FINANCAT 2013-2014

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

1/113

Prishtin, 2013

Ushtrime 2013 / 2014

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

2/113

Kuptimi i Financave;

Pse studiojm Financat?

Evoluimi historik i shkencs s Financave.

Qllimi i lnds;

Metodologjia; Literatura.

Fushat kryesore t studimit t financave Segmentet baz t financs.

Prsritje t tematiks s trajtuar;

Pyetje nga studentt;

Diskutim/Debat rreth tems s trajtuar.S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

3/113

T ju ofroj studentve njohuri rreth shkencs s Financave, respektivisht

koncepteve themelore financiare dhe atyre bankare, kuptimin dhe rndsin e

paras, sistemin monetar si dhe at bankar, njohuri themelore pr tregun

financiar dhe sistemin monetar ndrkombtar.

Qllimet kryesore t lnds jan:

1.T kuptojm se si t menaxhojm burimet financiare;

2.T kuptojme botn e financave;

3.T prezantojm konceptet themelore financiare si vlern n koh t paras,

vlersimin e aseteve, rrezikun dhe kthimin, buxhetimin e kapitalit etj.

QLLIMIILNDS

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

4/113

Ushtrime nj her n jav sipas grupeve prkatse;

Prvetsim i koncepteve kye pr tematikn e trajtuar gjat ligjrats;

Prsritje gjat ors s ushtrimeve t tems s trajtuar gjat ligjrats ngaProfesori i lnds;

Pyetje dhe diskutim;

Punimi i eseve pr shtje t caktuar q ngrthen objekti i studimit tFinancave;

Punime seminarike sipas tematikave t caktuara paraprakisht;

Konsultime t tjera sipas nevojs prmes kontaktit: [email protected]

METODOLOGJIAEPUNS

S.U
mailto:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

5/113

T kuptojn parimet themelore t financave bashkkohore ;

T kuptojn se si t krijojn dhe t menaxhojn n mnyr efiente asetet e tyre

financiare n tregun financiar;

T kuptojn rolin dhe rndsin e tregut financiar;

T jen n gjendje q njohurit e fituara ti aplikojn n afarizmin e

ndrmarrjeve;

T bjn planifikimin financiar afatshkurtr dhe afatgjat dhe t prpilojn pro-

forma Raportet financiare, duke siguruar kshtu nj kontakt t afrt me

praktikn e ndrmarrjeve;

REZULTATETEPRITURA

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

6/113

Prof.Dr.Driton Balaj, Ligjrata t autorizuara, Prishtin

Prof.Dr. Sabahudin Komoni, FINANCAT, UP-Fakulteti Ekonomik, Prishtin, 2012;

Botime tjera q prputhen me tematikn e trajtuar gjat ligjratave, punime t

ekspertve t ekonomis nga lmi i Financave etj.

LITERATURA

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

7/113

Shprehja financa rrjedh prej fjals finis q do t thot kufi, fund, mbarim.

Termifinancinkorporon m vete kto kuptime:

Studimin e paras dhe t aseteve tjera;

Menaxhmentin e atyre aseteve;

Menaxhimi i riskut t projekteve; Si folje, "t financoj" sht t mbledh fonde pr aktivitetin n biznes.

Shkenca e financave sht ngusht e lidhur me parat, sepse

pa para nuk ka financa.

KUPTIMIIFINANCAVE

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

8/113

KUPTIMIIFINANCAVE

Gjithka e lidhur me paran apo me transaksione t kmbimeve monetare,

gjithka e lidhur me nj shpenzim n para apo me sigurimin e nj shume parash,

sht e quajtur n gjuhn popullore thjesht financ.

Financa ka rolin kryesor pasi ajo merret me vendimet q kan t bjn meprdorimin dhe rritjen e vlerave monetare nga njsit ekonomike.

Nocioni financa prfshin n prgjithsi:

Marrdhniet monetare

Aktet dhe veprimet me t cilat krijohen marrdhniet e pronsis juridike t

shprehura na para.S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

9/113

Financat jan disipline shkencore e cila studion dukurit, marrdhniet dhe

institucionet e lidhur me:

Krijimin

Grumbullimin

Shprndarjen

Rishprndarjen

Shpenzimin dhe

Udhheqjen me mjete monetare

..me qllim t plotsimit te nevojave t prgjithshme.

KUPTIMIIFINANCAVE

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

10/113

Njohja e shkencs s t ju ndihmoj t administroni pasurin tuaj n mnyr t

mirfillt;

N botn e biznesit krkohet njohje bazike nga fusha e financs;

Karriera n lmine e financave sht mjaft interesante dhe shum e dobishme;

T keni njohuri pr zgjedhje publike si qytetar;

Financa, lmi atraktive dhe sfid intelektuale.

PSEDUHETTSTUDIOJMFINANCAT?

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

11/113

Robert MERTON (Nobelist n shkencn e Financave, viti 1997) , tregon pes arsye

kryesore, si vijojn:

1. T aftsohen pr t administruar e prdorur si duhet pasurin personale;

2. T aftsohen t trajtojn dhe t menaxhojn problemet e tregtis dhe ato tbiznesit;

3. T fitojn nj profesion interesant,te bukur dhe q t bhen t pasur;

4. T marrin vendime publike te drejta, si qytetare t mire;

5. T kuptojn botn, t pasurojn shpirtin dhe t zgjerojn hapsirat einteligjencs.


S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

12/113

Karriera n fushn e financs sht pa asnj dyshim nj prej elsave tartpr t hapur portn e parajss s pasuris.

Nga statistikat rezulton q drejtort e prgjithshm n subjekte t ndryshme,n mbi 68% t rasteve kan filluar karriern n lmin e financave.

Nuk mund t jesh drejtues i suksesshm, pa qen financier.e kundrta

ndodh n t vrtet.

Gjat dy dekadave t fundit, mimi Nobel n ekonomi i sht akorduar tether krkuesve nga lmi i financs.

Financa sht mbretresha e shkencave ekonomike / Paul Samuleson


S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

13/113

Financa sht analiz; Financa sht e bazuar n parimet ekonomike;

Financa prdor informacionin e kontabilitetit si nj input pr vendimmarrje;

Financa sht globale ;

Financa sht vazhdimisht n ndryshim;

Financave sht studim i mnyrs s investimit t mirfillt dhe rritjes s

produktivitetit t paras.

T kuptuarit e Financave ju mundson t vlersoni flukset e pasigurta t keshit.


S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

14/113

Teoria financiare prbhet nga:

- nj sr konceptesh q ndihmojn pr organizimin e t menduarit pr

shprndarjen e burimeve;

- grup t modeleve sasiore q prdoren pr t ndihmuar n vlersimin e

alternativave, vendimmarrje t mirfillt menaxheriale si dhe pr

zbatimin e tyre.

HYRJE N FINANCA

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

15/113

Financa prfshin tr procesin lidhur me prdorimin, administrimin dhe

transferimin e parave ndrmjet individve, bizneseve, instit. financiare, tregjeve

financiare dhe qeverive.

Ajo eshte fush e gjer dhe dinamike, ndrsa ndrlidhet me aktivitetet e do

individi, firme biznesi, qeverie dhe organizate financiare, private ose publike me

objektiv fitimin ose jofitimiprurse.

HYRJE N FINANCA

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

16/113

Financa sht shkenca e menaxhimit t vlerave monetare e pasurore t

ekonomive familjare, biznesit dhe shtetit.

Kto marrdhnie prfshijn tr procesin q lidhet me krijimin, prdorimin,

administrimin dhe transferimin e parave midis individsh, bizneseve,

institucioneve financiare dhe qeverive.

Financat Publike;

Financat e Biznesit;

Financat Personale.

FUSHATKRYESORETSTUDIMITTFINANCAVE

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

17/113

Financat personale kan t bjn me administrimin e parave, t cilatprdoren pr shpenzimet e prditshme, pr kursim dhe pr kryerjen e

investimeve. Vendimet financiare personale lidhen me llogaritjen e parave t

nevojshme n do faz t jets.

Financat e biznesit konsistojn kryesisht n gjetjen dhe administrimin e

fondeve t nevojshme pr financimin e aktivitetit t biznesit.


S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

18/113

Financat publike mbulojn financat e shtetit, organeve rajonale, komunave

dhe subjetjeve tjera apo agjensive t lidhura me shtetin.

Aktiviteti kryesor i tyre lidhet me indetifikimin e shpenzimeve t nevojshme t

ktyre institucioneve dhe gjetjen e burimeve financiare pr t financuar kto

shpenzime dhe investime.


S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

19/113

Operacionet e firms

(asetet reale t firms)

Menaxheri

Financiar

Tregjet financiare

(investitort qe i mbajne

asetet financiare)

Menaxheri financiar sht personi, i cili sht prgjegjs pr vendime t

rndsishme investive apo financiare.

Menaxheri financiar qndron ne mes te operacioneve te firms dhe tregjeve

financiare, ku investitort mbajn asete financiare te emituera nga firma.


S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

20/113

N prgjithsi financa sht zhvilluar n katr segmente kryesore:

Financat e biznesit,

Investimet,

Institucionet financiare,

Financat ndrkombtare.

SEGMENTETBAZTFINANCS

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

21/113

Ekonomistt pajtohen se paraja sht form shum specifike e t

mirs ekonomike, ose nj mall shum i rrall.

Para sht do gj q prgjithsisht pranohet n blerjen e mallrave, kryerjen e

shrbimeve ose n shlyerjen e borxheve.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

22/113

FUNKSIONET E PARAS Paraja si matse e vlerave;

Paraja si mjet qarkullimi (ne kmbimin e mallrave);

Paraja si mjet pagimi;

Paraja si thesar (ruajtse e vlers);

Paraja si para-botrore (zvendson arin);

Paraja si rezerv ;

Paraja si shprehje e aftsis se pagimit dhe likuiditetit.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

23/113

FUNKSIONET E PARAS

Likuiditeti shpreh lehtsin dhe shpejtsin me t cilin nj aktiv mund

t shndrrohet n mjet kmbimi ( para ).

1. Funksioni i mjetit t kmbimit;2. Funksioni i njsis llogaritse;

3. Funksioni i rezervs s vlers;

4. Funksioni i standardit t pagesave t ardhshme.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

24/113

FORMAT E PARAS

Q nj mall t luaj rolin e paras ai duhet tiplotsoj kto kritere:

Duhet t jet i standardizuar, pra timatet vlera;

Duhet t pranohet gjrsisht;

Duhet t jet i ndashm;

Duhet t jet lehtsisht i transportueshm;

Duhet t jet i qndrueshm.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

25/113

Paraja sht nj domosdoshmri pr funksionimin

normal t nj ekonomie t zhvilluar.

Ajo sht gur themeli pr formimin e nj sistemi financiar.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

26/113

Sistemi financiar i nj vendi sht trsia e tregjeve,

insitucioneve financiare dhe njsive tjera ekonomike q nprmjet

mekanizmave dhe instrumenteve financiare realizojn nj

shumllojshmri marrdhniesh monetare n formn e

shkmbimeve apo prdorimeve t tyre pr nvoja t caktuara.

Sistemi financiar sht nj rrjet institucionesh dhe tregjesh, t cilat

lehtsojn transaksionet financiare midis individve, bizneseve dhe qeveris.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

27/113

***Subjektet me tepric t mjeteve (STM ) kan t ardhura m t

mdha se shpenzimet n nj periudh dhe si rrjedhoj e ksaj ata

mund t kursejn.

***Subjektet me munges t mjeteve (SMM) kan shpenzime m

t mdha se t ardhurat n nj periudh t caktuar.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

28/113

Njsit ekonomike q shpenzojn m pak s sa t ardhurat quhen njsi

suficitare ose njsi me teprice fondesh.

Teprica e t ardhurave mbi shpenzimet pr nj periudh kohe quhet

kursimpr ekonomit familjare, fitimpr sektorin e biznesit dhe suficitpr sektorin shtetror.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

29/113

Njsit ekonomike q sigurojn m pak t ardhura se sa

shpenzime quhen njsi deficitare ose njsi me munges fondesh.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

30/113

Sistemi financiar rrjet i tregjeve dhe institucioneve pr ti bashkuar

kursimtartdhe huazuesitbashk.

N sistemin financiar beht e mundur rrjedha e kursimeve,

investimevedhe tregtimi i instrumenteve financiare.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

31/113

Sistemi financiar prbehet nga tre komponent kryesore:

Instrumentet financiare;

Tregjet financiare;

Institucionet financiare.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

32/113

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

33/113

FUNKSIONET BAZ T SISTEMIT FINANCIAR

1. Nj sistem financiar siguron mnyrat pr shlyerjen dhe likuidimin

e pagesave pr t lehtsuar shkmbimin e mallrave, shrbimeve

dhe aseteve;

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

34/113

2. Nj sistem financiar siguron mekanizmin pr bashkimin e fondeve

t nevojshme pr kryerjen e nj siprmarrjeje n vler t madhe

dhe t pandashme, si dhe ndarjen e pasuris n siprmarrje m t

vogla me shum pronar;


S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

35/113

3. Sistemi financiar siguron mnyrat pr transferimin e

burimeve ekonomike n koh midiv vendeve dhe

ndrmjet industrive;


S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

36/113

4. Sistemi financiar siguron mnyrat e manxhimit t

pasiguris dhe kontrollit t riskut;


S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

37/113

5. Sisitemi financiar suguron informacion mbi mimet dhe

ndihmon n koordinimin e vendimeve financiare t

decentralizuara q merren n sektor t ndryshm t

ekonomis;


S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

38/113

6. Sistemi financiar siguron mnyrat pr t trajtuar reagimet dhe

qndrimet q mbahen kur njra pal n nj transaksion

financiar ka nj informacion q pala tjetr nuk e ka, ose kur

njra pal sht agjent i cili kryen veprimet pr llogari t nj

tjetri.


S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

39/113

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

40/113

Tregu financiar, si nj segment i veant i tregut n trsi, paraqitet n rolin e

mekanizmit q duhet t ndikoj n alokimin optimal t fondeve financiare dhe

n baraspeshimin e oferts dhe krkess s paras dhe akumulimit.

.

Tregjet financiare jan vendet ose arenat ku transferohen fondet, kufizohet

risku financiar dhe prcaktohen mimet e instrumenteve financiare.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

41/113

Sistemi finaciar sht duke u zhvilluar n vazhdimsi, ndersa ndryshimi

ka qen dhe vazhdon t ndodh nn ndikimin e dy forcave kryesore:

- Zhvillimi teknologjik;

- Konkurrenca n rritje q vjen me kt zhvillim.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

42/113

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

43/113

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

44/113

N kushtet e ekonomis s tregut, tregu funksionon si mekanizm

specifik prmes t cilit zhvillohet qarkullimi i mallrave, shrbimeve, puns,

teknologjis, informatave, paras dhe kapitalit.

Tregjet prfaqsojn nj nga sferat m t rndsishme t

funksionimit t ekonomis s nj vendi, nprmjet t cilve prcaktohet

niveli i duhur i mimeve, drejtohet prodhimi, shprndarja, investimi dhe

konsumi i mjeteve, sigurohet rritja ekonomike si dhe plotsohen nevojat

e prodhuesve dhe konsumatorve.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

45/113

Tregu financiar, si nj segment i veant i tregut n trsi,

paraqitet n rolin e mekanizmit q duhet t ndikoj n alokimin optimal

t fondeve financiare dhe n baraspeshimin e oferts dhe krkess s

paras dhe akumulimit.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

46/113

Tregu financiar sht i rndsishm n kanalizimin e

fondeve nga agjentet ekonomik me tepric t mjeteve financiare

q nuk i prdorin momentalisht n mnyr produktive parat te

ata q kan munges t mjeteve financiare.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

47/113

Tregjet financiare do ti definojm si vende t organizuara n t

cilat tregtohet me forma t diferencuara t aktivit financiar, respektivisht

me nj seri t t drejtave t kontraktuara.

Tregjet financiare jan vendet ose arenat ku transferohen fondet,kufizohet risku financiar dheprcaktohen mimet e instrumenteve

financiare.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

48/113

Funksionet e Tregut Financiar:

Funksioni i kursimit;

Funksioni i pasuris;

Funksionit i likuiditetit;

Funksioni i kreditit;

Funksioni i pagimit;

Funksioni i rrezikut;

Funksioni politik.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

49/113

Kriteret pr segmentimin e tregjeve financiare:

vlersimi i llojeve t instrumenteve financiare (me t cilat

tregtohet n tregjet financiare);

afati i maturimit(afati i kthimit t kryegjs - principalit si

vler e shprehur n kto letra me vler, si instrumente

borxhi).

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

50/113

Segmentet kryesore t tregjeve financiare:

Tregjet e paras;

Tregjet e kapitalit;

Tregjet devizore;

Tregjet e letrave me vler t derivuar.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

51/113

Funksioni ekonomik i tregut t paras sht roli

ndrmjetsues, n mes atyre subjekteve ekonomike t ciltkan tepric t mjeteve monetare likuide dhe t atyre

subjekteve ekonomike q kan munges t mjeteve

monetare likuide.

Tregu i paras paraqet vendin ku takohet oferta dhe krkesa pr instrumente

t borxhit, afati i maturimit i t cilave sht nj ose m pak se nj vit.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

52/113

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

53/113

Qllimet q realizohen prmes tregut t paras:

mundsohet mbajtja e likuiditetit t pjesmarrsve n jetn ekonomike;

sigurohet mundsia e financimit t buxhetit qeveritar prmes politiks s

huas publike;

konsolidohet ruajtja e stabilitetit makroekonomik;

ofrohet nj siguri, n nivel kombtar, se do t ket para t shndetshme

(para joinflatore);

mirmbahet stabiliteti i norms s kamats, i mimeve, i kursit devizor.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

54/113

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

55/113

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

56/113

Instrumentet e Tregut t paras

Bonat e thesarit;

Fondet federale;

Certifikatat depozitare;

Letrat komerciale;

Pranimet bankare;

Marrveshjet Riblerse.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

57/113

Sipas kohs s emetimit t instrumenteve financiare tregjet financiare

ndahen n tregje primare dhe sekondare.

N tregun primar, tregtohen letrat me vler t emetuara pr her t

par, ndrsa letrat me vler ekzistuese q jan n qarkullim tregtohenn tregjet dytsore.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

58/113

Tregun e kapitalit mund ta definojm si vend ku tregtohet mekapital, pra me instrumente financiare afatgjata.

Tregu i kapitalit prfshin ballafaqimin e oferts dhe t krkess pr

mjetet financiare afatgjata.

Tregu i kapitalit prbhet prej tregut t kredive investive, tregut t

kredive hipotekare dhe tregut t letrave me vler me afat t gjat.

TREGU I KAPITALIT

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

59/113

Tregu i kapitalit sht burimi kryesor pr plotesimin e kapitalit

t shoqrive tregtare dhe burim kryesor i financimit afatgjat

t investimeve afatgjata t shoqrive tregtare.

Instrumentet financiare q prfshihen n tregun e kapitalit mund ti

ndajm n dy grype kryesore:

Instrumentet financiare t borxhit;

Instrumentet t pronsis.

TREGU I KAPITALIT

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

60/113

Instrumentet e borxhit njihen edhe si instrumente financiare me

t ardhura fikse, sepse atopremtojn t paguajn nj shum fikse

paraje n t ardhmen.

Qeverit mund t emitojn instrumente borxhi, ndrsa bizneset

n nivel korporatash mund tq emetojn si instrumente borxhi

ashtu edhe instrumente pronsie.

TREGU I KAPITALIT

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

61/113

Obligacioni si instrument i borxhit sht nj kontrat afatgjat

sipas s cils huamarrsi pranon ti paguaj mbajtsit t

obligacionit shumn baz dhe interesin, n datat e specifikuara n

kontrat.

Emetimi i obligacioneve njoftohet dhe ofrohet n publik dhe n

fakt i shitet nj numri t madh investitorsh.

Obligacionet jan instrumente financiare q emetohen nga

qeverit ose bizneset.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

62/113

Vlera nominale sht shuma baz e huas t ciln firma

emetuese sht e detyruar ta shlyej n fund t afatit t

maturimit.

Norma e interesit t obligacionit sht norma q prdoret

pr t llogaritur interesin q paguan obligacioni.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

63/113

Afati i maturimit sht jetgjatsia e obligacionit, n fund t t

cilit kompania emetuese detyrohet t kthej vlern nominale.

Tipari i krkimit sht nj klauzol opsionale q e lejon

kompanin emetuese t shlyej apo t thrras nj emetim borxhiprpara dats s maturimit, kundrejt nj mimi t caktuar t

quajtur mimi i shlyerjes apo i krkimit.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

64/113

Llojet e obligacioneve q ne do ti diskutojm jan :

obligacionet e shtetit ;

obligacionet komunale;

obligacionet korporats .

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

65/113

Pr t funksionuar n mnyr t rregullt

ekonomia e nj vendi, duhet t ekzistoj furnizimi i saj

normal me mjete monetare.

Qarkullimi i paras sht i domosdoshm pr zhvillimin e

mekanizmit ekonomik.

shtja e furnizimit t ekonomis me para sht shjte

kryesore e politiks monetare-kreditore.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

66/113

Paraja sht vendimtare pr nj ekonomi

t prparuar, pr t ajo lehtson

transferimin e mallrave dhe t burimeve.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

67/113

Sistemi monetar bashkkohor paraqet rregullimin monetar me

dispozita juridike me t cilat caktohet si vijon:

1. Njsia monetare n nj shtet;

2. Rregullimi i t gjitha shtjet q kan t bjn me parat n shtetinprkats.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

68/113

Paraja sht nj nga mjetet m t rndsishme t

ekonomis n prgjithsi, prandaj edhe qeverit konsiderojn

drejtimin monetar si pjes integrale t ekonomis s tyre, ku Banka

Qendrore luan rolin kryesor n prgjegjsin e drejtimit dhe

kontrollit t oferts s paras kombtare.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

69/113

Me ofert t paras nnkuptohet gjendja n nj moment t

caktuar e mass s llojeve t ndryshme t instrumenteve q n

nj ekonomi kryejn ose mund t kryejn funksionet e paras.

S.U

Of t ht lik id j t il d t

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

70/113

Oferta e paras sht rezerva likuide e mjeteve e cila mund t

shkmbehet lirshm me mallra dhe shrbime si dhe t shlyej borxhet.

Ajo njihet edhe si stoku i paras.

Oferta e paras shpreh shumn e parave n dispozicion pr transaksionet

dhe investimet n ekonomi.

Oferta e paras sht rezultati i bashkveprimit t Banks Qendrore, Sistemit

t Bankave Komerciale; familjeve, bizneseve, institucioneve qeveritare.

Mjetet monetare t gjithmbarshme n nj shtet paraqesin

potencialin monetar.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

71/113

Prcaktimi i oferts s paras shrben si baz pr llogaritjen e

bazs monetare t nj vendi e cila prfshin parat n qarkullim, pluys

rezervat e bankave tregtare pran Banks Qendrore.

Pr t prcaktuar ofertn e paras (M) prdoren dy kritere baz:

Kriteri i transaksionit ( funksioni i paras si mjet kmbimi);

Kriteri i likuiditetit (funksioni i paras si mjet rezerve dhe si standard i

pagesave t ardhshme).

Prcaktimi i oferts s paras bhet duke llogaritur treguesit

monetar ose si njihen n praktikn bankare agregatet monetar.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

72/113

N baz t parimit t likuiditetit sht br kategorizimi iagregatve monetar n katr grupe:

I. Sasia (masa) monetare;

II. Paraja kuazi;

III. Mjetet tjera likuide dhe

IV. Mjetet jolikuide .

AGREGATT MONETAR

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

73/113

Mjetet monetare sipas likuiditetit

M1 = Sasia (masa) monetare

M2 = Sasia monetare (M1) + Paraja Kuazi

M3 = Sasia monetare dhe Paraja kuazi M2 + Mjetet tjera likuide.

PM = Mm + Pq + Ml + Mj

PmMj = Vm (vellimi monetar)

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

74/113

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

75/113

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

76/113

Kalimi nga nj agregat monetar m i ult tek nj

agregat monetar m i lart bhet kryesisht mbi bazn e

kriterit t likuiditetit, i cili tregon shpejtsine, lehtsin dhe

koston e shndrrimit t nj instrumenti financiar n para.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

77/113

Kur kalojm nga M1 n M3 likuiditeti i aktiveve bie, ndrsa

interesi q sjellin ata rritet.

Pra, kemi t bjm me nje lidhje inverse tipike ekonomike, nj

likuiditet m i madh do t thot interes m i vogl dhe

anasjelltas.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

78/113

Flukset monetare t parave n koh t ndryshme kan vlera t ndryshme.

sht mse e qart se edhe me shumat monetare mund t themi q sht

m mir t zotrosh sot 10,000 EUR se sa ti zotrosh kt shum pas nj

viti. Kjo pr faktin sezotrimi i ksaj shume sot na jep mundesi pr ti

prdorur ato n veprimtari ekonomike apo investime duke siguruar

kthime n para.

VLERA N KOH E PARAS

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

79/113

Financa si shkenca e drejtimit t flukseve monetare e trajton dhe e

prdor gjersisht konceptin e vlers n koh t paras duke

argumentuar q parajan koh t ndryshme ka vler t ndryshme.

Vlera n koh paras na jep prgjigje se far vlere ka sot nj shum

monetare e cila do t merret n periudhn e ardhshme n formn e

flukseve monetare apo kthimeve, si dhe far vlere do t ket n t

ardhmen nj shum monetare q zotrohet dhe investohet sot.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

80/113

Kuptimi i vlers n koh t paras sht vendimtar pr menaxhimin

efektiv financiar.

Meqense investimi i nj firme ndodh sot kurse rezultatet priten n t

ardhmen, menaxhert e organizats jan t preokupuar pr t vlersuar

fatin e organizats n dinamik t pandrprer dhe t pashkputur nga

koha, prandaj pr t operuar m sakt me treguesit financiar dhe pr t

marr vendime t rndsishme, menaxhmenti i organizats duhet t ket

parasysh vlern n koh t paras.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

81/113

Vlera n koh e paras sht nj koncept q ka shum zbatime si:

vendimi i nj individi se n ciln lloj depozite t vendos parat;

llogaritja e kstit t huas bankare; llogaritja e norms s fitimit nga

investime t ndryshme; vendimet e nj biznesi q nga ndrtimi i skems

s shlyerjes s nj huaje deri ne vendimet pr blerjen e nj pajisje t re.

VKP ka nj rol t jashtzakonshm n financ, sepse mundson

shfrytzimin alternativ m t volitshm t kapitalit si dhe paraqet kusht

t dmosdoshm pr t kuptuar procesin e zgjidhjes s investimeve

afatgjata.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

82/113

Vlera e paras pr shum arsye varet nga koha n t ciln ndodh

rrjedha e saj. Kto arsye jan:

Inflacioni; Risku; Preferenca e konsumit individual; Kostoja oportune.

Logjika themelore pse nj euro sot sht m e vlefshme se nj euro e

nesrme qndron n faktin se euroja aktuale mund t investohet pr t

prfituar nj norm kthimi, prkatsisht alternativ e zotrimit t saj pr

t fituar interes.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

83/113

VLERA N KOH E PARAS, merr n konsiderat katr koncepte:

Vlern e ardhshme t nj euroje,(aplikimi i interesit t prbr mbi

nj shum n momentin zero);

Vlern aktuale t nj euroje, (vlera sot e nj ose disa shumave q do

t merren n t ardhmen);

Vlern e ardhshme t s prvitshmeje (rentat prfaqsojn nj seri

pagesash fikse n nj numr t dhn priudhash);

Vlern aktuale t s prvitshmeje (kthimi i shumave t prvitshme nvlern tyre n kohn zero).

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

84/113

Vlera e ardhshme e paras:

Shuma fillestare + (Norma e interesit x shuma fillestare) = shuma pas nj viti

Vlera e ardhshme = Shuma baz + T ardhurat nga interesi

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

85/113

Nga mnyra se si llogaritet , interesi mund t jet i thjesht dhe i prbr.

Interesi i thjesht quhet interesi q llogaritet vetm mbi shumn

fillestare t parave ose principalin.

SI = PV x ( i ) x (n)

SI: interesi i thjesht ( ang. simple interest);

P0: shuma fillestare e parave n kohn (0) ose vlera aktuale;

i: norma e interesit;

n: numri i viteve (periudhs).

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

86/113

Interesi i prbr quhet interesi i llogaritur jo vetm mbi shumn

fillestare (principalin) por edhe mbi interesin e viteve t mparshm.

FV = PV x (1 + i) n

FV: vlera e ardhshme e nj shume ose shuma n fund t njperiudhe prej n viteve

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

87/113

Rregulli i 72-shit, sipas s cils numri i viteve t nevojshme,

q nj shum ta dyfishoj vlern e saj, sht afrsisht e

barabart me hersin q rezulton nga pjestimi i numrit

72 me prqindjen vjetore t interesit, pra:

Koha e dyfishimit = 72 / prqindja e interesit

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

88/113

Shembull 1

Besniku deponon 1,000 ne nje llogari kursimi me norme te interesit

prej 6% pr 2 vite .

T llogaritet interesi i thjesht dhe i prbr.

SI = PV x ( i ) x (n)

FV = PV x (1 + i) n

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

89/113

Shembull 2

Sa sht interesi i thjesht mbi shumn 100, me norm interesi 10%

n vit pr 6 muaj.

SI = PV x ( i ) x (n)

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

90/113

Shembull 3

Nj ift blen nj shtpi dhe pr kt ka marr hua 30000 me norm

vjetore interesi 10%. Sa do t jet pagesa e interesit q i prket muajit

t par?

SI = PV x ( i ) x (n)

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

91/113

Shembull 4

Vendosim nj shum prej 100 n nj llogari q na paguan interes 8%

n vit dhe e lem kshtu pr 45 vjet.

Sa sht vlera e ardhshme q presim?

T llogaritet vlera e ardhshme prmes rregulls s 72-shit.

FV = PV x (1 + i) n


S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

92/113

Vlera n koh paras na jep prgjigje se far vlere ka sot nj

shum monetare e cila do t merret n periudhn e ardhshme

n formn e flukseve monetare apo kthimeve, si dhe far

vlere do t ket n t ardhmen nj shum monetare q

zotrohet dhe investohet sot.

paraja n koh t ndryshme ka vler t ndryshme.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

93/113

VKP ka nj rol t jashtzakonshm n financ, sepse mundson

shfrytzimin alternativ m t volitshm t kapitalit si dhe paraqet

kusht t dmosdoshm pr t kuptuar procesin e zgjidhjes s

investimeve afatgjata.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

94/113

SI = PV x ( i ) x (n)

FV = PV x (1 + i) n


S.U

Shembujvazhdim

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

95/113

1. Ju investoni 500 pr shtat vitet e ardhshme, duke fituar interes vjetor

8%. Sa sht vlera e ardhshme e investimit tuaj nse interesi llogaritet

do gjasht muaj?

2. Nj investitor deponon 10,000 , vlera e ardhshme e t cilave pas 10

vitesh sht 17,910 . Cila sht norma e interesit t ciln e ka fituar

investitor nga deponimi fillestar i tij?

3. Nse investojm 15,000 me norm vjetore t interesit 10%, cila do t

jet koha e nevojshme pr dyfishimin e investimit?

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

96/113

VLERA AKTUALE

Supozojm se ndodhemi para rastit kur duhet t zgjedhim ndrmjet dy

alternativave t mposhtme:

T marrim 127.6 pas 5 vitesh nga dita e sotme, apo

T marrim X sot.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

97/113

FV = PV x (1+i)n

PV = FV / (1+i)n

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

98/113

Vlera e tashme (VT ose PV) e fitimit n te ardhmen mund te

gjendet duke shumzuar fitimin me Faktorin Diskont qe sht me i

vogl se nj.

Faktori Diskont paraqet vlern e sotme te 1qe merret (pranohet)

ne te ardhmen.

Norma e Kthimit (r) sht shprblimi qe investitort krkojn pr

pranimin e fitimit (pagess) s shtyr (ne te ardhmen).

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

99/113

Pra, pr t kalkuluar vlern e tashme nepjestojm fitimet e

pritura me normn e kthimit qe fitohet nga investimi

alternativ ne tregun e kapitalit dhe kjo norme e kthimit

njihet si norma diskonte ose kostoja e oportune e kapitalit.

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

100/113

Shembull 1.

Nj biznesi i sht premtuar se pas 8 vitesh, nga dita e sotme do ti

vihet n dispozicion nj vetur e re me vler 17,000 nga nj klient i tij,

n kompenzim t nj ndihme prej 12,000 t dhn nga ana e biznesit.

Presidenti i biznesit krkon t dij se far vlere ka kjo shum sot nse

kostoja oportune e saj sht 8%?

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

101/113

Shembull 2.

Sa duhet t investojm me nj prqindje t interesit vjetor 8%, n

mnyr q t kemi 10,000 pr:

1 vit;

2 vite;

10 vite.

S.U

Shembull 3.

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

102/113

Besniku ka n posedim 250 njsi t nj elementi t muar, mimi i t

cilave vlersohet t jet 815 pr njsi.

Ai vlerson q vitin e ardhshm mimi pr njsi do t rritet n 850 .

Nse norma e interesit sht 8%a duhet Besniku ta realizoj transaksionin e shitjes sot?

a) Po, sepse dallimi n mes t realizimit t transaksionit sot dhe pas nj viti sht 7,550 .

b) Po, sepse dallimi n mes t realizimit t transaksionit sot dhe pas nj viti sht 6,991 .

c) Po, sepse dallimi n mes t realizimit t transaksionit sot dhe pas nj viti sht 5,513 .

d) Jo,sepse dallimi n mes t realizimit t transaksionit sot dhe pas nj viti sht (6,988).

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

103/113

Shembull 4

Nj investim do t paguaj 100 n nj vit dhe 200 n dy

vite. Cila sht vlera e tashme e ktij fluksi t paras nse

norma e interesit sht 5%?

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

104/113

Shembull 5

Besniku ka mundsi t arktoj nj pages tani ose n t ardhmen.Cila prej

alternativave t mposhtme sht m e mira, duke marr parasysh normn vjetore t

interesit prej 7%?

a) alternativa q paguan 1000 tani.

b) alternativa q paguan 1200 pas dy vitesh.

c) alternativa q paguan 1500 pas pes vitesh.

d) alternativa q paguan 1800 pas dhjet vitesh.

S.U

SI PV ( i ) ( )

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

105/113

SI = PV x ( i ) x (n)

FV = PV x (1 + i) n


PV = FV / (1+i)n

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

106/113

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

107/113

P = D + K

F / H Neto = HSH

CFM = CFK + CFA

CFM = CFONKSHNKXH

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

108/113

CFO = FPKT + AmortizimiTatimet

NKSH = NMF FundNMF Fillim + Amortizimi

NKXH = Mj. rrjedhseOb. rrjedhse

NKXH= NKXH Fund NKXH Fillim

CFK = Kamata e paguarNeto huazimi i ri

CFA=Dividenta e paguarKapitali i ri aksionar

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

109/113

Para t gatshme 8,000.00

Inventar 250,000.00

Paisje dhe Makina 300,000.00

LL / A 20,000.00

LL / P 15,000.00

Borxhi Afatgjat 180,000.00

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

110/113

Krkohet:Sa sht NKXH pr vitet prkatse?

Sa sht NKSH-ja?

Sa sht CFO-ja?

Sa sht NKXH-n?Sa sht CFA?

Sa sht CFK?

Sa sht CFM?

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

111/113

ZGJIDHJET

Sa sht NKXH pr vitet prkatse?2010 2011

684.00 1,014.00

Sa sht NKSH-ja? 130.00

Sa sht CFO-ja? 547.00Sa sht NKXH-n? 330.00

Sa sht CFA? 63.00

Sa sht CFK? 24.00

Sa sht CFM? 87.00

S.U

BILANCI I GJENDJES - KOMPANIA " X "

Mjetet 2011 2012 Obligimet 2011 2012

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

112/113

Mjetet xhiruese 642.00 708.00 Ob. afatshkurta 543.00 540.00

Mjetet fikse 2,731.00 2,880.00 Ob. afatgjata 531.00 457.00

Ekuiteti 2,299.00 ?

Total: 3,373.00 3,588.00 3,373.00

PASH - KOMPANIA " X "

T hyrat nga shitja 1,344.00

KMSH 276.00

Zhvlersimi 377.00

FPKT ?Shpenzimet e kamats 141.00

Fitimi para tatimeve ?Tatimet 34 % ?Fitimi neto ?

Dividenta 121.00

Fitimi i mbajtur ?

Krkohet:Sa sht KA n vitin 2012?

Sa sht NKXH pr prkatse?

Sa sht NKSH-ja?

Sa sht CFO-ja?

Sa sht NKXH-n?Sa sht CFA?

Sa sht CFK?

Sa sht CFM?

S.U

7/22/2019 FINANCAT 2013-2014

113/113

ZGJIDHJET

Sa sht KA n vitin 2012? 2,591.00

Sa sht NKXH pr prkatse?2011 2012

99.00 168.00

Sa sht NKSH-ja? 526.00

Sa sht CFO-ja? 881.00Sa sht NKXH-n? 69.00

Sa sht CFA? 71.00

Sa sht CFK? 215.00

Sa sht CFM? 286.00

Documents

FINANCAT 2013-2014