปง 25%

(บาท/กก.)

วธการ อตราแปรสภาพ

หวมน

คาจางแปรสภาพ

(บาท/ตน)

ผลการแปร

สภาพ

(ลานตน)

วธรบจานา

2549/50 7.5 พ.ย. 49 = 1.25

ธ.ค. 49 = 1.30

ม.ค. 50 = 1.35

ก.พ. 50 = 1.40

ม.ค. 50 = 1.45

เม.ย. 50 = 1.50

หวมนแปร

สภาพเปนมน

เสนและแปง

มนสาปะหลง

มนเสน = 2.38 : 1

แปงมน = 4.4 : 1

มนเสน = 300

แปงมน = 2,550

มนเสน = 0.035

แปงมน = 0.008

(ขอมล 2 พ.ย. 49

ถง 23 ม.ค. 50)

1. เกษตรกรนา

หวมนสดจานาก บ

อคส. และ อคส.

ออกใบประทสวน

ใหเกษตรกร

2. ธ.ก.ส. รบจานา

ใบประทวน

3. ครบ 3 เดอน

เกษตรกรไถถอน

เปนมนเสน/แปง

ตามอตราการแปร

สภาพหวมนดท

ก าหนด (หรอ

เกษตรกรเลอกไม

ไถถอนก ได มน

สาปะหลงทฝาก

ไวก จะตกเปนของ

รฐ

2548/49 5.0 พ.ย.-ธ.ค. 48 = 1.30

ม.ค.-เม.ย. 49 = 1.50

หวมนแปร

สภาพเปนมน

เสนและแปง

มนสาปะหลง

มนเสน = 2.38 : 1

แปงมน = 4.4 : 1

มนเสน = 255

แปงมน = 2,300

มนเสน = 0.326

แปงมน = 0.000

2547/48 5.0 13 ต.ค. 47 = 1.10

29 ต.ค. 47 = 1.20

ธ.ค. 47–เม.ย. 48 = 1.50

หวมนแปร

สภาพเปนมน

เสนและแปง

มนสาปะหลง

มนเสน = 2.38 : 1

แปงมน = 4.4 : 1

มนเสน = 255

แปงมน = 2,300

มนเสน = 0.067

แปงมน = 0.000

2546/47 5.0 พ.ย. 46 = 1.05

ม.ค. 47 = 1.10

ก.พ.-เม.ย. 47 = 1.15

หวมนแปร

สภาพเปนมน

เสนและแปง

มนสาปะหลง

มนเสน = 2.38 : 1

แปงมน = 4.4 : 1

มนเสน = 240

แปงมน = 2,300

มนเสน = 0.150

แปงมน = 0.407

2545/46 ไมมการแทรกแซง

2544/45 ไมมการแทรกแซง

2543/44 มนเสน 0.5

แปงฯ 0.375

พ.ย. 43-ม.ค. 44 = 0.85

หวมนแปร

สภาพเปนมน

เสนและแปง

มนสาปะหลง

มนเสน = 2.38 : 1

แปงมน = 4.4 : 1

มนเสน = 224.7

แปงฯ = 2,022.3

มนเสน = 1.361

แปงมน = 0.010

2542/43 มนเมด 1.1

แปงฯ 0.2

ม.ค.-เม.ย. 43 = 0.85 หวมนแปร

สภาพเปนมน

เมดและแปง

มนสาปะหลง

มนเสน = 2.25 : 1

แปงมน = 4.4 : 1

มนเสน : มนเมด =

1.1

มนเสน = 190

มนเมด = 250

แปงฯ = 1,700

มนเสน = 1.514

แปงมน = 0.016

หมายเหต: 1. ป 49/50 คาใชจายในการดาเนนการของ อคส. ประมาณ 400 บาท/ตน (รวมคาขนสงจากลานมนไป

โกดงกลางของ อคส.)

2. ป 47/48 และ 48/49 ไมมโรงแปงมนเขารวมโครงการ เพราะมการก าหนดคณสมบตแปงสง

ทมา: รวบรวมโดยสมาคมการคามนสาปะหลงไทย และ สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

4

รปท 1-1 ราคาหวมนสาปะหลงสด (เชอแปง 25% จ.โคราช) และราคารบจานา

0

0.5

1

1.5

2

2.5

ตค มค

เมย กค ตค มค

เมย กค ตค มค

เมย กค ตค มค

เมย กค ตค มค

เมย กค ตค มค

เมย กค ตค มค

เมย กค ตค มค

เมย กค ตค มค

2543/44 2544/45 2545/46 2546/47 2547/48 2548/49 2549/50 2550/51 2551/52

ราคาหวมนสาปะหลง

ราคาหวมนสาปะหลง (ปรบด วยดชนราคาส นค าเกษตร)

ราคารบจานา

ทมา: ขอมลราคาหวมนสาปะหลงจากสานกเศรษฐกจการเกษตร และ ดชนราคาสนคาเกษตรหมวดพชผลจากธนาคารแหงประเทศไทย

ท งน การเขาแทรกแซงตลาดเปนผลสบเนองจากภาวะราคาพชผลตกต าและผ นแปร ซ งกอ

ความเดอดรอนใหแกเกษตรกรจานวนมาก เพราะราคาหวมนทขายไดน นมกไมค มกบตนทนคาใชจาย

ทเกษตรกรลงทน รปท 1-1 แสดงใหเหนวา ราคาหวมนสดท เกษตรกรขายไดปรบตวลดลง

หลายชวงเวลาระหวางป 2543-2552 โดยปกตผลผลตหวมนสาปะหลงจะออกมามากในชวงตนฤด

เกบเกยวระหวางเดอนธนวาคมถงมกราคม ซงเปนชวงเวลาทหวมนสาปะหลงมเปอรเซนตเชอแปงสงสด

แมวามนสาปะหลงทมเปอรเซนตเชอแปงสงจะขายไดราคาดกวามนสาปะหลงทมเช อแปงต า

กตาม หากเกษตรกรท งหลายรสกกงวลในความไมแนนอนของราคามนสาปะหลงและขดหวมนสาปะหลง

จ านวนมากออกมาขายในชวงเวลาเดยวกน ยอมทาใหราคาหวมนทเกษตรกรขายไดตกต าลงในทสด

ตามหลกเศรษฐศาสตรเรองอปสงคและอปทาน ในชวงทผานมาจงมกมการรวมตวกนของกลมเกษตรกร

เพอกดดนรฐบาลใหเขาชวยเหลอในชวงฤดเกบเกยวทราคาผลผลตทางการเกษตรตกต า แรงกดดน

ทางการเมองของเกษตรกรมกเปนผลสาเรจ ทาใหรฐบาลตองเขาแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงและพชอนๆ

หลายคร งทผานมา นอกจากน น รปท 1-1 ย งแสดงใหเหนวา แรงกดดนเชงลบจากดชนราคาสนคาเกษตรท

5

ปรบตวสงข นไดทาใหราคาทแทจรงของหวมนสาปะหลงทเกษตรกรขายไดมแนวโนมปรบตวลดลง

นบต งแตปการเพาะปลกป 2544 เปนตนมา

แมวามาตรการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรของรฐมงหวงเพอยกระดบราคาพชผลใหสงข น

ซงจะชวยเหลอและบรรเทาความเดอดรอนของเกษตรกร รวมถงเพอลดแรงกดดนทางการเมองของ

เกษตรกรจานวนมากทอยในภาคเกษตรซงมอทธพลตอเสถยรภาพของรฐบาล แตมาตรการดงกลาวม

ขอดอยหลายประการ ประเดนคาถามทสาคญ เชน (ก) มาตรการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงชวย

ยกระดบราคาและเพมรายไดของเกษตรกรใหสงข นไดหรอไม ผลการประเมนโครงการแทรกแซงตลาด

มนสาปะหลงในป 2539/2540 ของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2543) ไมพบวามาตรการ

แทรกแซงสามารถยกระดบราคาตลาดของหวมนสดไดอยางมนยสาคญ ซ งไมนาแปลกใจนก

เพราะหากพจารณาตามหลกเศรษฐศาสตรแลว การแทรกแซงตลาดผานการรบจานาผลผลต

ทางการเกษตรโดยใชงบประมาณอยางจ ากด ทาใหรฐบาลไมสามารถรบจานาผลผลตหวมนสาปะหลง

ไดท งหมด ฉะน น จงไมสามารถยกระดบราคาพชผลในตลาดเงนสด (cash market) ใหสงข นไดตามท

มงหวง (ข) มาตรการรบจานากอประโยชนไดครอบคลมเกษตรกรทปลกหวมนไดท งหมดหรอ

ไมเนองจากการรบจานาแตละคร ง รฐไมสามารถจดสรรงบประมาณไดมากเพยงพอทจะรบหวมนสด

ทมอยในตลาดไดไว ท งหมด จงนาจะทาใหเกษตรกรจานวนมากทปลกมนสาปะหลงไมสามารถรวม

โครงการรบจานา ซงหมายความวาเกษตรกรสวนใหญไมไดรบประโยชนจากโครงการรบจานาดงกลาว

ได อกท งย งมขอถกเถยงกนวา แทจรงแลวเกษตรกร ไดรบประโยชนจากโครงการรบจานา

หวมนสาปะหลงน นอยางเตมเมดเตมหนวยหรอไม ผลการประเมนในงานศกษาดงกลาวคาดวา เมดเงน

ไมต ากวา รอยละ 40 ตกอยกบผ ประกอบการและขาราชการ นอกจากน นการแทรกแซงย งกอใหเกด

ตนทนเพมแกสงคม (หรอความสญเปลา) ไมต ากวา 300 ลานบาท นอกจากน นโครงการย งมสวนทาลาย

ความสมพนธระหวางภาครฐกบภาคเอกชนเพราะมคดฟองรองจานวนหลายคด และผลการศกษาเชง

คณภาพโครงการจานาหวมนสาปะหลงในป 2548/49 และ 2549/50 ของสถาบนวจยเพอการพฒนา

ประเทศไทย (2550) เบองตนคาดวาโครงการรบจานามการร วไหลและการทจรตอยบาง ทาใหเงนรบ

จานาบางสวนไปตกอยในมอพอคาและขาราชการบางคนทฉอฉล มพอคาบางรายสรางตวเลขบดเบอน

และวาจางใหเกษตรกรลงนามและใหขาราชการในทองถนบางรายลงนามรบรองความเปนเกษตรกร

นอกจากน น มาตรการรบจานาหวมนสดย งกอผลเสยตอประสทธภาพการผลตและ

ความสามารถในการแขงขนในตลาดมนสาปะหลงโดยรวม เพราะราคาหวมนสาปะหลงในประเทศถก

บดเบอนไปจากระดบทควรจะเปน แมวาโครงการรบจานาหวมนสาปะหลงจะเปดโอกาสใหเกษตรกร

สามารถไถถอนผลผลตทจานาไว กบรฐไดภายในระยะเวลาทรฐกาหนดข น แตสงทเกดข นคอ ม

เกษตรกรนอยรายทย อนกลบมาใชสทธไถถอนผลผลตทตนเองนามาจานาไวกบรฐบาล ผลทตามมากคอ

6

โครงการรบจานาไดสรางภาระทางการคลงจ านวนมากใหแกรฐบาล ซงแทจรงแลวกคอเงนภาษของ

ประชาชนผ เสยภาษ การรบจานาผลผลตทางการเกษตรโดยทไมมการไถถอนเปรยบเสมอนรฐทาหนาท

เปนพอคาคนกลาง เพราะผลผลตจานวนมากทรบจานาและถกแปรรปแลวกจะตกเปนทรพยสนของรฐ

และรอการระบายออกจากคลงสนคา หากภาครฐระบายสนคาออกไดผลกาไรกยอมสงผลดตอรฐบาล

ในทางตรงกนขาม หากไมสามารถระบายผลผลตออกไดในระดบราคาทคมคา ยอมกอผลเสยหายตอ

การดาเนนโครงการแทรกแซงของรฐ

โดยรวมแลว มาตรการรบจานาหวมนสาปะหลงอาจมไดเปนแนวทางทเหมาะสมนก

หากรฐบาลหวงทจะยกระดบราคาหวมนสดไปตลอดโดยการสรางอปสงคเทยมข น เพราะพฤตกรรม

ดงกลาวจะกอใหเกดการบดเบอนกลไกตลาดและอาจทาลายตลาดไดในทสด นอกจากน นการดาเนน

มาตรการดงกลาวจาเปนตองใชวงเงนจานวนมาก แตในทางปฏบตรฐบาลมงบประมาณอยอยางจ ากด จง

ทาใหสามารถดงอปทานหวมนสดออกจากตลาดไดเพยงบางสวนเทาน น อกท งย งไมแนชดวาภาครฐ

ดาเนนการไดอยางคมคาหรอไม เกดการร วไหลตลอดจนการสรางโอกาสใหแกภาคเอกชนในการ

แสวงหาสวนเกนเศรษฐกจมากนอยเพยงไร

อยางไรกตาม การศกษาตางๆ ทผานมาย งมไดครอบคลมประเดนอกหลายประการทควรให

ความสาคญยงข นเพอลดปญหาทจรตในมาตรการแทรกแซงของรฐ โดยเฉพาะอยางยงทเกยวกบรปแบบ

หรอวธการทจรตในแตละข นตอนของการรบจานา ซงจะนาเสนอตอไปในหวขอกรอบแนวคดการวจย

การทจะปองกนการทจรตในโครงการของรฐไดอยางมประสทธภาพ โดยสงผลเสยหายทางเศรษฐกจ

นอยทสด ในขณะทใชเงนงบประมาณไดอยางคมคามากทสดน น จ าเปนตองเขาใจถงรปแบบหรอ

กลยทธทมกใชกนเพอแสวงหาผลประโยชนสวนเกนจากการดาเนนนโยบายของรฐ โดยท วไปมาตรการ

แทรกแซงของรฐมความเกยวของกบบคคลหรอองคกรหลายกลม เชน เกษตรกร ผ ประกอบการลานมน

โรงงานผลตมนอดเมด โรงงานผลตแปงมนสาปะหลง ผ สงออก ขาราชการและนกการเมอง

ทรบผดชอบโครงการแทรกแซง ฉะน น การดาเนนโครงการทประกอบดวยผ มสวนเกยวของหลายกลม

หลายประเภท ยอมเปดโอกาสใหมการทจรตคอรรปชนมากยงข นได เชน พฤตกรรมการวงเตนของ

ผ ประกอบการหรอกลมธรกจเพอใหไดรบสทธประโยชนจากมาตรการแทรกแซงของรฐ หากเกด

พฤตกรรมฉอฉล ทจรต ตลอดทกข นตอนในกระบวนการแทรกแซง ยอมสงผลตอประสทธภาพของการ

ดาเนนโครงการและทาใหเจตนารมณของการดาเนนโครงการแทรกแซงทตองการชวยเหลอเกษตรกร

ทประสบปญหา ไมสามารถบรรลผลไดดเทาทควร เมอเกดการร วไหลมาก ภาครฐกตองสญเสย

ทรพยากรทมอยอยางจ ากด ท งทเปนตวเงน และไมใชตวเงนมากเกนความเหมาะสม

7

นอกจากน น การศกษาชนน จะใหความสาคญกบการประเมนตนทนการดาเนนโครงการท งทอย

ในรปของตนทนทางการเงน ตนทนแฝง รวมถงความสญเปลาของทรพยากร (deadweight loss)

เพอช ใหเหนถงความรนแรงของปญหาหรอผลเสยหายทางเศรษฐกจและสงคมโดยรวมทเกดจาก

มาตรการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรของรฐ

หากรฐบาลตองการแกไขปญหาเฉพาะหนาจากแรงกดดนทางการเมองและราคาตกต า

เงนงบประมาณทรฐนามาชวยเหลออาจชวยบรรเทาภาระทางการเงนไดในระยะส น แตถาเกษตรกร

ไดรบการปลกฝงใหพงพงความชวยเหลอจากภาครฐทกๆ คร งทราคาพชผลตกต า เกษตรกรเหลาน ยอม

ขาดแรงจงใจทจะปรบปรงวธการเพาะปลกและการบรหารจดการใหทนสมยและมประสทธภาพ

ยอมสงผลใหตนทนการเพาะปลกยงสงข น รวมถงผ ประกอบการนาสนคาทไมไดคณภาพมาจาหนาย

ใหรฐ ผลกระทบทตามมาคอ ความเสยหายทเกดกบความนาเชอถอในคณภาพของผลผลตของประเทศ

รวมถงชอเสยงโดยรวมของประเทศ ซงหมายความวา ผลตภณฑจากประเทศไทยอาจไมไดรบการ

ยอมรบจากตลาดตางประเทศ และการมสนคาคงคลงไว จ านวนมากอาจนาไปสปญหาการถก

กดราคาไดในทสด

1.2 วตถประสงคของการศกษา

(1) ศกษาวเคราะหนโยบาย สถานการณ และมาตรการ ทดาเนนการอยในการแทรกแซงตลาด

มนสาปะหลง โดยศกษาโครงสรางองคกรทเกยวของท งดานบทบาทภาระหนาท และกระบวนการ

ในการดาเนนนโยบายและมาตรการ รวมท งมาตรการทออกตามขอตกลงกบตางประเทศ (ถาม)

โดยนาเสนอขอมลสถตเกยวกบตลาดสนคามนสาปะหลง เพอแสดงผลกระทบของนโยบายและ

มาตรการดงกลาว

(2) ศกษาวเคราะหนโยบายและมาตรการทใชอยในปจจบน และประมาณการตนทนทาง

การเงน (economic cost) ของนโยบายและมาตรการเหลาน น

(3) ประมาณการขนาดความเสยหายทเกดข น (economic loss) อนเนองมาจากนโยบายและ

มาตรการแทรกแซงทใชอยในปจจบน

(4) ศกษารปแบบและกระบวนการทจรตท งหมดทเกดข น (ถาม)

(5) เสนอมาตรการการแทรกแซงทมประสทธภาพและสามารถปองกนการทจรตได พรอมแนว

ปฏบตทเปนรปธรรม

8

1.3 กรอบแนวคดและวธวจย

การวเคราะหชองทางการทจรตในการดาเนนโครงการรบจานาหวมนสาปะหลง จะยดหลก

แนวคดทเกยวกบการทจรตเชงโครงสราง (structural corruption) เฉพาะในแงมมของการทจรตคอรรป

ชน โดยวเคราะหการร วไหลทเกดจากชองทางการทจรตในระหวางข นตอนการรบจานาหวมน

สาปะหลงสด ซงมบคคลทเกยวของหลายฝาย ไดแก เจาหนาทของรฐ สถาบนการเงนของรฐ องคการ

คลงสนคา กรมสงเสรมการเกษตร ผ ประกอบการลานมน ผ ประกอบการโรงงานผลตแปงมน

ผ ใหญบาน เกษตรกร เปนตน โดยพจารณาเรมต งแตการเปดรบจานาหวมนสาปะหลง (1) การ

จดทะเบยนเขารวมโครงการของเกษตรกร (2) การขออนมตออกหนงสอรบรองความเปนเกษตรกร

จากธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) สาหรบกรณทเกษตรกรเปนลกคาของ

ธ.ก.ส.อยแลว หรอขอหนงสอรบรองดงกลาวจากคณะกรรมการระดบจงหวดในกรณทเกษตรกรไมได

เปนลกคาของ ธ.ก.ส. (3) เกษตรกรนาเอาหวมนสาปะหลงสดพรอมกบหนงสอรบรองความเปน

เกษตรกร ไปย งจดรบจานา (ลานมนและโรงแปง) ขององคการคลงสนคา (อคส.) ทผานการคดเลอก

โดย อคส. ท งน เกษตรกรทตองการจานาหวมนสดตองมอบสทธในการแปรสภาพหวมนสาปะหลงสด

เปนมนเสนและแปงมนสาปะหลงตามอตราและคณภาพทกาหนด ตลอดจนมอบสทธในการจาหนาย

มนเสนและแปงมนสาปะหลงกอนครบกาหนดไถถอนใหกบ อคส. เพอให อคส. สามารถจาหนาย

ผลตภณฑแปรสภาพดงกลาวตอไปได นอกจากน น เปนทนาสงเกตวา ณ จดรบจานาของ อคส. จะตองม

เจาหนาทตวแทนหนวยราชการประจาแตละจดรบจานา (4) ภายหลงเกษตรกรไดนาหวมนสดมาย งจด

รบจานา อคส. จะออกใบประทวนใหแกเกษตรกรภายในระยะเวลาทก าหนดไว และ (5) เกษตรกรนาใบ

ประทวนไปจานากบ ธ.ก.ส. เพอข นเงน อยางไรกด เกษตรกรมโอกาสทจะไถถอนสนคากลบคนไปได

ภายในกาหนดเวลา แตหากไมมการไถถอนภาครฐกสามารถนาสนคาคงคางในคลงดงกลาวระบายส

ตลาดสนคาภายในประเทศและตางประเทศไดในอนาคต

ท งน ข นตอนตางๆ ลวนกอใหเกดตนทนการดาเนนการท งสนทนอกเหนอไปจากภาระ

การคลงในการรบซอหวมนสด ณ ระดบราคาทสงกวาราคาตลาดในขณะน น นบต งแตคาใชจาย

ในการประชาสมพนธ การตดตามกากบดแลของหนวยงานทเกยวของ นอกจากน น ย งเปนคาใชจายท

เกยวกบการรบจานาโดยตรง ไดแก คาจางแปรรปหวมนสดเปนมนเสนและแปงมน คาใชจายในการฝาก

เกบ คาใชจายโสหย คาเสอมสภาพของสนคาคงคลง คาขนสง ตลอดจนคาใชจายทางการเงนเพอชดเชย

สาหรบการปลอยเงนกใหแกเกษตรกรทนาหวมนสาปะหลงมาเขารวมโครงการแทรกแซงตลาด แมวา

คาใชจายขางตนเปนคาใชจายทางการเงนทสามารถตดตาม ตรวจสอบไดอยางชดแจงตรงไปตรงมาตาม

เงอนไขการรบจานา แตตนทนทางการเงนดงกลาวมใชเปนตนทนในการดาเนนโครงการท งหมด ย งคง

9

มตนทนแฝงในรปอนๆ อก เชน ตนทนทเกดจากนโยบายทบดเบอนและสงผลตอโครงสราง

อตสาหกรรมมนสาปะหลง ตนทนทางเศรษฐกจกรณมการลกลอบนาเขาหวมนสดจากประเทศเพอน

บานเพอมาเขารวมโครงการแทรกแซงของรฐบาลไทย ตนทนทเกดจากการแสวงหาคาเชาทางเศรษฐกจ

ซงลวนแลวเปนความสญเปลาทางเศรษฐกจท งสน ฉะน น นอกจากการศกษาเชงคณภาพเกยวกบ

รปแบบและกระบวนการทจรตในโครงการรบจานาหวมนสดแลว ย งมงหวงทจะประเมนมลคา

ความเสยหายทเกดข นจากการดาเนนโครงการดงกลาว ท งทอยในรปทเปนตวเงนชดแจงและตนทนแฝง

ในทน จะใหความสาคญกบความสญเปลาทางเศรษฐกจทเกดจากการแทรกแซงของรฐแลวสงผลใหเกด

การบดเบอนกลไกตลาด

วธการวจย

การเกบรวบรวมขอมลทเกยวของ โดยใชขอมลทตยภม ท งทเปนเอกสารเชงนโยบายและ

มาตรการโครงการ รายงานผลวจยตางๆ ในอดตทเกยวกบอปสงคและอปทานของผลตภณฑมนสาปะหลง

รวมถงขอมลแบบอนกรมเวลาตางๆ ตอไปน

1) ขอมลปรมาณผลผลตมนสาปะหลง ตนทนการผลต พ นทเพาะปลก ผลผลต

มนสาปะหลงเฉลยกโลกรมตอไร รวบรวมจากสานกงานเศรษฐกจการเกษตร

2) ขอมลราคาหวมนสาปะหลง ราคาขายสง ราคาสงออก ราคาสนคาทสามารถใชทดแทน

มนสาปะหลง จากสานกงานเศรษฐกจการเกษตร กรมการคาตางประเทศ สมาคม

การคามนสาปะหลง และองคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO)

การวเคราะหขอมลแบงออกเปน 2 ลกษณะตามลกษณะของโจทยวจย ไดแก

1) การวเคราะหโครงสรางตลาดมนสาปะหลง นโยบายและมาตรการแทรกแซงทรฐใช

รปแบบการทจรตในข นตอนการรบจานาหวมนสาปะหลง โดยใชวธวจยเชงพรรณนา

คว า มขอ มลสถ ต ก า รศ ก ษา เ อ กสา ร ตา ง ๆ แ ละว เ คร า ะ ห เ ช ง ค ณ ภ าพ ท ไ ด

จา ก ก าร สม ภ าษ ณ แ บ บเ จ า ะ ลก บ ค ค ลท เ ก ยว ขอ ง ใน ข น ต อน ก า ร รบ จา นา

หวมนสด ไดแก เกษตรกร ผ ประกอบการโรงแปงมนสาปะหลง ผ ประกอบการ

ลานมน และผ สงออก โดยเฉพาะในเขตพนททมการเพาะปลกมนสาปะหลงมาก เชน

จงหวดนครราชสมา เปนตน

2) การวเคราะหเชงปรมาณโดยนาเอาผลการประมาณคาความยดหยนของอปสงคและ

อปทานมนสาปะหลงตอราคา ซงคานวณไดจากงานศกษาวจยทใชแบบจาลองทาง

เศรษฐมตของอปสงคและอปทานภายใตระบบสมการเกยวเนองในการประมาณ

10

คาสมประสทธ ของตวแปรในระบบสมการ ซ งไดค านงถงปจจยตางๆ ตามหลก

เศรษฐศาสตรทมผลกระทบตออปสงคและอปทานของมนสาปะหลง

1.3.1 การศกษาวเคราะหนโยบาย สถานการณ และมาตรการทดาเนนการอย ในการแทรกแซง

ตลาดมนสาปะหลง

การศกษาในสวนน เปนการรวบรวมขอมลทตยภมจากเอกสารและระเบยบของโครงการ

แทรกแซงจากหนวยงานทเกยวของในการแทรกแซง ท งจากกรมการคาตางประเทศ กระทรวงพาณชย

องคการคลงสนคา (อคส.) และสมภาษณผ ทเกยวของจากหนวยงานราชการ ผ ประกอบการโรงงาน

แปงมนและผ บรหารลานมน และเกษตรกรทเกยวของในโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง

เพอศกษาบทบาทภาระหนาท กระบวนการและกลไกในการดาเนนนโยบายและมาตรการ โดยเฉพาะ

กลไกการบรหารและการดาเนนการขององคกรทเขารวมดาเนนการตามนโยบายการแทรกแซง เชน

องคการคลงสนคา (อคส.) ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) และนาเสนอขอมล

สถตเพอแสดงลกษณะโครงสรางของอตสาหกรรมมนสาปะหลงและสถานะของตลาดมนสาปะหลง

ของประเทศไทย ท งในดานการผลต การบรโภคภายในประเทศ และการสงออก

1.3.2 การศกษาวเคราะหนโยบายและมาตรการทใชอย ในปจจบน และประมาณการตนทน

(economic cost) ของนโยบายและมาตรการเหลานน

สาหรบการวเคราะหนโยบายและมาตรการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงน น เปนการศกษาเชงลก

โดยคดเลอกโครงการรบจานาหวมนสาปะหลงสดทเกดข นเพยงบางโครงการเทาน น โดยมเกณฑ

ในการคดเลอกปผลผลตโดยองกบปรมาณการรบจานาและความแตกตางระหวางราคารบจานาและราคา

ตลาดทอยในเกณฑทสง เบองตนคดเลอกโครงการรบจานาหวมนสาปะหลงสด เฉพาะปการผลต 2548/49

และ 2549/50 เนองจากมขอมลทสมบรณทสด

สวนการประมาณการตนทนทเกดจากการดาเนนโครงการแทรกแซงตลาด จะประเมนโดยองกบป

ผลผลตทใชในการวเคราะหนโยบายและมาตรการขางตน ท งน ข นอยกบความพรอมของขอมล

แมวาปการผลต 2551/52 จะเปนปทมความนาสนใจเปนพเศษเนองจากราคารบจานาสงกวาราคาตลาด

คอนขางมากเฉลยประมาณ รอยละ 25-70 รวมท งปรมาณการรบจานาหวมนสดสงมากเมอเทยบกบ

การแทรกแซงในอดต แตเนองจากการดาเนนโครงการแทรกแซงย งไมสนสดและย งไมมการปดบญช

การดาเนนการโครงการฯ จงทาใหไมสามารถคานวณตนทนของนโยบายและมาตรการในปการผลต

ดงกลาวได

11

แนวทางในการประมาณการตนทน (economic cost) ของมาตรการแทรกแซงน น แบงออกเปน

การประเมนท งตนทน และประโยชนของโครงการท งทเปนตวเงนและมใชตวเงน (explicit and implicit

cost) ท งน ตนทนของการดาเนนนโยบายแทรกแซงเปนภาระคาใชจายของรฐบาลทเกดข น ซงเปน

ความสญเสยท งดานเวลา ดานงบประมาณ ดานการจดสรรบคลากรทตองปลกเวลาจากการทางานประจามา

ทาหนาทในโครงการน ประเดนจงอยทวาตนทนทเกดข นน นคมคากบการเขาไปแทรกแซงและบดเบอน

ตลาดหรอไม

ตนทนทเปนตวเงน ประกอบดวย คาใชจายชดเชยคาดอกเบ ยของ ธ.ก.ส. คาใชจายในการรบซอ

หวมนสดของ อคส. คาจางผ ประกอบการเอกชนแปรรปหวมนสดเปนมนเสนและแปงมน คาจาง

ผ ประกอบการจดเกบสตอกผลตภณฑมนสาปะหลง คาขนสงจากโรงงานแปรรปไปย งคลงสนคากลางของ

อคส. คาความสญเสยจากการเกบสตอก คาใชจายในการจดการโครงการ คาประชาสมพนธ คาพลกกอง

และตนทนการสงออกผลตภณฑมนสาปะหลงของกรมการคาตางประเทศ

นอกจากตนทนทเปนตวเงนแลว โครงการแทรกแซงย งมตนทนแฝงเกดข น (implicit cost) ได

ท งนตนทนแฝงทสาคญ คอ คาเสยโอกาสของเวลาของขาราชการทเกยวของกบโครงการแทรกแซงทก

ข นตอน ตนทนคาเสยโอกาสของผ ประกอบการทเขารวมโครงการรบจานา ตลอดจนตนทนคาเสยโอกาส

ของเกษตรกรทนาหวมนสดมาจานา (คาเวลาและคาเดนทางเพอขอใบรบรองการเปนเกษตรกร) ตนทน

การตดตอขอรบใบประทวนจาก อคส.เพอนาไปขอกเงนจาก ธ.ก.ส.

สาหรบผลประโยชนทเปนตวเงนของโครงการแทรกแซง ไดแก รายไดทเพมข นของเกษตรกรท

เขารวมโครงการ ซงคานวณจากสวนตางระหวางราคารบจานาและราคาตลาด (กรณไมมโครงการจานา)

คณดวยปรมาณหวมนสดทเกษตรกรนามาขายในโครงการ รายไดอนๆ เชน รายไดทเพมข นของ

ผ ประกอบการในการรบจางแปรรปหวมนสดเปนมนเสนและแปงมน คาจางเกบสตอกผลตภณฑ

มนสาปะหลงในโครงการ รวมท งรายรบสทธของ อคส. ในการจาหนายผลตภณฑมนสาปะหลงทรบจานา

เปนตน

1.3.3 การประมาณการขนาดความเสยหายทเกดขนตอเศรษฐกจ (economic loss) อน

เนองมาจากนโยบายและมาตรการแทรกแซงทใชอย ในปจจบน

การทภาครฐเขาแทรกแซงกลไกราคาสนคาของผลผลตทางการเกษตร เพอทาใหดลยภาพของ

ตลาดเปลยนแปลงไปตามจดมงหมายของรฐบาลน น นบเปนการกระทาททาใหกลไกตลาดบดเบอนไปและ

สงผลทาใหการจดสรรทรพยากรของตลาดมประสทธภาพลดลง ในการศกษาน จะเนนวเคราะหความ

เสยหายทเกดจากการรบจานาสนคาเกษตรเปนหลก ในทางทฤษฎเปรยบเสมอนเปนการนาเอาหลกการใน

การพยงราคาสนคา (price support) มาปรบใชเพอชวยเหลอเกษตรกรใหสามารถขายผลผลตได ณ ระดบ

12

ราคาทสงข น กลาวคอ รฐบาลเขามามบทบาทในการกาหนดราคาผลผลตทางการเกษตรใหสงกวาระดบ

ราคาดลยภาพทกาหนดโดยกลไกตลาด อยางไรกด การดาเนนมาตรการตดตอกนเปนเวลานานจะทาให

เกษตรกรรสกเคยชนและมความคาดหวงทจะไดรบความชวยเหลอจากภาครฐ ซงสงผลใหเกษตรกร

รวมกลมกนเพอเรยกรองและกดดนใหรฐบาลดาเนนการชวยเหลอในทสด นอกจากน น การสงสญญาณ

ของภาครฐดวยการรบจานาสนคาในระดบราคาทสงเกนไปย งทาใหเกษตรกรไมคานงถงประสทธภาพ

และไมใหความสาคญกบการวางแผนการเพาะปลกเพอใหไดผลประโยชนสงสด เชน สงผลใหเกษตรกร

เพมผลผลตในสนคาทรฐเขาแทรกแซง แทนทจะหนไปปลกพชชนดอนทสรางมลคาไดมากกวา

รปท 1-2 แสดงราคาและปรมาณพชผลทางการเกษตรทระดบดลยภาพเทากบ OP1 และ OQ1

ตามลาดบ ซงเปนระดบทก าหนดโดยกลไกตลาดกอนมการแทรกแซง แตราคา ณ ระดบดลยภาพน นมก

เปนระดบทต าเกนไปทาใหเกษตรกรไมสามารถดารงอยไดหากตองขายผลผลตในราคาทต า ฉะน น

เพอชวยเหลอเกษตรกรทไดรบความเดอดรอนจากราคาตกต าเชนวาน ภาครฐจงมกเขาไปแทรกแซงตลาด

เพอยกระดบราคาหรอพยงราคา สาหรบประเทศไทย รฐบาลไดเปดโอกาสใหเกษตรกรสามารถจานา

ผลผลตทางการเกษตรกบรฐไดในราคาทสงกวาราคาตลาดคอนขางมากในชวงทผานมา ซงถอวาเปน

การบดเบอนกลไกตลาด เพราะรฐสรางอปสงคเทยมข นโดยเขาไปรบจานาผลผลตทางการเกษตร แมวารฐ

จะเปดโอกาสใหเกษตรกรแตละรายสามารถไถถอนผลผลตกลบคนภายในกาหนดเวลา แตสวนใหญแลว

เกษตรกรมกปลอยใหหลดจานา ฉะน นทายทสดจงไมแตกตางถาจะกลาววารฐบาลทาหนาทเสมอนเปน

ผรบซอผลผลตน นเอง

หากรฐออกมาตรการทจะรบจานาผลผลตทางการเกษตรในระดบราคา P2 ซงสงกวาราคาดลยภาพ

ของตลาด ยอมกอใหเกดความไมสมดลข น เพราะ ณ ระดบราคาดงกลาว มอปสงคหรอความตองการใช

สนคาเพยง OQ2 เทาน น ในขณะทเกษตรกรมผลผลตมากและพรอมทจะขายเปนจานวนมากถง OQ3 ดวย

เหตน จงทาใหตลาดมผลผลตหรออปทานสวนเกน (excess supply) เทากบ Q3 – Q2 โดยหลกการแลว

ถารฐหวงทจะยกระดบราคาใหสงข น จ าเปนตองดดซบอปทานสวนเกนจานวนดงกลาวออกจากตลาด

ท งหมด มฉะน นแลวมาตรการดงกลาวจะไมประสบความสาเรจในการยกระดบราคาใหสงข น เพราะราคา

จะคอยๆ ปรบลดลงมาสระดบทก าหนดโดยกลไกตลาดในทสด

อยางไรกตาม การแทรกแซงอาจเกดไดใน 2 กรณ คอ (ก) ราคาจานาสงกวาราคาตลาด และ (ข)

ราคาจานาต ากวาราคาตลาด ซงเปนกรณทแทบไมมเกษตรกรเขารวมโครงการ เพราะเกษตรกรสามารถขาย

ทาก าไรไดในราคาทสงกวาราคารบจานา ยกเว นในจงหวดหางไกลซงเกษตรกรจะมความคมคามากกวาท

จะเขารวมโครงการรบจานาหากราคารบจานาต ากวาราคาตลาดไมมาก เพราะจะไดไมตองยงยากและเสย

ตนทนการขนสงไปสตลาดหากตองดาเนนการโดยลาพง

13

รปท 1-2 ผลกระทบของนโยบายรบจานามนสาปะหลง

การรบจานาผลผลตทางการเกษตรโดยภาครฐเพอพยงราคาเชนวาน ยอมสงผลกระทบตอหนวย

เศรษฐกจหลายฝาย ท งทเปนเกษตรกรผ ผลต ผ บรโภคผลผลต รวมท งรฐบาล ซงตองจดสรรงบประมาณ

จานวนมากเพอรบซอรบจานาผลผลตจากเกษตรกร โดยรวมแลว ผลกระทบสทธตอสงคมเปนดงน (รปท 1-2)

ผลกระทบสทธตอสงคม

= ผลกระทบตอผ ผลต + ผลกระทบตอผ บรโภค + ผลกระทบตอรฐบาล

= PS + CS + G

= (A + B + C) - (A+B) - (B+C+F+G+H+I)

= - (B+F+G+H+I)

โดยท PS = การเปลยนแปลงสวนเกนของผ ผลต (change in producer surplus)

CS = การเปลยนแปลงสวนเกนของผ บรโภค (change in consumer surplus)

G = ตนทนของรฐบาลในการรบจานา

P2

P1

A B C

F

G

0 Q2 Q1 Q3

D

S

D E

ราคามนสาปะหลง

ปรมาณ

H

I

14

ผลกระทบสทธตอสงคมหรอความสญเปลาทเกดข นจะลดลงไดบางหากรฐสามารถระบายสนคา

ทหลดจานาไดในราคาทสง แตในทางปฏบตคงเปนไปไดยากเนองจากรฐมกรบจานาสนคาในปรมาณมาก

และขาดประสทธภาพในระบบการจดเกบทสงผลเสยตอคณภาพสนคา และการขาดกลยทธทเหมาะสม

ในการระบายสนคา ซงมกทาใหรฐเสยเปรยบในการตอรองราคากบผ ตองการซอสนคาหลดจานาเหลาน น

ฉะน นความสญเปลานาจะย งคงมอยตอไป

แมวาในกรณทรฐบาลกาหนดราคาจานาสงกวาราคาตลาด เชน ทระดบราคาจานา OP2 แตกม

การกาหนดเปาหมายของการแทรกแซงนอยกวาสวนตางระหวาง Q3 และ Q2 ตามกาลงงบประมาณทมอย

เชน ปรมาณการรบซอ เทากบ Q2Q* เทาน น (ดรปท 1-3) ดงน น สวนเกนของผ ผลต (Producer surplus)

สวนเกนของผ บรโภค (consumer surplus) รายจายของรฐบาล และ ความสญเปลาทางเศรษฐกจ

(deadweight loss, DWL) จะตางจากรปท 1-2

รปท 1-3 ผลกระทบของนโยบายการรบจานามนสาปะหลงกรณราคาจานาสงกวาราคาตลาด

จากรปท 1-3 กรณทรฐบาลกาหนดราคารบจานาใหสงกวาราคาตลาดและรฐรบจานาหรอรบซอ

ผลผลตสวนเกนเพยงบางสวน ขนาดของความสญเปลาคานวณได ดงน

DWL = - (B1+F1+G1)

P2

P1

A B1

C1

F1

G1

0 Q2 Q* Q1 Q3

D

S

D J E

ราคามนสาปะหลง

ปรมาณ

15

1.4 โครงสรางการศกษา

โครงสรางการศกษามาตรการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงเพอปองกนการทจรต แบงออกเปน 5

สวนหลก ซงสอดคลองกบวตถประสงคของการศกษา โดยมรายละเอยดดงน

1. การศกษาโครงสรางและสถานการณของตลาดมนสาปะหลง วเคราะหนโยบายและ

มาตรการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงทรฐบาลเคยใชปฏบตในชวง 40 ปทผานมาในบทท 2

2. การศกษากระบวนการดาเนนมาตรการรบจานามนสาปะหลงและกระบวนการทจรตใน

ข นตอนการดาเนนโครงการ ในบทท 3

3. การศกษาและประเมนตนทนทางเศรษฐกจ (economic cost) และความสญเสยทางเศรษฐกจ

(economic loss) ของโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง ป 2548/49 และ ป 2549/50 ใน

บทท 4 อยางไรกด แมวาโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง ป 2551/52 เปนปทม

การแทรกแซงซงมลกษณะเดนกวาปอนๆ แตดวยเหตทโครงการแทรกแซงเพงสนสดลงใน

ระหวางการศกษาวจยนและย งไมมการปดบญชไดแลวเสรจ จงทาใหไมสามารถวเคราะห

ผลการดาเนนโครงการไดทนในการศกษาคร งน

4. การเสนอแนวทางปฏบตทมประสทธภาพเพอลดปญหาการทจรตในโครงการแทรกแซง

ตลาดมนสาปะหลงในบทท 5

บทท 2

โครงสรางและสถานการณตลาดมนสาปะหลง

เนอหาในบทน มว ตถประสงค เพอแสดงภาพรวมของอตสาหกรรมมนสาปะหลงของไทยในชวงท

ผานมาวามความเปลยนแปลงไปอยางไร ท งในแงของการผลต การสงออก และการบรโภค แมวา

ในอดตผลผลตมนสาปะหลงจะมไดโดดเดนเทากบขาว แตกเปนผลผลตชนดหนงทมการสงออกไป

จาหนายในตางประเทศและสรางรายไดแกประเทศไดระดบหนง จนกระท งในปจจบนมนสาปะหลงได

กลายมาเปนพชเศรษฐกจทสาคญ เพราะสามารถนาไปใชบรโภคและใชเปนวตถดบในอตสาหกรรม

ตอเนองตางๆ รวมท งย งเปนวตถดบทางเลอกในการผลตเอทานอลเพอใชผลตพลงงานทดแทน

ความเปลยนแปลงทเกดข นน สวนหนงเปนเพราะนโยบายของรฐในชวงเวลาตางๆ ตลอดจนปจจยภายนอก

ในตางประเทศ ฉะน นเนอหาในสวนสดทายจงทบทวนนโยบายของรฐในอดตกอนทจะมการดาเนน

มาตรการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงผานการรบจานาหวมนสาปะหลง

2.1 สถานการณตลาดมนสาปะหลงไทย

เนอหาในสวนน วเคราะหภาพรวมของตลาดมนสาปะหลงไทย โดยครอบคลมโครงสรางตลาด

ศกยภาพการผลต การบรโภค และการคาระหวางประเทศของมนสาปะหลงและผลตภณฑมนสาปะหลง

2.1.1 โครงสรางตลาดอตสาหกรรมมนสาปะหลง

มนสาปะหลงเปนพชกงระยะยาวทมปรมาณแปงมาก โดยปกตมเชอแปงเฉลยสงถง รอยละ 20-25

ท งน ผลตภณฑมนสาปะหลงทสาคญของประเทศไทย คอ แปงมนสาปะหลง มนอดเมด และมนเสน

โดยทผลตภณฑเหลาน มกนาไปใชเปนวตถดบในอตสาหกรรมตอเนองทหลากหลาย เชน การผลตอาหาร

พลงงาน กระดาษ สงทอ ยา อาหารสตว เปนตน

การผลตแปงมนสาปะหลง

โรงงานแปงมนสาปะหลงเปนกจการทใชหวมนสาปะหลงสดมากทสดในประเทศไทย มปรมาณ

การใชหวมนสดประมาณ 12-15 ลานตนตอป หรอเปนสดสวนประมาณ รอยละ 50 ของ

หวมนสาปะหลงสดท งหมดทเกบเกยว โดยปกตโรงงานแปงมนสาปะหลงสวนใหญจะต งอยในตลาด

ระดบทองถน เนองจากสะดวกในการรบซอหวมนสดจากเกษตรกร ลานมนเสน และพอคารวบรวมตางๆ

เพอใชในการแปรรปเปนผลตภณฑแปงมนสาปะหลง จากสถตของสมาคมแปงมนสาปะหลง พบวา

ปจจบนมโรงงานแปงมนสาปะหลงท งสน 73 โรงงานทใชว ตถดบหวมนสด และมกาลงการผลตรวม

18

ประมาณ 20,000 ตนตอวน ท งน ผลตภณฑแปงมนสาปะหลงสวนใหญเปนผลตภณฑเพอการสงออก

ไมวาจะเปนในรปของแปงมนสาปะหลงดบ (native starch) และ แปงมนสาปะหลงแปรรป (modified

starch) ในชวงเวลาทผานมานบต งแตป 2544 พบวา การสงออกผลตภณฑแปงมนสาปะหลงโดยเฉลยม

การขยายตวเพมข นท งในเชงปรมาณและมลคา แตปรมาณการสงออกอาจปรบลดลงบางในป 2551 ซงเปน

ผลจากการชะลอตวของเศรษฐกจคคารายใหญของไทย นอกจากน น ความเคลอนไหวทางดานราคาย ง

ไมมเสถยรภาพมากนก คอนขางผ นผวนในชวงทผานมา ตวอยางเชน ระหวางป 2544-2551 ราคาสงออก

แปงดบเฉลยต าสดอยทประมาณ 6.86 บาทตอกโลกรมในป 2546 และสงสดทประมาณ 11.79 บาทตอ

กโลกรมในป 2550 ราคาแปงมนแปรรปกมความเคลอนไหวลกษณะเดยวกนซงยากตอการคาดการณและ

บรหารจดการ แมวาราคาแปงมนสาปะหลงท งในประเทศและตางประเทศจะผนผวนคอนขางมาก

แตโดยรวมแลวราคาแปงมนในปจจบน (เดอนมกราคม 2552) ไดปรบตวสงข นประมาณ รอยละ 10-30

จากราคาในป 2544

การผลตมนเสน/มนอดเมด

ลานมนเสนและโรงงานมนอดเมดเปนผ ประกอบการทมความสาคญตอการผลตมนเสนและ

มนอดเมด โดยในปจจบนคาดวามผ ประกอบการลานมนท งสนประมาณ 700 ลาน และผ ประกอบการ

โรงงานมนอดเมดประมาณ 40 โรง โดยเฉลยผ ประกอบการท งสองกลมน ตองการใชหวมนสาปะหลงสด

ประมาณ 10-12 ลานตนตอป โดยผลผลตสวนใหญประมาณ รอยละ 70 สงออกเพอปอนตลาดตางประเทศ

ตลาดตางประเทศทสาคญของไทย คอ ประเทศจน จากการทประเทศจนมนโยบายจากดการนาขาวโพดมา

ใชผลตพลงงาน และหนมาใชมนเสนเปนวตถดบเพอผลตพลงงาน สงผลใหความตองการมนเสน

เพมสงข นมาก ซงประเทศไทยในฐานะทเปนผ สงออกรายใหญทสดของโลกยอมไดรบอานสงคจากอป

สงคทเพมข น ท งน มการคาดการณกนวาประเทศจนมความตองการมนเสนเพอใชในอตสาหกรรมดาน

พลงงานสงกวา 6 ลานตน ประกอบกบประเทศในกลมสหภาพยโรปซงในระยะทผานมาประสบกบปญหา

คลนความรอนทาใหผลผลตธญพชไดรบความเสยหาย ทาใหปรมาณธญพชไมเพยงพอตอการใชใน

ประเทศ จงจ าเปนตองพงพาการนาเขามนอดเมดจากไทยเพมมากข น กลาวคอ ตลาดสงออกผลตภณฑท ง

มนเสนและมนเมดของไทยนาจะย งมโอกาสเตบโตไดอกในอนาคต จากความตองการของตลาดใหญอยาง

จนและประเทศในกลมสหภาพยโรป นอกจากน น หากพจารณาดานราคาของผลตภณฑดงกลาว พบวา

ราคามความผนผวนเปลยนแปลงไปในแตละปเชนเดยวกบการเคลอนไหวของราคาแปงมนสาปะหลงท

กลาวไวขางตน

19

2.1.2 ดานการผลต

มนสาปะหลงเปนพชทเหมาะทจะปลกในดนรวนและสามารถปลกไดในพนททมความอดม

สมบรณต า แตถาจะใหผลผลตตอไรทดข นจาเปนตองใสป ย มความทนทานตอสภาพดนฟาอากาศท

แปรปรวน ทนแลง จงไมจ าเปนตองเอาใจใสมากนกเมอเทยบกบพชไรชนดอน มนสาปะหลงโดยท วไปม

อายการเกบเกยวผลผลตประมาณ 8-18 เดอน ข นอยกบสายพนธของมนสาปะหลง ฉะน นจงเหนไดวาม

หวมนสาปะหลงออกสตลาดตลอดท งป แตมกกระจกตวในชวงหลงสนสดฤดฝน ระหวางเดอนตลาคมถง

เมษายน สาเหตทเกษตรกรไมนยมเกบเกยวในชวงฤดฝนเพราะจะทาใหเปอรเซนตแปงต าและขายไดราคา

ไมดเทาทควร

รปท 2-1: พนทเกบเกยว ปรมาณผลผลตและผลผลตตอไร ป 2519-2552

หมายเหต : ขอมลป 2552 ประมาณการโดยสมาคมการคามนสาปะหลงไทย สมาคมแปงมนสาปะหลงไทย สมาคมโรงงานผผลตมนสาปะหลง

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และสมาคมโรงงานผลตภณฑมนสาปะหลงไทย

ทมา : สานกงานเศรษฐกจการเกษตร

การผลตมนสาปะหลงของไทยนบจากป 2519 เปนตนมา มเปลยนแปลงคอนขางชดเจน

ในชวง 10 ปทผานมา ท งในเชงพนทและปรมาณผลผลต (ดรปท 2-1) กลาวคอ กอนป 2548 มพนทปลกมน

สาปะหลงประมาณ 6.8 ลานไร และปรมาณผลผลตเฉลยเทากบ 23 ลานตน แตหลงจากน นเปนตนมา

โดยเฉพาะในป 2552 มพนทปลกมนสาปะหลงเพมข นสงมากเปน 8.5 ลานไร และมปรมาณผลผลตหวมน

สา ป ะ ห ลงร ว ม เ ท ากบ 2 9 . 62 ลา น ตน โ ด ย ร ว มพ บ ว า พ นท เ ก บ เ ก ยว ม แ น ว โน ม เ พ ม ข น

อยางชดเจน ปจจยทสาคญคงเปนเพราะมความตองการใชมนสาปะหลงเพมข นท งภายในประเทศและ

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2519

2520

2521

2522

2523

2524

2525

2526

2527

2528

2529

2530

2531

2532

2533

2534

2535

2536

2537

2538

2539

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

ป

พ นต น

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

ผลผลต (พ นต น) ผลผลตตอไร (ก.ก./ไร) พนทเกบเกยว (พ นไร)

พ นไร , ก.ก.

20

ตางประเทศ กอปรกบราคามนสาปะหลงโดยเฉลยไดปรบตวสงข นมาก รวมท งภาครฐไดมนโยบาย

สงเสรมการผลตเอทานอล ซงจงใจใหเกษตรกรขยายพนทเพาะปลกและใชทอนพนธดทใหผลผลตตอไร

สงข น ท งนพนทปลกมนสาปะหลงย งคอนขางกระจกตวมากในจงหวดทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

(โดยเฉพาะในจงหวดนครราชสมา) โดยมเนอทเพาะปลกมนสาปะหลงรวมกนประมาณ 4.5 ลานไร

คดเปน รอยละ 53 ของพนทปลกมนสาปะหลงท วประเทศ รองลงมาคอ ภาคกลาง (รอยละ 30) และ

ภาคเหนอ (รอยละ 15) นอกจากน นย งพบวา เกษตรกรมผลผลตตอไรสงข นมากเมอเทยบกบเมอ 40 กวา

ปกอน โดยในป 2552 ผลผลตตอไรเฉลยเทากบ 3,605 กโลกรมตอไร (ตารางท 2-1)

สาเหตทผลผลตตอไรเพมข นน นเปนเพราะเกษตรกรหนมาปลกมนสาปะหลงพนธดทเหมาะสม

กบสภาพดนฟาอากาศ ทดแทนมนสาปะหลงพนธด งเดมมากข น1 โดยในระยะหลงไดมการพฒนาปรบปรง

พนธม นสาปะหลงซงใหท งผลผลตตอไรเพมข นและเชอแปงสง เชน พนธระยอง 7 และระยอง 9 เหตผลอก

ประการหนงคอ เกษตรกรเรมมการจดการและวธการดแลมนสาปะหลงในแปลงทดข น มการคดเลอกทอน

พนธทสมบรณ (อายไมนอยกวา 8 เดอนแตไมเกน 14 เดอน) จดระยะปลกทเหมาะสม ใสป ยเคมและ

อนทรยว ตถและปรบปรงโครงสรางของดนใหมความอดมสมบรณ เกบเกยวในชวงเวลาทเหมาะสม

เพอใหหวมนมเชอแปงมากทสด ตลอดจนมการวางแผนการปลกใหเหมาะสมกบฤดกาล (วจารณ วชชกจ

2550) อยางไรกด ย งพบวามหลายจงหวดทมผลผลตตอไรต ากวาคาเฉลยโดยรวม สวนหน งอาจเปน

เพราะย งขาดความรความเขาใจในเรองการจดการและวธเพาะปลกทเหมาะสม มการเรงขดเกบหวมนสด

เรวกวาทควรจะเปนเพอนาออกขายในชวงกอนฤดเกบเกยวซงเปนชวงทราคาสง เมอเปนเชนน นเกษตรกร

ดงกลาวกจ าตองใชตนพนธออนปลกตอซงมความงอกต า ไมแขงแรง และไมทนตอสภาพดนฟาอากาศ

อยางไรกด สถานการณการผลตลาสด (เดอนเมษายน 2552 ซงเปนชวงฝนแลง) พบวา เกษตรกร

ในหลายพ นทไดรบความเสยหายอนเกดจากการระบาดของเพล ยแปงสชมพ คาดวาพ นทปลก

มนสาปะหลงไดรบความเสยหายประมาณ 4.6 แสนไรท วประเทศ โดยพนทระบาดรนแรง ไดแก จงหวด

นครราชสมา กาญจนบร และ บรรมย เปนตน ซงนาจะสงผลทาใหพนทเพาะปลกและปรมาณหวมนสด

ลดลงในปการเพาะปลก 2552/53 ท งน หากเปรยบเทยบกบตวเลขในป 2551 ผลผลตมนสาปะหลงตอไร

พนทเกบเกยว และผลผลตหวมนสดในป 2552 จะลดลง รอยละ 1.7 รอยละ 6.2 และ รอยละ 7.7 ตามลาดบ

จงไมนาแปลกใจทราคาหวมนสดปรบตวสงข นมาอยท 2.29 บาทตอกโลกรม ซงสงสดในรอบ 10 ปทผานมา

1 พนธมนสาปะหลงทไดรบการรบรองจากหนวยงานราชการวาเปนพนธดซ งใหผลผลตและปรมาณแปง (เปอรเซนตแปงในหวมนสาปะหลง)

สง โตเรวและตานทานตอโรคแมลง ตลอดจนขดเกบเกยวไดงาย คอ คอ พนธระยอง 90 (ป 2534) พนธระยอง 90 พนธกษตรศาสตร 50 (ป 2535)

พนธระยอง 5 (ป 2537) พนธระยอง 72 (ป 2542) พนธหวยบง 60 (ป 2546) พนธระยอง 7 และระยอง 9 (ป 2548)

21

ตารางท 2-1 เนอทและผลผลตมนสาปะหลงป 2552 จาแนกเปนรายภาค

ภาค เนอทเพาะปลก เนอทเกบเกยว ผลผลต ผลผลต/ไร

(กก.) (ไร) % (ไร) % (ตน)

ภาคเหนอ 1,422,614 16.73 1,369,563 16.67 5,152,673 3,762

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 4,513,883 53.07 4,360,695 53.07 15,374,825 3,526

ภาคกลาง 2,569,064 30.20 2,487,197 30.27 9,096,406 3,657

รวมท งประเทศ 8,505,561 100.00 8,217,455 100.00 29,623,904 3,605

ทมา: สานกงานเศรษฐกจการเกษตร

2.1.3 ความตองการใชมนสาปะหลงภายในประเทศ

ผลผลตหวมนสาปะหลงสดทผลตไดในประเทศสวนใหญถกสงออกไปขายในตางประเทศ

โดยทผลผลตเพยงบางสวนใชภายในประเทศเทาน น อยางไรกดหากพจารณาความตองการใชหวมนสด

ในชวงป 2548 และ 2549 จะพบวา ความตองการใชหวมนสาปะหลงภายในประเทศมแนวโนมเพมสงข น

กลาวคอ มการนาเอาหวมนสดประมาณ 3.7 ลานตน (รอยละ 22 ของผลผลตหวมนสดท งประเทศ) ในป

2548 และ 4.47 ลานตน (รอยละ 20) ในป 2549 ไปใชแปรรปเปนมนเสน มนอดเมด และแปงมน (ดตารางท

2-2) ท งน หวมนสดถกแปรรปเปนมนเสนเพอสงขายใหกบอตสาหกรรมอาหารสตวหรอสงให

อ ตสาห กร รม กา รผล ตมนอด เ มด และม กา รน าห วมน สด แป รร ปเ ป นแ ป ง มน สา ปะ หลง

ซ งสามารถนาไปใชเปนวตถดบในอตสาหกรรมตอเนองตางๆ เชน อตสาหกรรมอาหาร กระดาษ

สารทาความหวาน และผงชรส เปนตน (ดรปท 2-2)

นอกจากน น จากการคาดการณของสมาคมการคามนสาปะหลงไทยพบวา ความตองการใช

ภายในประเทศนาจะมแนวโนมเพมสงข นอยางตอเนอง เนองจากภาครฐมนโยบายผลกดนใหมการผลต

พลงงานทดแทน ซงการใชหวมนสาปะหลงสดเพอใชในอตสาหกรรมการผลตพลงงานทดแทน เชน

เอทานอล เปนทางเลอกหน งทสาคญและชวยผลกดนใหตลาดในประเทศขยายตวไดในระยะยาว

เมอเดอนกมภาพนธป 2551 มโรงงานทไดรบอนญาตจากสานกงานคณะกรรมการเอทานอลแหงชาตให

ผลตเอทานอลเพอใชเปนเชอเพลงท งสน 45 โรง มก าลงผลตรวมท งสน 11.12 ลานลตรตอวน โดยทใน

จานวนน แบงเปนโรงงานผลตเอทานอลจากมนสาปะหลงจ านวน 29 โรง (รอยละ 64 ของจานวน

โรงงานผลตเอทานอลท งหมด) และมก าลงการผลตรวม 8.64 ลานลตรตอวน (รอยละ 78 ของกาลงผลต

รวม) ซงหากในอนาคตมการผลตเอทานอลเตมศกยภาพจรง กยอมทาใหเกดความตองการใชมนสาปะหลง

เปนวตถดบเพมมากข น

22

ตารางท 2-2 ความตองการใชมนสาปะหลง (หนวย: ลานตนหวมนสด)

ประเภท 2548 2549 2550* 2551* 2552* 2553*

1. การใชภายในประเทศ 3.70 4.68 6.67 8.04 9.77 11.58

1.1 แปรรปเปนมนเสน มนอดเมด แปงมน 3.70 4.47 6.30 6.72 7.39 8.11

1.2 ผลตเอทานอล - 0.21 0.37 1.32 2.38 3.47

2. การสงออกผลตภณฑมนฯ 13.22 18.65 20.50 20.79 21.83 22.89

รวมหวมนสาปะหลง 16.92 23.33 27.17 28.83 31.60 34.47

สดสวนการใชภายในประเทศ (%) 21.87 20.06 24.55 27.89 30.92 33.59

สดสวนการสงออก (%) 78.13 79.94 75.45 72.11 69.08 66.41

หมายเหต: * ประมาณการ

ทมา : สมาคมการคามนสาปะหลงไทย ป 2550

รปท 2-2: ความตองการใชมนสาปะหลงในอตสาหกรรมตางๆ

หมายเหต : ขอมลตลาคม 2548-ก นยายน 2549

ทมา : สมาคมการคามนสาปะหลงไทย

2.1.4 การสงออก

ประเทศไทยเปนผ ผลตผลตภณฑมนสาปะหลงทสาคญทสดในเอเชย และมปรมาณการสงออก

ผลตภณฑมนสาปะหลงมากทสดในโลกถง รอยละ 80 ของปรมาณหวมนสดทผลตได โดยสงออก

ในรปของแปงมน มนเสนและมนอดเมด มลคาการสงออกรวมในป 2551 เทากบ 47,465 ลานบาท

โดยเปนการสงออกมนเสนและมนอดเมด และแปงมนถง รอยละ 33.23 และ 31.43 ของปรมาณการสงออก

ท งหมด ตามลาดบ อยางไรกตาม นบต งแตป 2539 เปนตนมา พบวา การสงออกมนอดเมดเปนผลตภณฑ

ใชในประเทศ 20.06%

สงออก 79.94%

มนอดเมด/มนเสน

48.02 %

แปงมน

51.98 %แปงมน 80.88 %

มนอดเมด/มนเสน

19.12 %

สารความหวาน 29.09 %

ผงชรส 22.73 %อนๆ 17.27 %

กระดาษ 10.91 %

อาหาร 20.00 %

23

มนสาปะหลงทมสดสวนการสงออกมากกวาผลตภณฑอนๆ จากมลคาการสงออกเกอบ รอยละ 60 ลดลง

เหลอนอยกวา รอยละ 3 ในป 2548 ของมลคาการสงออกท งหมด ในขณะทการสงออกมนเสนมการสงออก

ถบตวสงข นอยางตอเนองถง รอยละ 35.18 ในป 2548 สาหรบการสงออกผลตภณฑแปงมนสดสวน

การสงออกคอนขางทรงตว มสดสวนการสงออกอยระหวาง รอยละ 20.95-31.55 ของมลคาการสงออก

ท งหมด (ดตารางท 2-3)

ตลาดสงออกมนสาปะหลงในชวงทผานมาถอไดวาตลาดยโรปมความสาคญอยางมาก ประเทศ

ไทยสงออกไปตลาดยโรปมสดสวนมากกวา รอยละ 45 ของปรมาณการสงออกท งหมด สาเหตทสาคญเกด

จากมาตรการแทรกแซงตลาดสนคาเกษตรของสหภาพยโรป โดยกาหนดราคาแทรกแซงใหสงกวาราคา

ในตลาดโลกเพอใหเกษตรกรสรางรายไดเพมข นจากการขายผลผลตในราคาทสงข น ผลจากการมาตรการ

สนบสนนดานราคา (price support) ทาใหราคาธญพชในสหภาพยโรปสงข น ซงสงผลใหเกษตรกรผ เล ยง

สตวตองใชธญพชเปนวตถดบอาหารสตวในราคาทสงกวาราคาในตลาดโลก ดวยเหตน จงกระตนให

เกษตรกรหนไปใชว ตถดบทดแทนธญพชเพอลดตนทนการผลต ทงน มนสาปะหลงนบเปนวตถดบอาหาร

สตวชนดหน งทเกษตรกรผ เล ยงสตวในสหภาพยโรปนยมใช หากเปรยบเทยบราคามนอดเมดกบราคา

ธญพชแลว พบวา ราคามนอดเมดต ากวามากเพราะเสยอากรขาเขาในอตราทต า เนองจากประเทศไทยปลก

มนสาปะหลงไดจ านวนมากและใชภายในประเทศคดเปนสดสวนทนอย จงทาใหมผลผลตมากเพยง

พอทจะปอนตลาดตางประเทศ เมอความตองการมนอดเมดในสหภาพยโรปเพมข น จงชวยใหไทยสงออก

ผลผลตไปขายในแถบสหภาพยโรปไดมากข นดวย

อยางไรกด การแทรกแซงตลาดในประเทศของสหภาพยโรปไดเพมภาระงบประมาณรายจายของ

ประเทศสมาชกเปนจานวนมาก จงมความพยายามทจะปฏรปนโยบายเกษตรรวมของสหภาพยโรป

(CAP reform) เพอลดภาระคาใชจายดงกลาวลง โดยแทนทจะคงราคาแทรกแซงไวในระดบสงดงเดม กให

ปรบลดราคาแทรกแซงลงและหนมาใชมาตรการจายเงนชดเชยแกเกษตรกรโดยตรง (ธนาคารแหงประเทศ

ไทย 2543) เพราะหากลดราคาแทรกแซงลงโดยทไมมมาตรการจายเงนชดเชยมารองรบจะสงผลกระทบตอ

เกษตรกรในวงกวาง

24

ตารางท 2-3 มลคาการสงออกผลตภณฑมนสาปะหลง ป 2539-2551

2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551

มลคาการสงออก (ลานบาท) :

มนอดเมด 12,344 11,814 10,869 11,807 7,605 8,972 4,126 5,096 6,392 838 1,387 7,196 8,681

มนเสน 16 181 546 599 94 2,667 4,083 5,353 8,641 11,939 16,208 12,113 7,189

แปงมนสาปะหลงรวม 4,598 6,231 5,217 4,819 6,172 6,305 6,442 7,533 8,286 9,465 13,676 14,015 15,009

เดกตรน/โมดไฟดสตารช 3,584 4,085 5,274 5,607 6,257 7,440 7,825 8,775 10,510 10,724 11,090 13,580 14,962

ผลตภณทอน ๆ 123 149 190 168 152 190 220 370 760 1,049 1,036 1,649 1,649

มลคาการสงออกรวม 20,665 22,460 22,095 23,000 20,280 25,575 22,695 27,127 34,518 33,938 43,397 48,552 47,756

สดสวน (%) :

มนอดเมด 59.73 52.60 49.19 51.33 37.50 35.08 18.18 18.79 18.52 2.47 3.20 14.82 18.18

มนเสน 0.08 0.81 2.47 2.61 0.46 10.43 17.99 19.73 25.03 35.18 37.35 24.95 15.05

แปงมนสาปะหลง 22.25 27.74 23.61 20.95 30.43 24.65 28.38 27.77 24.01 27.89 31.51 28.86 31.43

ผลตภณทอน ๆ 17.41 19.84 25.59 27.20 30.35 36.07 37.93 42.53 50.93 51.96 53.73 65.78 72.47

มลคาการสงออกรวม 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00

ทมา : ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร โดยความรวมมอของกรมศลกากร

25

เมอมการปฏรปนโยบายเกษตรรวมเพอลดการอดหนนภาคเกษตรทาใหระดบราคาธญพช

ในสหภาพยโรปลดลงอยางมาก ผ ผลตอาหารสตวในประเทศสมาชกสหภาพยโรปจงกลบไปใชธญพช

เปนวตถดบแทนมนสาปะหลง ผลทตามมาคอ ตลาดสงออกมนอดเมดจากประเทศไทยไปย งสหภาพยโรป

เรมมขนาดเลกลง ในขณะทการนาเขาผลตภณฑมนสาปะหลงโดยประเทศจนเรมขยายตวอยางชดเจน

นบต งแตป 2544 เปนตนมา เนองจากประเทศจนไมสามารถผลตมนสาปะหลงใหไดมากเพยงพอตอ

ความตองการใชภายในประเทศ (ตวอยางเชน การใชเปนวตถดบในภาคอตสาหกรรม เชน การทาแปงมน

แปงมนสาเรจรป การผลตแอลกอฮอลและแปงในอตสาหกรรมเคม ตลอดจนการนามาใชเปน

สวนประกอบของอาหาร) จงจ าเปนตองนาเขาจากตางประเทศในสดสวนทสงถง รอยละ 50-60

โดยทมลคาการนาเขาผลตภณฑมนสาปะหลงจากจนเพมข นเกอบ 4.5 เทา จากมลคานาเขา 1,235 ลานบาท

ในป 2543 เปน 5,497 ลานบาท (รอยละ 21.5 ของมลคาการสงออกมนสาปะหลงท งหมด) ในป 2544

ท งน การนาเขาจากจนไดเตบโตตอเนองจนถงจดสงสดท 20,153 ลานบาท ในป 2549 คดเปนสดสวนสงถง

รอยละ 46.4 (ดตารางท 2-4) อยางไรกด มลคาการนาเขาโดยรวมไดปรบลดลงในป 2551 และ 2552

ซงเปนผลจากวกฤตทางการเงนในประเทศมหาอานาจและสงผลทาใหเศรษฐกจของหลายๆ ประเทศชะลอ

ตวลง

โดยรวม ความตองการใชมนสาปะหลงในภาคอตสาหกรรมมแนวโนมเพมข นอยางตอเนอง

โดยทผานมาผลผลตสวนใหญสงออกไปขายในตางประเทศ อยางไรกด ความตองการใชมนสาปะหลง

ภายในประเทศมโอกาสเตบโตสงข นได เพราะมนสาปะหลงเปนวตถดบสาคญในการผลตเอทานอล

ซงเปนองคประกอบทสาคญในการผลตพลงงานทางเลอก ท งนอปสงคของมนสาปะหลงจะเพมข นไดมาก

เพยงไรน นข นอยกบความชดเจนของนโยบายภาครฐทจะสงเสรมการผลตเอทานอล สาหรบดานการคา

ระหวางประเทศน น เนองจากปจจบนเศรษฐกจคคาของไทยหลายประเทศตกอยในภาวะถดถอยและชะลอ

ตวจงอาจสรางแรงกดดนตอการทาตลาดมนสาปะหลงของไทยในตางประเทศ ทาใหสามารถสงออกได

นอยลง ในภาวะเชนน ภาครฐคงจาเปนทจะตองกระตนเกษตรกรและผ ประกอบการใหเรงพฒนาศกยภาพ

การผลตเพอรองรบการฟนตวของเศรษฐกจในอนาคต

26

ตารางท 2-4 ตลาดสงออกผลตภณฑมนสาปะหลงสาคญของไทย

2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551

มลคาการสงออก (ลานบาท) :

จน 615 1,130 1,294 1,521 1,235 5,497 5,895 7,058 11,322 15,321 20,153 16,389 11,178

ญป น 2,528 2,724 3,558 3,394 3,823 4,515 4,226 4,270 4,851 4,819 4,803 5,600 7,652

เกาหลใต 1,664 945 902 108 216 736 455 682 1,086 874 1,169 1,935 4,910

ไตหวน 1,865 2,121 1,928 2,008 1,893 2,256 2,406 2,095 2,310 2,400 2,795 2,941 3,006

อนโดนเซย 371 1,828 881 756 1,937 1,091 1,081 2,168 1,130 1,875 4,206 3,256 2,885

เนเธอรแลนด 9,341 8,415 8,706 9,864 5,440 5,230 2,979 2,807 3,567 867 913 5,169 3,489

อนๆ 4,281 5,298 4,827 5,348 5,736 6,249 5,653 8,048 10,252 7,781 9,357 13,263 14,637

มลคาการสงออกรวม 20,665 22,460 22,095 23,000 20,280 25,575 22,695 27,127 34,518 33,938 43,397 48,552 47,756

สดสวน (%) :

จน 2.98 5.03 5.86 6.61 6.09 21.49 25.97 26.02 32.80 45.14 46.44 33.76 23.41

ญป น 12.23 12.13 16.10 14.76 18.85 17.65 18.62 15.74 14.05 14.20 11.07 11.53 16.02

เกาหลใต 8.05 4.21 4.08 0.47 1.06 2.88 2.01 2.51 3.15 2.57 2.69 3.98 10.28

ไตหวน 9.03 9.44 8.72 8.73 9.33 8.82 10.60 7.72 6.69 7.07 6.44 6.06 6.29

อนโดนเซย 1.80 8.14 3.99 3.29 9.55 4.27 4.76 7.99 3.27 5.53 9.69 6.71 6.04

เนเธอรแลนด 45.20 37.46 39.40 42.89 26.82 20.45 13.12 10.35 10.33 2.55 2.10 10.65 7.31

อนๆ 20.72 23.59 21.85 23.25 28.28 24.43 24.91 29.67 29.70 22.93 21.56 27.32 30.65

มลคาการสงออกรวม 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00

ทมา : ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร โดยความรวมมอของกรมศลกากร

27

2.1.5 ความผนผวนของราคาและการแทรกแซงตลาดโดยรฐ

รปท 1-1 แสดงใหเหนแลววา ราคาหวมนสดทเกษตรกรขายปรบตวข นและลดลงในหลายชวง

ระหวางป 2543-2552 ซงเปนเพราะไดรบผลกระทบจากปจจยตางๆ ทมสวนกาหนดอปสงคและอปทาน

ของผลผลตภณฑมนสาปะหลง หากพจารณาดานการผลต โดยปกตแลวผลผลตหวมนสาปะหลงจะออกส

ตลาดมากในชวงตนฤดเกบเกยวระหวางเดอนธนวาคมถงมกราคม เพราะเปนชวงเวลาทหวมนสาปะหลง

มเช อแปงสงสดซ งจะไดราคาด ฉะน น เมอเกษตรกรสวนใหญเรงขดหวมนสาปะหลงออกมา

เพอปอนตลาดเปนจานวนมาก ในขณะทความตองการใชมนสาปะหลงทมไดเพมมากตามไปดวย

ซงทาใหเกดอปทานสวนเกนในตลาด ยอมจะสงผลกดดนใหราคาต าลงได นอกจากน น ความผนผวน

ของราคามนสาปะหลงย งเกดจากปจจยภายนอกทไมสามารถควบคมได เชน ความเปลยนแปลงของสภาพ

ภมอากาศ ราคาธญพชและอปสงคของมนสาปะหลงในตางประเทศ การเกดระบาดของแมลงศตรพช

ในหนาแลง ปจจยเหลาน ลวนมอทธตอความเปนอยของเกษตรกร กลาวคอ ทาใหรายไดของเกษตรกร

ทปลกมนสาปะหลงรวมถงพชผลทางการเกษตรอนๆ มความไมแนนอน

เนองจากความเสยงดานรายไดของเกษตรกรน นเปนผลจากราคาหวมนสดทสงข นหรอลดต าลง

ฉะน นเพอประเมนวาราคาหวมนสดน นเปลยนแปลงรนแรงมากนอยเพยงไรในชวงทผานมา ผ วจย

จงค านวณคาเบยงเบนมาตรฐานหรอความผนผวนรายป (annualized standard deviation) ของอตรา

การเปลยนแปลงของราคารายเดอน (monthly percentage price change) ของราคาหวมนสดทเกษตรกร

ขายไดในชวง 20 กวาปทผานมา รปท 2-3 แสดงใหเหนวาราคาหวมนสดมการเปลยนแปลงคอนขางเรว

และแรงในชวงป 2527-2528 โดยในชวงเวลาดงกลาว ราคาหวมนสดปรบลดลงมากประมาณ รอยละ 30

สาเหตสาคญเปนเพราะผลผลตสนคาเกษตรท วโลกท งในประเทศผ ซอและประเทศผ ขายเพมมากข น

ซงทาใหสตอกของสนคาเกษตรเพมข น เปนเหตใหการแขงขนทางการคาทวความรนแรงข น ประกอบกบ

ภาวะเศรษฐกจโลกทย งชะลอตวอยภายหลงจากทตองประสบกบวกฤตการณน ามนคร งท 2 โดยทประเทศ

อตสาหกรรมย งคงดาเนนนโยบายการเงนและการคลงอยางระมดระวง ตลอดจนดาเนนนโยบายการกดกน

ทางการคาทเขมงวดข น อยางไรกด หลงจากราคามนสาปะหลงไดปรบลดลงไปทระดบ 0.31 บาท

ตอกโลกรม ในเดอนมนาคม 2528 ราคามนสาปะหลงกเรมมแนวโนมทดข นแมวาราคาอาจจะผ นผวน

ในหลายชวงเวลา แตกเคลอนไหวอยในชวง 0.50 – 1.5 บาทตอกโลกรม และข นมายนเหนอ 1.50 บาท

ตอกโลกรม ต งแตเดอนกรกฎาคม 2550 เปนตนมา

อยางไรกด ขอมลราคาทนาเสนอขางตนน นมไดค านงถงผลกระทบของการเปลยนแปลงของราคา

ผลผลต ดงน นเพอใหทราบถงรายไดทแทจรงของเกษตรกร จงควรพจารณาราคาทแทจรงของ

หวมนสาปะหลงภายหลงปรบดวยดชนราคาสนคาเกษตร โดยรวมพบวา ราคาทเกษตรกรขายไดแทจรง

28

คอนขางผ นผวนตามฤดกาลเกบเกยว แตนากงวลตรงทราคาทแทจรงโดยเฉลยมแนวโนมลดลงนบ

ต งแตป 2544 เปนตนมา ผลกระทบของราคาทตกต าลงยอมสรางความเดอดรอนใหแกเกษตรกรจานวนมาก

เพราะราคาหวมนทเกษตรกรขายไดน นอาจไมเพยงพอสาหรบการดารงชวตและตนทนคาใชจายทได

ลงทนเพาะปลกไป ทผานมาจงมกพบเหนบอยคร งวา เกษตรกรรวมตวกนเพอเรยกรองและสรางแรงกดดน

ทางการเมองใหภาครฐยนมอเขาชวยเหลอ ทายทสด เมอรฐไมสามารถทนตอแรงกดดนดงกลาวได รฐกมก

ตองดาเนนนโยบายแทรกแซงตลาดหวมนสาปะหลงหลายคร งทผานมา ซงเปนวธทไมนาจะเหมาะสมนก

เพราะวาการสรางอปสงคเทยมโดยการรบซอหวมนสาปะหลงเพยงบางสวนน นไมไดชวยยกระดบราคา

หวมนสดใหสงข นได นอกจากน น การดาเนนมาตรการตอเนองเปนประจาย งสงสญญาณทผดแกเกษตรกร

อกดวย เพราะทาใหเขาใจวารฐจะย งคงชวยเหลอเชนน ตอไป และอาจจงใจใหชาวไรหนมาปลก

มนสาปะหลงมากข นในปถดไป

รปท 2-3 ความผนผวนรายป (annualized standard deviation) ของอตราการเปลยนแปลงของราคา

หวมนสดทเกษตรกรขายไดทไรนา

-0.3

-0.1

0.1

0.3

0.5

0.7

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

70

2528 2530 2532 2534 2536 2538 2540 2542 2544 2546 2548 2550 2552

ความผนผวน(แกนขวา)

% change ของราคา (แกนซ าย)

ทมา: คานวณจากขอมลราคารายเดอนของหวมนสดทเกษตรกรขายไดทไรนา สานกเศรษฐกจการเกษตร

29

2.2 บทบาทของภาครฐตอการพฒนาตลาดมนสาปะหลงไทย

เนอหาในสวนน ทบทวนมาตรการทรฐบาลไทยดาเนนการต งแตในอดตจนถงปจจบนในชวง 40 ป

ทผานมา โดยแบงการวเคราะหตามหวงโซการผลต 4 ดาน ไดแก ดานการผลต ดานการแปรรป

ดานการสงออก ดานราคา (ตารางท 2.5) อยางไรก ด นโยบายทรฐดาเนนการในระยะหลงคอ

นโยบายยกระดบราคา เพอชวยเหลอเกษตรกร เชน การแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง จนกระท งในป 2552

ทผานมา รฐบาลอภสทธไดปรบเปลยนแนวทางการแทรกแซงจากเดม ซงเนนการยกระดบราคาหวมนสด

ผานกระบวนการรบจานาหวมนสดจากเกษตรกรมาเปนประกนรายไดใหแกเกษตรกรผ ปลกมนสาปะหลง

2.2.1 มาตรการดานการผลต

เนองจากภาครฐตระหนกถงปญหาดานการผลตมนสาปะหลง เชน (ก) ปญหาความไมแนนอน

ของปรมาณผลผลตมนสาปะหลงซงเกดจากเกษตรกรมไดวางแผนการเพาะปลกทด กลาวคอ เกษตรกร

มกตดสนใจทจะทาการเกษตรโดยพจารณาราคาทเกษตรกรขายไดในฤดกาลทผานมาเปนหลก หากผลผลต

มราคาสงกจงใจใหเพาะปลกหรอขยายพนทการเพาะปลกเพมมากข นโดยมไดค านงถงปจจยรอบดาน

การขาดการวางแผนระยะยาวทดเพยงพอและยดตดกบระดบราคาทผานมาจงสงผลใหบางปเกษตรกรม

ผลผลตออกมามากเกนความตองการของตลาด (ข) ภาวะอปทานมนสาปะหลงลนตลาดอนเปนผล

จากการทเกษตรกรเรงขดหวมนมาขายในชวงตนฤดเกบเกยวเพอจาหนายไดสรางแรงกดดนตอราคา

หวมนสด (ค) เกษตรกรขาดประสทธภาพในกระบวนการผลต ขาดการใชทอนพนธทด ขาดความรใน

กระบวนการเพาะปลก รวมถงมไดรบการถายทอดเทคโนโลยการผลตอยางเหมาะสม ฉะน น ในชวงเรมตน

ของการพฒนาภาคการเกษตรของมนสาปะหลง ภาครฐจงไดใหความสาคญกบการพฒนาศกยภาพ

การผลตในหลายแงมม เชน การสงเสรมการกระจายทอนพนธม นสาปะหลงทดเพอลดตนทนการผลตและ

เพมคณภาพของผลผลตและศกยภาพการผลต

การควบคมการผลตหรอลดอปทานของหวมน ในชวงป 2520 รฐมนโยบายลดพนทการปลก

มนสาปะหลง โดยรฐสงเสรมใหเกษตรกรหนไปปลกมะมวงหมพานต ใหสนเชอดอกเบ ยต า

เพอใหเกษตรกรหนไปปลกพชชนดอน เชน ขาวฟางแดงและทาไรนาสวนผสม และนบจากป 2526

เปนตนมา มนโยบายอดหนนเพอให เกษตรกรกาหนดเขตการผลต และจดทะเบยนผ ปลก

ในป 2528 โดยมว ตถประสงคเพอใหรฐสามารถบรหารจดการผลผลตมนสาปะหลงไดมประสทธภาพ

ยงข น และลดปญหาภาวะลนตลาด อยางไรกตาม การดาเนนการมาตรการดงกลาวไมประสบความสาเรจ

และจาตองยกเลกไปในทสด เพราะเกษตรกรไมเหนถงความสาคญของการจดทะเบยนผ ปลกมนสาปะหลง

ประกอบกบรฐบาลมไดด าเนนมาตรการเชงบงคบ ไมมบทลงโทษและขาดมาตรการจงใจ ท ง ๆ ท

30

ฐานขอมลผปลกมนสาปะหลงเปนประโยชนตอการดาเนนนโยบายของรฐเพอกระตนใหเกดความสมดล

ระหวางอปสงคและอปทานหวมนสด และชวยใหราคาของผลผลตมเสถยรภาพดข น

นอกจากน นทผานมา หนวยงานทเกยวของไดรวมมอกนเพอพฒนาและขยายทอนพนธ

มนสาปะหลงทมคณภาพ ทนตอสภาพแวดลอมและแมลงศตรพช และใหผลผลตมนสาปะหลงตอไรสง

ตลอดจนใหการอบรมวธการปลกมนสาปะหลงอยางถกตองและเหมาะสม (good agricultural practices)

แกเกษตรกร

2.2.2 มาตรการดานการแปรรป

ในอดต ปญหาทเปนอปสรรคตอการพฒนาตลาดมนสาปะหลง คอ การควบคมดแลคณภาพของ

ผลตภณฑ ขาดการแปรรปเชงพาณชยเพอใชในอตสาหกรรมตอเนองอนๆ ดงน นในชวงแรกของ

การพฒนา รฐบาลจงออกมาตรการเพอสงเสรมการลงทนในอตสาหกรรมแปรรปมนอดเมดแขง แปงมน

และแปงมนแปรรป ซงตอมาการสงเสรมมนอดเมดถกยกเลกกอน ตามดวยโรงงานแปงมน และสดทาย

โรงงานมนอดเมดนม อยางไรกตามในป 2525 มมาตรการช วคราวในการระงบการพจารณาอนมตใหต ง

หรอขยายโรงงานผลตภณฑมนอดเมดนม ยกเว นลานตากมนของกลมเกษตรกรหรอสหกรณการเกษตร

ท งน มาตรการดงกลาวถกนามาใชเพอจากดมใหผ ประกอบการขยายการผลตมากเกนกวาโควตาทประเทศ

ไทยมอยกบ EU

2.2.3 มาตรการดานการสงออก

ทผานมารฐบาลเคยดาเนนนโยบายดานสงออกรวม 3 นโยบายหลกๆ คอ การควบคมคณภาพ

การสงออกและราคาข นต าในการสงออก การควบคมปรมาณสงออกไปสหภาพยโรป และการอดหนน

การสงออก โดยมาตรดานการสงออกในระยะแรกๆ เปนมาตรการควบคมคณภาพการสงออก

มว ตถประสงค เพอควบคมการปลอมแปลงคณภาพการสงออกโดยเฉพาะผ สงออกไปตลาดสหภาพ

ยโรป มการตรวจสอบมาตรฐานสนคาปลายทาง ขอดคอ เพมอปสงคในการสงออกแตเปนการเพม

ตนทนใหแกผ สงออก ทายทสดภาระตนทนทเกดข นถกผลกไปใหเกษตรกร สาหรบมาตรการกาหนด

ราคาข นต าของผลตภณฑมนสาปะหลงสงออก ซ งเรมบงคบใชในป 2522 น น มว ตถประสงค

เพอควบคมและปองกนการนาเงนตราตางประเทศออกจากประเทศ โดยผานราคาสนคาสงออก

มาตรการน ไดยกเลกไปในป 2526

มาตรการควบคมปรมาณการสงออก หลงการลงนามของไทยและสหภาพยโรปในขอตกลงทม

ลกษณะจากดการสงออกโดยสมครใจ ในป 2525 โดยรฐบาลไทยออกมาตรการตางๆในการควบคมปรมาณ

การสงออกไปย งสหภาพยโรปภายใตโควตาทก าหนด (ซงในชวงเวลาดงกลาวปรมาณความตองการสงออก

31

มมากกวาโควตาสงออกทตกลงไว) ดงน (ก) มาตรการจดสรรโควตา เชน การจดสรรโควตา

ตามประวตการสงออก ผ สงออกตองมสารองสตอกมนอดเมดและการตรวจเชคสตอกเพอการสงออก

การจดสรรแบบเสรใครมากอนไดกอน หรอใครสงมนอดเมดลงเรอไดกอนมสทธไดโควตากอน (ข)

มาตรการจงใจใหแกผ สงออก เชน การใหโควตาพเศษเพอจงใจใหสงออกไปนอกสหภาพยโรป

เรมใชป 2528 สาหรบมาตรการอดหนนการสงออกเปนมาตรการระยะส นๆ เพอยกระดบราคาหวมนสด

ใชในป 2536/37 โดยรฐจายเงนอดหนนใหผ สงออกเพอรบซอหวมนสดในราคาทรฐกาหนดและ

มมาตรการชวยเหลอในการเกบรกษาและจายคาขนสงภายในประเทศสาหรบผลตภณฑมนสาปะหลง

ทสงออกไปนอกตลาดสหภาพยโรป ในป 2540

2.2.4 มาตรการดานราคา

แมวาหลายมาตรการทผานมาท งในสวนทสนบสนนการเพมผลผลตและการแปรรปผลผลต

เพอสรางมลคาเพม จะเปนประโยชนในระยะยาวตอเกษตรกรผ ปลกมนสาปะหลง แตในภาวะทราคาของ

สนคาเกษตรรวมถงหวมนสาปะหลงตกต า กมกเกดการรวมตวกนของเกษตรกรเพอเรยกรองใหรฐบาลเขา

ชวยเหลอ แรงกดดนทางการเมองเหลาน ทาใหรฐจ าตองเขาชวยเหลอผานการดาเนนโครงการแทรกแซง

เพอยกระดบราคาหวมนสด โดยวตถประสงคของรฐ คอ พยายามยกระดบราคาหวมนสดในชวงตนฤด

การเกบเกยวหรอชะลดการขดหวมนหรอเพอดงอปทานผลตภณฑมนสาปะหลง โดยท วไปอาจมองวา

โครงการแทรกแซงตลาดน ดเพราะชวยเหลอเกษตรกรใหมรายไดสงข นในภาวะทราคาผลผลตตกต า

อยางไรกด หากพจารณาในรายละเอยดแลว มาตรการดงกลาวไมสรางประโยชนตอเกษตรกรผ ปลก

มนสาปะหลงไดมากนก เพราะรฐบาลมไดมงบประมาณมากมายขนาดทจะสามารถดาเนนมาตรการได

ครอบคลมเกษตรกรทกคน ดวยขอจ ากดของเงนงบประมาณ โครงการทเกดข นจงเปนเพยงการดงเอา

ผลผลตมนสาปะหลงเพยงบางสวนออกจากตลาด ซงเทากบวาจะมเกษตรกรบางสวนเทาน นทสามารถเขา

โครงการและไดประโยชนจากการขายหวมนสดใหแกรฐไดในราคาทสงกวาราคาในทองตลาด อยางไร

กตาม การแทรกแซงไมสามารถยกระดบราคาหวมนสดในตลาดโดยรวมไดเนองจากปรมาณหวมนสดทรบ

ซอไมมากพอทจะดงราคาตลาดโดยรวมใหสงข นได

มาตรการทรฐเคยใชเพอยกระดบราคาหวมนมหลายลกษณะ คอ

ก) การแทรกแซงของรฐโดยตรงผานพอคา คอ การเขารบซอโดยองคการคลงสนคา (อคส.)

ซงเปนมาตรการช วคราวและเรงดวนเพอแกไขสถานการณเฉพาะหนาเมอเกดการกดดนทางการเมอง เชน

ในป 2539/40 อคส. เขาซอหวมนสดผานลานตากมนเสนในจงหวดจนทบร

32

ข) มาตรการแทรกแซงเพอยกระดบราคาโดยทางออมโดยอาศยกลไกและโครงสรางตลาด

โดยรฐใหการสนบสนนเงนทนปลอดดอกเบ ยเพอเปนเงนทนหมนเวยนแกโรงงานแปงมนเพอนาไป

ซอหวมนสดจากเกษตรกรในราคาทรฐกาหนด

ค) โครงการยกระดบราคาหวมนสาปะหลง เชน ในป 2540 รฐบาลแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง

โดยใหโรงงานแปงมนและโรงงานมนอดเมดรบซอหวมนสาปะหลงสดทเชอแปง 25% ราคา 1 บาท

ตอกโลกรม โดยราคาข นลงเปอรเซนตละ 3 สตางค ท งน ผ เขารวมโครงการจะไดรบชดเชยกโลกรมละ

12 สตางค ในกรณทรบซอหวมนสดทเชอแปงคละในราคา 1 บาทตอกโลกรม หรอซอมนเสนในราคา

2.46 บาทตอกโลกรม ผ เขารวมโครงการจะไดรบชดเชย 17 สตางคตอกโลกรม นอกจากน น รฐย งชดเชย

คาขนสงในอตราไมเกน 15 สตางคตอกโลกรม สาหรบการขนสงหวมนสดและมนเสนจากจดรบซอไปย ง

โรงงานแปงมนและโรงงานมนอดเมด รวมถงการขนสงมนอดเมดจากโรงงานไปย งโกดง ณ ทาสงออก

โดยรวมแลวการทรฐบาลชดเชยสวนตางแกผ ประกอบการทเขารวมโครงการมว ตถประสงค

เพอใหเกษตรกรสามารถขายหวมนสดไดในราคาทรฐกาหนดหนาโรงงาน (มตคณะรฐมนตร ว นท 18

มนาคม 2540)

ง) มาตรการจานามนสาปะหลง ซ งเกดข นคร งแรกในป 2542/43 โดยกาหนดใหเกษตรกรนา

หวมนสดมาจานา และฝากหวมนสดในรปมนเสนและแปงมนโดยใหโรงงานเปนผ รบจางแปรรป

โดยรฐเปนผ จายคาจางแปรรป คาขนสงจากโรงงานไปย งโกดงกลางและคาจางรบฝากสนคา โดย อคส.

เปนผ รบฝากและออกใบประทวนใหเกษตรกรนาไปจานากบ ธ.ก.ส.(ดรายละเอยดเพมเตมในบทท 3)

ท งน วธการดงกลาวอาจนาไปสการร วไหลของเงนงบประมาณของรฐบาล เนองจากการรบจานาม

กระบวนการทยงยากและมผ เกยวของในโครงการรบจานาจ านวนมาก เชน เกษตรกร ผ ประกอบการ

ลานมนและโรงแปง เจาหนาทของรฐ เปนตน ซงเปดโอกาสใหมการร วไหลและคอรรปชนของโครงการ

จานาอยบาง การร วไหลเกดจากพอคาบางรายมการสรางตวเลขบดเบอนและวาจางเกษตรกรเขามา

สวมสทธโดยมเจาหนาทรฐใหความรวมมอลงนามรบรอง เปนตน กลาวไดวามาตรการแทรกแซงจะไดผล

ทางการเมองทนท เชน การชมนมจะสลายทนท แตผลทตามมาของการรบจานาผลผลตทางการเกษตร คอ

มการรวไหลของเงนงบประมาณจานวนมากโดยทกลมเปาหมายทแทจรงไมไดรบประโยชน และบดเบอน

กลไกตลาด ซงจงใจใหผ ประกอบการหนมาลงทนทางธรกจมากเกนความจาเปนเพอใหไดรบประโยชน

จากการเขารวมโครงการ เชน คาจางแปรรป คาจางรบฝากสนคา เปนตน

โดยสรป มาตรการตางๆ ของรฐในอดตทผานมาท งสดานดงกลาว โดยเฉพาะนโยบายดานการเพม

ผลผลตตอไรน น การพฒนาพนธม นสาปะหลงไดกอประโยชนแกเกษตรกรมาจนถงปจจบน เกษตรกร

สามารถเขาถงพนธม นสาปะหลงทมผลผลตเพมข นอยางตอเนองทาใหผลผลตโดยเฉลยตอไรของ

33

เกษตรกรสงข น สาหรบมาตรการดานการสงออกน น ประเทศไทยไดเปดเสรทางการคาในหลายดาน ระบบ

โควตาทเคยใชจงถกยกเลกไป อยางไรกด มาตรการทย งคงมอยอยางตอเนองในชวง 10 กวาปทผานมาและ

รฐบาลย งคงใชอยในปจจบน คอ มาตรการยกระดบราคาสนคาเกษตรผานโครงการรบจานาหวมนสดจาก

เกษตรกร อนทจรงแนวทางดงกลาวเปนเพยงการแกปญหาเฉพาะหนา แตอาจไมคมคากบการทรฐบาลตอง

จดสรรงบประมาณจานวนมากไปเพยงเพอสรางอปสงคเทยมจากการดงเอาอปทานหวมนสดออกจากตลาด

นอกจากน น ย งอาจเปดโอกาสใหมเกดการร วไหลและคอรรปชน ตลอดจนมเกษตรกรบางกลมเทาน นท

ไดรบประโยชน

ตารางท 2-5 นโยบายและมาตรการของรฐทมผลตอการพฒนาอตสาหกรรมมนสาปะหลง

นโยบายดาน มาตรการทใช หมายเหต

1. ดานการผลต 1.1 การอดหนนดานปจจยการผลต

- สนเชอผาน ธ.ก.ส. และโครงการพเศษ

- การใหทอนพนธใหม

สวนใหญไมได

ด าเนนการในปจจบน

(2542)

1.2 การอดหนนดานการลงทนเพอลดพนทเพาะปลก

- สงเสรมใหเกษตรกรหนไปปลกขาวฟางแดงและ

รวมกบบรษทเอกชนสงเสรมใหปลกมะมวง

หมพานต ในป 2520

- สงเสรมใหเกษตรกรหนไปทาการเกษตรอนแทน

โดยการใหเงนก ระยะยาวดอกเบ ยตาและการขด

บอน าใหภายใตโครงการปรบโครงสราง

การเกษตร เรม ป 2536/37

เปนการลดอปทาน

โดยลดพนทเพาะปลก

ท งน มาตรการ

ดงกลาวไดถกยกเลก

ไปแลวในปจจบน

1.3 มาตรการกาหนดเขตเศรษฐกจสาหรบ

มนสาปะหลงเรม ป 2526 และจดทะเบยนผ ปลกมนฯ

เรม ป 2528

ไมไดด าเนนการตอเพราะม

ผ เขาจดทะเบยนเพยง รอยละ

30 ของเขตทก าหนดในปการ

เพาะปลก 2528/29

2. ดานโรงงานแปรรป 2.1 สงเสรมการลงทนอตสาหกรรมแปรรป

มนอดเมดแขง

ยกเลกแลว

2.2 สงเสรมการลงทนอตสาหกรรมแปงมนและแปงมน

แปรรป

ยกเลกแลว

2.3 ระงบการพจารณาอนญาตใหต งหรอขยายโรงงาน

ผลตภณฑ ยกเวนการทาลานตากมนของกลมสหกรณ

การเกษตรหรอ กลมเกษตรกร

เรมเมอ ป 2525 เปนมาตรการ

ช วคราว

34

ตารางท 2-5 นโยบายและมาตรการของรฐทมผลตอการพฒนาอตสาหกรรมมนสาปะหลง (ตอ)

นโยบายดาน มาตรการทใช หมายเหต

3. ดานการสงออก 3.1 ประกาศกาหนดมาตรฐานผลตภณฑมนสาปะหลง

(ยกเวนแปงมน) เปนสนคามาตรฐานสงออกต งแต

ว นท 1 มกราคม 2505

ย งมผลบงคบใช

3.2 ก าหนดราคาข นตาของผลตภณฑมนสาปะหลงสงออก ยกเลกแลว

3.3 ใชประวตการสงออกเปนฐานในการจดสรรโควตา

สงออกไป EU ภายใตปรมาณโควตาทไดระบไวใน

สญญาความรวมมอ

ใชใน ป 2524

ยกเลกแลว

3.4 ใชระบบการสงออกเสรภายใตหลกเกณฑใครมา

กอนไดกอนในการสงออกไป EU ภายใตปรมาณ

โควตาทไดระบไวในสญญาความรวมมอ

ใชใน ป 2525

ยกเลกแลว

3.5 ใชระบบการสงออกเสรภายใตหลกเกณฑใครมา

กอนไดกอนในการสงออกไป EU โดยแบงโควตา

การสงออกเปน 4 งวด

ใชใน ป 2526

ยกเลกแลว

3.6 ก าหนดใหมการตรวจเชคสตอกเพอจดสรรโควตา

สงออกไปยง EU

เรมใชต งแต ป 2527

3.7 ก าหนดสดสวนโควตาพเศษเพอจงใจใหผ สงออก

สงผลตภณฑมนสาปะหลงออกไปยงตลาดนอก

EU ในอตรา 1:1

เรมใชใน ป 2528

ยกเลกแลว

3.8 การประมลโควตาสงออกไป EU ใชเพยงระยะส นๆ ใน

ป 2534/35

3.9 การใหเงนอดหนนการสงออกผลตภณฑ

มนสาปะหลงโดยจายใหผ สงออก 200 บาท/ตน

สาหรบผ สงออกซอหวมนสดทมเชอแปง 25% ใน

ราคาไมตากวา 0.75 บาท/ก.ก. ในโคราช

ใชในระยะส นๆ

ใน ป 2536/37

3.10 มาตรการจดสรรโควตาสงออกผลตภณฑ

มนสาปะหลงไป EU จานวน 5.25 ลานตน ตาม

มาตรการแรงจงใจ 0.25 ลานตน มาตรการตรวจ

สตอก 3.5 ลานตน มาตรการนอกจากการตรวจ

สตอกหรอมาตรการประวตการสงออก 1.5 ลานตน

ใชใน ป 2538

และ 2539

3.11 มาตรการสงออกเสรสาหรบผลตภณฑมน

สาปะหลงสงออกไป EU

ใช ป 2540

35

ตารางท 2-5 นโยบายและมาตรการของรฐทมผลตอการพฒนาอตสาหกรรมมนสาปะหลง (ตอ)

นโยบายดาน มาตรการทใช หมายเหต

3.12 มาตรการชวยเหลอการเกบรกษาและคาขนสง

ภายในประเทศสาหรบผลตภณฑมนสาปะหลงท

สงออกไปยงตลาดนอก EU ในอตรา 357 บาท/

ตน ในโครงการกาหนดปรมาณ 200,000 ตน

ใชใน ป 2540

3.13 มาตรการสงออกเสรสาหรบผลตภณฑ

มนสาปะหลงไป EU โดยการตรวจสตอกแตละ

เดอนในชวงระหวางเดอนธนวาคมถงพฤษภาคม

ใชใน ป 2541

3.14 การระบายจาหนายผลตภณฑมนสาปะหลงจาก

โครงการรบจานา โดยมคณะกรรมการพจารณา

การระบายผลตภณฑมนสาปะหลงเปนผ ท า

หนาทและขอความเหนชอบตอรฐมนตรวาการ

กระทรวงพาณชย

ใชใน ป 2542/43

เปนตนมา

4. ดานการตลาดและราคา

4.1 การแทรกแซงและยกระดบราคาหวมนโดย

- โครงการ ป 2536/37 รฐบาลแทรกแซงโดยใหเงนก

ดอกเบ ยตาแกโรงงานแปงมนและรฐบาลเปน

ผ ก าหนดราคาโรงงานรบซอหวมนจากเกษตรกร

- โครงการใน ป 2538/39 2539/40 รฐบาลให อคส.

รบซอหวมนผานลานมน แทรกแซงและยกระดบ

ราคาหวมนโดยผานโรงมนอดเมดและ

โรงงานแปงมน

ดาเนนการเปนคร ง

คราวเมอราคาหวมน

ตกตาหรอไดรบ

แรงกดดนทาง

การเมอง

4.2 ธ.ก.ส.ใหเงนก ตามโครงการจงใจใหเกษตรกรชะลอ

การขดหวมนสาปะหลง โดยใหเงนก ในอตราไรละ

1,400 บาท ก าหนดระยะเวลาชาระคนภายใน

3 เดอน

4.3 รฐบาลแทรกแซงตลาดดวยการรบจานาหวมนสด

เปนคร งแรกใน ป 2542/43 ถง 2551/52 (ยกเวน ป

2544/45 2545/46 และบางปทราคาตลาดสงจง

จะไมมการแทรกแซง) โดยกาหนดให

อคส.และ ธ.ก.ส. รบจานาหวมนสดผานลานมน

โรงแปงมน

ดาเนนการอยาง

ตอเนองเปนประจา

เกอบทกปจนถง

ป 2552

36

ตารางท 2-5: นโยบายและมาตรการของรฐทมผลตอการพฒนาอตสาหกรรมมนสาปะหลง (ตอ)

นโยบายดาน มาตรการทใช หมายเหต

4.4 รฐบาลดาเนนโครงการประกนรายไดเกษตรกรผ

ปลกมนสาปะหลง เรมตนปการเพาะปลก 2552/53

เปนคร งแรก เพอประกนรายไดข นตาใหแก

เกษตรกร โดยรฐจะชดเชยสวนตางระหวางราคา

ประกนกบราคากลางอางองในกรณทราคาอางอง

น นตากวาราคาประกน

ป 2552/53

ทมา : อางใน นพนธ พวพงศกรและคณะ (2543) และรวบรวมโดยคณะผ วจย

บทท 3

โครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงและรปแบบการทจรต

โครงการรบจานาหวมนสาปะหลงเกดข นคร งแรกเมอปการเพาะปลก 2542/43 และหลงจากน น

รฐบาลไดด าเนนโครงการดงกลาวเปนประจาเกอบทกป ท งๆ ทในบางปการเพาะปลก ราคาตลาดม

แนวโนมปรบตวสงข นอยแลวและไมจ าเปนตองดาเนนการแทรกแซงตลาด นอกจากน น ทผานมาไดมขอ

ครหาอยบอยคร งถงการทจรตคอรรปชนซงสงผลเสยตอเศรษฐกจและสงคมสวนรวม หากพจารณาโดยยด

แนวคดของการคอรรปชนเชงโครงสรางแลว การดาเนนนโยบายทตองมความเกยวของกบหนวยงานหลาย

ฝาย โดยทภาครฐไมมกระบวนการตรวจสอบและควบคมทมประสทธภาพ ยอมเปดโอกาสใหผ ทเกยวของ

เหลาน นสามารถแสวงหาประโยชนรวมกนโดยกอตนทนความเสยหายแกภาครฐ ซงเปนภาระทประชาชน

ผ เสยภาษเปนฝายทตองแบกรบไวท งหมด เนอหาสวนน ประกอบดวย 4 หวขอหลก คอ (ก) สาระสาคญ

ของโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง (ข) การกระจายตวของเกษตรกรทเขารวมโครงการรบจานา

(ค) การระบายผลผลตมนสาปะหลงทไดจากโครงการรบจานา และ (ง) ชองทางการทจรตโครงการรบ

จานามนสาปะหลง

3.1 สาระสาคญของโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง

ในทางปฏบตแลว รายละเอยดเกยวมาตรการแทรกแซงหวมนสาปะหลง (เชน ราคารบจานา

ปรมาณรบจานา ระยะเวลาทเปดรบจานา อตราคาแปรสภาพหวมนสาปะหลงสดเปนมนเสนและแปง

มนสาปะหลง และวงเงนงบประมาณอนมตเพอเปนคาใชจายในการรบจานา2) จะแตกตางกนในแตละ

รฐบาลทมอ านาจในการบรหารประเทศขณะน น (ดตารางท 3-1) ตวอยางเชน ราคารบจานาในป

การเพาะปลก 2546/47 อยระหวาง 1.05 – 1.15 บาทตอกโลกรม ในขณะทราคารบจานาในปการเพาะปลก

2551/52 อยระหวาง 1.80 – 2.05 บาทตอกโลกรม โดยรฐกาหนดราคารบจานาใหมลกษณะเปนข นบนได

กลาวคอ ต งราคารบจานาเพมข นเดอนละ 0.05 บาทตอกโลกรม เปนตน นอกจากน นในบางป

การเพาะปลก คณะกรรมการนโยบายและมาตรการชวยเหลอเกษตรกร (คชก.) ไดปรบเปลยนรายละเอยด

โครงการระหวางทโครงการดาเนนอย เชน การปรบเพมราคารบจานาทจดรบจานาและวงเงนงบประมาณ

2 คาใชจายในการรบจานา ประกอบดวย คาใชจายในการแปรสภาพหวมนสดเปนมนเสนและแปงมนสาปะหลง คาเชาคลงและคาเบ ยประก นภย

เมอตองฝากเก บมนเสนและแปงมนสาปะหลง คาตรวจสอบคณภาพ คาพลกกองมนเสน คาใชจายในการรบฝากเก บและออกใบประทวนสนคา

ตามทเกดข นจรง คา Overhead ของ อคส. คาขนสงผลตภณฑเขาโกดงกลางตามทจายจรง เปนตน

38

อนมต การปรบเพมอตราคาแปรสภาพแปงมนและมนเสน รวมถงขอกาหนดใหมการข นทะเบยนเกษตรกร

โดยกรมสงเสรมการเกษตร เปนตน

ตารางท 3.2 เปรยบเทยบมาตรการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงของรฐบาลตางๆ ต งแต

ป 2543/44 เปนตนมา ตามทกลาวไปแลวน น แตละรฐบาลกาหนดเงอนไขและปรมาณหวมนสดเปาหมาย

ในระดบทแตกตางกน ในบางปก าหนดใหเกษตรกรแตละรายสามารถจานาหวมนสดไดสงถง 500 ตน

หรอไมเกน 7.5 แสนบาทตอราย แตในระยะหลงไดปรบลดเกณฑดงกลาว สวนหนวยงานทรบผดชอบ

หลกย งคงเปน (ก) องคการคลงสนคา (อคส.) ทาหนาทรบฝากเกบและออกใบประทวน (ข) ธ.ก.ส. รบจานา

ใบประทวน รวมท งออกหนงสอรบรองความเปนเกษตรกรผ ปลกมนสาปะหลงทเปนลกคาของ ธ.ก.ส.

(ค) คณะกรรมการเพอแกไขปญหาเกษตรกรอนเนองมาจากผลตผลการเกษตรระดบจงหวดเปนผ ก าหนด

ผ รบรองความเปนเกษตรกรและปรมาณผลผลตของเกษตรกรทมใชลกคา ธ.ก.ส. โดยใหก านนและ

ผ ใหญบานตรวจสอบและรบรองความถกตองของขอมล และย งรบผดชอบวางระบบบรหารจดการใน

การจดลาดบกอนหลงการขดและจานาหวมนสด (ง) คณะกรรมการระบายมนเสนโดยมผ แทนจากกรมการคา

ตางประเทศ กรมการคาภายใน องคการคลงสนคา และ ธ.ก.ส. ทาหนาทระบายผลตภณฑมนสาปะหลงของ

โครงการ

ตารางท 3-3 แสดงปรมาณจานามนสาปะหลงทเกดจากการดาเนนมาตรการแทรกแซงตลาด

หวมนสาปะหลงสดของรฐบาลสมยตางๆต งแตปเพาะปลก 2543/44 – 2551/52 ยกเว นปเพาะปลก 2544/45

และ 2545/46 ทไมมการรบจานามนสาปะหลง เพราะในปดงกลาว ราคาตลาดของมนสาปะหลงอย

ในระดบสงเมอเทยบกบราคาในปกอนหนาและมแนวโนมสงข น โดยรวมแลวแมวารฐบาลกาหนด

เปาหมายของการรบจานาในปรมาณทสงหลายลานตน แตในชวงทผานมาถงป 2550/51 ปรากฏวา

หวมนสาปะหลงทเขาโครงการมจ านวนนอยมากคดเปนสดสวนไมเกน รอยละ 10 ของปรมาณผลผลต

ท วประเทศ สวนใหญจะเขารวมโครงการในปทรฐบาลกาหนดราคารบจานาเฉลยในระดบทสงกวาราคา

ตลาด เชน ในชวงรฐบาลทกษณปเพาะปลก 2546/47 และ 2548/49 รฐบาลสรยทธปเพาะปลก 2549/50

รฐบาลอภสทธ ปเพาะปลก 2551/52 สวนในป 2550/51 ทราคาตลาดของมนสาปะหลงปรบตวดข น

เนองจากมความตองการมนเสนจากจนจานวนมาก นอกจากน น ราคาขาวโพดอาหารสตวของสหรฐฯ ได

ปรบตวเพมข น ทาใหมนสาปะหลงกลายเปนวตถดบทดแทน อกท งหลายประเทศทปลกมนสาปะหลง เชน

ประเทศอนโดนเซย ประสบปญหาภยธรรมชาต ฉะน นเมอราคาตลาดมแนวโนมสงข นจงไมมเกษตรกร

เขารวมโครงการรบจานา เพราะสามารถขายผลผลตของตนเองไดในราคาทสงในตลาดอยแลว

แมวาจะไมมการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงในป 2544/45 และ 2545/46 แตรฐบาลทกษณได

กลบมาใชมาตรการรบจานาหวมนสดอกคร งหนงในป 2546/47 โดยทราคารบจานาอยในระดบทสงกวา

39

ราคาตลาดประมาณ รอยละ 3-21 ในชวง 6 เดอนของโครงการรบจานา เชน ในเดอนกมภาพนธ 2547 ราคา

รบจานาอยท 1.15 บาทตอกโลกรม ในขณะทราคาตลาดหวมนสดเชอแปง 25% ทโคราชอยท 0.95 บาทตอ

กโลกรม เทาน น คดเปนอตราราคาจานาทสงกวาราคาตลาดถง รอยละ 21 เปนตน โดยเฉพาะในป 2551/52

ทราคาตลาดปรบลดลงอยางแรง รฐบาลอภสทธไดเปดรบจานาหวมนสดในระดบราคาทสงมากโดยมราคา

รบจานาสงสดท 2.05 บาทตอกโลกรม ท งๆทราคาตลาดอยท 1.2 บาทตอกโลกรม เทาน น และกาหนด

เปาหมายรบซอหวมนสดสงถง 10 ลานตน ดวยเหตทรฐกาหนดราคารบจานาสงกวาราคาตลาด จงจงใจให

เกษตรกรเขาโครงการรบจานาเปนจานวนมาก ขอมลการดาเนนโครงการรบจานาหวมนสดป 2551/52

พบวา มหวมนสดเขาโครงการมากถง 11.7 ลานตนคดเปนสดสวน รอยละ 40 ของปรมาณผลผลต

หวมนสาปะหลงท วประเทศ (ดตารางท 3.3) ซงแตกตางจากในอดตทมจ านวนหวมนสดในโครงการคด

เปนสดสวนไมเกน รอยละ 10 ในชวงระหวางทดาเนนโครงการน ไดมขอถกเถยงในวงกวางวา การดาเนน

นโยบายคร งน ไดเปดชองโหวใหมการนาเขาหวมนสาปะหลงจากประเทศเพอนบานเขามาสวมสทธใน

โครงการ

40

ตารางท 3-1 สาระสาคญของโครงการรบจานาหวมนสด

รายการ 2546/47 2547/48 2548/49 2549/50 2550/51 2551/52

1. เปาหมาย (ลานตน) 5.00 5.00/1 5.00 7.50 5.00 5.00/2

2. ราคารบจานา (บาท/กก.) ทเชอแปง 25% (ปรบเพม/ลดเปอรเซนตละ 0.02 บาท)

- พ.ย. 1.05 1.20 - 1.25 - 1.80

- ธ.ค. 1.05 1.20 1.30 1.30 - 1.85

- ม.ค. 1.10 1.50 1.50 1.35 1.70 1.90

- ก.พ. 1.15 1.50 1.50 1.40 1.75 1.95

- ม.ค. 1.15 1.50 1.50 1.45 1.80 2.00

- เม.ย. 1.15 1.50 1.50 1.50 1.85 2.05

3. งบประมาณ (ลานบาท) 1,611.97 3,833.67 1,200.00 1,776.11 1,391.86 1,456.159

- ชดเชยดอกเบ ยให ธ.ก.ส. 220.00 180.00 140.00 284.38 209.90 n.a.

- คาใชจายรบจานาของ อคส. 1,384.97 3,643.67 1,050.00 1,481.73 1,166.96 1,061.34

- อตราคาแปรสภาพมนสาปะหลงสดเปนแปงมน/เปนมนเสน (บาทตอตน) 2,300 / 240 2,300 / 255 2,300 / 300/3 2,550 /300 2,550 /300 2,550 /300

- เพมประสทธภาพ/ประชาสมพนธ/ก ากบดแล/ตรวจสอบการรบจานาโดยกรมการคาภายใน 7.00 10.00 10.00 10.00 10.00 20.00

- คาใชจายจดทะเบยนเกษตรกรของกรมสงเสรมการเกษตร n.a. 5.00 7.10

หมายเหต: /1 มมตปรบเพมปรมาณรบจานาเปน 10 ลานตนหวมนสดและปรบราคารบจานาจาก 1.2 บาท/กโลกรม เปน 1.5 บาท/กโลกรม /2 มตคณะรฐมนตรเมอวนท 28 ตลาคม 2551 อยางไรกด คณะกรรมการฯ ไดอนมตใหแทรกแซงเพมเตมจาก 5 ลานตนเปน 10 ลานตน แตย งไมปรากฏรายละเอยดคาใชจาย

/3 มมตเปลยนแปลงอตราคาแปรสภาพหวมนสดเปนมนเสนจากเดม 255 บาท/ตน เปน 300 บาท/ตน เมอวนท 19 มถนายน 2549 และมผลบงคบต งแตเดอนกมภาพนธ 2549

ทมา: มตคณะกรรมการนโยบายและมาตรการชวยเหลอเกษตรกร

41

ตารางท 3-2 เปรยบเทยบมาตรการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงในรฐบาลสมยตาง ๆ

รฐบาล มาตรการ เงอนไขเกยวกบผเขารวมโครงการ (ถาม) หนวยงานรบผดชอบ

ชวน

(2543/44)

มาตรการรกษาระดบราคามนสาปะหลง:

- โครงการรบจานาผลตภณฑมนสาปะหลง ป

2543/44 ประกอบดวยมนเสน 500,000 ตน และ

แปงมน 375,000 ตน เพอใหเกดการแปรรป

หวมนสดจานวน 3 ลานตน

- ธ.ก.ส. และ อ.ค.ส. เปนผ รบผดชอบโครงการ

- โครงการแทรกแซงผลตภณฑมนสาปะหลง

เพอการสงออก ป 2543/44 โดยการรบซอในราคา

นาตลาดจานวน 500,000 ตน (รบซอมนอดเมดจาก

โรงงานมนอดเมดหรอผ สงออกทเขารวมโครงการ)

- กรมการคาตางประเทศเปนผ รบผดชอบโครงการ

โดยใหดาเนนการในพนทสงออกในจงหว ด

พระนครศรอยธยา ฉะเชงเทรา และ ชลบร

ทกษณ

(2546/47)

- โครงการรบจานาหวมนสาปะหลงสดจากเกษตรกร

จานวน 5 ลานตนหวมนสด เพอแปรรปเปนมนเสน

และแปงมน

- เกษตรกรจานาหวมนสดไดไมเกน 120

ตน/ราย

- องคการคลงสนคา (อคส.) เปนผ รบฝากเกบและออก

ใบประทวน

- ธ.ก.ส. รบจานาใบประทวน

- ธ.ก.ส. เปนผ ออกหนงสอรบรองความเปนเกษตรกร

ผ ปลกมนสาปะหลง

- กรมการคาตางประเทศ ธ.ก.ส. และ อคส. พจารณา

ระบายผลตภณฑมนสาปะหลงตามโครงการ

42

ตารางท 3-2 (ตอ)

รฐบาล มาตรการ เงอนไขเกยวกบผเขารวมโครงการ (ถาม) หนวยงานรบผดชอบ

ทกษณ

(2547/48)

- โครงการรบจานาหวมนสาปะหลงสด

จากเกษตรกร จานวน 5 ลานตนหวมนสด

เพอแปรรปเปนมนเสนและแปงมน

- เกษตรกรจานาหวมนสดไดในวงเงนไม

เกน 210,000 บาท/ราย (120 ตน/ราย)

- องคการคลงสนคา (อคส.) เปนผ รบฝากเกบและออก

ใบประทวน

- ธ.ก.ส. รบจานาใบประทวน

- ธ.ก.ส. เปนผ ออกหนงสอรบรองความเปนเกษตรกร

ผ ปลกมนสาปะหลงทเปนลกคาของ ธ.ก.ส. และ

คณะกรรมการเพอแกไขปญหาเกษตรกรอน

เนองมาจากผลตผลการเกษตรระดบจงหว ดเปน

ผ กาหนดผ รบรองความเปนเกษตรกรและปรมาณ

ผลผลตของเกษตรกรทมใชลกคา ธ.ก.ส. โดยใหกานน

และผ ใหญบานตรวจสอบและรบรองความถกตองของ

ขอมล

- คณะกรรมการระบายมนเสน (ผ แทนจากกรมการคา

ตางประเทศ กรมการคาภายใน องคการคลงสนคา

และ ธ.ก.ส.) ทาหนาทระบายผลตภณฑมนสาปะหลง

โครงการ

43

ตารางท 3-2 (ตอ)

รฐบาล มาตรการ เงอนไขเกยวกบผเขารวมโครงการ (ถาม) หนวยงานรบผดชอบ

ทกษณ

(2548/49)

- โครงการรบจานาหวมนสาปะหลงสด

จากเกษตรกร จานวน 5 ลานตนหวมนสด

เพอแปรสภาพเปนมนเสน 4 สวนและเปน

แปงมน 1 สวน

- จ านาไดในวงเงนไมเกน 750,000 บาท/

ราย (500 ตน/ราย)

- องคการคลงสนคา (อคส.) เปนผ รบฝากเกบและออก

ใบประทวน

- ธ.ก.ส. รบจานาใบประทวน

- ธ.ก.ส. เปนผ ออกหนงสอรบรองความเปนเกษตรกร

ผ ปลกมนสาปะหลงทเปนลกคาของ ธ.ก.ส. และ

คณะกรรมการเพอแกไขปญหาเกษตรกรอน

เนองมาจากผลตผลการเกษตรระดบจงหว ดเปน

ผก าหนดผ รบรองความเปนเกษตรกรและปรมาณ

ผลผลตของเกษตรกรทมใชลกคา ธ.ก.ส. โดยให

กานนและผ ใหญบานตรวจสอบและรบรองความ

ถกตองของขอมล

- คณะกรรมการระบายมนเสน (ผ แทนจากกรมการคา

ตางประเทศ กรมการคาภายใน องคการคลงสนคา

และ ธ.ก.ส.) ทาหนาทระบายผลตภณฑมนสาปะหลง

โครงการ

44

ตารางท 3-2 (ตอ)

รฐบาล มาตรการ เงอนไขเกยวกบผเขารวมโครงการ (ถาม) หนวยงานรบผดชอบ

สรยทธ

(2549/50)

มาตรการแทรกแซงตลาด

- โครงการรบจานาหวมนสาปะหลงสด

จากเกษตรกร จานวน 7.5 ลานตน

เพอแปรรปเปนมนเสนและแปงมนสาปะหลง

- จ านาไดในวงเงนไมเกน 350,000 บาท/

ราย (250 ตน/ราย)

- องคการคลงสนคา (อคส.) เปนผ รบฝากเกบและออกใบ

ประทวน

- ธ.ก.ส. รบจานาใบประทวน

- กระทรวงเกษตรและสหกรณรบผดชอบการจดทะเบยน

เกษตรกรผ ปลก

- ธ.ก.ส. เปนผ ออกหนงสอรบรองความเปนเกษตรกรผ ปลก

มนสาปะหลงทเปนลกคาของ ธ.ก.ส. และคณะกรรมการ

เพอแกไขปญหาเกษตรกรอนเนองมาจากผลตผลการเกษตร

ระดบจงหว ดเปนผ กาหนดผ รบรองความเปนเกษตรกรและ

ปรมาณผลผลตของเกษตรกรทมใชลกคา ธ.ก.ส.

- คณะกรรมการระบายมนเสน (ผ แทนจากกรมการคา

ตางประเทศ กรมการคาภายใน องคการคลงสนคา และ

ธ.ก.ส.) ทาหนาทระบายผลตภณฑมนสาปะหลงโครงการ

มาตรการเรงระบายสงออก

- กรมการคาตางประเทศวางแผนและหาตลาดสงออก

ตลอดจนจดระบบสงออก มาตรการ วธการและเงอนไขท

เหมาะสม เพอปองกนมใหมการเสนอขายตดราคาใน

การสงออก

45

ตารางท 3-2 (ตอ)

รฐบาล มาตรการ เงอนไขเกยวกบผเขารวมโครงการ (ถาม) หนวยงานรบผดชอบ

สรยทธ

(2549/50)

มาตรการจดระบบพเศษเฉพาะพนท

- มตเหนชอบจดทาโครงการนารองในพนทแหลง

ผลตใหญ 5 อ าเภอ (อ าเภอเสงสางและอาเภอ

ครบร จงหว ดนครราชสมา อ าเภอปะคา อ าเภอ

โนนสวรรณ และอาเภอหนองก จงหว ดบรรมย)

เพอจดระบบการผลตใหสอดคลองกบการตลาด

- หนวยงานทเกยวของ ไดแก ธนาคารกรงไทย

ธ.ก.ส. กรมสงเสรมการเกษตร และกรมการคาภายใน

สรยทธ

(2550/51)

มาตรการแทรกแซงตลาด

- โครงการรบจานาหวมนสาปะหลงสด

จากเกษตรกร จานวน 5 ลานตน เพอแปรรปเปน

มนเสนและแปงมนสาปะหลง

- จ านาไดในวงเงนไมเกน 350,000 บาท/

ราย (250 ตน/ราย)

- องคการคลงสนคา (อคส.) เปนผ รบฝากเกบและออก

ใบประทวน

- ธ.ก.ส. รบจานาใบประทวน

- กรมสงเสรมการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ

รบจดทะเบยนเกษตรกร

- ธ.ก.ส. เปนผ ออกหนงสอรบรองความเปนเกษตรกร

ผ ปลกมนสาปะหลงทเปนลกคาของ ธ.ก.ส. และ

คณะกรรมการเพอแกไขปญหาเกษตรกรอน

เนองมาจากผลตผลการเกษตรระดบจงหว ดเปน

ผ กาหนดผ รบรองความเปนเกษตรกรและปรมาณ

ผลผลตของเกษตรกรทมใชลกคา ธ.ก.ส.

46

ตารางท 3-2 (ตอ)

รฐบาล มาตรการ เงอนไขเกยวกบผเขารวมโครงการ (ถาม) หนวยงานรบผดชอบ

สรยทธ

(2550/51)

มาตรการแทรกแซงตลาด (ตอ)

- คณะกรรมการเพอแกไขปญหาเกษตรกรอน

เนองมาจากผลตผลการเกษตรระดบจงหว ดวางระบบ

บรหารจดการในการจดลาดบกอนหลงการขดและ

จานาหวมนสด

- คณะกรรมการระบายมนเสน (ผ แทนจากกรมการคา

ตางประเทศ กรมการคาภายใน องคการคลงสนคา

และ ธ.ก.ส.) ทาหนาทระบายผลตภณฑมนสาปะหลง

โครงการ

มาตรการจดระบบพเศษเฉพาะพนท

- มตเหนชอบจดทาโครงการนารองในพนทแหลง

ผลตใหญ 5 อ าเภอ (อ าเภอเสงสางและอาเภอครบร

จงหว ดนครราชสมา อ าเภอปะคา อ าเภอโนน

สวรรณ และอาเภอหนองก จงหว ดบร รมย )

เพอจดระบบการผลตและระบบตลาด โดยจดสรร

วงเงนกยมเพอเปนทนหมนเวยนในการดาเนนงาน

และชดเชยดอกเบ ยเงนกใหผ เขารวมโครงการ

- หนวยงานทเกยวของ ไดแก ธนาคารกรงไทย ธ.ก.ส.

กรมสงเสรมการเกษตร และกรมการคาภายใน

- กรมสงเสรมการเกษตรดาเนนการจดทะเบยน

เกษตรกร ถายทอดเทคโนโลย สนบสนนพนธและป ย

พฒนาเครอขายและประชาสมพนธ

47

ตารางท 3-2 (ตอ)

รฐบาล มาตรการ เงอนไขเกยวกบผเขารวมโครงการ (ถาม) หนวยงานรบผดชอบ

อภสทธ

(2551/52)

มาตรการแทรกแซงตลาด

- โครงการรบจานาหวมนสาปะหลงสด

จากเกษตรกร จานวน 10 ลานตน

- จ านาไดในวงเงนไมเกน 350,000 บาท/

ราย (250 ตน/ราย)

- องคการคลงสนคา (อคส.) เปนผ รบฝากเกบและออกใบ

ประทวน และ ธ.ก.ส. รบจานาใบประทวน

- กรมสงเสรมการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณรบ

จดทะเบยนเกษตรกร

- ธ.ก.ส. เปนผ ออกหนงสอรบรองความเปนเกษตรกรผ ปลก

มนสาปะหลงทเปนลกคาของ ธ.ก.ส. และคณะกรรมการ

เพอแกไขปญหาเกษตรกรอนเนองมาจากผลตผลการเกษตร

ระดบจงหว ดเปนผ กาหนดผ รบรองความเปนเกษตรกรและ

ปรมาณผลผลตของเกษตรกรทมใชลกคา ธ.ก.ส.

- คณะกรรมการเพอแกไขปญหาเกษตรกรอนเนองมา

จากผลตผลการเกษตรระดบจงหว ดวางระบบบรหารจดการ

ในการจดลาดบกอนหลงการขดและจานาหวมนสด

- คณะกรรมการระบายมนเสน (ผ แทนจากกรมการคา

ตางประเทศ กรมการคาภายใน องคการคลงสนคา และ

ธ.ก.ส.) ทาหนาทระบายผลตภณฑมนสาปะหลงโครงการ

ทมา: รวบรวมจากสรปผลการประชมของคณะกรรมการนโยบายและมาตรการชวยเหลอเกษตรกร (คชก.)

48

ตารางท 3-3 ผลการเปรยบเทยบราคารบจานา ราคาตลาด และปรมาณการรบจานามนสาปะหลงของ

รฐบาลสมยตาง ๆ

ยครฐบาลชวน ยครฐบาลทกษณ ยครฐบาลสรยทธ ยครฐบาลอภสทธ

2543/44 2546/47 2547/48 2548/49 2549/50 2550/51 2551/52/2

ราคาจานา (บาท/ตน)/1 0.85 1.1 1.4 1.43 1.38 1.775 1.925

ราคาตลาด (บาท/กก.) /1 0.97 1.06 1.46 1.41 1.2 2.01 1.55

ปรมาณจานา (ลานตน) 1.4 2.14 0.19 0.87 1.24 - 11.71

ปรมาณผลผลตท งประเทศ 18.4 19.7 21.4 16.9 22.6 25.6 29.2

สดสวนจานาตอผลผลต 7.6% 10.9% 0.9% 5.1% 5.5% - 40%

หมายเหต: /1 คาเฉลยของราคาจานาและราคาตลาดในชวงทมการดาเนนโครงการรบจานา

/2 ปรมาณจานาจรงสงกวาปรมาณเปาหมายท 10 ลานตน ขอมลจากสมาคมแปงมนสาปะหลงไทย

ทมา: รวบรวมจากแหลงขอมลตางๆ โดยคณะผวจย

อยางไรกดโดยท วไปแลว การดาเนนโครงการรบจานาหวมนสดจากเกษตรกรน นมการต ง

หลกเกณฑและมองคประกอบหรอหนวยงานตาง ๆเขามาเกยวของหลายสวนดวยกน โดยมองคประกอบ

และหนวยงานทเกยวของ คอ

1. เกษตรกรผ มสทธจ านา

2. ผประกอบการเอกชนทเขารวมโครงการ ไดแก ลานมน โรงงานแปงมน เจาของโกดง

3. หนวยงานราชการ ไดแก อคส. ธ.ก.ส.กรมสงเสรมการเกษตร กระทรวงเกษตรและ

สหกรณ กรมการคาภายใน และกรมการคาตางประเทศ

4. คณะกรรมการ คชก. มบทบาทเปนเปนผ ก าหนดนโยบาย (ตามนโยบายรฐในขณะน น)

ก าหนดรายละเอยดของโครงการในดานวงเงนงบประมาณ ราคาจานา และปรมาณรบจานา

5. รฐมนตรวาการกระทรวงพาณชยมบทบาทสาคญในการใหนโยบายและรบผดชอบ

โครงการจานา รวมไปถงมบทบาทในการระบายผลตภณฑมนสาปะหลงทแปรรปจากโครงการรบจานา

โดยผานคณะอนกรรมการระบายมนสาปะหลง

49

รปท 3-1 ขนตอนการรบจานาใบประทวนมนสาปะหลง

จดทะเบยน

คณะกรรมการนโยบายและมาตรการชวยเหลอเกษตรกร

(คชก.)

โครงการรบจานาหวมนสาปะหลง

อนมต ให ดาเนนการแทรกแซงและอนมต ค าใช จ าย

กรมสงเสรมการเกษตร

เกษตรกรธ.ก.ส.

(กรณเปนลกค า ธกส.)

คณะกรรมการระดบจงหวด

(กรณไมใชลกค า ธกส.)

ขอ/ออก

หนงส อรบรอง

จดรบจานาของ อคส.

ลานมน โรงแปง

นาหนงส อรบรองและ

หวมนสด

ออกใบประทวนให แกเกษตรกร

1

23 4

จานาใบประทวน5

คลงสนค าท อคส. กาหนด

สงมอบมนเส น/แปงมนไป

กรณมการไถถอน

ระบายสนค า

ตลาดในประเทศ

ตลาดตางประเทศ

กรณไมมการไถถอน

งบประมาณของรฐบาล

รายได ของรฐ รายได ของรฐ

50

รปท 3-1 แสดงถงข นตอนการรบจานาหวมนสาปะหลงเรมต งแต (1) การจดทะเบยนเขารวม

โครงการของเกษตรกร (2) การขออนมตออกหนงสอรบรองความเปนเกษตรกรจากธนาคารเพอการเกษตร

และสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) สาหรบกรณทเกษตรกรเปนลกคาของ ธ.ก.ส. อยแลว หรอจาก

คณะกรรมการระดบจงหวดสาหรบกรณทเกษตรกรไมไดเปนลกคาของ ธ.ก.ส. (3) เกษตรกรนาเอา

หวมนสาปะหลงสดพรอมกบหนงสอรบรองความเปนเกษตรกรไปย งจดรบจานา (ลานมนและโรงแปง)

ขององคการคลงสนคา (อคส.) ทผานการคดเลอกโดย อคส. ท งน เกษตรกรทตองการจานาหวมนสดตอง

มอบสทธในการแปรสภาพหวมนสาปะหลงสดเปนมนเสนและแปงมนสาปะหลงตามอตราและคณภาพท

กาหนด ตลอดจนมอบสทธในการจาหนายมนเสนและแปงมนสาปะหลงกอนครบกาหนดไถถอนใหกบ

อคส. เพอให อคส. สามารถจาหนายผลตภณฑแปรสภาพดงกลาวตอไปได นอกจากน น เปนทนาสงเกตวา

ณ จดรบจานาของ อคส. จะตองมเจาหนาทตวแทนหนวยราชการประจาอยทแตละจดรบจานา

(4) ภายหลงเกษตรกรไดนาหวมนสดมาย งจดรบจานา อคส. จะออกใบประทวนใหแกเกษตรกรภายใน

ระยะเวลาทก าหนดไว และ (5) เกษตรกรนาใบประทวนไปจานากบ ธ.ก.ส.เพอข นเงน อยางไรกด

เกษตรกรมโอกาสทจะไถถอนสนคากลบคนไปไดภายในกาหนดเวลา แตหากไมมการไถถอนภาครฐก

สามารถนาสนคาคงคางในคลงดงกลาวระบายสตลาด

สาระสาคญของโครงการรบจานาหวมนสดในแตละปประกอบดวยเปาหมายจานวนหวมนสดท

รบจานา งบประมาณ ราคารบจานา ระยะเวลาจานาและไถถอน พนทดาเนนการรวมท งระยะเวลาโครงการ

ท งน หลกเกณฑการรบจานาในแตละปจะมองคประกอบคลายคลงกนยกเว นสาระสาคญบางประการ เชน

การกาหนดคณสมบตของผ มสทธจ านา ปรมาณหวมนสดทเกษตรกรแตละรายสามารถจานาได ผ รบจานา

ซงไดแก อคส. และ ธ.ก.ส.เปนผ รบฝากและจดการดานเงนกใหแกเกษตรกร นอกจากน การกาหนดวธการ

และข นตอนดาเนนการ วธการไถถอน คาใชจายของรฐในการดาเนนโครงการ การกากบดแล

การประชาสมพนธและการระบายผลตภณฑมนสาปะหลงแปรรปจากหวมนสดทรบจานา

ในกระบวนการรบจานาน นมข นตอนตางๆ เรยงล าดบดงน (ดรปท 3-2 ประกอบ)

ขนตอนแรก เกษตรกรผ มสทธ จ านา ตองข นทะเบยนผ ปลกมนสาปะหลงกบกรมสงเสรม

การเกษตรเพอนาเอกสารหนงสอรบรองการจดทะเบยนเขารวมโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงไป

ขอหนงสอรบรองความเปนเกษตรกร

ขนตอนท 2 เมอเกษตรกรไดรบหนงสอรบรองการจดทะเบยนเขารวมโครงการ กใหนาเอาเอกสาร

ดงกลาวไปขอออกหนงสอรบรองความเปนเกษตรกรโดยมคณะกรรมการระดบจงหวดเปนผ ออกใหใน

กรณไมใชลกคา ธ.ก.ส. สาหรบกรณทเกษตรกรเปนลกคา ธ.ก.ส. อยแลวสามารถให ธ.ก.ส. ออกหนงสอ

รบรองไดทนท ซงในข นตอนน ตามวตถประสงคของโครงการตองการใหหวมนสาปะหลงสดทเกษตรกร

51

นามาจานาเปนผลผลตจากไรของเกษตรกรเองและในปรมาณจากด ตวอยางเชน โครงการแทรกแซงตลาด

มนสาปะหลงป 2550/2551 ก าหนดใหเกษตรกรทเขารวมโครงการแตละรายสามารถนาหวมนสดมาจานา

ไดภายในวงเงนไมเกน 350,000 บาท หรอไมเกนรายละ 250 ตน การกาหนดใหมวงเงนหรอปรมาณ

การจานาไมสงเกนไปเพอชวยใหเกษตรกรผ ปลกมนสาปะหลงจ านวนมากเขารวมโครงการเพอรบสทธ

ประโยชนจากการขายหวมนสดไดในราคาทสงกวาราคาตามกลไกตลาด

ขนตอนท 3 หลงจากน นเกษตรกรตองนาหวมนสดและใบรบรองไปย งจดรบจานาทลานมนหรอ

โรงงานแปงมนทเขารวมโครงการ โดยมตวแทน อคส. ดแลตรวจสอบน าหนกและคณภาพแลวสงมอบ

มนสาปะหลงให อคส. ซงโดยปกตแลวโครงการรบจานาก าหนดราคารบจานามาตรฐาน ณ จดรบจานา

สาหรบหวมนสาปะหลงสดทเชอแปง 25% แตหากเกษตรกรนาหวมนสาปะหลงสด ณ เปอรเซนตเชอแปง

อนมาเขาโครงการ กใหปรบเพมหรอลดราคารบจานาเปอรเซนตละ 0.02 บาท

ขนตอนท 4 อคส. ออกใบประทวนใหแกเกษตรกรโดยเกษตรกรตองมอบสทธในการแปรสภาพ

หวมนสาปะหลงสดเปนมนเสนและแปงมน ตลอดจนมอบสทธในการจาหนายมนเสนและแปงมนกอน

ครบกาหนดการไถถอนใหกบ อคส. เพอให อคส. สามารถนาไปจาหนายได

ขนตอนท 5 เมอเกษตรกรไดรบใบประทวนเรยบรอยแลว สามารถนาใบประทวนไปจานากบ

ธ.ก.ส. โดย ธ.ก.ส. รบผดชอบในการจายเงนกใหเกษตรกร ซงตามระเบยบแลว เกษตรกรสามารถกลบมา

ไถถอนเปนมนเสนหรอแปงมนสาปะหลงตามปรมาณ ซงไดแปรสภาพหวมนสาปะหลงสดในอตราท

ก าหนด แตเทาทผานมาเกษตรกรมกปลอยใหหลดจานา

ขนตอนท 6 ผ ประกอบการลานมน/โรงงานแปงมนทเขารวมโครงการจานามบทบาทหนาทใน

การเปนจดรบจานาและแปรรปหวมนสดเปนผลตภณฑมนสาปะหลงในรปของมนเสนและแปง

มนสาปะหลงในอตราแปรสภาพทโครงการกาหนด (2.38 กโลกรมหวมนสดเทากบ 1 กโลกรมมนเสน

และ 4.40 กโลกรมหวมนสดเทากบ 1 กโลกรมแปงมนสาปะหลง)3 จากน นตองขนสงไปเกบไว ณ โกดง

กลางตามประกาศของ อคส. ท งน ผ ประกอบการจะไดรบคาจางในการแปรสภาพหวมนสดเปนมนเสน

และแปงมนสาปะหลงและคาขนสงไปย งโกดงกลาง หรอเกบไวทโกดงของตนเองกรณถกคดเลอกใหเปน

โกดงกลาง นอกจากน น ย งจะไดรบไดคาเชาโกดง และคาดแลรกษารกษาคณภาพผลตภณฑมนสาปะหลง

3 อตราแปรสภาพทโครงการก าหนดข นน คอนขางเออประโยชนใหแกผประกอบการลานมนและโรงแปงมนสาปะหลง ท งๆท ในทางปฏบต

สมาคมการคามนสาปะหลงไทย (2549) ไดประเมนวา ผประกอบการสามารถใชหวมนสาปะหลงสดนอยกวาในการแปรสภาพเปนมนเสนหรอ

แปงมนสาปะหลง กลาวคอ อตราแปรสภาพหวมนสาปะหลงสดจานวน 2.1 กโลกรม จะไดมนเสนจานวน 1 กโลกรม และอตราแปรสภาพ

หวมนสาปะหลงสดจานวน 4.1 กโลกรม ไดแปงมนสาปะหลงจานวน 1 กโลกรม

52

อกดวย หากครบกาหนดการไถถอนหลงจากผานไป 3 เดอน โดยทเกษตรกรไมมาไถถอนผลผลตคน

กลบไป คณะอนกรรมการระบายมนสาปะหลงจะพจารณาระบายผลตภณฑมนสาปะหลงไปย งตลาดตางๆ

ทงในประเทศและตางประเทศ

3.2 การกระจายตวของเกษตรกรทเขารวมโครงการรบจานา

จดประสงคสาคญทรฐดาเนนมาตรการรบจานาหวมนสาปะหลง คอ ตองการชวยเหลอเกษตรกร

ใหมรายไดสงข นในภาวะทราคาหวมนสาปะหลงตกต า ค าถามสาคญคอ เกษตรกรทไดรบประโยชน

จากมาตรการขางตนน เปนเกษตรกรทมฐานะดหรอไม เพราะผลประโยชนสวนใหญจากการเขารวม

โครงการตกอยกบเกษตรกรทมฐานะดอยแลวอาจไมเปนไปตามเจตนารมณทจะชวยเหลอเกษตรกรยากจน

แตเนองจากไมมขอมลพนฐานเกยวกบเกษตรกรทเขารวมโครงการวามฐานะเศรษฐกจเปนอยางไร

การศกษาน จงประเมนโดยพจารณาจากการกระจายตวของผลประโยชนทตกกบเกษตรกรในแตละกลมช น

มลคาจ านา

ตารางท 3-4 จานวนเกษตรกรและมลคาจานาของเกษตรทเขารวมโครงการรบจานามนสาปะหลง

จาแนกตามชนมลคาจานา

มลคาจานาตอราย

(บาท)

2549/50 2551/52

จานวน

(ราย) %

จานวนเงน

(ลานบาท) %

จานวน

(ราย) %

จานวนเงน

(ลานบาท) %

<40,000 10,109 41 236 14 77,994 32 1,877 9

40,001-80,000 8,189 34 467 29 70,964 29 4,101 19

80,001-120,000 2,839 12 273 17 39,138 16 3,840 18

120,001-160,000 1,376 6 189 12 20,664 8 2,867 13

160,001-200,000 661 3 117 7 11,792 5 2,116 10

200,001-240,000 353 1 77 5 6,869 3 1,508 7

240,001-280,000 228 1 59 4 3,781 2 976 5

280,001-320,000 197 1 59 4 3,713 2 1,113 5

>320,000 431 2 149 9 9,247 4 3,189 15

รวม 24,383 100 1,627 100 244,162 100 21,586 100

ทมา: ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

53

ตารางท 3-4 แสดงการกระจายตวของเกษตรกรตามมลคาจ านา โดยรวมพบการกระจกตวของ

ประโยชนในกลมเกษตรกรทมหวมนสดจานากบรฐในจานวนทนอย ดงจะเหนไดวา เกษตรกรทจานา

หวมนสดต ากวา 40,000 บาทตอราย (หรอประมาณ 20-30 ตนตอรายน น) มจ านวนมากถง รอยละ 41

ในป 2549/50 และ รอยละ 32 ใน ป 2551/52 ในขณะทสดสวนดงกลาวมแนวโนมเพมข นในระดบช นมลคา

รบจานาทสงกวา จดสงเกตสาคญประการหนงคอ ราคารบจานาหวมนสดตอกโลกรมในป 2549/50 ต ากวา

ป 2551/52 มาก เมอเปนเชนน จงอาจจงใจใหเกษตรกรทมฐานะดเขามาใชประโยชนจากโครงการรบจานา

เพมมากข น อยางไรกด การประเมนสวนน ต งขอสมมตฐานใหมลคาจ านาเปนตวสะทอนฐานะ

ทางเศรษฐกจของเกษตรกร นอกจากน น ไมสามารถช ชดไดวา เกษตรกรทเขารวมโครงการรบจานาน เปน

เกษตรกรตวจรงหรอไม ในกรณทมการจางวานใหสวมสทธโครงการ ผลประโยชนจากการจานาหวมนสด

ยอมไมตกในมอของเกษตรกรตวจรงทปลกหวมนสาปะหลง

3.3 การระบายผลผลตมนสาปะหลงทไดจากโครงการรบจานา

การทรฐบาลรบซอหวมนสดและแปรรปเปนมนเสนและแปงมน โดยทเกษตรกรทเขารวม

โครงการไมกลบมาถอนจานา จงทาใหรฐบาลทาหนาทเสมอนหน งเปนพอคา เพระมผลตภณฑ

มนสาปะหลงในสตอกจานวนมากในแตละปทมโครงการรบจานา หากเกบไวนานยอมทาใหผลตภณฑ

เสอมคณภาพลงได การจะระบายสนคาออกกตองพจารณาสภาพตลาด เพราะหากระบายผลตภณฑ

มนสาปะหลงในระดบราคาทต ากวาราคารบจานา ยอมสรางผลขาดทนแกรฐ ซงกคอภาระภาษของ

ประชาชนท งประเทศน นเอง

การศกษาในสวนน มไดมงเนนเพอประเมนวาโครงการรบจานาในปใดบางทระบายผลผลตแลว

สรางความเสยหายแกภาครฐ แตมงหวงทจะศกษาลกษณะการระบายสตอกของรฐวาเปนอยางไร เหมาะสม

หรอไม โดยรวมพบวา ชวงสมยรฐบาลทกษณน น รฐบาลไดระบายมนเสนทเกดข นภายใตโครงการ

รบจานาหวมนสดป 2547/48 แบบลางสตอก ก ลาวคอ มผ ประกอบการรายเดยว ซ งก ค อ

บรษท เยนเนอรลมลล จ ากด ทชนะประมลมนเสนท งหมด 2.1 แสนตน เนองจากบรษทเสนอซอในปรมาณ

และราคาทสงทสดจากผ เสนอซอท งหมด 7 ราย (สานกปองกนการทจรตภาคการเมอง สานกงาน ป.ป.ช.

2551) สาหรบการระบายมนเสนตามโครงการ ป 2548/49 ในการประมลงวดท 1 กมผ ประกอบการรายเดยว

ทชนะประมลมนเสนท งจ านวน 3.25 แสนตน

อยางไรกตาม วธการระบายผลตภณฑมนสาปะหลงในระยะหลง เรมมผ ชนะประมลจานวนราย

เพมข นแทนทจะมผ ประกอบการรายเดยวชนะการประมล (ตารางท 3-5) สวนใหญจะมผ ชนะประมลอยาง

นอย 2 รายข นไป แตปรมาณผลผลตทสวนใหญย งคงกระจกตวอยในมอของผ ชนะประมลรายใหญ

54

ตวอยางเชน การประมลงวดท 1 สาหรบการระบายมนเสนทไดจากการแปรสภาพหวมนสดทรฐรบจานา

ตามโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง ป 2549/50 พบวา บรษท แสงไทยบางปะกง จ ากด ประมล

มนเสนไดมากคดเปนสดสวนสงถง รอยละ 79 ของมนเสนทประมลในงวดน น สวนทเหลอกระจายไปย ง

ผ ประกอบการอก 4 ราย ท งน ย งพบวา มผ ชนะการประมลบางรายเปนผ ประกอบการทเขารวมโครงการกบ

รฐในการทาหนาทเปนสถานทเกบมนเสนและแปงมนตามโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงอกดวย

ท งน ในทางวชาการมองวา การปฏบตในลกษณะดงกลาวอาจเปดโอกาสใหผ ประกอบการทมสวนไดเสย

เหลาน นมขอมลขาวสารภายในทเออประโยชนในเชงธรกจได

ตารางท 3-5 ผลการระบายผลตภณฑมนสาปะหลง

สตอกจาก

โครงการป

งวดท

ประมล

ปรมาณ

(ตน)

จานวนผ ชนะ

ประมล

(ราย)

สดสวนทชนะประมล

(รายท 1)

สดสวนทชนะประมล

(อนๆ)

2547/48 มนเสน 210,000 1 100%

2548/49 มนเสน

งวดท 1 325,637 1 100%

งวดท 2 49,005 1 ประมลใหมรวมกบสตอกในงวดท 1 ป 2549/50

2549/50 มนเสน

งวดท 1 96,138 3 79% 21%

งวดท 2 122,351 7 * *

งวดท 3 64,756 4 * *

2549/50 แปงมนสาปะหลง:

งวดท 1 51,976 2 82% 18%

งวดท 2 17,381 4 * *

งวดท 3 30,227 4 * *

หมายเหต: * หมายถง ไมมขอมล

ทมา: รวบรวมจากขาวประชาสมพนธ

3.4 ชองทางการเกดทจรตโครงการรบจานามนสาปะหลง

หากพจารณาตามกระบวนการรบจานาขางตน พบวา มผ ทเกยวของหลายฝายท งหนวยงานของรฐ

และเอกชน จงอาจกอใหเกดการรวไหลของงบประมาณไปในทศทางทขดแย งกบเจตนารมณเรมแรกของ

การดาเนนโครงการแทรกแซงตลาดเพอชวยเหลอเกษตรกร ชองทางการทจรตในข นตอนของการรบจานา

หวมนสาปะหลงสดเกดข นไดหลายรปแบบ โดยจาแนกตามข นตอนการรบจานาได ดงน

55

ก. การจดทะเบยน

การบดเบอนตวเลขผลผลตของเกษตรกรทขอเขารวมโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง

โดยเกษตรกรทฉอฉลจะแจงตวเลขผลผลตสงกวาความเปนจรงเพอใหไดสทธการขายผลผลตใหไดมาก

ทสดตามทกาหนดไวในโครงการ ผ ประกอบการโรงแปงมนสาปะหลงหลายทานไดช ใหเหนวา

การบดเบอนตวเลขผลผลตมกเกดข นบอยคร งในกรณทเกษตรกรไมไดเปนลกคา ธ.ก.ส. เกษตรกรตองไป

ขอข นทะเบยนรบรองเปนเกษตรกรผ ปลกมนสาปะหลงกบกรมสงเสรมการเกษตรโดยมผ ใหญบาน/ก านน

ลงนามรบรอง ฉะน นถาหากเจาหนาทไมมความพรอมและละเลยการตรวจสอบอยางเขมงวด ตลอดจนไมม

ฐานขอมลทสมบรณดพอเพอใชในการตรวจสอบขอมล ยอมเปดโอกาสใหเกษตรกรช แจงขอมลท

คลาดเคลอนจากความเปนจรงได โดยสงผลใหเกษตรกรทเขารวมโครงการไดรบประโยชนสงเกน

ความเหมาะสมในขณะททาใหรฐตองสญเสยงบประมาณโดยไมจ าเปน สาหรบกรณทเกษตรกรเปนลกคา

ของ ธ.ก.ส.น น ปญหาดงกลาวคงไมรนแรงเทาใดนก เพราะ ธ.ก.ส. มการเกบรวบรวมขอมลและตรวจสอบ

เกษตรกรลกคาอยเปนประจาอยแลว จงทาใหโอกาสในการช แจงขอมลทบดเบอนจากความเปนจรงมนอย

กวา

เกษตรกรรายใหญทมพนทปลกมนสาปะหลงและเกบเกยวผลผลตไดมาก ยอมไมสามารถนา

ผลผลตท งหมดเขารวมโครงการรบจานาได เพราะภาครฐไดก าหนดมลคาและปรมาณการรบจานาสงสด

ไว ฉะน นถาหากตองนาหวมนสดไปขายตามราคาตลาดซงต ากวาราคารบจานามาก ยอมทาใหเกษตรกร

รายใหญไดรบรายไดนอยลง ฉะน นดวยเหตทมขอจ ากดท งปรมาณและมลคาจงกอใหเกดแรงจงใจใน

การทจรตโครงการโดยเขาสวมสทธของเกษตรกรรายเลก ท งน การวาจางเกษตรกรรายอนใหปลอมแปลง

เอกสาร เกดข นได 2 ลกษณะ คอ (ก) การสวมสทธโดยชกชวนใหเกษตรกรรายอนทเปนเกษตรกรปลก

มนสาปะหลงจรงแตมผลผลตไมถงระดบทก าหนดในโครงการ เชน โครงการแทรกแซงตลาด

มนสาปะหลงป 2548/49 ก าหนดใหเกษตรกรจานาหวมนสดไดสงสด 500 ตนตอราย ในขณะทโครงการ

ป 2549/50 ก าหนดใหเกษตรกรสามารจานาหวมนสดไดรายละไมเกน 250 ตน เปนตน รวมกนบดเบอน

ขอเทจจรงทเกยวกบปรมาณผลผลตของตน ท งนเกษตรกรทถกวาจางในการใหขอมลเทจ มกจะไดรบ

สวนแบงผลประโยชน หรอ (ข) การวาจางเกษตรกรทไมไดปลกมนสาปะหลงใหแจงขอเอกสารรบรอง

ความเปนเกษตรกรเทจ ซงจะตองมการรวมมอกนเปนกระบวนการ โดยรวมหวมนสาปะหลงสดทเขา

โครงการรบจานาผานการสวมสทธเชนน มไดเปนหวมนของเกษตรกร แตเปนหวมนสดทนายทนทฉอฉล

ปลกข นหรอซอไวในราคาต ากอนหนาทจะเรมโครงการ

การลกลอบนาหวมนสดจากประเทศเพอนบานเขามาสวมสทธขายในโครงการรบจานาของรฐ

โดยอาศยความรวมมอจากเจาหนาทรฐในการลกลอบนาเขารวมถงการปลอมใบประทวน เปนตน

56

การลกลอบนาเขาจากประเทศเพอนบานเปนเหตการณทมกมรายงานบอยคร งข นในระยะหลง โดยเฉพาะ

ในชวงทรฐดาเนนโครงการรบจานามนสาปะหลงสาหรบปการผลต 2551/52 เพราะเปนชวงทราคา

รบจานาสงกวาราคาตลาดมาก จากการประชมคณะกรรมการนโยบายมนสาปะหลงแหงชาต

รองนายกรฐมนตรเปดเผยวา มรายงานการลกลอบนาเขามนสาปะหลงตามแนวตะเขบชายแดนประเทศ

เพอนบานเพอนามาสวมสทธในโครงการรบจานาของรฐ (หนงสอพมพคมชดลก ว นท 28 กมภาพนธ

2552) จากการสมภาษณผ ทรงคณวฒในอตสาหกรรมมนสาปะหลง พบวา พนททมการลกลอบนาเขา

เพอมารบสทธประโยชนจากโครงการมกเปนจงหวดในพนทชายแดน เชน สระแกว จนทบร ปราจนบร

เปนตน นอกจากการลกลอบนาเขาในรปของหวมนสด ย งมพอคาบางรายลกลอบนาเขาในรปของมนเสน

เพอใชแสวงหาประโยชนจากคาจางแปรรปหวมนสดเปนมนเสน

ข. จดรบจานาและการเกบรกษา

ผประกอบการลานมนหรอโรงงานแปงมนบางรายมพฤตกรรมทจรตโดยการสวมสทธ

เพอรบประโยชนจากสวนตางราคารบจานาและราคาตลาดทรบซอหวมนสดหรอผลตภณฑมนสาปะหลง

ทนอกโครงการดวยราคาทต ากวาราคารบจานา ท งน การทจรตจะไมเกดข นหากเกษตรกรไมรวมมอกบ

ผ ประกอบการในการขายสทธตามโครงการในสวนทตนเองย งมโควตาทย งมไดใช สาเหตสวนหนงเกด

จากโครงการฯ ไมไดบงคบใหลานมน/โรงงานแปงมนทเขารวมโครงการตองรบจานาเตมกาลงการผลต

ของตนเอง เปนการเปดโอกาสใหผ ประกอบการสามารถจดสรรสดสวนการซอหวมนสดใน/นอกโครงการ

ไดตามความเหมาะสม และไดรบประโยชนจากการสวมสทธและสวนตางราคาในโครงการและนอก

โครงการ ทผานมามเกษตรกรผ ปลกมนสาปะหลงจงหวดกาแพงเพชรรองเรยนถงความไมโปรงใสของ

การดาเนนการโครงการรบจานาผลตภณฑมนสาปะหลงป 2543/44 โดยผลประโยชนสวนใหญตกอยกบ

เจาของลานมนทเขารวมโครงการ เกษตรกรไดรบราคาหวมนสดไมตรงตามททางการประกาศกาหนด

นอกจากน น ไดมการอางถงคารองเรยนของเกษตรกรในรายงานการศกษาของคณะกรรมาธการการเกษตร

และสหกรณวา เจาของลานมนไดบงคบเกษตรกรผ ปลกมนท งทางตรงและทางออมใหขายมนนอก

โครงการทราคา 600-700 บาทตอตน แตผ ประกอบการจะหาวธนามนทซอนอกโครงการไปขายใน

โครงการราคา 850 บาทซงทาใหมก าไร 150-250 บาทตอตน (คณะกรรมาธการการเกษตรและสหกรณ

วฒสภา, 2545)

ชองทางการทจรตอกแบบหนง คอ การรบฝากเปนมนเสนแทนมนสาปะหลงสด ซงผดเงอนไข

การรบจานาของโครงการจานา รวมท งมการจดทาใบประทวนรบฝากมนสาปะหลงเกนกวาจ านวนมนท

เกษตรกรนามาฝากจรง และใหเกษตรกรนาไปเบกเงนจากรฐ โดยเกษตรกรไดรบเงนตามยอดทจานาจรง

สวนตางทเกดขนเปนของลานมนสาปะหลง และอาจมการนามนสาปะหลงสดนอกโควตามาสวมสทธเขา

57

โครงการแทนโควตาทเปนสวนตางบางจงหวด เชน จงหวดอบลราชธาน จงหวดลพบร จากการเปดเผยของ

อธบดกรมสอบสวนคดพเศษเกยวกบความคบหนาคดทจรตในการดาเนนโครงการแทรกแซงตลาดมน

สาปะหลง ป 2551/52 เบองตนคาดวา เกษตรกรไดรบเงนเฉลยประมาณ รอยละ 20 สวนอก รอยละ 80 - 90

เปนของกลมผลประโยชน เชน เกษตรกรจะไดรบเงนชวยเหลอตามโครงการประมาณ รายละ 350,000 บาท

แตไดรบเงนจรงเพยง 50,000 - 60,000 บาท (กรงเทพธรกจออนไลน, 2552) นอกจากน น สานกคดอาญา

พเศษ กรมสอบสวนคดพเศษย งไดประเมนคาความเสยหายประมาณ 700 ลานบาท ในโครงการแทรกแซง

ตลาดมนสาปะหลง จงหวดอบลราชธานและ 600 ลานบาทในโครงการแทรกแซราคามนสาปะหลง จงหวด

ลพบร จากการทเจาหนาทของรฐและผ ด าเนนการมนสาปะหลงเขาไปเกยวของกบการใชอ านาจหนาทโดย

มชอบ โดยมการรบรองใบฝากมนสาปะหลง ใบประทวนสนคามนสาปะหลงอนเปนเทจ บดเบอน

หลกเกณฑเงอนไขของทางราชการ ท งน กลมผ กระทาความผดไดวาจางบคคลทไมไดข นทะเบยนปลกมน

สาปะหลงอนเปนเทจในราคา 3,000-5,000 บาทตอราย หรอใชวธกดดนเกษตรกรโดยกลาวอางวา โควตา

รบฝากมนสาปะหลงเตมและตอรองใหเกษตรกรฝากมนสาปะหลงไดเพยงครงหนงของโควตา สวนท

เหลอผ ประกอบการลานมนไดนาเอามนสาปะหลงของตนเองทซอมาจากตลาดท วไปมาสวมสทธในชอ

เกษตรกร (กรมสอบสวนคดพเศษ, 2552)

ผ ประกอบการแจงปรมาณการรบจานามากกวาก าลงการผลตทแทจรง เพอขอรบคาจางแปรรป

ซงมกเกดกบลานมน เนองจากไมมการตรวจสอบหรอตรวจสตอกกอนรบจานา แมวาภาครฐจะกาหนดให

มเจาหนาท อคส. อยประจาจดรบจานากตาม แตมกจะไมมการตรวจสอบจากสวนกลางตลอดจน

มทรพยากรบคคลอยางจ ากดในการสอดสองดแล ยอมเปดโอกาสใหเกดการรวมกนทจรตไดเชนกน

การโกงเปอรเซนตเชอแปงของพอคาโดยการกดเปอรเซนตเชอแปงของหวมนสดทเกษตรกร

นามาขาย ดวยการใชกลวธททาใหเกษตรกรเสยเปรยบ เชน การใสเกลอในข นตอนการตรวจเชอแปงจะทา

ใหเปอรเซนตเชอแปงลดลง โดยปกตแลว หวมนสดทเกษตรกรนามาขายมระดบคณภาพทแตกตางกน

กรณทเกษตรกรใชพนธม นสาปะหลงทดและใหเชอแปงสงถง 30% และนาหวมนสดดงกลาวมาเขา

โครงการ แตถกผ ประกอบการกดเปอรเซนตเชอแปงลง ยอมทาใหผ ประกอบการดงกลาวสรางรายได

จากสวนตางเปอรเซนตเชอแปงน ได

เมอไมมระบบการจดเกบสตอกผลตภณฑมนสาปะหลงทฝากไวกบโกดงพอคาอยางม

ประสทธภาพ ยอมเปดโอกาสใหมการลกลอบนาไปจาหนายเพอสรางผลกาไรและเสรมสภาพคลองแลว

จงหาซอมนสาปะหลงมาทดแทนในภายหลง สาเหตสาคญทจงใจใหมการนาสตอกมนออกไปขายกอนคง

เปนเพราะปญหาการขาดสภาพคลอง กลาวคอ ผ ประกอบการไดรบคาตอบแทนจากการเขารวมโครงการ

คอนขางลาชา จากการสมภาษณผ ประกอบการในจงหวดนครราชสมา พบวา สวนใหญตองใชเวลา

58

มากกวา 8 เดอน กวาจะไดรบชาระเงนจากรฐบาล เมอเรวๆ น ผ ประกอบการโรงแปงมนสาปะหลงออกมา

รองเรยนถงการคางจายคาแปรรปมลคากวา 2,065 ลานบาท ซงสงผลใหโรงงาน 43 แหง ก าลงประสบ

ปญหาขาดสภาพคลองอยางนก เนองจากรฐบาลย งไมไดจายคาจางแปรสภาพหวมนสดเปนแปงมน

ต งแตเรมโครงการเดอนพฤศจกายน 2551 ถงเดอนเมษายน 2552 นอกจากน นเปนทลอกนวามนเสนทได

ฝากไวในโกดงกลางอาจอยไมครบถวน (ฐานเศรษฐกจ, 2552)

สตอกทเกบในโกดงกลางหรอโกดงของพอคาทเปนโกดงกลางไมไดมาตรฐาน โกดงไมมหลงคา

หรอเปนลานตาก ทาใหเกดความเสยหาย รวมถงการทจรตในการตรวจสอบคณภาพ ซงเกดข น

จากความรวมมอกนระหวางเจาหนาทของรฐและพอคา

คณภาพผลตภณฑมนสาปะหลงเสอม เกดจากอายการเกบนานเกนไปหรอมการนาสนคาไมดเขา

มาแทน หรอมการปลอมปนเพอรกษาน าหนกใหคงท เชน ใสทราย ดน ปนขาว

ค. การระบาย

การประมลทผานมาไดมขอครหาหลายประการท งในแงของความโปรงใส การเปดประมล

ปรมาณจาหนายเปนจานวนมาก (ลอตใหญ) เกณฑการคดเลอกผ ชนะประมล นอกจากน น รฐย งไมมการ

ประกาศราคากลางหรอราคาขนต า แมวาจะเปดโอกาสใหผ ประมลยนซองประมล แตในทางปฏบตอาจจะ

เปดโอกาสใหมการเจรจาตอรองราคา ซงเปนวธปฏบตทไมเหมาะสมนก ถาย งไมเหนวามผ ประมลรายใด

เหมาะสมกควรเปดใหมการประมลรอบใหมเพอใหไดผ ประกอบการทใหขอเสนอทดทสดแกรฐ

วธระบายสตอกสนคาเกษตรแบบ “ลางสตอก” โดยมผ ประกอบการเพยงรายเดยวทชนะ

การประมลผลตภณฑมนสาปะหลงจ านวนมาเพยงรายเดยว ซงแตกตางจากปกอนๆ ทภาครฐไดใชวธ

ทยอยระบายสตอกสนคาเกษตรและกระจายใหกบผ สงออกอยางท วถง ตวอยางเชน การระบายสตอก

แบบลางสตอกสาหรบแปงมนสาปะหลงทไดจากการแปรสภาพหวมนสาปะหลงในโครงการรบจานา

หวมนสดในป 2546/47 การระบายสตอกเกดข นในป 2547 โดยรฐขายแปงมนสาปะหลงจ านวน

280,000 ตน แกบรษท พ.เอส.ซ. สตารช โปรดกส จ ากด ซงมไดทาโรงแปงมนโดยตรง แตมธรกจหลก

คอ ผลตน าตาลกลโคสและฟรกโตสทตองซอแปงมนมาแปรสภาพ ชนะประมลจานวนมากถง 210,000 ตน

ราคากโลกรมละ 5.23 บาท ในขณะทผ ประกอบการอก 10 รายชนะการประมลรวมกนเพยง 70,000 ตน

ราคากโลกรมละ 6.00 ถง 6.30 บาท (หนงสอพมพฐานเศรษฐกจ, 2547)

อยางไรกตาม การจะประเมนหามลคาความเสยหายทเกดแกเกษตรกรและรฐจากการทจรตคอรรป

ชนในแตละข นตอนของการดาเนนโครงการรบจานาหวมนสาปะหลงสดน น เปนเรองทยาก เนองจากไม

สามารถหาหลกฐานหรอเอกสารยนย นการกระทาผดเ ปนลายลกษณอกษรได ทกกรณไป

59

ทผานมาคงมกรณทกรมสอบสวนคดพเศษซงเปนหนวยงานของรฐไดเขาตรวจสอบอยางจรงจงเกยวกบ

ปญหาทจรตในโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงททาใหเกษตรกรและภาครฐเสยประโยชน

แมวาย งมอกหลายกรณทไมมหลกฐานยนย นชดเจนแตอยางนอยกเปนสงทชวยเตอนถงชองโหวและ

โอกาสของการกระทาทจรตทหนวยงานภาครฐไมควรมองขาม

3.5 สรป

รฐบาลดาเนนการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงผานโครงการรบจานาหวมนสดจากเกษตรกรม

โดยมหนวยงานทเกยวของจากภาครฐและเอกชนหลายฝายเขามาเกยวของในข นตอนการดาเนนงาน ท งน

การกาหนดราคารบจานาในระยะหลงมลกษณะเปนข นบนไดโดยทราคารบจานาสงข นในแตละชวงเวลา

ซงมงหวงใหเกษตรกรชะลอการขดหวมนในชวงตนฤดเกบเกยว นอกจากน น การดาเนนโครงการดงกลาว

ในหลายปทผานมา ราคารบจานามกถกก าหนดใหสงกวาราคาตลาดโดยเฉลย

ดวยเหตทหนวยงานของรฐมขอจ ากดในการกากบดแลการดาเนนโครงการซงมผ ทเกยวของ

หลายฝาย จงเปดโอกาสใหเกดการทจรตโครงการรบจานามนสาปะหลง นบต งแตข นตอนการจดทะเบยน

ไปจนถงการระบายผลตภณฑมนสาปะหลงทหลดจานา อกท งหลกเกณฑและเงอนไขของโครงการ

ในแตละปโดยเฉพาะทเกยวกบราคารบจานาทมกถกก าหนดใหมคาสงกวาราคาตลาดมากๆ ซงนาจะสราง

แรงจงใจใหเกษตรกรทมฐานะดเขาใชประโยชนจากโครงการรบจานา รวมท งจงใจใหมการสวมสทธ

โครงการซงทาใหผลประโยชนจากการรบจานาหวมนสดไปตกอยในมอของกลมคนทมพฤตกรรมฉอฉล

และทจรตแทนทผลประโยชนไปตกอยกบเกษตรกรตวจรง

ชองทางการทจรตในข นตอนของการรบจานาหวมนสาปะหลงสดเกดข นไดหลายรปแบบ เชน

การบดเบอนตวเลขผลผลตของเกษตรกรทเขารวมโครงการ การจางวานของเกษตรกรรายใหญหรอ

ผ ประกอบการในการสวมสทธของเกษตรกรรายยอย การลกลอบนาหวมนสดจากประเทศเพอนบานเขามา

สวมสทธขายในโครงการรบจานาของรฐ การแจงปรมาณการรบจานาสงกวาก าลงการผลตทแทจรงของ

ผ ประกอบการทเขารวมโครงการ การโกงเปอรเซนตเชอแปงของพอคาโดยการกดเปอรเซนตเชอแปงของ

หวมนสดทเกษตรกรนามาขาย การลกลอบนาผลผลตทรบจานาไปขายกอน การปลอมปนเพอรกษา

น าหนก ตลอดจนการระบายสตอกสนคาแบบลางสตอกโดยมผ ประกอบการเพยงรายเดยวทชนะ

การประมลท งๆ ทราคาประมลคอนขางต าเมอเทยบกบผ ประมลรายอนๆ เปนตน

บทท 4

การประเมนตนทนและความสญเสยประสทธภาพตอระบบเศรษฐกจจาก

การดาเนนโครงการรบจานาหวมนสาปะหลง

4.1 ภาระทางการคลงในการดาเนนโครงการรบจานาหวมนสาปะหลง

แมวาการคนหาหลกฐานการทจรตคอรรปชนในแตละข นตอนของโครงการแทรกแซงตลาด

มนสาปะหลงและการประเมนคาความเสยหายจากการทจรตทเกดข นเปนตวเงนน นกระทาไดยาก

แตการแทรกแซงและสามารถประเมนเปนตวเงนไดคอนขางชดเจน โดยโครงการรบจานามนสาปะหลงได

กอภาระทางการเงนแกรฐบาลจานวนหลายพนลานบาทแตละป ท งน ภาระทางการคลงทเกดข น กคอ

ภาระทประชาชนผเสยภาษตองแบกรบไว หากการนาเอาภาษทเกบจากประชาชนไปใชในกจกรรมทไม

กอใหเกดผลประโยชนสวนรวมและย งสรางตนทนความเสยหายตอเศรษฐกจและสงคมสวนรวม ภาครฐ

ควรตองทบทวนมาตรการทกอใหเกดความสญเสยดงกลาว

อนทจรงตนทนทางเศรษฐกจทเกดจากมาตรการแทรกแซงตลาดเชนน ประกอบดวยตนทนท

ชดแจง (explicit cost) เชน คาใชจายตางๆ ทรฐตองเสยไปเพอดาเนนโครงการแทรกแซง และตนทนแฝง

(implicit cost) ทสามารถคานวณได เชน คาใชจายในการจางแปรสภาพหวมนสดเปนมนเสนหรอ

แปงมนสาปะหลง และความสญเสยคณภาพของมนสาปะหลง และทไมสามารถคานวณไดเปนตวเงน เชน

ความสญเสยทเกดข นกบโครงสรางตลาดมนสาปะหลงโดยรวม ผลตอตนทนการผลตและกาลงการผลต

ของลานมนและโรงแปงมนฯ เปนตน สวนตนทนแฝงในเรองคาเสยโอกาสทขาราชการและเจาหนาทตอง

สญเสยเวลาไปในการดาเนนโครงการแทรกแซงตลาดน น ผ วจยมไดนามาคดคานวณดวยเนองจากม

ขอจ ากดดานขอมล

อยางไรกด รายงานการศกษาในสวนนพจารณาเฉพาะตนทนทเปนตวเงน ตนทนความเสยหายท

สามารถวดเปนตวเงนไดอยางชดเจน คอ ตนทนในการดาเนนโครงการรบจานารวมถงคาเชาทางเศรษฐกจ

ตอเกษตรกรและผ ประกอบการทเขารวมโครงการ ตนทนการดาเนนโครงการทเปนตวเงน ประกอบดวย

คาใชจายชดเชยคาดอกเบ ยของ ธ.ก.ส. คาใชจายในการรบซอหวมนสดของ อคส. คาจางผ ประกอบการ

เอกชนแปรสภาพหวมนสดเปนมนเสนและแปงมนสาปะหลง คาจางผ ประกอบการจดเกบสตอกผลตภณฑ

มนสาปะหลง คาขนสงจากโรงงานแปรรปไปย งคลงสนคากลางของ อคส. คาความสญเสยจากการเกบ

สตอก คาใชจายในการจดการโครงการ คาประชาสมพนธ คาพลกกอง และตนทนการสงออกผลตภณฑ

มนสาปะหลงของกรมการคาตางประเทศ โดยรวมแลวตนทนการดาเนนนโยบายแทรกแซงเปนภาระ

62

คาใชจายของรฐบาลทเกดข น ซงเปนความสญเสยท งดานเวลา ดานงบประมาณ ดานการจดสรรบคลากรท

ตองปลกเวลาจากการทางานประจามาทาหนาทในโครงการน ประเดนจงอยทวาตนทนทเกดข นน นคมคา

กบการเขาไปแทรกแซงและบดเบอนตลาดหรอไม

สาหรบผลประโยชนทเปนตวเงนของโครงการแทรกแซง ไดแก รายไดทเพมข นของเกษตรกรท

เขารวมโครงการ ซงคานวณจากสวนตางระหวางราคารบจานาและราคาตลาด (กรณไมมโครงการจานา)

คณดวยปรมาณหวมนสดทเกษตรกรนามาขายในโครงการ รายไดอนๆ เชน รายไดทเพมข นของ

ผ ประกอบการในการรบจางแปรรปหวมนสดเปนมนเสนและแปงมน คาจางเกบสตอกผลตภณฑ

มนสาปะหลงในโครงการ รวมท งรายรบสทธของ อคส. ในการจาหนายผลตภณฑมนสาปะหลงทรบจานา

เปนตน

หากพจารณาขอมลการรบจานามนสาปะหลงของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

(ธ.ก.ส.) พบวา เกษตรกรผ ปลกมนสาปะหลงไดเขามาใชสทธจ านาหวมนสาปะหลงคอนขางนอย ท งน

ปรมาณการรบจานาทเกดข นจรงคดเปนสดสวนทนอยมากเมอเทยบกบปรมาณเปาหมายทรฐกาหนดไว

คดเปนเพยง รอยละ 3.86 ในป 2547/48 รอยละ 17.42 ในป 2548/49 และ รอยละ 16.57 ในป 2549/50

(ดตารางท 4-1) แตกมการใชสทธเพมสงข น ในปการผลต 2551/52 โดยมเกษตรกรนาหวมนสดมาจานากบ

ธ.ก.ส.เตมจานวน 10 ลานตนหวมนสด ท งน เปนผลจากการทรฐบาลกาหนดราคารบจานาสงกวาราคา

ในทองตลาดมากถงประมาณ รอยละ 27-70

อยางไรกตาม สาเหตทเกษตรกรเขารวมโครงการนอยในชวงป 2547-2549 น นคงเปน

เพราะราคาหวมนไดปรบตวสงข นอยางตอเนองและทรงตวอยในระดบสง รวมท งอาจเปนผลสบ

เนองจากธรกรรมของรฐเอง ดงจะเหนไดวาในบางปการผลต รฐบาลไดระบายสตอกผลตภณฑ

มนสาปะหลงทไดจากการแปรรปหวมนสดเปนมนเสนจากโครงการจานา เปนการลวงหนาโดยต งราคาท

สง เชน ในป 2547/48 มการซอขายลวงหนาทราคา ตนละ 4,220 บาท ซงสงกวาราคาในทองตลาดขณะน น

ดวยเหตน ราคาหวมนสดในทองตลาดจงขย บสงข นและเกษตรกรจงไมจ าเปนตองนาหวมนสดไปจานา

ตามโครงการซงมกระบวนการทยงยากมากกวา

นอกจากน น เกษตรกรทเขารวมโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงมกไมกลบมาไถถอน

ผลผลตทนามาจานาไว มเพยงสวนนอยประมาณ รอยละ 3-5 ของปรมาณการรบจานาท งหมดทถกไถถอน

คน ซงไมนาแปลกใจเนองจากราคาตลาดอยในระดบทต ากวาราคารบจานาพอสมควร เกษตรกรจงไมม

แรงจงใจมากพอทจะกลบมาไถถอนผลผลตคน ในทางตรงขามเมอราคาตลาดปรบตวสงข นมากกวาราคา

รบจานา เกษตรกรไดกลบมาไถถอนผลผลตคนเปนจานวนมาก ตวอยางเชน ในปการผลต 2547/48 ปรมาณ

การไถถอนคดเปนสดสวนอยในระดบทคอนขางสงราวๆ รอยละ 44 ท งน เปนผลจากการทราคาตลาด

63

ปรบตวสงอยางตอเนองจากเดมอยทประมาณ 1.12 บาทตอกโลกรม เมอเดอนพฤศจกายน 2547 มาอยท

1.64 บาทตอกโลกรม เมอเดอนเมษายน 2548 ในขณะทราคารบจานาของรฐอยท 1.5 บาทตอกโลกรม

เทาน น ท งน ราคาตลาดและราคารบจานาแตกตางกนมากข นโดยเฉลย 60 บาทตอตน และสวนตางดงกลาว

คอนขางชดเจนในชวงครงหลงของการดาเนนโครงการ ซงถาหากเกษตรกรกลบมาไถถอนผลผลตคนแลว

นาไปขายทราคาตลาดยอมสรางผลกาไรไดดพอควร

ตารางท 4-1 ปรมาณการรบจานาและราคารบจานา

2547/2548 2548/49 2549/50

ปรมาณหวมนสดรบจานา (ลานตน) 0.193 0.871 1.243

ปรมาณเปาหมายรบจานา (ลานตน) 5.00 5.00 7.50

ปรมาณผลผลตท งหมด (ลานตน) 21.44 16.94 22.58

สดสวนปรมาณหวมนสดรบจานาจรง (%) 3.86 17.42 16.57

สดสวนปรมาณการไถถอน (%) 43.85 4.70 3.88

ราคารบจานาของโครงการ (บาท/กก.)

- งวดท 1 1.20 1.30 1.25

- งวดท 2 1.20 1.30 1.30

- งวดท 3 1.50 1.50 1.35

- งวดท 4 1.50 1.50 1.40

- งวดท 5 1.50 1.50 1.45

- งวดท 6 1.50 1.50 1.50

ราคารบจานาเฉลยท งโครงการ (บาท/กก.) 1.40 1.43 1.38

ราคาตลาดเฉลยชวงทมการรบจานา (บาท/กก.) 1.46 1.41 1.20

ราคาตลาดชวงทมการรบจานา (ต าสด-สงสด) 1.12 - 1.68 1.28 - 1.49 1.09 - 1.34

สวนตางเฉลยระหวางราคารบจานาและราคาตลาด (บาท/ตน) -60.00 23.33 173.33

รายไดเฉลยทเกษตรกรไดรบเพมข นจากโครงการ (ลานบาท)/1 -6.50 19.37 207.09

หมายเหต /1 เฉพาะปรมาณหวมนสดทหลดจานา

ทมา: ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร, คณะกรรมการนโยบายและมาตรการเพอชวยเหลอเกษตรกร, สานกงานเศรษฐกจ

การเกษตร

แมวาในปการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงขางตนจะมเกษตรกรนาผลผลตเขารวมโครงการ

คดเปนสดสวนทนอยกตามเมอเทยบกบโครงการรบจานาสนคาเกษตรอนๆ เชน ขาว ล าไย แตรฐบาล

กตองสญเสยงบประมาณจานวนมากเพอดาเนนโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง ตารางท 4-2

64

แสดงผลการคานวณตนทนคาใชจายในการดาเนนโครงการรบจานาหวมนสด สาหรบชวงปการเพาะปลก

2547/48 2548/49 และ 2549/50 โดยแบงออกเปน 2 สวนหลก คอ (ก) ผลกาไรหรอความเสยหายของ

การระบายสตอกแปงมนสาปะหลงและมนเสนทเกดจากการรบจานาและแปรรปหวมนสด (ข) คาใชจาย

ในการดาเนนโครงการรบจานา ซงครอบคลมคาใชจายในการแปรสภาพหวมนสดเปนแปงมนสาปะหลง

และมนเสน คาใชจายในการเกบรกษาและรกษาคณภาพสนคา และคาใชจายอนๆ ทจ าเปนในการบรหาร

โครงการ ฉะน น ตนทนคาใชจายของมาตรการแทรกแซงตลาดของรฐบาลเบองตนจงเทากบคาใชจาย

ในการดาเนนโครงการรบจานาหกดวยผลกาไรราคา (บวกดวยผลขาดทนราคา) จากการระบายสนคา

ทหลดจานา ในกรณทรฐย งไมระบายสนคาออกจากคลง ตนทนคาใชจายของมาตรการแทรกแซงตลาด

เชนน จะเปนภาระทางการคลงมาก แตถาหากสามารถขายสนคาคงคลงทหลดจานาได ณ ระดบราคา

ทสงกวาราคารบจานา ยอมสงผลใหรฐบาลเกดผลกาไรจากการรบจานา ซงสามารถนาไปหกลบออกจาก

คาใชจายในการดาเนนโครงการรบจานา

โดยรวมแลว รฐบาลมภาระคาใชจายในการดาเนนโครงการรบจานา (ผลรวมของเงนใหกแก

เกษตรกรและคาใชจายโครงการ) กอนหกรายไดจากการระบายสตอกผลตภณฑมนสาปะหลงอย

ในชวง 1,360 – 1,780 บาทตอตน แมวาในภายหลง รฐบาลจะสามารถขายสนคาในสตอกไดเปนผลกาไร

กตาม แตกย งไมค มกบตนทนคาใชจายในการดาเนนโครงการท งหมด จะมเพยงบางปเทาน นทเกดผล

ขาดทนสทธคอนขางต า เปนเพราะภาครฐสามารถขายสตอกมนสาปะหลงไดในราคาทสงพอควร เชน

การระบายสตอกมนเสนและแปงมนสาปะหลงทเกดจากการแปรรปหวมนสดตามโครงการแทรกแซง

ตลาดมนสาปะหลงป 2549/50 ไดในราคาตอตนทสง จงสงผลทาใหผลขาดทนสทธของโครงการรบจานา

เฉลยตอตนนอยกวาปกอนหนาคอนขางมาก

ตารางท 4-2 ตนทนในการดาเนนงานโครงการรบจานา

(หนวย: ลานบาท) 2547/2548 2548/49 2549/50

(ก) กาไรราคา (ขาดทน) จากการระบายสตอก (2)-(1) 20.65 72.87 463.14

1. มลคารบจานาหวมนสาปะหลงจายเกษตรกร 113.40 1,147.40 1,580.91

2. รายไดจากการระบายสนคา 134.05 1,220.27 2,044.05

(ข) คาใชจายในการรบจานา:

คาใชจายแปรสภาพ 22.61 209.96 389.40

1. คาใชจายแปรสภาพ 7.05 89.33 328.81

2. คาขนสง 15.56 120.63 60.59

65

ตารางท 4-2 ตนทนในการดาเนนงานโครงการรบจานา (ตอ)

(หนวย: ลานบาท) 2547/2548 2548/49 2549/50

คาใชจายในการเกบรกษา 1.50 49.64 55.94

1. คาฝากเกบ 0.80 34.53 35.29

2. คารกษาคณภาพและตรวจสอบคณภาพ 0.54 12.51 11.25

3. คาแรงกรรมกร 0.16 2.60 9.40

คาใชจายดาเนนการรวม 10.30 67.50 49.52

1. คาใชจายดาเนนการ 2.32 11.44 17.59

2. คาใชจายในการบรหารอน ๆ 7.82 16.73 19.68

3. คาดอกเบ ย n.a. 39.33 12.25

4. คาใชจายอน ๆ 0.16

รวมคาใชจายในการรบจานา 34.41 327.10 494.86

ผลรวมของมลคารบจานาและคาใชจายรบจานา

(กอนการระบายสตอกผลตภณฑมนสาปะหลง)

(เฉลยบาทตอตนหวมนสดทหลดจานา)

147.81

1,361.12

1,474.50

1,776.23

2,075.77

1,737.30

ผลขาดทนสทธของโครงการรบจานา

(ภายหลงการระบายสตอกผลตภณฑมนสาปะหลง) 13.76 254.24 31.72

(เฉลยบาทตอตนหวมนสดทหลดรบจานา) 126.71 306.26 26.55

ทมา: คานวณจากขอมลขององคการคลงสนคา ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

4.2 คาเชาทางเศรษฐกจ (economic rent)

หากพจารณาจากมมมองดานคาเชาทางเศรษฐกจ โครงการรบจานามนสาปะหลงไดสราง

ผลตอบแทนใหแกบคคลหลายฝายในระดบทมากเกนสมควร เมอเทยบกบผลตอบแทนทเกดข น

จากการดาเนนกจกรรมตามปกต โดยทรฐมไดเขาไปแทรกแซง เงนงบประมาณทรฐตองใชจายเพอดาเนน

โครงการน นถอเปนตนทนทไมจ าเปนสาหรบภาครฐและนบเปนความสญเสยอยางมากหากงบประมาณท

ใชด าเนนโครงการเกดการรวไหลและการทจรต

ตารางท 4-3 แสดงผลการคานวณคาเชาทางเศรษฐกจทสามารถประเมนไดอยางตรงไปตรงมา

จากการดาเนนโครงการรบจานามนสาปะหลง ท งน แบงออกเปน 3 กลมทไดรบประโยชนหลกเทานน

ไดแก เกษตรกร ผ ประกอบการโรงแปงมนสาปะหลงและลานมน และผ ประมลซอผลตภณฑมนสาปะหลง

จากรฐ โดยมหลกการคานวณดงน คอ

66

คาเชาทางเศรษฐกจของเกษตรกร คานวณจากสวนตางระหวางราคารบจานาและราคาของ

หวมนสดทอยนอกโครงการตลอดชวงทรฐเปดรบจานาหวมนสาปะหลง

คาเชาทางเศรษฐกจของผ ประกอบการโรงแปงมนสาปะหลงและลานมน ค านวณจาก

(ก) สวนตางระหวางคาจางแปรสภาพทรฐกาหนดใหในโครงการและตนทนคาใชจาย

โดยเฉลยของผ ประกอบการในการแปรสภาพหวมนสดเปนมนเสนหรอแปงมนสาปะหลง

เชน รฐกาหนดคาจางแปรสภาพหวมนสดเปนแปงมนสาปะหลงท 2,550 บาทตอตน

แปงมนสาปะหลง แตผ ประกอบการโดยเฉลยเกดตนทนคาใชจายเพยงประมาณ

2,000 บาทตอตนแปงมนสาปะหลง (ค านวณโดยสมาคมโรงงานผผลตมนสาปะหลง

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ) และ (ข) รายไดจากการขายมนเสนหรอแปงมนสาปะหลง

ในสวนทเกนอตราแปรสภาพทรฐกาหนด ตวอยางเชน โครงการแทรกแซงตลาด

มนสาปะหลงป 2549/50 ก าหนดใหอตราการแปรสภาพหวมนสดเปนมนเสน 1 กโลกรม

ตองใชหวมนสดจานวน 2.38 กโลกรม หรออตราการแปรสภาพหวมนสดเปนแปงมน

1 กโลกรม ตองใชหวมนสดจานวน 4.4 กโลกรม แตในทางปฏบตผ ประกอบการสามารถ

แปรสภาพหวมนสดใหเปนมนเสนหรอแปงมนสาปะหลงโดยใชหวมนสดจานวนนอยกวา

ทรฐกาหนดให กลาวคอ ใชหวมนสดเพยง 2.1 กโลกรม และ 4.1 กโลกรม เพอแปรสภาพ

เปนมนเสนและแปงมนสาปะหลง ตามลาดบ ฉะน น เมอเกดผลผลตสวนเกนข นยอมสราง

รายไดใหแกผ ประกอบการหากขายผลผลตสวนเกนน ออกไป โดยทไมเกดตนทนใดๆ

ท งสน

คาเชาทางเศรษฐกจของผ ประมลซอผลตภณฑมนสาปะหลงจากรฐ ซงแบงเปนผลตภณฑ

มนเสนและแปงมนสาปะหลง ในการประมลซอน น ไมมขอก าหนดใดๆ ทบงคบให

ผ ประมลซอมนเสนตองสงออกไปขายในตางประเทศ จงมอสระทจะขายมนเสน

ภายในประเทศหรอตางประเทศกได ในขณะทผ ทประมลซอแปงมนสาปะหลงตอง

สงออกแปงมนไปขายย งตางประเทศเทาน น คาเชาทางเศรษฐกจของผ ประมล

ซอผลตภณฑมนสาปะหลงจากรฐจะคานวณจากสวนตางระหวางราคาขายในประเทศ

หรอราคา F.O.B. ของผลตภณฑมนสาปะหลง และราคาประมลซอ

ตารางท 4-3 และ 4-4 แสดงผลการคานวณคาเชาทางเศรษฐกจของเกษตรกรและผ ประกอบการ

มนสาปะหลงตางๆ โดยเปรยบเทยบระหวางปการผลต 2548/49 และ 2549/50 ท งสองตารางน แตกตางกน

ในขอสมมตฐาน กลาวคอ ตารางท 4-3 แสดงกรณทผ ชนะประมลซอมนเสนน นขายมนเสนในตลาด

ภายในประเทศ ขณะทตารางท 4-4 แสดงกรณทผ ชนะประมลซอมนเสนขายในตลาดตางประเทศ

67

โดยรวมพบวา ราคารบจานาหวมนสดและคาจางแปรสภาพยงเพมมากข น ยงทาใหคาเชาทางเศรษฐกจของ

เกษตรกรและผ ประกอบการทเขารวมโครงการ เพมสงข นตามไปดวย

อยางไรกด ผลประโยชนทตกกบเกษตรกรน นคดเปนสดสวนทคอนขางต าไมเกน รอยละ 16

ของผลรวมคาเชาทางเศรษฐกจ แมวาสดสวนของคาเชาทางเศรษฐกจของเกษตรกรไดเพมสงข น

ในป 2549/50 ซงเปนเพราะรฐไดต งราคารบจานาหวมนสดคอนขางสงเมอเทยบกบราคาหวมนนอก

โครงการ แตโดยรวมแลวสดสวนดงกลาวย งต ากวาคาเชาทางเศรษฐกจทผ ประกอบการเอกชนกลมตางๆ

ไดรบรวมกน ตวอยางเชน ผ ประกอบการลานมนและโรงแปงมนสาปะหลงทเขารวมโครงการนอกจากจะ

ไดรบคาจางแปรสภาพแบบเตมเมดเตมหนวยและสงกวาตนทนคาใชจายในการแปรรปโดยเฉลย ย งได

ผลผลตสวนเกนทไดจากการแปรรปตามอตราการแปรสภาพของรฐ ท งน ผ ประกอบการสามารถนาเอา

ผลผลตสวนเกนนไปขายในตลาดในประเทศและตางประเทศ ณ ระดบราคาทสง นอกจากน น

หากเปรยบเทยบระหวางป 2548/49 และ 2549/50 ภาครฐไดเออประโยชนแกผ ประกอบการเพมข น

โดยกาหนดคาจางแปรสภาพทสงข นกวาเดมพอควร เชน เดมรฐกาหนดคาจางแปรสภาพหวมนสดเปนแปง

มนท 2,300 บาทตอตน แตตอมาในป 2549/50 คาจางแปรสภาพดงกลาวไดถกปรบเพมเปน 2,500 บาทตอ

ตน เปนตน ซงถาหากภาครฐย งคงดาเนนโครงการเชนน ตอไปยอมไปทาลายโครงสรางตลาด เชน กระตน

ใหผ ประกอบการลานมนและโรงแปงมนเรงขยายศกยภาพการผลตข นมาเพอรองรบโครงการแทรกแซงใน

อนาคต และเปนการสงสญญาณผดๆ แกเกษตรกรวารฐจะคอยใหความชวยเหลอพยงราคา รวมท งเกดการ

พฒนาแนวทางการแสวงหาคาเชารปแบบใหมๆ ทไมกอผลดตอเศรษฐกจและสงคมสวนรวม

ตารางท 4-3 คาเชาทางเศรษฐกจของเกษตรกรและผ ประกอบการมนสาปะหลง

(กรณประมลซอมนเสนและขายมนเสนในประเทศ)

กรณประมลซอมนเสนและ

ขายมนเสนในประเทศ

2548/49 2549/50

(บาท/ตน) (ลานบาท) % (บาท/ตน) (ลานบาท) %

เกษตรกร 23 18 5.30 173 198 15.72

ผ ประกอบการลานมน:

- คาจางแปรสภาพมนสาปะหลงสดเปนมนเสน 90 24 6.87 135 91 7.24

- รายไดจากการขายมนเสนสวนเกน* 3,778 132 38.43 3,600 136 10.81

- รวม 3,868 156 45.30 3,735 227 18.05

ผ ประกอบการโรงแปงมนสาปะหลง:

- คาจางแปรสภาพมนสาปะหลงสดเปนแปงมน 300 11 3.09 550 241 19.17

- รายไดจากการขายแปงมนสวนเกน* 8,135 132 6.14 8,248 60 4.78

- รวม 8,435 143 9.23 8,798 301 23.95

68

ตารางท 4-3 คาเชาทางเศรษฐกจของเกษตรกรและผ ประกอบการมนสาปะหลง

(กรณประมลซอมนเสนและขายมนเสนในประเทศ) (ตอ)

กรณประมลซอมนเสนและ

ขายมนเสนในประเทศ

2548/49 2549/50

(บาท/ตน) (ลานบาท) % (บาท/ตน) (ลานบาท) %

ผ ประมลซอมนเสนและขายมนเสนในประเทศ 1,524 138 40.17 2,945 297 23.61

ผ ประมลซอแปงมนและขายแปงมนในตางประเทศ - - - 7,053 235 18.67

13,850 455 100.00 22,704 1,257 100.00

หมายเหต: * เปนรายไดจากการขายมนเสน/แปงมนในสวนทเกนอตราแปรสภาพทรฐก าหนด

ทมา: คานวณโดยใชขอมลคาใชจายตามโครงแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงในแตละปตนทนการแปรรปของผประกอบการทไดจากการ

สมภาษณและงานวจยตางๆ ราคาในประเทศ และ ราคา F.O.B. ของผลตภณฑมนสาปะหลงตางๆ จากมลนธสถาบนมนสาปะหลง

แหงประเทศไทย

สาหรบการระบายผลตภณฑมนสาปะหลงของรฐน น ผ ทชนะประมลไดรบประโยชนทคอนขาง

นาพอใจ เพราะสามารถประมลซอไดในราคาทถกและขายในตลาดภายในประเทศและตางประเทศไดใน

ราคาทสง ท งน ราคาตลาดในประเทศและตางประเทศเปนราคาเฉลยนบต งแตเดอนทประมลซอไดถงเดอน

ตลาคมกอนทผลผลตหวมนสาปะหลงจะออกสตลาดอกคร งในชวงเดอนพฤศจกายน โดยรวมพบวา ราคา

ทเอกชนประมลซอไดน นต ากวาราคาตลาดโดยเฉลย เฉพาะอยางยงเมอนาผลตภณฑไปขายในตางประเทศ

จะสามารถขายไดในราคาทสงกวาตลาดในประเทศ4

ตารางท 4-4: คาเชาทางเศรษฐกจของเกษตรกรและผ ประกอบการมนสาปะหลง

(กรณประมลซอมนเสนและขายมนเสนในตางประเทศ)

กรณประมลซอมนเสนและ

ขายมนเสนในตางประเทศ

2548/49 2549/50

(บาท/ตน) (ลานบาท)

(บาท/ตน) (ลานบาท)

เกษตรกร 23 18 2.77 173 198 13.16

ผ ประกอบการลานมน:

- คาจางแปรสภาพมนสาปะหลงสดเปนมนเสน 90 24 3.59 135 91 6.06

- รายไดจากการขายมนเสนสวนเกน* 3,778 132 20.08 3,600 136 9.05

- รวม 3,868 156 23.67 3,735 227 15.11

4 ตวอยางเชน มการเสนอซอมนสาปะหลงเสนทไดจากโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง ป 2549/50 ปรมาณ 138,000 ตน มผเสนอซอรวม

11 ราย โดยทบรษทแสงไทยบางปะกงเปนผเสนอซอมนเสนในราคาเฉลยสงสด ตนละ 3,600-4,375 บาท โดยทในขณะน น ราคา F.O.B. มน

เสนเฉลยในเดอนทประมลอยทประมาณ ตนละ 188-190 เหรยญสหรฐฯ หากคดเปนเงนบาทนบไดวามคาสงกวาราคาประมลอยพอสมควร

69

ตารางท 4-4: คาเชาทางเศรษฐกจของเกษตรกรและผ ประกอบการมนสาปะหลง

(กรณประมลซอมนเสนและขายมนเสนในตางประเทศ) (ตอ)

กรณประมลซอมนเสนและ

ขายมนเสนในตางประเทศ

2548/49 2549/50

(บาท/ตน) (ลานบาท)

(บาท/ตน) (ลานบาท)

ผ ประกอบการโรงแปงมนสาปะหลง:

- คาจางแปรสภาพมนสาปะหลงสดเปนแปงมน 300 11 1.62 550 241 16.05

- รายไดจากการขายแปงมนสวนเกน* 8,135 21 3.21 8,248 60 4.00

- รวม 8,435 32 4.83 8,798 301 20.05

ผ ประมลซอมนเสนและขายมนเสนในตางประเทศ 3,363 452 68.74 5,620 541 36.05

ผ ประมลซอแปงมนและขายแปงมนในตางประเทศ - - - 7,053 235 15.63

15,689 658 100.00 25,379 1,502 100.00

หมายเหต: * เปนรายไดจากการขายมนเสน/แปงมนในสวนทเกนอตราแปรสภาพทรฐก าหนด

ทมา: คานวณโดยใชขอมลคาใชจายตามโครงแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงในแตละปตนทนการแปรรปของผประกอบการทไดจากการ

สมภาษณและงานวจยตางๆ ราคาในประเทศและราคา F.O.B. ของผลตภณฑมนสาปะหลงตางๆ จากมลนธสถาบนมนสาปะหลงแหง

ประเทศไทย

โดยสรป ถงแมวาโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงมงหวงทจะชวยใหเกษตรกรมรายได

สงข น แตปรากฏวา ผลประโยชนสวนใหญกลบไปกระจกตวอยในมอของผ ประกอบการเอกชนทเขารวม

โครงการ ซ งนบไดวา ภาครฐเกดภาระทางการเงนการคลงจ านวนมากทไมค มเสยและไมตรงตาม

เจตนารมณทตองการชวยเหลอเกษตรกรเปนหลก ท งน ผลประโยชนทประเมนไดขางตนย งไมนบรวม

ความสญเสยทเกดข นจากความรวมมอกนระหวางเจาหนาทของรฐและผ ประกอบการเอกชนในการทจรต

โครงการ ซงเปนไปไดในรปของการสวมสทธของเกษตรกร การสวมสทธของผ ประกอบการทลกลอบ

นาเขาหวมนสดจากประเทศเพอบาน การช แจงพนทเพาะปลกของเกษตรกรทสงเกนความเปนจรง เปนตน

นอกจากน น การระบายสตอกผลตภณฑมนสาปะหลงเปนอกหนทางหนงทสรางคาเชาทางเศรษฐกจใหแก

ผ สงออกและผ ประกอบการภายในประเทศ ท งน คาเชาทางเศรษฐกจเกดข นไดต งแตกระบวนการคดเลอก

และประมลซงอาจกอใหเกดการวงเตนทางการเมองเพอใหไดรบคดเลอกเปนผ ประมลสนคาได กรณเชนน

เจาหนาทฝายการเมองอาจไดรบคาเชาทางเศรษฐกจจากการรบสนบน หรอกรณทเกดความรวมมอระหวาง

เจาหนาทของรฐและผ ประมลเพอใหผ เขารวมประมลชนะการประมลในราคาต า การกระทาดงกลาวลวน

แลวเปนการสรางคาเชาทางเศรษฐกจในลกษณะทยากตอการประเมนเปนตวและไมมหลกฐานยนย นได

จากการสมภาษณผ ประกอบการหลายราย พบวา การสวมสทธโดยการซอใบประทวนชวยสรางรายไดสวน

เพมใหแกเกษตรกรทใหความรวมมอ เชน 1,000 บาทตอใบประทวน หรอ 100 - 200 บาทตอตน เปนตน

ซงถอวานาพอใจเพราะเกษตรกรทสมรรวมคดไมตองลงทนลงแรงอะไรมากมาย

70

แมวาโครงการรบจานาชวยเพมรายไดใหแกเกษตรกรทเขารวมโครงการ แตหากเทยบกบตนทน

คาใชจายในการรบจานาเฉลยตอตน รฐบาลตองสญเสยเงนงบประมาณคอนขางสงในการดาเนนโครงการ

สวนใหญเฉลยตอตนแลวสงกวารายไดทเกษตรกรขายไดภายใตกรอบการรบจานาของรฐ จงเปนท

นาเปนหวงวา ภาครฐควรดาเนนโครงการรบจานาตอไปหรอไม ควรชวยเหลอเกษตรกรในรปของเงน

สวนตางไปเลยหรอไม โดยทรฐไมตองเขาไปยงเกยวกบตวสนคา เพราะอาจกอใหเกดความร วไหล

ในกระบวนไดงายดงเชนทเปนอยในปจจบน อยางไรกด หากพจารณาคาเสยโอกาสในแงมมตางๆ

ตลอดจนตนทนแฝงอนๆ มลคาความเสยหายทเกดแกรฐจะมคาสงกวาทค านวณไดขางตน

4.3 ความสญเสยประสทธภาพตอระบบเศรษฐกจ (economic loss)

มาตรการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงโดยการรบจานาหวมนสาปะหลงของเกษตรกรถอเปน

เครองมอของรฐบาลเพอใชแทรกแซงกลไกราคา การรบจานาในลกษณะทรฐบาลดาเนนการอยในปจจบน

น น เปรยบเสมอนกบการประกนราคาข นต าใหกบผลผลตของเกษตรกร แมวาเบองตนจะดาเนนในรปของ

การใหเงนกยมแกเกษตรกร แตโดยท วไปเกษตรกรไมเกดภาระหน สนใดๆ ท งสน เพราะโครงการเปด

โอกาสใหเกษตรกรไมตองกลบมาไถถอนผลผลตทตนเองนามาจานาคนจากรฐ

การศกษาน ประเมนความสญเสยประสทธภาพตอระบบเศรษฐกจ (economic loss) ของมาตรการ

แทรกแซงตลาดหวมนสาปะหลง โดยใชคาความยดหยนของอปสงคและอปทานมนสาปะหลงตอราคาท

คานวณไดจากงานวจยในอดต เชน พาณ ปทมวภาค (2547) อญชรพร กอเกด (2541) จราวรรณ รกษายศ

(2547) เปนตน เพอวดปรมาณดลยภาพ (equilibrium quantity) และราคาดลยภาพ (equilibrium price)

แทนการสรางสมการอปสงคและอปทานซงมความยงยาก

ตามทไดกลาวไวแลวในบทท 1 ผลกระทบสทธตอสงคมหรอความสญเสยประสทธภาพตอระบบ

เศรษฐกจเบองตนสามารถวดไดโดยคานวณหาพนทในรปท 4-1 ซงแบงออกเปน 2 กรณ คอ

ก) กรณทเกษตรกรนาผลผลตมนสาปะหลงมาจานากบรฐเตมจานวนปรมาณเปาหมายรบจานา

คาความสญเสยทางเศรษฐกจกอนการหกรายไดจากการระบายสตอกมนสาปะหลงจะมคา

เทากบ – ( B+F+G+H+I)

ข) กรณทเกษตรกรนาผลผลตมนสาปะหลงมาจานากบรฐนอยกวาปรมาณเปาหมายรบจานา คา

ความสญเสยทางเศรษฐกจกอนการหกรายไดจากการระบายสตอกมนสาปะหลงจะมคา

เทากบ – ( B1+F1+G1)

71

หากพจารณาโดยเรมตนจากสตรของการหาคาความยดหยนของอปสงคและอปทานตอราคา

ซงแสดงไดดงน

จากน นจงแกสมการท งสองพรอมกนเพอหาคา Q1 (equilibrium quantity) และ P1 (equilibrium price)

ไดดงน

โดยท Q2dd และ Q3ss คอ ปรมาณหวมนสาปะหลงนอกโครงการ และปรมาณผลผลต

หวมนสาปะหลงท งหมด ตามลาดบ และ P2 เปนราคาเฉลยระหวางราคาตลาดกบราคารบจานาถวงน าหนก

ดวยสดสวนปรมาณผลผลตในโครงการและนอกโครงการ

X ราคา

ปรมาณสนคา

คาความยดหยนของอปสงคตอราคา (Ed) = ปรมาณสนคาสวนทเปลยนแปลง

ราคาสวนทเปลยนแปลง

X P1

Q1

= Q2dd – Q1

P2 – P1

X ราคา

ปรมาณสนคา

คาความยดหยนของอปทานตอราคา (Es) = ปรมาณสนคาสวนทเปลยนแปลง

ราคาสวนทเปลยนแปลง

X P1

Q1

= Q3ss – Q1

P2 – P1

Q1 =

Ed * Q3ss – Es * Q2dd

Ed - Es

P1 =

P2

1 + { (Q2dd – Q1) / Q1 / Ed }

72

รปท 4-1 การประเมนความสญเสยประสทธภาพตอระบบเศรษฐกจดวยแผนภาพ

กรณท 1: ปรมาณรบจานาจรง = ปรมาณเปาหมายรบจานา

กรณท 2: ปรมาณรบจานาจรง < ปรมาณเปาหมายรบจานา

P2

P1 A B

C

F

G

0 Q2 Q1 Q3

DD

SS

D E

ราคามนสาปะหลง

ปรมาณ

H

I

P2

P1 A B1

C1

F1

G1

0 Q2 Q* Q1 Q3

DD

SS

D J E

ราคามน

ปรมาณ

73

ตารางท 4-5 และ 4-6 แสดงผลการคานวณคาความสญเสยประสทธภาพตอระบบเศรษฐกจหรอ

ผลกระทบสทธตอสงคมสาหรบโครงการรบจานาหวมนสาปะหลง ในปการผลต 2548/49 และ 2549/50

โดยใชคาความยดหยนของอปสงคและอปทานมนสาปะหลงตอราคา ณ ระดบตางๆ ท งน คาความยดหยน

ของอปสงคมนสาปะหลงตอราคาในงานวจยทผานมามความแตกตางกนพอสมควร โดยทอปสงคของ

มนสาปะหลงตอราคาในการศกษาบางชนมความยดหยนนอย ( -1 < Ed < 0 ) ในขณะมงานวจยอกหลายชน

แสดงใหเหนวาอปสงคมนสาปะหลงมความยดหยนมาก ( Ed < -1 ) สาหรบความยดหยนของอปทาน

มนสาปะหลงไมคอยแตกตางกนมากในแตละการศกษาสวนใหญแสดงใหเหนวา อปทานมนสาปะหลง

มความยดหยนนอยเทยบกบความเปลยนแปลงของราคา ดวยเหตทมคาความยดหยนทหลากหลาย

ตารางท งสองดงกลาวจงแสดงผลการประเมนผลกระทบสทธตอสงคมตามคาความยดหยนของ

อปสงคท ระดบ -1.64 -1.42 และ -0.2 และแยกตามคาความยดหยนของอปทานท ระดบ 0.12 และ 0.28

โดยสรป หากเกษตรกรนาหวมนสดมาจานากบรฐเตมตามปรมาณเปาหมายรบจานา โดยทมได

ค านงถงคาใชจายในการดาเนนโครงการและรายไดจากการขายสตอกมนสาปะหลง คาดวาโครงการ

แทรกแซงตลาดในป 2548/49 และ 2549/50 จะสรางความสญเสยทางเศรษฐกจหรอผลกระทบสทธตอ

สงคมไดมากถงประมาณ 5,270 – 6,590 ลานบาท สาหรบการแทรกแซง ป 2548/49 (ตารางท 4-5) และ

4,508 – 6,354 ลานบาท สาหรบการแทรกแซง ป 2549/50 (ตารางท 4-6) ท งน ข นอยกบคาความยดหยนของ

อปสงคและอปทานมนสาปะหลงตอราคาหวมนเปนหลก หากอปสงคและอปทานมนสาปะหลง

มคาความยดหยนนอย จะสรางผลเสยหายตอสงคมนอยกวาเมอเทยบกบกรณทอปสงคและอปทานของ

มนสาปะหลงมความยดหยนตอราคาสง

อยางไรกตาม จากการดาเนนโครงการรบจานาหวมนสาปะหลงในป 2548/49 และ 2549/50 น น

เกษตรกรทนาหวมนสดมาจานากบรฐบาลคดเปนสดสวนทนอยมากเพยง รอยละ 16-18 เมอเทยบกบ

ปรมาณเปาหมายรบจานาทรฐบาลไดประกาศไวตอนตนฤด ฉะน น ในเมอปรมาณทรบจานามไดเกดข น

เตมจานวน จงจ าเปนตองประเมนเสยใหมวา ผลกระทบสทธตอสงคมเปลยนไปอยางไร

โดยรวมแลว เนองจากหวมนสดทเขารวมโครงการมจ านวนนอยกวาปรมาณรบจานาเปาหมาย

มาก การดาเนนโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงใน ป 2548/49 และ 2549/50 จงไมสรางภาระทาง

การคลงใหกบรฐบาลมากเทากบกรณทรฐตองรบจานาหวมนสดเตมจานวน โดยทผลกระทบสทธ

ตอสงคมมคาประมาณ 1,317 – 1,450 ลานบาท สาหรบการแทรกแซง ป 2548/49 (ตารางท 4-5) และ 1,858

– 2,041 ลานบาทในป 2549/50 (ตารางท 4-6) ซงเปนภาระการคลงทต ากวากรณทภาครฐตองรบจานาเตม

จ านวนทประกาศไว นอกจากน น หากนาเอารายไดจากการระบายผลตภณฑมนสาปะหลงมาคดคานวณ

รวมกน พบวา หากรฐสามารถระบายผลตภณฑมนสาปะหลงไดในราคาทสงมากเมอเทยบกบราคารบจานา

74

จะชวยชดเชยความเสยหายตอสงคมไดคอนขางมาก ตวอยางเชน สาหรบโครงการแทรกแซง ป 2549/50

รฐบาลสามารถขายผลตภณฑมนสาปะหลงไดในราคาทสงมาก โดยรวมจงทาใหเกดผลกระทบสทธตอ

สงคมในทางบวกภายหลงหกรายไดจากการระบายผลตภณฑมนสาปะหลงหลดจานา ท งน ข นอยกบ

คาความยดหยนของอปสงคมนสาปะหลงเปนสาคญ อยางไรกด แมวารฐบาลสามารถรบรผลกาไร

จากการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง แตมลคาของผลกาไรกไมไดอยในระดบทสงมากนก

4.4 สรป

โครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงผานการรบจานาหวมนสาปะหลงของเกษตรกร

ใน ป 2548/49 และ 2549/50 ไดสรางภาระทางการคลงใหแกรฐจานวนมาก คดเปนมลคา 1.47 พนลานบาท

และ 2.01 พนลานบาท ตามลาดบ โดยทประมาณ รอยละ 76 – 77 ของภาระท งหมด เปนคาใชจายรบ

ซอหวมนสดจากเกษตรกร สวนทเหลอเปนคาใชจายในการดาเนนโครงการ เชน คาใชจายจางแปรสภาพ

เกบรกษา และบรหารจดการตางๆ

แมมาตรการแทรกแซงขางตนจะมจดประสงคเพอชวยเหลอเกษตรกรเปนหลก แตในทางปฏบต

พบวา ผลประโยชนตกแกเกษตรกรจานวนนอยราย เมอเทยบกบจานวนครวเรอนเกษตรท วประเทศทปลก

มนสาปะหลง นอกจากน น รายไดทเกษตรกรไดรบจากการนาเอาหวมนสาปะหลงมาจานากบรฐกสงกวา

ราคาตลาดไมมากเทาไรนก แตเปนทนาสงเกตวาการดาเนนโครงการกอใหเกดคาเชาทางเศรษฐกจ

จ านวนมาก ซ งผลประโยชนสวนใหญตกอยกบผ ประกอบการเอกชนทเขารวมโครงการ เชน ลานมน

โรงแปงมนสาปะหลง และผ สงออก ในขณะทเกษตรกรซงเปนกลมเปาหมายหลกของโครงการแทรกแซง

ตลาดมนสาปะหลงไดรบผลตอบแทนสงกวาปกตคดเปนสดสวนทนอยมาก ซงคาดวาไมเกน รอยละ 16

ของมลคาคาเชาทางเศรษฐกจท งหมด ในปการแทรกแซง 2549/50

นอกจากน น หากประเมนคาความสญเสยประสทธภาพตอระบบเศรษฐกจจากการดาเนนโครงการ

รบจานาหวมนสดจากเกษตรกร กพบวา โครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงป 2548/49 และ 2549/50

กอผลกระทบสทธตอสงคมคดเปนมลคาพนกวาลานบาท ซงนบวาเปนความสญเปลาทเกดข นโดยทไมม

ผ ใดรบท งผ ผลตและผ บรโภค ท งน การดาเนนโครงการในชวงทผานมา รฐบาลไมสามารถระบาย

ผลตภณฑมนสาปะหลงหลดจานาไดในระดบราคาทสงเพยงพอ เชนในปการแทรกแซง 2548/49 แตในป

การแทรกแซง 2549/50 รฐบาลสามารถขายสตอกมนสาปะหลงไดในราคาทดพอควร จงทาใหผลกาไรท

เกดข นครอบคลมตนทนคาใชจายตางๆ ทเกดข นจากการดาเนนโครงการ

75

ตารางท 4-5 คาความสญเสยประสทธภาพตอระบบเศรษฐกจ (economic loss) สาหรบการแทรกแซงป 2548/49

ความยดหยนของอปทานมนสาปะหลงตอราคาเทากบ 0.12 ความยดหย นของอปทานมนสาปะหลงตอราคาเทากบ 0.28

ป 2548/49 ความยดหย นของอปสงคมนสาปะหลงตอราคา ความยดหย นของอปสงคมนสาปะหลงตอราคา

-1.64 -1.42 -0.20 -1.64 -1.42 -0.20

กรณปรมาณการรบจานาจรง = ปรมาณเปาหมายรบจานา

1. ปรมาณดลยภาพ (Q1: ลานตน) 16.60 16.55 15.05 16.21 16.12 14.02

2. ราคาดลยภาพ (P1: บาท/ตน) 1,209.34 1,183.17 692.39 1,220.13 1,196.77 809.44

3. สวนเกนผ บรโภค (∆CS: ลานบาท) -2,947.20 -3,314.78 -9,763.36 -2,755.73 -3,073.85 -7,870.18

4. สวนเกนผ ผลต (∆PS: ลานบาท) 3,463.60 3,896.61 11,572.14 3,245.17 3,621.67 9,386.33

5. ภาระทางการคลงของรฐบาล (∆G: ลานบาท) -7,079.52 -7,079.52 -7,079.52 -7,079.52 -7,079.52 -7,079.52

6. ผลกระทบสทธตอสงคม (DWL: ลานบาท) -6,563.12 -6,497.68 -5,270.73 -6,590.09 -6,531.69 -5,563.37

กรณปรมาณการรบจานาจรง < ปรมาณเปาหมายรบจานา

7. ปรมาณการรบจานาจรง (Q*: ลานตน) 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87 0.87

8. ราคา ณ ปรมาณการรบจานาจรง (P*: บาท/ตน) 1,359.71 1,351.10 1,054.13 1,359.71 1,351.10 1,054.13

9. ภาระทางการคลงของรฐบาล (∆G=∆G1+∆G2) -1,474.50 -1,474.50 -1,474.50 -1,474.50 -1,474.50 -1,474.50

9.1 เงนใหกยมตามโครงการ (∆G1) -1,147.40 -1,147.40 -1,147.40 -1,147.40 -1,147.40 -1,147.40

9.2 คาใชจายในการดาเนนโครงการ (∆G2) -327.10 -327.10 -327.10 -327.10 -327.10 -327.10

10. ผลกระทบสทธตอสงคม (DWL: ลานบาท) -1,450.06 -1,446.31 -1,317.13 -1,450.06 -1,446.31 -1,317.13

11. รายไดเฉลยจากการระบายสนคาตามรายงานขององคการคลงสนคา 1,220.27 1,220.27 1,220.27 1,220.27 1,220.27 1,220.27

12. ผลกระทบสทธตอสงคมภายหลงหกรายไดจากการขาย (ลานบาท) -229.79 -226.04 -96.86 -229.79 -226.04 -96.86

ทมา: จากการคานวณ

76

ตารางท 4-6 คาความสญเสยประสทธภาพตอระบบเศรษฐกจ (economic loss) สาหรบการแทรกแซงป 2549/50

ความยดหย นของอปทานมนสาปะหลงตอราคาเทากบ 0.12 ความยดหย นของอปทานมนสาปะหลงตอราคาเทากบ 0.28

ป 2549/50 คาความยดหย นของอปสงคมนสาปะหลงตอราคา คาความยดหย นของอปสงคมนสาปะหลงตอราคา

-1.64 -1.42 -0.20 -1.64 -1.42 -0.20

กรณปรมาณการรบจานาจรง = ปรมาณเปาหมายรบจานา

1. ปรมาณดลยภาพ (Q1: ลานตน) 22.07 22.00 19.75 21.50 21.35 18.20

2. ราคาดลยภาพ (P1: บาท/ตน) 1,056.28 1,030.96 574.12 1,066.23 1,043.46 675.33

3. สวนเกนผ บรโภค (∆CS: ลานบาท) -3,780.65 -4,242.54 -11,943.21 -3,540.17 -3,940.93 -9,726.92

4. สวนเกนผ ผลต (∆PS: ลานบาท) 4,543.75 5,100.61 14,514.44 4,265.96 4,752.12 11,918.61

5. ภาระทางการคลงของรฐบาล (∆G: ลานบาท) -7,079.52 -7,079.52 -7,079.52 -7,079.52 -7,079.52 -7,079.52

6. ผลกระทบสทธตอสงคม (DWL: ลานบาท) -6,316.42 -6,221.45 -4,508.29 -6,353.73 -6,268.33 -4,887.83

กรณปรมาณการรบจานาจรง < ปรมาณเปาหมายรบจานา

7. ปรมาณการรบจานาจรง (Q*: ลานตน) 1.24 1.24 1.24 1.24 1.24 1.24

8. ราคา ณ ปรมาณการรบจานาจรง (P*: บาท/ตน) 1,204.01 1,195.51 909.81 1,204.01 1,195.51 909.81

9. ภาระทางการคลงของรฐบาล (∆G=∆G1+∆G2) -2,075.77 -2,075.77 -2,075.77 -2,075.77 -2,075.77 -2,075.77

9.1 เงนใหกยมตามโครงการ (∆G1) -1,580.91 -1,580.91 -1,580.91 -1,580.91 -1,580.91 -1,580.91

9.2 คาใชจายในการดาเนนโครงการ (∆G2) -494.86 -494.86 -494.86 -494.86 -494.86 -494.86

10. ผลกระทบสทธตอสงคม (DWL: ลานบาท) -2,041.11 -2,035.83 -1,858.27 -2,041.11 -2,035.83 -1,858.27

11. รายไดเฉลยจากการระบายสนคาตามรายงานขององคการคลงสนคา 2,044.05 2,044.05 2,044.05 2,044.05 2,044.05 2,044.05

12. ผลกระทบสทธตอสงคมภายหลงหกรายไดจากการขาย (ลานบาท) 2.94 8.22 185.78 2.94 8.22 185.78

ทมา: จากการคานวณ

บทท 5

สรปและขอเสนอแนะ

แมวาทผานมาภาครฐมเจตนารมณเรมตนทดในการกาหนดนโยบายและออกมาตรการตางๆ

เพอยกระดบศกยภาพของเกษตรกรและคณภาพของมนสาปะหลงไทย รวมถงชวยเหลอเกษตรกร

โดยเฉพาะในภาวะทราคามนสาปะหลงตกต า แตมไดหมายความวา ทกมาตรการทรฐนามาใชชวย

แกไขปญหาไดอยางมประสทธภาพนก ดงจะเหนไดจากการดาเนนโครงการแทรกแซงตลาด

มนสาปะหลงผานการรบจานาหวมนสดจากเกษตรกรในหลายๆ ปทผานมา ถอไดวาเปนเพยง

การแกไขปญหาเฉพาะหนาเทาน น ชวงทราคาตกต ามกจะพบเหนเกษตรกรรวมตวกนมากข น

เพอเรยกรองและกดดนใหรฐบาลเขาชวยเหลอ ซงกไดผลจรง มการดาเนนมาตรการรบจานาเปน

ประจาเกอบทกป ท งๆ ทบางปรฐบาลกไมมความจาเปนตองดาเนนมาตรการเชนน น เพราะราคา

ในตลาดโลกมแนวโนมปรบตวสงข นอยแลว

นอกจากรฐบาลตองจดสรรงบประมาณหลายพนลานบาท ในแตละปเพอรบจานา

หวมนสาปะหลงจากเกษตรกรและเสยคาใชจายในการแปรสภาพและคาใชจายในการดาเนนงานตางๆ

ใหแกท งผ ประกอบการลานมนและโรงแปงมน รวมถงหนวยงานของรฐ เชน อคส. และ ธ.ก.ส.

แลวน น โครงการแทรกแซงตลาดหวมนสาปะหลงย งไดสรางความสญเสยทางเศรษฐกจในจานวน

ทสงมาก โดยเฉพาะในกรณทรฐเกบสตอกสนคาไว นานจนกระท งสนคาเสอมคณภาพ และไมสามารถ

ระบายสตอกสนคาได ณ ระดบราคาทสงเพยงพอ ยอมกอใหเกดผลกระทบตอสงคมโดยรวมได

ผลการประเมนในรายงานนช ใหเหนวา มาตรการรบจานาหวมนสดน มไดสงผลดตอ

เกษตรกรและเศรษฐกจสวนรวมเทาใดนก กลาวคอ มเกษตรกรเพยงบางกลมเทาน นทไดรบประโยชน

จากการเขารวมโครงการ แมวาจะเขารวมโครงการได แตรายไดทเพมข นจากการจานากมไดสงมากนก

เมอเทยบกบตนทนคาใชจายทรฐตองสญเสยไป นอกจากนน โครงการแทรกแซงนย งไดสรางคาเชา

ทางเศรษฐกจมลคารวมกนหลายพนลานบาทใหแกผ ประกอบการกลมตาง ๆ เชน ผ ประกอบการ

ลานมน โรงแปงมนสาปะหลง และผ ประมลซอสนคาในคลงของรฐ อกท งนาไปสการพฒนา

กระบวนการแสวงหาคาเชาทางเศรษฐกจและการทจรตคอรรปชนรปแบบใหมๆ ทกอผลเสยตอ

เศรษฐกจสวนรวมและย งบดเบอนกลไกตลาด ทาใหไมเกดการพฒนาตลาดมนสาปะหลงเทาทควร

ฉะน น ภาครฐควรจะดาเนนนโยบายและมาตรการในอนาคต เพอลดปญหาทสาคญ

6 ประการ ไดแก

78

(ก) ภาระการคลงของรฐบาลจากการดาเนนโครงการรบจานาหวมนสาปะหลงสด โดยทม

เกษตรกรเพยงบางกลมทไดรบประโยชนจากผลตอบแทนทเพมข นเพยงเลกนอย แตกลบสราง

คาเชาทางเศรษฐกจทสงเกนความเหมาะสมใหแกผ ประกอบการทเขารวมโครงการ

(ข) การทจรตโครงการทเกดจากความรวมมอระหวางเกษตรกร ผ ประกอบการโรงมน

และลานมน รวมถงเจาหนาทของรฐทอาจรวมมอกนในธรกรรมทสอไปในทางทจรตคอรรปชน

เชน การสวมสทธของเกษตรกร การบบบงคบใหเกษตรกรตองขายนอกโครงการหรอขาย

ในโครงการไดเพยงบางสวน การลกลอบนาเอาสตอกมนสาปะหลงไปขายในตลาดแลวคอยหา

กลบมาคนภายหลง การลกลอบนาเขามนสาปะหลงจากประเทศเพอนบาน เปนตน

(ค) ความบดเบอนของกลไกตลาดมนสาปะหลง ซ งกระตนใหผ ประกอบการ

มนสาปะหลงหวงหาประโยชนจากโครงการแทรกแซงตลาดมากกวาทจะพงตนเองในการสราง

ตลาดและพฒนาศกยภาพในการแขงขน เพราะโครงการแทรกแซงเปรยบเสมอนเปนการสราง

รายไดใหกบผ ประกอบการโดยทไมตองลงทนลงแรงอะไรมาก

(ง) ความกงวลของเกษตรกรในเรองของความผนผวนของราคาหวมนสด ในแตละฤดกาล

เกบเกยวและคณภาพเชอแปง จงทาใหเกษตรกรผ ปลกมนสาปะหลงเรงขดหวมนสดออกมาขาย

ในชวงเวลาเดยวกน ซงสงผลใหราคาหวมนสดทเกษตรกรจะขายไดตกต าลง นอกจากน น เนองจาก

ผลตภณฑมนสาปะหลงของไทยสวนใหญสงออกไปขายตางประเทศ จงทาใหผ ผลตม

ความออนไหวตอความผนผวนของราคามนสาปะหลงในตลาดโลก และมกกระจกตวอยใน

ตลาดใหญๆ เพยง 2-3 ตลาดเทาน น

(จ) ปญหาในเชงคณภาพของมนสาปะหลงทใหผลผลตไมด มเปอรเซนตเชอแปงต า

ซงเปนสาเหตหนงททาใหเกษตรกรถกกดราคา แมวามนปะหลงเปนพชไรทปลกงายไมตองดแล

มาก แตกเกษตรกรกจ าเปนตองปรบปรงพนทเพาะปลกใหมความอดมสมบรณ เพอใหเกดผลผลต

ตอไรทสงข น นอกจากเรองความอดมสมบรณของพนทเพาะปลกแลว การเรงขดหวมนทย ง

ไมถงอายเกบเกยวทาใหหวมนทออกสตลาดมขนาดเลกและเปอรเซนตแปงต าดวย

(ฉ) การขาดแคลนขอมลเกษตรกร เชน พนทเพาะปลก ปรมาณผลผลต เปนตน เพอแกไข

ปญหาท งสามประการขางตน รฐควรทบทวนบทบาทของตนเองและกาหนดมาตรการใหมท

สงเสรมใหเกดการพฒนากลไกตลาดและลดความบดเบอน

ขอเสนอแนะเพอนาไปสการพฒนาตลาดมนสาปะหลง คอ

(ก) การยกเลกโครงการรบจานาหวมนสาปะหลงซงสรางผลตอบแทนใหแกเกษตรกร

ในวงจากดเทาน น ในขณะทสรางผลกาไรใหแกผ ประกอบการทเขารวมโครงการจานวนมาก

อยางไรกด การยกเลกโครงการรบจานาทมมาชานานและเกษตรกรรสกเคยชนกบความชวยเหลอ

79

ในลกษณะดงกลาว คงไมสามารถทาไดทนท แตรฐบาลจาเปนตองวางกรอบนโยบายและ

แสดงเจตจานงทชดเจนวาตอไปในภายภาคหนาเกษตรกรตองพ งตนเองเปนหลก และรฐ

จะไมสามารถดาเนนการรบจานาตอไปในอนาคตอนใกลน ในขณะเดยวกน หากรฐตองการ

ชวยเหลอเกษตรกรอยางท วถงพรอมกบพงพงวธทไมฝนกลไกตลาด ในระยะยาว รฐนาจะนาเอา

เครองมอทางการเงนทเรยกวา Put Option มาปรบใชกบเกษตรกร โดยทเครองมอทางการเงน

ดงกลาวจะชวยลดความเสยงดานราคาของเกษตรกรลง กลาวคอ หนวยงานของรฐทาหนาท

รบประกนความเสยงโดยขายประกนความเสยงใหแกเกษตรกร ท งน จะมสญญาระหวางกน โดยม

หวมนสาปะหลงเปนสนคาอางองและไมตองนาเอาหวมนสดมาขายหรอจานา แนวทางดงกลาวจะ

ชวยประกนความเสยง ในกรณทราคาเกณฑกลางอางองตกลงไปต ากวาราคาประกนทระบใน

สญญา

กลาวอกนยหนง เปนการประกนราคาข นต าใหแกเกษตรกรทเขารวมโครงการประกนความ

เสยงดานราคาน วธการดงกลาวเปนแนวทางทรฐบาลขายสทธทจะขายหวมนสาปะหลงสดใหแก

เกษตรกรกอนทเกษตรกรจะเรมทาการเพาะปลก โดยสทธดงกลาวจะเกดประโยชนแกเกษตรกร

อยางมากหากราคาหวมนสดตกต ามากในอนาคตเมอถงฤดการเกบเกยว ถาหากเปนเชนน นจรง รฐก

จะเปนผ จายสวนตางระหวางราคาประกนข นต ากบราคาตลาด (ราคาอางองทค านวณข น) ใหแก

เกษตรกรทเขารวมโครงการ โดยรวมแลวเครองมอดงกลาวเปรยบเสมอนเปนการปองกนความเสยง

ดานราคา (downside risk) ใหแกเกษตรกร ท งน ราคาประกนข นต าไมควรต งสงจนเกนไป

แตควรจะตองสงกวาตนทนการผลตโดยเฉลยของเกษตรกร เพอใหเกษตรกรสามารถอยได

ในขณะเดยวกนหากตองกนผลกดนใหเกษตรกรหนมาใชระบบประกนความเสยงแทนการรบจานา

รฐกไมควรต งราคารบจานาใหสงกวาราคาประกนข นต า

ขอดทสาคญของการประกนความเสยงดานราคา คอ (1) รฐจะจายเฉพาะสวนตางระหวาง

ราคาประกนข นต าทก าหนดไวในวนทาสญญากบราคาตลาดในชวงทมการใชสทธตามสญญา

ถาหากรฐบาลใชนโยบายประกนความเสยงน ครอบคลมเกษตรกรผ ผลตมนสาปะหลงท งหมด

อาจจะสรางภาระทางการคลงจ านวนมากในอนาคต หากราคาหวมนสดตกต ากวาทคาดไว

แมวาโดยรวมมาตรการประกนความเสยงดานราคาอาจไมชวยลดภาระทางการคลงโดยรวมได

แตกชวยใหผลประโยชนไมกระจกตวอยกบเกษตรกรเพยงบางกลมเทาน นอยางเชนทเกดข นกบ

โครงการรบจานาฯ (2) ภาครฐไมตองเขาไปมบทบาทเปนผ คาเอง เพราะรฐจะไมมหนาทในการรบ

มอบและสงมอบผลตภณฑมนสาปะหลง ซงชวยลดตนทนการดาเนนงานในหลายข นตอน รวมท ง

ลดโอกาสในการทจรตโครงการในเกอบทกระดบช น และย งชวยสงเสรมใหมการพฒนากลไก

ตลาดใหกลบมาเดนอกคร งหนง (3) ผลประโยชนตกอยกบเกษตรกรทเขารวมโครงการ รวมท งชวย

ลดความกงวลของเกษตรกรในเรองความผนผวนของราคา เพราะรฐทาหนาทเสมอนหน งเปน

80

บรษทประกนความเสยงเมอราคาตกต า อยางไรกด การดาเนนโครงการประกนความเสยงดานราคา

น กมขอจ ากดมากพอควร ภาครฐจาเปนตองสรางระบบการตรวจสอบและตดตามทมประสทธภาพ

เพราะมเชนน นจะกอใหเกดการร วไหลของงบประมาณในระดบเกษตรกรทมพฤตกรรมฉอฉล

แจงขอมลเทจ เปนตน

ในระหวางทศกษาวจยโครงการวจยน รฐบาลไดปรบเปลยนแนวทางการชวยเหลอ

เกษตรกรจากเดมทดาเนนโครงการรบจานาหวมนสด ไปสการดาเนนโครงการประกนรายไดข นต า

ตามแนวทางขางตน ผลปรากฎวา รฐบาลอภสทธ สญเสยงบประมาณนอยลงมาก ในขณะท

ผลประโยชนตวเงนตกกบเกษตรกรไดอยางครอบคลมมากกวาโครงการรบจานาในอดต อยางไรกด

การทรฐสญเสยเงนงบประมาณนอยลง เปนเพราะไดรบอานสงคจากราคามนสาปะหลงในตลาด

ปรบตวสงข นในชวงทผานมาตามภาวะความตองการของตลาดโลก เพราะแหลงเพาะปลก

มนสาปะหลงและพชทดแทนสาคญหลายแหงตองประสบปญหาภยธรรมชาต นอกจากน น

เนองจากโครงการประกนรายไดน อยในชวงเรมตนของการพฒนา รฐจงย งมไดคดคาเบ ยประกน

จากเกษตรกรทเขารวมโครงการ เบองตนน เปนเรองทยอมรบไดเพราะแนวทางการประกนรายได

ข นต าน เปนเรองใหมมากสาหรบเกษตรกรทเคยชนกบการรบจานาในอดต

อยางไรกด หากจะใหโครงการประกนรายไดน มความย งยนในระยะยาวและสอดคลองกบ

พฤตกรรมของเกษตรกร รฐจาเปนตองปรบแนวทางการดาเนนโครงการหลายดาน เชน การกาหนด

ชวงเวลากอนทรฐจะเรมบงคบใชการคดคานวณคาเบ ยประกนจากเกษตรกรทเขารวมโครงการ

เพอใหเกษตรกรเตรยมพรอมและตระหนกถงความเสยง รวมท งชวยลดภาระการคลงในกรณทราคา

ลดต าลงมากกวาราคาประกนข นต าทก าหนดในสญญา เปนตน

นอกจากน น การปรบปรงแนวทางการดาเนนข นตอนตางๆ ย งคงมความสาคญอย กลาวคอ

หนวยงานรฐทเกยวของควรเรงปรบปรงระบบการจดทะเบยนเกษตรกรใหมความถกตองและรดกม

ยงข น เนองจากเกษตรกรหลายครวเรอนปลกพชหลากหลายชนด จ าเปนตองระมดระวง

ในรายละเอยดตางๆ ไมวาจะเปนเรองพนททมกรรมสทธ การคานวณผลผลตตอไร ตลอดจน

เรงประชาสมพนธใหเกษตรกรมความเขาใจในโครงการประกนรายไดใหมากข น

(ข) การสนบสนนใหมการพฒนาระบบจานาหวมนในดน เพอชะลอการขดหวมนไมให

หวมนออกมาสตลาดในคราวเดยวกนโดยเฉพาะในชวงตนฤด ซ งจะชวยลดแรงกดดนตอราคา

หวมนสดในชวงฤดได นอกจากน น ย งชวยลดตนทนคลงสนคาจากการเกบสตอกผลตภณฑ

มนสาปะหลงในโกดงหรอคลงสนคา ท งน หากมการพฒนาระบบจานาหวมนในดนจรง จ าเปนตอง

มระบบตรวจสอบทมประสทธภาพ

(ค) การพฒนาระบบฐานขอมลเกษตรกรและฐานขอมลการผลตอยางเปนระบบและ

มการปรบปรงขอมลใหเปนปจจบนอยเสมอ ซงอาจกระทาไดโดยใชระบบสารสนเทศภมศาสตร

81

ระบบฐานขอมลทดจะชวยใหการพฒนาตลาดและการวางแผนในระยะยาวมประสทธภาพยงข น

อกท งย งเปนประโยชนอยางมากสาหรบหนวยงานภาครฐ ท งในกรณทรฐย งคงดาเนนโครงการรบ

จานาหวมนสด และ ในกรณทรฐหนมาใชระบบประกนความเสยงดานราคา โดยรวมแลว

การพฒนาระบบฐานขอมลและการตรวจสอบขอมลของเกษตรกรจะชวยทาใหการสวมสทธของ

เกษตรกรและผ ประกอบการกระทาไดยากมากข น

(ง) เนองจากเกษตรกรไทยย งขาดแคลนการพฒนาศกยภาพการผลต ลดตนทนการผลต

และยกระดบคณภาพของมนสาปะหลง ทผานมาสวนใหญมกเนนทการเพมผลผลตซงทาใหเกด

อปทานสวนเกนในตลาดจานวนมากและสงผลตอระดบราคา ฉะน น รฐจงควรผลกดนให

ภาคเกษตรมการถายทอดเทคโนโลยทเปนประโยชนใหแกเกษตรกรในการเพมผลผลตตอไร

และหนมาใชทอนพนธม นสาปะหลงทดและวธการเพาะปลกทเพมเปอรเซนตเชอแปงใหมากข น

รวมท งใหความรแกเกษตรกรในการวางแผนการเพาะปลกในพชเกษตรทสรางมลคา นอกจากน น

ในชวง 1-2 ปทผานมา เกดปญหาการระบาดของเพล ยแปงในมนสาปะหลง ซ งทาใหแหลง

เพาะปลกมนสาปะหลงหลกๆ หลายแหงไดรบความเสยหายเปนจานวนมาก กลาวคอ ผลผลตตอไร

ลดลงอยางมาก ภาครฐควรรวมมอกบเกษตรกรและภาคเอกชนอยางจรงจงในการใหค าแนะนาและ

กาหนดแนวทางเพอชวยแกไขการระบาดของเพล ยแปง ตวอยางเชน ในกรณทเกษตรกรจาเปนตอง

พกดนและไถพรวนตากดนเพอตดวงจรการระบาดลง รฐควรมมาตรการเสรมเพอบรรเทา

ความเดอดรอน เพราะในชวงเวลาดงกลาวน นเกษตรกรจะขาดรายได นอกจากน น การแกปญหา

โดยการใชทอนพนธทผานการแชสารเคม รฐจาเปนตองผลกดนใหเกษตรกรรวมมอกนใชทอน

พนธดงกลาว เพราะหากมเกษตรกรเพยงสวนนอยทใหความรวมมอ กไมสามารถทจะตดวงจร

การระบาดของเพล ยแปงไดอยางมประสทธภาพมากนก

(จ) การสงเสรมการใชมนสาปะหลงในอตสาหกรรมตอเนองทสรางมลคาเพม ในชวง

3-4 ปทผานมา วกฤตน ามนนบเปนเหตผลทางเศรษฐกจประการหนงทชวยกระตนใหหลายฝาย

พยายามหาแหลงพลงงานทางเลอกเพอทดแทนความตองการใชน ามนเบนซน การผลตเอทานอล

เพอปอนอตสาหกรรมการผลตแกสโซฮอลนบเปนแนวทางหนงทเปนไปได มการศกษาหลายชน

โดยเฉพาะงานวจยของ กลาณรงค ศรรอตและคณะผวจย (2544) ไดช ใหเหนวามนสาปะหลงเปน

วตถดบทเหมาะสมในการผลตเอทานอล เพราะมปรมาณเชอแปงทคอนขางสง พนทในหลายเขต

พนทของประเทศเหมาะสมกบการเพาะปลกมนสาปะหลง แตเกษตรกรคงจาเปนตองหนมา

ปรบปรงความอดมสมบรณของพนทเพาะปลก และใหความสาคญกบพนธม นสาปะหลงททนตอ

สภาพภมอากาศ และใหเปอรเซนตเชอแปงสง การพฒนาพลงงานทางเลอกน ย งจะชวยใหเกด

ความตองการใชมนสาปะหลง ซงแนนอนทาใหราคาหวมนมเสถยรภาพมากข นกวาเดม เพราะม

อปสงครองรบ

บรรณานกรม

กรมสอบสวนคดพเศษ. 2552. ดเอสไอหมายเรยกจนท.รฐ-เจาของลานมนจงหวดลพบรเอยวทจรต

600 ลานบาท. (http://www.dsi.go.th/dsi/news_index.jsp?id=1947). ว นท 21 สงหาคม 2552.

กรมสอบสวนคดพเศษ. 2552. ดเอสไอหมายเรยกจนท.รฐ-เจาของลานมนจงหวดอบลราชธาน.

(http://www.dsi.go.th/dsi/news_index.jsp?id=1950). ว นท 27 สงหาคม 2552.

กรงเทพธรกจออนไลน. 2552. ดเอสไอโวจบทจรตแทรกแซง.

(http://www.bangkokbiznews.com/home/detail/politics/politics/20090531/46992/).

กลาณรงค ศรรอต, เจรญศกด โรจนฤทธ พเชษฐ, วจารณ วชชกจ, เอจ โรบล, พพฒน วระถาวร และ

เกอกล ปยะจอมขวญ. 2544. การศกษาสถานภาพของวตถดบทนามาใชในอตสาหกรรมการผลต

แกสโซฮอล. สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.

คณะกรรมการนโยบายและมาตรการชวยเหลอเกษตรกร . 2550. สรปผลการประชม

คณะกรรมการนโยบายและมาตรการชวยเหลอเกษตรกร 2547-2550. กรมการคาภายใน.

คณะกรรมาธการการเกษตรและสหกรณ. 2545. มาตรการและแนวทางแกไขปญหาราคามน

สาปะหลงอยางยงยน. สานกงานเลขาธการวฒสภา.

จราวรรณ รกษายศ. 2547. ปจจยทก าหนดพนทเพาะปลกมนสาปะหลงในประเทศไทย. วทยานพนธ

เสนอตอมหาวทยาลยรามคาแหง.

ฐานเศรษฐกจ. 2547. เปดดานมด นโยบายแทรกแซงสนคาเกษตร. ว นท 20 ธนวาคม 2547.

ฐานเศรษฐกจ. 2552. ลอสะพด! มนเสนลองหนโกดงกลาง 43 โรงแปงมนขาดสภาพคลองหนก

โวยรฐย อจายคาแปรรป 2,000 ลานบาท. ฉบบท 2451, 9 สงหาคม – 12 สงหาคม 2552.

ธนาคารแหงประเทศไทย. 2543. ผลกระทบตอการสงออกมนสาปะหลงไทยจากการปฏรปนโยบาย

เกษตรรวม (CAP Reform) ในสหภาพยโรป.

นพนธ พวพงศกร และคณะ. 2543. การประเมนผลกระทบนโยบายแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง ป

2539/40. กรงเทพฯ: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.

นพนธ พวพงศกร และคณะ. 2550. อตสาหกรรมมนสาปะหลง: แนวโนมตลาดและการแทรกแซง

ของรฐ. กรงเทพฯ: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.

ปยะนช เทอกเทพ. 2551. การศกษาการตอบสนองอปทานมนสาปะหลงเพอผลตเอทานอล.

วทยานพนธเสนอตอมหาวทยาลยขอนแกน.

84

ปณยนช สงหประยร. 2549. การวเคราะหการตอบสนองของอปทานหวมนสดและความเคลอนไหว

ของราคาหวมนสาปะหลงและผลตภณฑ. วทยานพนธเสนอตอ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

พาณ ปทมวภาค. 2547. การวเคราะหอปสงคและอปทานมนสาปะหลง. สานกวจยเศรษฐกจ

การเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

วจารณ วชชกจ. 2550. เทคนคการเพมผลผลตมนสาปะหลงตอไร. ภาควชาพชไรนา คณะเกษตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สมาคมการคามนสาปะหลงไทย. 2549. รายงานการประชม คณะอนกรรมการแปงมนสาปะหลง

ครงท 7/2548-2549.

สานกงาน ป.ป.ช. 2551. นโยบายและมาตรการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง. เอกสารประกอบการ

สมมนาปญหาการทจรตเกยวกบการแทรแซงตลาดสนคาเกษตร ชดท 2. สานกปองกนการ

ทจรตภาคการเมอง.

สธาสน เฉยงขวา. 2552. การสงออกมนเสนของไทยไปประเทศจน: ปจจยทมผลตออปสงคการ

สงออกและการปรบตวของเกษตรกรผ ปลกมนสาปะหลง . วทยานพนธ เสนอตอ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

องคการคลงสนคา. 2548. รายละเอยดงบการเงนโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงป 2547/48.

องคการคลงสนคา. 2549. ค มอการปฏบตงาน โครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงป 2548/49.

โดยสานกบรหารงานตามนนโยบายรฐ สวนงานกลาง.

องคการคลงสนคา. 2549. รายละเอยดงบการเงนโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงป 2551/52.

องคการคลงสนคา. 2552. รายละเอยดงบการเงนโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงป 2546/47

- ป 2549/50.

อญชรพร กอเกด. 2541. การศกษาความตองการใชแปงมนสาปะหลงในอตสาหกรรมปลายนา

ภายในประเทศ. วทยานพนธเสนอตอมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

อมมาร สยามวาลา และคณะ. 2535. มนสาปะหลง: ภาพในสบปขางหนา. กรงเทพฯ: สถาบนวจย

เพอการพฒนาประเทศไทย.

ภาคผนวก

ภาคผนวก 1

สรปผลการประชมของคณะกรรมการนโยบายและมาตรการชวยเหลอเกษตรกร (คชก.)

เรอง การแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงป 2547/48

คณะกรรมการฯ มมตใหด าเนนการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง ป 2547/48 ดวยการรบจานา

หวมนสดจากเกษตรกรทมหนงสอรบรองเกษตรกรไมเกนรายละ 120 ตนและมวงเงนไมเกน 210,000

บาทตอราย โดยใหองคการคลงสนคา (อคส.) รบฝากเกบและออกใบประทวน ธนาคารเพอการเกษตร

และสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) รบจานาใบประทวนท อคส. ออกใหเกษตรกร

1. เปาหมาย: ปรมาณหวมนสาปะหลงสดรวมท งสน 5 ลานตน เพอแปรสภาพเปนแปงมน

2. ราคารบจานาหวมนสาปะหลงสดทเชอแปง 25% ณ ลานมน กก.ละ 1.10 บาท (ตอมาม

การปรบเปลยนราคารบจานาหวมนเปน กก.ละ 1.20 บาท) โดยทราคารบจานาดงกลาวใหเพม/ลด

ตามเปอรเซนตเชอแปง เปอรเซนตละ 0.02 บาท ก าหนดระยะเวลารบจานา พฤศจกายน 2547- เมษายน

2548 ระยะเวลาไถถอนภายใน 3 เดอนนบถดจากเดอนทรบจานา

3. ระยะเวลาโครงการ: ระหวางเดอนพฤศจกายน 2547 - กนยายน 2548 ท งน ไดมอบหมาย

ใหคณะกรรมการเพอแกไขปญหาเกษตรกรอนเนองมาจากผลตผลการเกษตรระดบจงหวด ก าหนด

จดรบจานาทเหมาะสม เพอใหเกดความสะดวกแกเกษตรกร และสามารถกากบดแลไดอยางท วถง แลว

ประสานแจง อคส. ด าเนนการตอไป นอกจากน น ก าหนดให ธ.ก.ส. เปนผ ออกหนงสอรบรอง

ความเปนเกษตรกรผ ปลกมนสาปะหลงทเปนลกคา ธ.ก.ส. และใหคณะกรรมการเพอแกไขปญหา

เกษตรกรอนเนองมาจากผลตผลการเกษตรระดบจงหวด เปนผก าหนดผ รบรองความเปนเกษตรกรและ

ปรมาณผลผลตของเกษตรกรทมใชลกคา ธ.ก.ส. โดยใหก านนและผ ใหญบานเปนผ ตรวจสอบและ

รบรองความถกตองของขอมลทเกษตรกรแจง

4. คาใชจายดาเนนการรบจานา: เดมทคณะกรรมการฯกาหนดวงเงนคาใชจายดาเนนการ

รบจานาจ านวน 1,610.36 ลานบาทแตไดปรบเพมวงเงนเปน 3,833.67 ลานบาท แบงออกเปนคาใชจาย

ตางๆ ตอไปน

คาชดเชยดอกเบ ย: วงเงน 180 ลานบาทแก ธ.ก.ส เพอเปนคาชดเชยดอกเบ ย (ระยะเวลา

10 เดอน ) อตราดอกเบ ย MRR - 1 ตามระยะเวลาและปรมาณทรบจานาจรง

คาใชจายอนๆ ในวงเงน 3,643.67 ลานบาท แยกเปน

(1) คาใชสถานทสาหรบเปนจดรบจานา อตราตนละ 2 บาท

(2) คาใชจายรวบรวมหวมนสาปะหลงสดจากเกษตรกร ณ จดรบจานา ตนละ 17 บาท

88

(3) คาขนสงหวมนสาปะหลงสดจากจดรบจานาไปโรงแปงมน เหมาจายตนละ 80

บาท

(4) คาแปรสภาพหวมนสดเปนแปงมน ตนละ 2,300 บาท

(5) คาฝากเกบและคาแรงกรรมกรขนเขา - ออก ตนละ 210 บาท ตอ 6 เดอน

(6) คาตรวจสอบคณภาพ ตนละ 17.10 บาท

(7) คาขนสงแปงมนจากโรงแปงมนเขาเกบ ณ คลงกลาง หรอ สงมอบผซอปลายทาง

ตามทจายจรงไมเกนตนละ 250 บาท

(8) คาใชจายในการรบฝากเกบและออกใบประทวนตามทเกดข นจรงของ อคส.

วงเงน 73.40 ลานบาท

(9) คา Overhead ของ อคส. ตนละ 35 บาท

ท งน คาใชจายดงกลาวใหสามารถถวจายไดท งโครงการ โดยใหเบกจายเงน

ในการดาเนนการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง ป 2547/48 ไดโดยไมตองรอปดบญชโครงการเดม

คาใชจายใหแกกรมการคาภายในเพอใชประชาสมพนธและตดตามกากบดแลของ

สวนกลางและจงหวด: 10 ลานบาท โดยใหปฏบตตามระเบยบของทางราชการ และให

ถวจายได โดยเบกคาใชจายในการดาเนนการรบจานาตามทจายจรง

5. มอบหมายรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชย ในฐานะรองประธานกรรมการ คชก. เปน

ผ พจารณาปรบปรมาณ ราคารบจานา และพจารณากาหนดหลกเกณฑ เงอนไขและวธการดาเนนการ

โครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง ป 2547/48 ตลอดจนผอนผนหลกเกณฑ เงอนไขและ

การดาเนนโครงการฯ รวมทงคาขนสงและคาใชจายอนๆ ตามความจาเปนและเหมาะสม เพอใหเกด

ความคลองตวในการปฏบต แลวรายงานใหคณะกรรมการ คชก. ทราบ

89

ภาคผนวก 2

สรปผลการประชมของคณะกรรมการนโยบายและมาตรการชวยเหลอเกษตรกร (คชก.)

เรอง การแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงป 2548/49

คณะกรรมการฯ อนมตใหด าเนนการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง ป 2548/49 ดวย

การรบจานาหวมนสาปะหลงสดจากเกษตรกรรายบคคลไมเกนรายละ 500 ตน หรอเปนวงเงน

ไมเกนรายละ 750,000 บาท โดยใหองคการคลงสนคา (อคส.) รบฝากเกบและออกใบประทวน

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) รบจานาใบประทวนท อคส. ออกให

เกษตรกร

1. เปาหมายปรมาณรบจานาหวมนสด: จ านวน 5 ลานตน เพอแปรสภาพเปนมนเสน

4 สวน และเปนแปงมน 1 สวน

2. ราคารบจานาหวมนสาปะหลงสดทเชอแปง 25 % ณ จดรบจานาดงน

เดอนธนวาคม 2548 กก.ละ 1.30 บาท

เดอนมกราคม - เมษายน 2549 กก.ละ 1.50 บาท

โดยราคารบจานาดงกลาวใหเพม/ลด ตามเปอรเซนตเชอแปง เปอรเซนตละ 0.02 บาท

3. ระยะเวลารบจานา: ระหวางเดอนธนวาคม 2548 - เมษายน 2549 ระยะเวลาไถถอน

ภายใน 3 เดอน นบถดจากเดอนทรบจานา ระยะเวลาโครงการ ธนวาคม 2548 - ธนวาคม 2549

โดยใหเรมดาเนนการเมอราคาหวมนสดต ากวาหรอมแนวโนมวาจะต ากวาราคาทก าหนดใหรบ

จานา

4. คาใชจ ายดาเ นนการรบจานาหวมน สาปะหลงสด : วงเ งน 1,200 ลานบาท

โดยใหเบกจายไดโดยไมตองรอปดบญชโครงการเดม รายละเอยดมดงน

คาชดเชยดอกเบ ยเงนก: วงเงน 140 ลานบาทจายให ธ.ก.ส. เพอชดเชยดอกเบ ย

เงนกในอตรา MRR ลบ 1 กรณทเกษตรกรไมมาไถถอน หรอ คดอตราดอกเบ ย

MRR ลบ 4 (รวมอตราดอกเบ ยทคดจากเกษตรกร รอยละ 3) กรณเกษตรกรมา

ไถถอน ตามระยะเวลาและปรมาณรบจานา

คาใชจายดาเนนการอนๆ: วงเงน 1,050 ลานบาท จายให อคส. แบงเปน

(1) คาแปรสภาพแปงมน ตนละ 2,300 บาท และมนเสน ตนละ 255 บาท

(2) คาใชจายในการฝากเกบแปงมน เฉลยตนละ 77.10 บาท และมนเสน 139.689

บาท ตอ 10 เดอน กรณเกบรกษามนเสน ณ คลงกลางใหหกการสญเสย

น าหนกไดไมเกน รอยละ 1 ของปรมาณทเกบรกษา

90

(3) คาใชจายในการรบฝากเกบและออกใบประทวนตามทเกดข นจรง เฉลยตนละ

83.990 บาท

(4) คา Overhead ตนละ 35 บาท

(5) คาขนสงตามทจายจรง แตไมเกนตนละ 272 บาท (ปรบสงข นจากเดมอตรา

ตนละ 250 บาท ตามราคาน ามนเชอเพลงทเพมสงข นเชนเดยวกบการรบ

จานาขาวโพดเล ยงสตว ป 2548/49) กรณอตราคาขนสงเกนกวาตนละ 272

บาท ใหเบกคาขนสงไดตามจรงเปนเฉพาะกรณไป ท งน ระยะทางทบรรทก

และอตราคาขนสงตองผานการพจารณาและรบรองจากคณะกรรมการ

เพอแกไขปญหาเกษตรกรอนเนองมาจากผลตผลการเกษตรระดบจงหวด

น น ๆ แลวแจง อคส. โดยตรงเพอถอปฏบต

ค า ใ ช จ า ย แ ก ก ร ม ก า ร ค า ภ า ย ใ น เ พ อ เ พ ม ป ร ะ ส ท ธ ภ า พ ก า ร ร บ จา น า

การประชาสมพนธ การตดตามกากบดแลของกรมการคาภายในและจงหวด

ตามความจาเปนและเหมาะสมตามทเกดข นจรง: วงเงน 10 ลานบาท

5. กาหนดให ธ.ก.ส. เปนผ ออกหนงสอรบรองความเปนเกษตรกรผ ปลกมนสาปะหลงทเปน

ลกคา ธ.ก.ส. และใหคณะกรรมการเพอแกไขปญหาเกษตรกรอนเนองมาจากผลตผลการเกษตรระดบ

จงหวดเปนผ ก าหนดผ รบรองความเปนเกษตรกรและปรมาณผลผลตของเกษตรกรทมใชลกคา ธ.ก.ส.

โดยใหก านนและผ ใหญบานเปนผ ตรวจสอบและรบรองความถกตองของขอมลทเกษตรกรแจง

6. ให อคส. และ ธ.ก.ส. ในฐานะหนวยงานปฏบตเขมงวดกวดขนและวางระบบ

การตรวจสอบการรบจานาใหสามารถปองกนการร วไหลในการรบจานาอยางมประสทธภาพ

โดยใหก าหนดผ รบผดชอบในแตละพนทอยางชดเจน และใหคณะกรรมการเพอแกไขปญหา

เกษตรกรอนเนองมาจากผลตผลทางการเกษตรระดบจงหวดประชาสมพนธใหเกษตรกรและ

ผ ทเกยวของทราบราคารบจานา จดรบจานาของ อคส. รวมท งเปนผ ตรวจสอบกากบดแลให

การรบจานาเปนไปดวยความเรยบรอย ถกตอง และไมใหมการสวมสทธเกษตรกร

7. มอบหมายรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชย ในฐานะรองประธานกรรมการ คชก. เปน

ผ พจารณาปรบปรมาณ ราคารบจานา และพจารณากาหนด หลกเกณฑ เงอนไข วธการดาเนน

โครงการฯ ตลอดจนผอนผนหลกเกณฑ เงอนไขและการดาเนนโครงการฯ รวมท งคาขนสงและ

คาใชจายอนๆ ตามความจาเปนและเหมาะสม เพอใหเกดความคลองตวในการปฏบต แลวรายงาน

ใหคณะกรรมการ คชก. ทราบ

91

ภาคผนวก 3

สรปผลการประชมของคณะกรรมการนโยบายและมาตรการชวยเหลอเกษตรกร (คชก.)

เรอง การแทรกแซงตลาดมนสาปะหลงป 2549/50

คณะกรรมการฯ มมตใหด าเนนมาตรการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง ป 2549/50

ดวยการรบจานาหวมนสาปะหลงสดจากเกษตรกรรายบคคลไมเกนรายละ 250 ตน หรอเปนวงเงน

ไมเกนรายละ 350,000 บาท ท งน หวมนสดทสามารถนามาจานาตองเปนผลผลตมาจากไรของ

ตนเองและย งเปนกรรมสทธของเกษตรกรทจดทะเบยนเขารวมโครงการแทรกแซงตลาด

มนสาปะหลง ป 2549/50 กบกระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยมรายละเอยด ดงน

1. เปาหมายปรมาณรบจานาหวมนสาปะหลงสด: จ านวน 7.5 ลานตน เพอแปรรปเปน

มนเสนและแปงมนตามความเหมาะสมกบสถานการณ โดยใหองคการคลงสนคา (อคส.) รบฝาก

เกบและออกใบประทวน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) รบจานาใบ

ประทวนท อคส. ออกใหเกษตรกร

2. ราคารบจานาหวมนสาปะหลงสดทเชอแปง 25 % ณ จดรบจานา: ก าหนดใหอยในรป

ของข นบนได ดงน

เดอน พฤศจกายน 2549 กก.ละ 1.25 บาท

เดอน ธนวาคม 2549 กก.ละ 1.30 บาท

เดอน มกราคม 2550 กก.ละ 1.35 บาท

เดอน กมภาพนธ 2550 กก.ละ 1.40 บาท

เดอน มนาคม 2550 กก.ละ 1.45 บาท

เดอน เมษายน 2550 กก.ละ 1.50 บาท

ราคารบจานาหวมนสด ณ เปอรเซนตเชอแปงอนใหปรบเพม/ลดเปอรเซนตละ 0.02 บาท

ตามเกณฑเชนเดยวกบปทผานมา

3. ระยะเวลารบจานา: ระหวางเดอนพฤศจกายน 2549 - เมษายน 2550 ระยะเวลา

ไถถอนภายใน 3 เดอน นบถดจากเดอนทรบจานา ระยะเวลาโครงการ พฤศจกายน 2549 - ธนวาคม

2550

4. คาใชจายดาเนนการรบจานาหวมนสาปะหลงสด: วงเงน 1,776.11 ลานบาท และให

เบกจายไดโดยไมตองรอปดบญชโครงการเดม ท งน ใหทยอยเบกจายเปนงวด ๆ แยกเปน

92

คาชดเชยดอกเบ ยเงนก: วงเงน 284.38 ลานบาทจายให ธ.ก.ส. เพอเปนคาชดเชย

ดอกเบ ยเงนกในอตรา MRR - 1 ระยะเวลา 10 เดอน

คาใชจายอน :ๆ วงเงน 1,481.73 ลานบาท โดยจดสรรให อคส. เปนคาใชจายในการ

รบจานา และใหถวจายได ดงน

(1) คาใชจายในการแปรสภาพหวมนสดเปนมนเสนไมเกนตนละ 300 บาท และ

แปงมนสาปะหลงไมเกนตนละ 2,550 บาท: วงเงน 812.81 ลานบาท

(2) คาใชจายในการฝากเกบมนเสนและแปงมนสาปะหลง ไดแก คาฝากเกบรกษา

(คาเชาคลงและคาเบ ยประกนภย) มนเสนตนละ 21.90 บาท และแปง

มนสาปะหลง ตนละ 25 บาทตอเดอน: วงเงน 139.67 ลานบาท กรณเกบรกษา

มนเสน ณ โกดงกลางใหหกการสญเสยน าหนกไดไมเกน รอยละ 1 ของ

ปรมาณทเกบรกษา คาแรงงานขนเขา - ออก มนเสนตนละ 10 บาท แปง

มนสาปะหลงตนละ 60 บาท คาดแลรกษามนเสนตนละ 48บาท (พลกกอง

มนเสน 3 คร ง ๆ ละ 16 บาท/ตน) และคาตรวจสอบคณภาพมนเสนและแปง

มนสาปะหลงตนละ 17.10 บาท

(3) คาใชจายในการดาเนนการรบฝากเกบและออกใบประทวนผลตภณฑแปรรป

ตามทเกดข นจรง และคา Overhead 45 บาท/ตนผลตภณฑแปรรป รวมกนไม

เกน 100 บาท/ตน: วงเงน 140.03 ลานบาท

(4) คาขนสงจากจดรบจานาไปย งโกดงกลางปลายทางตามทจายจรง แตไมเกน

ตนละ 272 บาท เว นแตกรณมความจาเปนและมเหตผลอนควรทจะให

คาขนสงเกนกวาอตราดงกลาว ให อคส. พจารณาจดทาหลกเกณฑอตรา

คาขนสงพรอมความเหนประกอบการพจารณาเสนอรฐมนตรวาการกระทรวง

พาณชยในฐานะรองประธานคณะกรรมการ คชก. ใหความเหนชอบกอน:

วงเงน 389.22 ลานบาท

(5) คาใชจายจายใหแกกรมการคาภายในเพอเพมประสทธภาพการรบจานา

การประชาสมพนธ และประสานการกากบดแลของกรมการคาภายในและ

จงหวดตามความจาเปนและเหมาะสมตามทเกดข นจรง: วงเงน 10 ลานบาท

5. มอบหมายใหกระทรวงเกษตรและสหกรณจดทะเบยนเกษตรกรผ ปลก มนสาปะหลงท

ประสงคจะเขารวมโครงการแทรกแซงตลาดมนสาปะหลง ป 2549/50 โดยกระทรวงมหาดไทย

รวมกากบดแล เพอใหการดาเนนการเปนไปดวยความเรยบรอย และมอบหมายให ธ.ก.ส. เปนผ ออก

หนงสอรบรองความเปนเกษตรกรผ ปลกมนสาปะหลงทเปนลกคา ธ.ก.ส. พรอมปรมาณผลผลตของ

93

แตละรายสวนเกษตรกรผ ปลกมนสาปะหลงทมไดเปนลกคา ธ.ก.ส. ใหคณะกรรมการเพอแกไข

ปญหาเกษตรกรอนเนองมาจากผลตผลการเกษตรระดบจงหวดเปนผ ก าหนดผ รบรองความเปน

เกษตรกรและปรมาณผลผลต

6. มอบหมายใหคณะกรรมการเพอแกไขปญหาเกษตรกรอนเนองมาจากผลตผล

การเกษตรระดบจงหวด วางระบบบรหารการจดการในการจดล าดบกอนหลงใหเกษตรกรขดและ

จานาหวมนสดใหสอดคลองกบกาลงการผลตหรอความสามารถในการรองรบผลผลตของจดรบ

จานาแตละจด รวมท งวางระบบตรวจสอบและกากบดแลการรบจานาใหเปนไปดวยความเรยบรอย

ประโยชนตกถงมอเกษตรกรอยางแทจรง และปองปรามไมใหมการสวมสทธเกษตรกร

7. มอบหมายรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชย ในฐานะรองประธานกรรมการ คชก.

เปนผ พจารณากาหนดหลกเกณฑ เงอนไข วธการดาเนนโครงการฯ ตลอดจนผอนผนหลกเกณฑ

เงอนไข วธการดาเนนโครงการฯ รวมท ง คาใชจายในการแปรสภาพมนเสนและแปงมนสาปะหลง

คาขนสงและคาใชจายอน ๆตามความจาเปนและเหมาะสม เพอใหเกดความคลองตวในการปฏบต

แลวรายงานใหคณะกรรมการ คชก. ทราบ

ผลงานวจยโดย

ชยสทธ อนชตวรวงศ

นภา ศรอนนต

สวรรณา ตลยวศนพงศ

นาเสนอ ตอ

สานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.)

เลขท 165/1 แขวงจตรลดา เขตดสต กรงเทพมหานคร