Πολιτιστικό πρόγραμμα

‘‘Μάνος Χατζιδάκις

Το τραγούδι

και ο μύθος’’

1ο Γυμνάσιο Ωραιοκάστρου

Σχολικό έτος 2014-15

Το μυθικό στοιχείο συναντάται συχνά στη θεματολογία πολλών τραγουδιών. Η αφήγηση μιας φανταστικής ιστορίας με μέτρο και μελωδία υπήρξε πάντοτε μία από τις βασικές αιτίες για τη δημιουργία τραγουδιών και την εξέλιξη της μουσικής. Το παραμυθικό στοιχείο χρησιμοποιείται στα τραγούδια, από την αρχαιότητα έως την εποχή μας, στις λαϊκές μουσικές παραδόσεις διαφορετικών λαών αλλά και στην έντεχνη μουσική: από τα ομηρικά έπη, τα επικά τραγούδια πολλών άλλων λαών μέχρι τα μεσαιωνικά επικά τραγούδια των τροβαδούρων στην Ευρώπη αλλά και τις παραλογές στην ελληνική δημοτική παράδοση. Στοιχειά, δράκοι, λάμιες, δοκιμασίες της αγάπης, ανόσιοι έρωτες, ραδιουργίες, δράματα τιμής, αναγνωρίσεις συζύγων και αδελφών, θρύλοι, είναι από τα πιο συνηθισμένα θέματα των τραγουδιών αυτών .

Ο ρόλος της μουσικής που συνοδεύει ένα μύθο είναι συνήθως αφηγηματικός, χωρίς έντονο ρυθμό, υποστηρίζοντας την εξέλιξη του μύθου και επηρεάζοντας αντίστοιχα την ψυχική διάθεση του ακροατή. Το μουσικό αυτό είδος συχνά χαρακτηρίζεται ως μπαλάντα και έχει κοινή αισθητική με τη θεατρική και κινηματογραφική μουσική: δημιουργεί δηλαδή την κατάληλη ατμόσφαιρα μέσα στην οποία ο ακροατής θα παραδοθεί χωρίς αναστολές για να συμμετάσχει ενεργητικά στις ψυχικές διακυμάνσεις του μύθου. Ο μουσικός λοιπόν γίνεται μάγος και ο ακροατής ταξιδιώτης στον παραμυθένιο κόσμο των ήχων.

Ένας τέτοιος μάγος στη σύγχρονη ελληνική μουσική υπήρξε και ο Μάνος Χατζιδάκις. Η μουσική του, γεννημένη σαν μέσα από όνειρο, άλλοτε αφηγείται ένα μύθο , μα πιο συχνά δημιουργεί τη δική της παραμυθένια ατμόσφαιρα. Μέσα από τη δικιά του ματιά, η ελληνική μουσική ανέδειξε το σύγχρονό της πρόσωπο και η παγκόσμια μουσική δημιουργία βρήκε έναν ποιητή. Είναι αυτός ο σημαντικότερος συνθέτης που αναβίωσε τη σχέση της σύγχρονης ελληνικής μουσικής με το μύθο.

Ο Μάνος Χατζιδάκις γεννήθηκε το 1925 στην Ξάνθη. Το 1932, η μητέρα και τα δύο παιδιά, ο Μάνος και η Μιράντα, εγκαθίστανται οριστικά στην Αθήνα και οι γονείς χωρίζουν. Στα χρόνια της κατοχής αρχίζει θεωρητικά μαθήματα μουσικής με τον Μενέλαο Παλλάντιο, και σπουδές Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (σπουδές που ποτέ δεν ολοκλήρωσε), ενώ παράλληλα γαλουχείται από καλλιτέχνες και διανοούμενους (Γκάτσος, Σεφέρης, Ελύτης, Τσαρούχης, Σικελιανός) .Ο ποιητής Ν. Γκάτσος, με τον οποίο γνωρίστηκε το 1943, θα παραμείνει μέχρι το τέλος της ζωής του ο μεγάλος δάσκαλος και ο ακριβός του φίλος.

Η πρώτη του εμφάνιση ως συνθέτη γίνεται το 1944 με τον Τελευταίο Ασπροκόρακα του Αλέξη Σολωμού, στο Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν. Από τότε ο Μάνος Χατζιδάκις θα επενδύσει μουσικά 56 θεατρικά έργα και 69 ελληνικές και ξένες κινηματογραφικές ταινίες . Το 1960 του απονέμεται το βραβείο Oscar για το τραγούδι “Τα παιδιά του Πειραιά” -από την ταινία του Ζιλ Ντασέν “Ποτέ την Κυριακή”. Η μουσική του για τον ελληνικό κινηματογράφο και μια σειρά ελαφρών τραγουδιών του χαρίζει μια «λαϊκότητα ανεπιθύμητη», την οποία δεν θ’ αποδεχθεί ποτέ και θα την μάχεται μέχρι το τέλος της ζωής του.

Το 1949 με μια διάλεξη του για το Ρεμπέτικο τραγούδι θα ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων στη συντηρητική ελληνική αστική κοινωνία. Το 1951, παρουσιάζοντας και παίζοντας ο ίδιος στο πιάνο τις Έξι Λαϊκές Ζωγραφιές (μεταφορά στο πιάνο έξι ρεμπέτικων τραγουδιών), θα πείσει πια έμπρακτα το ελληνικό κοινό για την ομορφιά και τον πλούτο των ρεμπέτικων τραγουδιών και θα αναμορφώσει όλο το ελληνικό τραγούδι.

Όταν όμως, το λαϊκό τραγούδι έγινε προϊόν τουριστικής αξιοποίησης και αντικείμενο εκμετάλλευσης, δεν δίστασε πρώτος να το καταγγείλει. Το 1959 παρουσιάζει στο αθηναϊκό κοινό τον Μίκη Θεοδωράκη ενορχηστρώνοντας και ηχογραφώντας ο ίδιος το έργο του «Επιτάφιος».

Με την πτώση της δικτατορίας διορίζεται Διευθυντής της Λυρικής Σκηνής της Κρατικής Ορχήστρας και του κρατικού ραδιοσταθμού Τρίτο Πρόγραμμα. Καθιερώνει τις Μουσικές Γιορτές στ' Ανώγεια, εγκαινιάζει τον Μουσικό Αύγουστο στο Ηράκλειο, διοργανώνει τους Μουσικούς Αγώνες στην Κέρκυρα, και τους Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού Καλαμάτας, εκδίδει το πολιτιστικό περιοδικό “Το Τέταρτο”, συστήνει την ανεξάρτητη δισκογραφική εταιρεία “ΣΕΙΡΙΟΣ”, η οποία λειτουργεί μέχρι και σήμερα. Με φορέα τον Σείριο παρουσιάζει μια σειρά μουσικών προγραμμάτων με νέους καλλιτέχνες «αντιδρώντας» μ' αυτόν τον τρόπο «στον εκχυδαϊσμό και στη ρύπανση του πολιτιστικού μας περιβάλλοντος». Το 1989-93 ιδρύει την Ορχήστρα των Χρωμάτων. Από την αρχή της παρουσίας του στον ελληνικό χώρο και συγχρόνως με όλες τις προηγούμενες δραστηριότητες του, ήταν διαρκώς δισκογραφικά παρών με δεκάδες δίσκους που θεωρούνται πια κλασικοί.

Ασυμβίβαστος και πρωτοπόρος, εχθρός της σοβαροφάνειας και των παγιωμένων αντιλήψεων, λάτρης της «νεότητας» και της συνεχούς αμφισβήτησης και με όπλο του την ελληνική αλλά και την οικουμενική παιδεία, συνέδεσε τη λόγια με τη λαϊκή μουσική, δημιουργώντας έτσι ένα «νέο» ήχο, ένα «νέο» τραγούδι που έχει τις ρίζες του τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση.

Στο πολιτιστικό πρόγραμμα συμμετέχουν οι μαθητές: Αβραμίδου Θεοχαρούλα, Ζησιάδης Βίλης, Καλακίδου Άννα,

Κοτανίδου Ζηναΐδα, Λιάλιου Νικολέτα, Νάστας Θεόφιλος,

Ραζάμπ Ιωσήφ, Σαρρής Νίκος, Χατζηγεωργίου Χρίστος, Αναστασιάδου Δανάη, Γαβριηλίδου

Ανθή, Καραΐσκου Αναστασία, Κουρτίδου Μιλένα, Παγανού Ανθή, Παπαδοπούλου Κωνσταντίνα, Συρλαντζή Εύα, Βέλτσιου Ευθυμία,

Καϊσίδου Αντιγόνη, Κατσιαγώνη Κατερίνα, Πετρίδου Σοφία, Αβλαστημίδου Αριάδνη, Γκασπαριάν Λουσηάννα, Ταρέμη Φανή, Λαμπριανίδου Μαρία,

Νάστας Σωτήρης, Μαγνήσαλη Ιφιγένεια. Χαλβατζή Ασημένια

Υπεύθυνος προγράμματος: Ξανθός Χρήστος