Embed Size (px)
Citation preview
1
ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜNE,
AMENAJMAN DENETĠM ve KONTROL
BAġMÜHENDĠSLĠĞĠNE
FONKSĠYONEL AMENAJMAN PLANLAMASI
ARAZĠ VE BÜRO ÇALIġMALARINA AĠT TEKNĠK ĠZAHNAME -2011 YILI
Fonksiyonel Amenajman Planlamasına ait arazi ve büro çalıĢmaları bu izahnameye göre
yapılacaktır. Yenilenecek ve düzenlenecek bütün amenajman planları, Fonksiyonel Planlama Süreci
emrine göre Coğrafi Bilgi Sistemi (GIS) veri tabanına uygun olacak Ģekilde haritalarıyla birlikte
bilgisayar ortamında düzenlenecektir.
BĠRĠNCĠ BÖLÜM
Orman Envanteri, Alan Envanteri, YetiĢme Ortamı Envanteri, Biyolojik ÇeĢitlilik Envanteri,
Ağaç Serveti ve Artım Envanteri, Ürün DıĢı Fonksiyonlarının Envanteri, Sosyo-Ekonomik
Durum Envanteri, Sağlık Durumu Envanteri
ORMAN ENVANTERĠ
Madde:1 - Amenajman planlarını düzenlemek amacıyla yapılan orman envanteri; plan ünitesi
içerisindeki orman ekosistemini meydana getiren alan üzerinde bulunan bitkisel, hayvansal ve
mineral kökenli tüm fiziksel varlıklar, bu ekosistem içinde kendiliğinden oluĢan hizmetlerden plan
ünitesinde öne çıkanlar, bu ürün ve hizmetlerin miktarı üzerinde etkili olan doğal (yetiĢme ortamı) ve
sosyo-ekonomik faktörler, orman zarar ve hastalıkları hakkında bilgi toplama ve değerlendirme
iĢleridir. Buna göre orman envanteri;
1) Alan envanteri,
2) YetiĢme ortamı envanteri,
3) Biyolojik çeĢitlilik envanteri,
4) Ağaç serveti ve artım envanteri,
5) Odun dıĢı orman ürünleri envanteri,
6) Ormanın ürün dıĢı (hizmet) fonksiyonlarının envanteri,
7) Sosyo-ekonomik durum envanteri,
8) Sağlık durumu envanteri olmak üzere, sekiz bölümden oluĢur.
YetiĢme ortamı, biyolojik çeĢitlilik ve odun dıĢı orman ürünleri ile ilgili envanter bilgileri, Orman
Genel Müdürlüğünce öngörülecek içerik ve organizasyon ile uzman birimler tarafından elde edilen
verilerden sağlanır. Yukarda sıralanan Envanterler yanında ihtiyaç duyulan diğer envanterler de
Orman Genel Müdürlüğünce öngörülecek içerik ve organizasyon ile yaptırılır.
A L A N E N V A N T E R Ġ
Madde:2 - Alan envanteri: plan ünitesindeki ormanlık alanların ağaç türü, orman formu,
kuruluĢu, iĢletme Ģekli, yaĢı, karıĢım biçimi, geliĢme çağı, kapalılık, fonksiyon ve bonitet
bakımından farklı kısımlarının, harita üzerinde meĢcere tipleri veya bölmecik olarak ayrılması; diğer
alanlarda, ağaçsız orman toprağı, tarım alanı, iskân alanı, kum, depo ve fidanlık vb. gibi yerlerin,
uygun simgelerle haritaya iĢlenmesi ve tüm bunların yüzölçümlerinin sayısal ortamda bulunmasıyla,
elde edilen sonuçların Alan Döküm Tablosunda gösterilmesi iĢlerini kapsar.
MeĢcere tipi ayrımında; aynıyaĢlı ve maktalı koru ormanlarında ağaç türü, geliĢim çağı, yatay
kapalılık ve katlılık; değiĢikyaĢlı koru ormanlarında ağaç türü, ağaç sayılarının çap basamaklarına
dağılımına göre Ģekillenen aktüel kuruluĢ tipi; baltalık ormanlarında ağaç türü, kapalılık ve yaĢ esas
alınır.
2
Madde:3 - Alan envanteri, uzaktan algılama ve yersel ölçümlere dayalı “Kombine Envanter
Yöntemi” esas alınarak düzenlenen sayısal meĢcere haritaları üzerinde yapılır. Amaca uygun ölçek
ve nitelikte uydu görüntüleri veya hava fotoğrafları bulunduğu takdirde, meĢcere haritaları bu
görüntülere, fotoğraflara ve topoğrafik haritalara dayanarak düzenlenir.
Orman bölge müdürlüklerince yıllara ait amenajman plan yenileme iĢ programları yapılmadan
önce plan yapımı ile ilgili gerekli altlıkların( hava fotoğrafları, meĢcere haritası taslakları, topoğrafik
haritalar vb.) hazır olup olmadığı konusunda Orman Harita ve Fotogrametri Müdürlüğü ile irtibata
geçilecektir.
Amenajman planlarının harita ölçeği 1 25000’dir. Orman Genel Müdürlüğünce gerekli
görülen, değiĢik içerik ve bazlarda amenajman planları yapılması halinde haritalar farklı ölçekte de
yapılabilir. Orman amenajman harita ve yapım iĢlerinde amaca uygun ölçek ve çözünürlükte uydu
görüntüleri veya hava fotoğrafları kullanılır. Görüntü çözünürlüğü en fazla 5 metre veya daha iyi
olacaktır.
Plan ve haritaları sayısal ortamda hazırlanır ve alanlar ölçülerek tablolar halinde gösterilir.
MEġCERE TĠPLERĠNĠN AYRILMASI, RUMUZLANDIRILMASI VE SIRALANMASI
Madde:4 - AynıyaĢlı ve maktalı koru ormanlarında meĢcere tipleri, ağaç türü, geliĢim çağı,
yatay kapalılık ve katlılık kriterlerine göre ayrılır. MeĢcere tipi ayrımında gerektiğinde bonitet sınıfı
ve benzeri diğer faktörlere de yer verilebilir.
MeĢcereler, hacmen % 90 ve daha fazla aynı türden oluĢması halinde “saf”, farklı herhangi
bir ağaç türünün tepe kapalılığına hacmen % 10 veya daha fazla girmesi halinde “karıĢık” kabul
edilir. Ancak, esas karıĢım arazide yapılan ölçümler sonucunda homojen meĢcerelerde hacmen,
heterojen meĢcerelerde asli meĢcere esas alınarak adet ve hacim göz önünde bulundurulmak suretiyle
tayin ve tespit edilir.
MeĢcere geliĢme çağları bakımından; 1,30 m. çapları 7,9 cm. ye kadar olanlar “Gençlik ve
Sıklık = a”, 8–19,9 cm. arasındakiler “Sırıklık ve Direklik = b”, 20–35,9 cm. arasındakiler “Ġnce
Ağaçlık = c”, 36–51,9 cm. arasındakiler “Orta Ağaçlık=d ile 52 cm. ve daha kalın çaplılar “Kalın
Ağaçlık =e olarak sembolleĢtirilir. Ancak bariz Ģekilde büyük çap farkı olmayan meĢcerelerde ise d
ile e çağları birleĢtirilerek “d “ rumuzu kullanılabilir.
MeĢcereler kapalılık bakımından; Tepe kapalılığı %10 dan daha az “BoĢluklu Kapalı = 0”,
%11-%40 arası “GevĢek Kapalı = 1”, %41-%70 arası “Orta Kapalı = 2”, %71-%100 “Kapalı ve Tam
Kapalı =3” kabul edilir ve sembolleĢtirilir.
Bonitet; ağaç türlerine göre 3 veya 5 derece üzerinden belirlenir ve iyiden kötüye doğru I, II,
III, IV ve V rakamları ile gösterilir.
Yukarıdaki özelliklerin sembolleri yan yana getirilerek meĢcere tipi sembolleri oluĢturulur.
Çkb3, Çsd2, vb. Birden fazla ağaç türü olması halinde asli ağaç türü önce, karıĢımda bulunan sonra
yazılır. ÇkÇsb3, ÇsKnd3, vb. meĢcere tiplerinde en fazla karıĢıma giren iki ağaç türünün ismi yazılır.
Zorunlu hallerde üç ağaç türü de yazılabilir.
Katlı meĢcerelerde üst ve alt meĢcereler ayrı ayrı sembolleĢtirilir ve bölü çizgisi ile
birbirinden ayrılır. Tabakaların her ikisi de aynı türden ise ağaç türü bir defa yazılır. Çkd1/b3, Çkc/a,
vb. Tabakalar ayrı türlerden oluĢmuĢsa her iki tabakaya da tür yazılır. Çkd1/Knb3, Mc/Çka, vb. Alt
ve üst tabakanın birden fazla aynı türden oluĢması halinde türler bir defa yazılır. (ÇkKnd1/b3,
KnÇkd/a, ve benzeri)
3
Ağaç türleri ve kodları ile ilgili iĢlemlerde aĢağıdaki tabloya uyulacaktır.
ĠBRELĠLER YAPRAKLILAR YAPRAKLILAR
Kod
No Sembol Ağaç Türü
Kod
No Sembol Ağaç Türü
Kod
No Sembol Ağaç Türü
01 Çz Kızılçam 21 Kn Kayın 45 Mz SapsızmeĢe
02 Çk Karaçam 22 M MeĢe 46 Mc MacarmeĢesi
03 Çs Sarıçam 23 Gn Gürgen 47 Mt TüylümeĢe
04 G Göknar 24 Kz Kızılağaç 48 Mm MazımeĢesi
05 L Ladin 25 Kv Kavak 49 ML SaçlımeĢe
06 S Sedir 26 Ks Kestane 50 Mr Pırnal MeĢesi
07 Ar Ardıç 27 DĢ DiĢbudak 51 Bm Badem
08 Çf Fıstıkçamı 28 Ih Ihlamur 52 Ko KocayemiĢ
09 Sr Servi 29 Ak Akçaağaç 53 Ma Maki
10 P Porsuk 30 Ka Karaağaç 54 IL Ilgın
11 Çh Halepçamı 31 Ky Kayacık 55 Kb Kıbrıs akasyası
12 Çm Sahilçamı 32 Çn Çınar 56 Ya Yalancı akasya
13 Çr P.radiata 33 Ok Okaliptus 57 Ah Ahlat
14 D Duglaz 34 Sğ Sığla 58 Ki Kiraz
15 An Andız 35 Fn Fındık 59 Üv Üvez
16 Çt Teade çamı 36 Sö Söğüt 60 Dy Diğer Yapraklı
17 Çe Elderica çamı 37 H HuĢ 61 Mk Kasnak meĢesi
18 MLz Melez (Larix) 38 Df Defne 62 Mkr Kermes meĢesi
19 39 ġ ġimĢir 63 Hr Harnup
20 Di Diğer Ġbreli 40 O Ormangülü
41 Cv Ceviz
42 Zy Yabanizeytin
43 Mp Palamut meĢesi
44 Ms SaplımeĢe
Orman Amenajman Planlama sürecinde bu tablo haricindeki ağaçtürü adı, kod no ve
sembollerinin tabloya eklenmesi ve planlamada kullanılması Orman Ġdaresi ve Planlama Dairesi
BaĢkanlığının tebliği ile yürürlüğe girer.
Madde:5 - AynıyaĢlı ve maktalı koru ormanlarında meĢcere tiplerinin ayrılmasında ve
rumuzlandırılmasında aĢağıdaki hususlara dikkat edilecektir.
4
a- Genç meĢcerelerde “a1” ve “a2” rumuzları kullanılmayacak, kapalılık oluĢmamıĢsa “a”, kapalılık
oluĢmuĢsa “a3” Ģeklinde gösterilecektir.
b- GençleĢtirme veya ağaçlandırma çalıĢmaları yapılan, hiç gençlik gelmeyen alanlara “0”, ancak yer yer
gençlik gelmesine rağmen baĢarısız olarak görülen alanlarda geliĢim çağı ve kapalılık “0a”,
tamamlama gerektiren baĢarılı alanlar “a0”, baĢarılı alanlar “a” ve kapalılığın oluĢtuğu alanlar da “a3”
Ģeklinde rumuzlandırılacaktır.
c- GençleĢtirme çalıĢmalarının yapıldığı alanlarda bırakılan “değer ağaçları”nın hacmi örnekleme
yöntemiyle tespit edilerek 13 no’lu tablolara yansıtılacak ve bu alanlarda yeterli gençlik mevcutsa
gençleĢtirme çalıĢmaları tamamlanmıĢ sayılacaktır. Değer ağaçlarının çıkarılması uygulayıcıya
bırakılacaktır. Değer ağaçları ile ilgili planında eta verilmemiĢse ve uygulayıcı tarafından
çıkarılmasına karar verildiğinde 13 no’lu tablolardaki bilgilere dayalı “GEREKÇE RAPORU”
düzenleneceği ve bu raporun yetkili makamca onaylandıktan sonra uygulamaya geçilebileceği planda
belirtilecektir.
d- Henüz gençleĢtirme çalıĢmalarının bitirilmediği ve kapalılığın bulunmadığı gençleĢtirme alanlarında
(ıĢık kesimleri ve boĢaltma kesimi safhasında) her iki tabakanın aktüel durumunu yansıtacak Ģekilde
meĢcere tipi tefriki yapılacaktır. Örneğin; Çkd/a, Çkd, Çzc/a, Çzc, Çzd/a, Çzd vb. gibi.
e- Envanter esnasında, daha önce yanmıĢ olan, fakat üzerindeki servet henüz boĢaltılmamıĢ alanlar, eski
meĢcere tipine “Y” ilave edilerek (Örnek; Çzbc3Y, Çkd2Y, BÇkY, BÇzY gibi), üzerindeki servet
boĢaltılmıĢ eski verimli (prodüktif) alanlarda ağaç türü veya türlerinin sonuna “0Y” eklenerek (Örnek;
Çz0Y, ÇzÇk0Y gibi) üzerindeki servet boĢaltılmıĢ eski bozuk alanlar ise ağaç türü veya türlerinin
rumuzu “B” ve “0Y” arasında kalacak Ģekilde (Örnek; BÇz0Y, BÇk0Y gibi) tanımlanır ve
gençleĢtirme alanı olarak değerlendirilerek 28 no’lu tabloda gösterilirler. Ancak bozuktan gelen bu tür
sahalar Normal Periyodik Saha hesabına dahil edilmez.
f- Ağaçsız alanlardan gelen, ağaçlandırılmak üzere diri örtü temizliği ile toprak iĢlemesi veya teras
yapılmıĢ ancak, henüz fidan dikilmemiĢ alanlar ormansız alanlar sütunünda gösterilerek Ag0
rumuzuyla adlandırılır. Bu alanlara dikim yapılmasına rağmen baĢarısızlık var ise; örneğin AgÇk0a,
AgS0a vb. Ģeklinde rumuzlandırılır ve ormanlık alanlar sütununda gösterilir, bozuk alanlarda
ağaçlandırma çalıĢması yapılmak üzere arazi hazırlığı yapılmıĢ ancak fidan dikilmemiĢ alanlar BÇz0,
BÇk0, fidan dikilmiĢ ancak baĢarının tam sağlanamadığı alanlar BÇz0a, BÇk0a vb. Ģeklinde
rumuzlandırılır. Bu bent içinde bahsedilen alanlar 22 no’lu tabloda değerlendirilirler.
g- BÇk-OT veya OT-BBt örneklerinde olduğu gibi, bazı rumuzların birlikte kullanılması, tanıtılan
meĢcere tipinin özelliklerinin ortaya konmasında tereddüt uyandırmaktadır. Bu sebeple hem ağaçlı ve
hem de ağaçsız arazi çeĢidi veya orman yapısını anlatan çifte rumuz kullanılmamalıdır (Erozyonun
söz konusu olduğu alanlar için kullanılan -E ve taĢlık–kayalık alanlar için kullanılan –T rumuzları
hariç). Bundan önce Z-OT rumuzu ile ifade edilen (ziraat ve orman toprağı alanlarının ayrılamayacak
Ģekilde iç içe bulunduğu) alanlar OT-Z olarak rumuzlandırılacaktır.
h- Bozuk orman tipleri tefrik edilirken özellikle meĢe gibi yapraklı türlerde sadece kapalılık durumu ( %
0–10) kriter olarak kullanılacak, vasıf (nitelik) kriter olarak alınmayacaktır. Bozuk orman tiplerinde,
sadece asli ağaç türü ile ikinci derecede yoğun olan ağaç türü gösterilecektir. KarıĢıma giren diğer tür
veya türler için “MeĢcere Tanıtım Tablosu” da gerekli bilgi verilecektir.
i- Katlı meĢcerelerde kapalılığı fazla olan tabakanın kapalılığı esas alınacaktır. Çkd1/ab3 =3, Çkc1/b2 =
2, kapalı olarak değerlendirilecektir.
j- Kapalılık oluĢmuĢ karakteristik Akdeniz florasının çoğunlukta olduğu ormanlık alanlar “Dy3” rumuzu
ile ve gördüğü fonksiyona göre planda ilgili yerinde verimli ormanlık alanlar içerisinde
gösterilecektir.
Madde:6 - MeĢcere tiplerinin sıralanmasında aĢağıdaki hususlara dikkat edilecektir.
a) “a3”, “c1/ab3”, “d/a3”, “d1/ab3” olarak tanımlanmıĢ meĢcere tipi (3) kapalı olarak, “c/ab2”, “d/b2”
olarak tanımlanmıĢ meĢcere tipleri (2) kapalı olarak , verimli ormanlık alanlarda “a”, “a0”, “0a”, “0”,
“0Y” ile gençleĢtirme çalıĢması devam eden “d”, “d/a”, “c”, “c/a” Ģeklinde ifade edilen meĢcere tipleri ise
(1) kapalı olarak değerlendirilecektir.Bu meyanda açıklık alandan gelen AgÇk0a gibi meĢcere tiplerinde
kapalılık bozuk ormanlardaki gibi değerlendirilecektir.
5
b) Yanan orman alanlarında servet boĢaltılmamıĢsa, eski meĢcerenin yaĢına plan süresi kadar ilave
yapılarak bulunacak yaĢ sınıfında değerlendirilir. BoĢaltılmıĢ ise (1) yaĢ sınıfı yazılır. “d”, “d/a”, “c”,
“c/a” Ģeklinde ifade edilen meĢcerelerde ise üst tabakadaki meĢcerenin yaĢı esas alınır.
c) Verimli (prodüktif) meĢcere tipleri alanlarının yaĢ ve bonitet sınıfı, gerektiğinde eski plan verilerinden
de faydalanılarak iĢletme sınıfı ayırımı yapılmaksızın mutlaka belirlenecektir.
ca) Kod numarası küçük olan ağaç türünden baĢlamak üzere önce saf, sonra aynı türün hâkim olduğu
karıĢık meĢcereler esas alınarak yazılacaktır.
cb) GeliĢim çağı yönünden ise sıra ile a, ab, b, bc, c, cd, d, e geliĢim çağları Ģeklinde sıralanarak plan
tablolarında ab çağı b çağlı, bc çağı b çağlı, cd çağı c çağlı esas alınarak yazılacaktır.
cc) Kapalılık yönünden ise önce, yangın sonrası boĢaltılmıĢ verimli alanlar ve sırasıyla; 0, 0a, a0, a
meĢcerelerinden baĢlamak üzere 1, 2, 3 kapalı ormanlar sonra seçme ve devamlı orman aktüel kuruluĢ tipleri,
verimli baltalık, bozuk koru, bozuk baltalıklar esas alınarak yazılacaktır.
cd) Koru ve baltalık ormanların aynı bölmede bulunması hallerinde koru ormanları a, b, c fıkralarındaki
esaslara göre verimli koru ormanları, seçme ormanları sonra verimli baltalık ormanları ve bozuk koru ile
bozuk baltalık ormanları esas alınarak yazılacaktır.
ce) BÇz0Y, BÇz0 gibi alanlar, ilgili tablolarda bozuk ormanlık alanların baĢında gösterilecektir. Örneğin;
d) DeğiĢik meĢcere tiplerinin planlardaki tablolarında yer alıĢında aĢağıdaki sıralama esas
alınacaktır.
Çz0Y Çzb2 Çzc3 MBt3/18 BÇk
Çz0 Çzb3 ÇzÇkc1 KBt2/20 BÇk-T
Çz0a Çzbc3 ÇkÇzd1 BÇz0Y BMBt
Çza0 Çzc1 ÇkSc1 BÇz0 AgÇk0a.....gibi
Çza Çzc1Y Sb1 BÇz0a
Çza3 Çzc1-T GA BÇzY
Çzb1 Çzc2 GÇsB BÇz
Ag0 ve OT, ağaçsız alanların baĢında yer alır.
Madde:7 - DeğiĢikyaĢlı koru ormanlarındaki bölme ve bölmecik ayrımında yetiĢme ortamı birliği
esas kriterdir. YetiĢme ortamı birliği esas alınarak ayrılan bölme ve bölmecikler, ağaç türü, düĢey kapalılık ve
ağaç sayılarının çap basamaklarına dağılımı esas alınarak ayrılan aktüel kuruluĢ tiplerine göre isimlendirilirler.
Seçme ormanlarının planlanmasında en önemli kriter çap sınıflarındaki ağaç sayılarıdır. Bu sayının optimale
yakınlığı veya uzaklığı ile amaç çapı, düzenleme süresi, dönüĢ süresi ve geçiĢ süresi gibi faktörler planlama
esaslarını dolayısıyla da etayı belirler.
Aktüel KuruluĢ Tipleri; Optimale kıyasla kalın çap kademelerinden fazla sayıda gövde bulunması
“YaĢlanmıĢ Seçme Ormanı = A”, Optimale kıyasla ince çap kademelerinden fazla sayıda gövde bulunması
“Genç Seçme Ormanı =B”, Optimale kıyasla orta çap kademelerinden fazla sayıda gövde bulunması “Orta
YaĢlı Seçme Ormanı = C” ve bu üç kuruluĢun dıĢında kalan veya bunların karıĢımından oluĢan “Aktüel Seçme
Ormanı = D” rumuzu ile gösterilir. GA, GKnB, GÇsC, KnÇsD, vb.
Madde:8 - Baltalık ormanlarında meĢcere tipleri ağaç türü, kapalılık (sıklık veya dip kütük sıklığı) ve
yaĢ kriterlerine göre ayrılır.
MeĢcere tipi ayrımında gerektiğinde hasılat sınıflarına da yer verilebilir.
Madde:9 - Fonksiyonel planlamada ağaçsız alanların ayrımı da en az ormanlık alanların ayrımı kadar
önemlidir. Orman dıĢı ve ağaçsız alanlarla ilgili olarak Fonksiyonel Planlama Süreci emri ekindeki aĢağıdaki
tabloya göre iĢlem yapılacaktır. Bu tablodaki alanlar, fonksiyon ve meĢcere haritasında sarı renge
boyanacaktır.
Verimli ormanlar içerisinde bulunan doğal bozuk ve ağaçsız alanlar, biyolojik çeĢitliliğin korunması
ve yaban hayvanlarının otlama alanı olması yanında; orman yangınları sırasında çeĢitli canlı türleri ve
insanların yaĢamlarını kurtarabilecekleri sığınaklardır. Bu sebeple üç hektara kadar alana sahip tüm bozuk ve
açıklık alanların ve ayrıca bu fonksiyonu yerine getirdiği tespit edilen daha fazla büyüklükteki bozuk ve
açıklık alanların korunması ve yapılarının devam ettirilmesi gerekliliği hakkında planda bilgi verilecektir.
ORMAN DIġI VE AĞAÇSIZ ALANLARIN SĠMGELENMESĠ VE KODLANDIRILMASI TABLOSU
6
4-O
RM
AN
SIZ
AL
AN
Ana Sembol Alt Sembol Kod
00-Ağaçlandırılmaya
hazırlanmıĢ açık alan (Ag0)
01-Ağaçsız orman toprağı,
Otlak, Yayla, Çayır, Bozkır (
OT )
02-Erozyonlu alan ( E )
03-Orman Fidanlığı ( F )
04-Kayalık, TaĢlık ( T )
05-Kum ( Ku )
06-Bataklık, Sazlık ( Bk )
07-Göl, Bent, Baraj, Nehir (
Su )
08-Mera (mera tescilli sahalar)
( Me )
09-Ġskân alanı ve
Mezarlık ( Ġs )
10-Orman deposu ( Dp )
11-Tarım arazisi ( Z )
12-Ocak (Oc)
13-Diğer Ġzin VerilmiĢ Alanlar
(Ts)
Dikime hazırlanmıĢ orman
toprağı
Ağaçsız orman toprağı
Otlak
Yayla
Çayır
Bozkır
Yüzey Erozyonu
Oluk Erozyonu
Orman Fidanlığı
Kayalık, TaĢlık
Kumul
Bataklık, Sazlık
Göl
Bent
Baraj
Nehir
Mera
Ġskân
Mezarlık
Orman deposu
Tarım arazisi
Ocak
Tesis
401100
401110
401111
401112
401113
401114
402120
402121
403130
404140
405150
406160
407170
407171
407172
407173
408180
409190
409191
410200
411210
412220
413230
Madde:10 - Belirtilen kriterler yardımıyla, önce Bilgisayar ortamında “MeĢcere Taslak Haritası” elde
edilir. Bu taslak harita, arazi çalıĢmasının her aĢamasında kontrol edilerek (istikĢaf), ağaç türleri ve karıĢım
oranlarında, meĢcere geliĢim çağı ve kapalılık sınıflarında, meĢcere tipleri ve ormansız alanların sınırlarının
geçirilmesinde görülen hatalar için, gerekli düzeltmeleri yapılır.
KesinleĢmiĢ orman kadastro haritalarının varlığı halinde, orman iĢletmesi tarafından amenajman
planındaki altlıklara uygun bir formatta bu haritalar plan yapıcıya verilir, böylece kadastro sınırları ile
amenajman altlıklarının uyumu sağlanır. Devlet ormanı dıĢında kalan ormanlık alanlar ayrı bir iĢletme
sınıfında gösterilir, faydalanma amaçlı planlama yapılmaz.
Planların rapor bölümünde; “22 numaralı tabloda yer alan ağaçsız alanların bir kısmının devlet
mülkiyeti dıĢında olabileceği; bu sebeple, bu tabloda gösterilen alanlarla ilgili projeler yapılırken mülkiyet ile
ilgili sorunların göz önünde tutulması gerektiği” belirtilecektir.
Arazi çalıĢmaları tamamlandığında “MeĢcere Taslak Haritası” tamamlanmıĢ ve “MeĢcere Haritası”
ortaya çıkmıĢ olur. Sayısal ortamda alan ölçümleri kesinleĢmiĢ harita üzerinden alanlar hektar cinsinden
virgülden sonra bir hane yürütülerek ölçülür. 18,1 ha, 23,3 ha, 11,7 ha. gibi. Ġzin irtifak hakları vb. özel
durumlarda hassasiyet artırılabilir.
En küçük meĢcere tipi alanı 0.5 hektardır. Ormanlık alan ve ormansız alan sınırlarında bu miktar 0.3
hektara kadar küçültülebilir.
Madde:11 - Alan ölçmelerinde bölmecikler esas olmakla birlikte bölme alanı da ölçülür ve birbiri ile
uygunluğu sağlanır. Bölme alanları toplanarak, plan ünitesinin genel alanı, elde edilir. Bu değer, plan
ünitesinin bütünü ile karĢılaĢtırılır.
Alan ölçümü tamamlandıktan sonra, alan döküm tablosundaki ilgili sütunlarına sembolleri ile yazılır.
Alan döküm tablosundaki bu bilgiler yardımı ile planlamada kullanılmak üzere değiĢik içerikli tablolar
düzenlenir.
7
Madde:12 -YetiĢme ortamı haritası mevcutsa plan yapımında altlık olarak bu haritalar kullanılır. Bu
harita yapılmamıĢsa bonitet haritalarıyla yetinilir.
Bonitet ve yaĢ sınıfları haritaları ile ilgili sayısal değerler veri tabanında bulunacak, meĢcere tiplerinin
bonitetleri ve yaĢ sınıfları alan döküm tablosunda ilgili sütununda gösterilecektir.
AynıyaĢlı ormanlarda bonitet sınıfları; standart yaĢtaki meĢcere üst boyunu (Hakim ağaç boyu)
gösterge alan bonitet tabloları yardımıyla belirlenir. Bu amaçla, her örnek alanda asli türden 1-3 adet hakim
ağaç seçilerek, boyları ve yaĢları belirlenir. Örnek alanların yaĢ ve boy ölçülerinin ortalamasına karĢılık gelen
bonitet sınıfı, bonitet tablolarından bulunur.
Madde:13 - Bonitet haritasının düzenlenmesinde, örnek alanlarda belirlenen bonitet sınıflarından
yararlanılır. Bu amaçla, her örnek alanın haritada gösterilen yerine, ilgili örnek alanın bonitet sınıfı yazılır.
Farklı bonitet sınıfı sınırlarının geçirilmesinde; dere, sırt gibi arazi Ģekilleri ile meĢcere tipi sınırları dikkate
alınır. Bunların bulunamaması halinde, sınır, örnek alanlar arasındaki mesafenin ortasından geçirilerek belli
edilir.
Tepe kapalılığı % 10 ve daha aĢağıda olan, galip ve yarı galip ağaçları bulunmayan ormanlar ile
ormansız alanlar için bonitet tayini gerektiğinde, iĢletme sınıfı için hesaplanacak ortalama bonitet sınıfı alınır.
Bu alanların küçük olması (10-15 ha.) halinde, bonitet sınıfı en yakın ormanlık alanın bonitetine göre
kararlaĢtırılır.
Madde:14 - DeğiĢikyaĢlı ve düĢey kapalı olan, özellikle seçme ve devamlı orman kuruluĢunda
alanların, bonitet sınıfı tayini; 1.30 metredeki çapı 38 cm ve daha yukarıdaki gövdelerin çap-boy
ortalamalarını esas alan Flury Metoduna ya da göğüs hizasındaki yaĢ ve üst boy ortalamasına dayanan bonitet
tabloları yardımıyla belirlenir.
12, 13 ve 14. Maddelerdeki genel açıklamalar bonitet sınıfları ve haritalarının nasıl yapılacağına dair
olup, önceki planlarda boniteti belli olmayan fakat aktüel durumu verimli olan sahalar için söz konusudur.
A Ğ A Ç S E R V E T Ġ V E A R T I M E N V A N T E R Ġ
Madde:15 - Örnek alanların harita üzerindeki verimli ormanlık alanlara dağıtılmasında Harita ve
Fotogrametri Müdürlüğünden alınan taslak meĢcere haritası esas alınacaktır. Arazi çalıĢmasının herhangi bir
safhasında taslak meĢcere haritası gelip de teknik yönden ilave örnek alan alınması mutabakat sonunda gerekli
görülür ise, bu örnek alanlar alınacaktır.
Plan ünitesinde,orman ürünleri üretimine konu edilen ekonomik fonksiyonlu aynıyaĢlı 2 ve 3 kapalı
ormanlarda 300mx300m., değiĢik yaĢlı ormanlarda 150x300 m., Ekolojik ile Sosyal ve Kültürel fonksiyonlara
ayrılan prodüktif ormanlar ile tüm fonksiyonların 1 kapalı orman alanlarında örnek alanların aralık ve
mesafesi 600x600 m.dir. Ekolojik ile Sosyal ve Kültürel fonksiyonlara ayrılan değiĢik yaĢlı ormanlarda her
bölmede yeteri kadar örnek alan olmaması durumunda aktuel kuruluĢu benzer bölmeler birlikte
değerlendirmeye tabi tutulur.
GençleĢtirme çalıĢmalarının devam ettiği alanların tamamına 300x300m. aralıkla örnek alanlar
atılacak, buna rağmen yetersiz olursa ilave örnek alan atılacaktır.
Sistematik örnek alanlar ayrı bir katman halinde bilgisayar ortamında atılacak ve kuzeyden güneye ve
batıdan doğuya olmak üzere tamamına ardıĢık numara verilecektir. Bu örnek alanlar katmanı veri tabanında
saklanacaktır. Ancak yetersiz envanter karnesi ile değerlendirilen meĢcere tiplerinde anormal değerler ortaya
çıkmaktadır. Bu nedenle, hiçbir meĢcere tipinden ve kuruluĢ tipinden 3 ten az örnek alan alınmayacaktır.
Yapılan karelajda bu sayıdan az örnek alan isabet eden meĢcere tiplerinde ara örnek alanlar alınacaktır.
Madde:16– a)AynıyaĢlı ormanlarda örnek alanlarının büyüklüğü; %11–40 (1) kapalı meĢcerelerde
800 m2, %41–70 (2) kapalı meĢcerelerde 600 m
2, %71–100 (3) kapalı meĢcerelerde 400 m
2 dir. (ab)
meĢcerelerinde deneme sahası büyüklüğü 100–400 m² dir.
b) Örnek alanlar daire Ģeklinde alınır.
400 m2 lik örnek alanın yarıçapı 11,28 m,
600 m2 lik örnek alanın yarıçapı 13,82 m. ve
800 m2 lik örnek alanın yarıçapı 15,96 m. dir.
DeğiĢikyaĢlı ormanlarda ve katlı meĢcerelerde örnek alanların büyüklüğü 600m2 dir.
8
Madde: 17- Baltalık iĢletme sınıfında örnek alanların arazide alınması ile ilgili olarak Ģu Ģekilde iĢlem
yapılacaktır: Her kesim parselinin yaĢı tespit edilecektir. 15 ve daha yaĢlı kesim parsellerinde parseli temsil
eden bir yerden 10x10= 100 m2 lik 1 adet örnek alan kesilerek çıkan odunlar ster yapılacak ve hektardaki
servet bulunacaktır. Tespit edilen bu servet, kesilen alanın yaĢına bölünerek hektardaki yıllık artım
bulunacaktır. Aynı ağaç türü ve kapalılıktaki kesim parsellerinden alınan örnek alanların değerleri
birleĢtirilerek bunların ortalamalarından kesim düzenine ait sonuçlar elde edilecektir. Bu Ģekilde alınacak
örnek alanların sayısı her kesim düzeninde 3 den az olamaz. Bu suretle tespit edilen aynı değerdeki yıllık
artımlar, 15 yaĢından daha genç kesim parsellerine de teĢmil edilerek servetler bulunacaktır.
Madde:18– Sayısal ortamdaki harita üzerinde sistematik olarak atılan örnek alanlar arazide bulunur.
Bu iĢlem için haritada belirgin ve arazide kolay bulunabilecek “Röper” noktalarından yararlanılır. GPS aleti
veya 25 metrelik ip ve 0,5 (yarım) derece hassasiyetli pusula ile röperden örnek alana hareket edilir. Ölçülen
mesafe planimetrik mesafe olduğundan eğimli arazilerde topoğrafik mesafe hesaplanır.
Madde:19– Röperden örnek alana veya örnek alandan diğer örnek alana gidiĢ sırasında meĢcere
değiĢiklikleri örnek alan karnesine not edilir. Her örnek alan karnesinde geliĢ yeri, açısı ve mesafesi yazılır ve
krokisi çizilir
Madde:20- Örnek alanların arazideki yerlerinin değiĢtirilmemesi esastır. Ancak aynıyaĢlı ormanlarda
envanter meĢcere tipine yönelik yapıldığından meĢcere tipi sınırındaki noktalar, meĢcere tiplerinden birisine
belli bir açıyla 50 m. ye kadar kaydırılır ve hangi yönde ne kadar mesafe kaydırıldığı karneye not edilir.
DeğiĢikyaĢlı ormanlarda da bölme veya bölmecik sınırındaki noktalar bölme veya bölmeciğe kaydırılır. Bu
durum örnek alan karnesinde belirtilir.
Madde:21 - Örnek alanların yeri belirlendikten sonra merkezine kazık çakılır ve üzerine geliĢ yönüne
bakacak Ģekilde ayna açılarak örnek alanın numarası yazılır. Kazığa en yakın kalın çaplı ağacın kabuğu 1,5–2
metre arası yükseklikten çepeçevre, sağlığını bozmayacak Ģekilde kabuğu soyularak iĢaretlenir veya Ģerit
bağlanır.
Madde:22 – Ucu halka Ģeklinde ve üzerinde örnek alan büyüklüklerine göre iĢaret bulunan ip yardımı
ile örnek alanın sınırları belirlenir. Halka örnek alan merkezine çakılmıĢ kazığa geçirilir. Gergin Ģekilde ve
saat yönünde dönülerek ölçmeye baĢlanır. Ölçülen her ağacın üzerine merkeze (kazığa) bakacak Ģekilde
numara yazılır. Daire içindeki 7,9 cm den daha büyük çaptaki bütün ağaçlar ölçülür, numaralandırılır ve örnek
alan karnesine iĢaretlenir.
Madde:23 - Örnek alanlarda yapılacak ölçümlerin yazılacağı envanter karnesi(Tablo No:9) Ģu Ģekilde
doldurulacaktır:
a-Bölge Müdürlüğü, ĠĢletme Müdürlüğü ve Plan Ünitesi kodları mutlaka yazılacaktır.
b-Örnek alanın numarası ve büyüklüğü mutlaka yazılacak, yazılmamıĢ karneler iptal edilecek,
değerlendirmeye alınmayacaktır.
c-Örnek alandaki 1,30 çapı 7,9cm den fazla olan bütün ağaçların arazi eğimine göre üst kısmından
1,30 çapı ölçülerek cm. olarak yazılacaktır. Çatallı ağaçlarda çatalın 1,30 un altında olması durumunda iki
gövde olarak, üstünde olması durumunda tek gövde olarak ölçülecektir. Eksantrik(yuvarlak olmayan) gövdeler
iki taraftan ölçülen çapların aritmetik ortalaması alınarak yazılacaktır.
d-Ölçülen bütün ağaçlara birden baĢlanarak ardıĢık olarak numara verilecek, tür kodu, kalite sınıfı
yazılacaktır. AynıyaĢlı ormanlarda silvikültürel durum da yazılacaktır.
e-YaĢ; aynıyaĢlı ormanların amenajmanı ve bonitet tayini bakımından esas faktör olduğundan,
aynıyaĢlı ve tek katlı meĢcerelerde sadece bir katın yaĢı, iki katlı meĢcerelerde her iki katın yaĢları burgu
salmak veya ağaç kesmek sureti ile ayrı ayrı tespit edilir. Burguda sayılan yaĢa, fidan yaĢı ilave edilir.
DeğiĢikyaĢlı ormanlarda, yaĢ tespitine gerek yoktur.
f- Bonitet tayininde kullanılmak üzere, meĢcere üst boyunu bulmak için 1-3 hakim üst boyları ve
yaĢları tespit olunur.
DeğiĢikyaĢlı (seçme) ormanlarında; bonitet tayini Flury Metoduna göre yapılır. Bunun için siper
etkisinden kurtulmuĢ, serbest büyüyen 38–50 cm. veya 52–70 cm. çap sınıflarına giren 1-3 ağacın çap ve
boyları ölçülür.
9
g-) Dikili gövde hacim ve artım tabloları önceki planlardan alınır. Ancak bu tablolar fiili durumla
bariz farklar oluĢturuyorsa, tabloların plan yapımı esnasında yenilettirilip yenilettirilmeyeceğine dair ihale
özel Ģartnamelerine açık olarak bu hüküm yazılır.
Dikili Kabuklu Gövde Hacim Tablosu yapılacak ise buna idare karar verir ve örnek alanlarda, çap-boy
eğrisini çizebilmek için, en az (2) ağacın boyları ve 1.30 m.deki çapları ölçülür. Bu amaçla; çatal, eğri, tepesi
kırık veya baĢkaca kusurlu ağaçlar seçilmez ve mümkün olabildiği kadar örnek alanı temsil edebilen ağaçlar
seçilir. Plan ünitesi veya iĢletme sınıfında her çap kademesinden, imkân nispetinde eĢit sayıda ağaçların boy
ve çapları ölçülür.
h- Dikili Kabuklu Gövde Artım Tablosu yapılacak ise buna idare karar verir ve örnek alanlarda,
Meyer Metodu ile artım tayini için en az (3) ağacın 1.30 m.deki yüksekliğinden artım kalemi alınarak,
kabuktan itibaren ilk (10) halka ve çift kabuk kalınlıkları ölçülerek, tabloya geçirilir. Objektif kalınabilmesi
için, artım kalemi; merkeze en yakın değiĢik çaplı ağaçlardan ve plan ünitesinde veya iĢletme sınıfında, her
çap kademesinden mümkün olabildiği kadar eĢit miktarda ağaç alınır. Artım kalemi, kompasın hareketli
kolunun ağaca temas ettiği yerden alınır.
ı-) Örnek alandaki dikili kuru, devrik ve hayatiyetini devam ettiremeyecek olan ağaçlar, ayrıca tespit
edilir ve 1.30 m.deki çapları ölçülerek envanter karnesindeki ilgili kısmına yazılır.
i-) AynıyaĢlı ormanlarda, silvikültürel etanın tayinine temel teĢkil etmek üzere; meĢcerenin aktüel
bünye ve kuruluĢu incelenir ve bu kuruluĢun, götürüleceği gaye kuruluĢu tespit edilir. Ġlgili meĢcerenin
muhtemel orman fonksiyonu da dikkate alınarak bu gaye kuruluĢuna ulaĢabilmek için, meĢcereye
uygulanması gereken silvikültürel müdahalelere olan ihtiyaç ve miktarlar kararlaĢtırılır.
Bu maksatla gerek gençleĢtirme ve gerekse bakım alanlarında, silvikültürel mülahazalarla ilk (10)
yılda çıkarılması icap eden gövdeler belli edilir ve 1.30 m.deki çaplar ölçülerek, envanter karnesine geçirilir.
j-) Varsa, odun dıĢı orman ürünleri için de gereken tespit ve ölçmeler yapılarak, tabloda gösterilir.
k-) Ormanda meydana gelen hava kirliliği, böcek, yangın, fırtına, kar, çığ, don, yıldırım ve benzerleri
gibi biyotik ve abiyotik olayların Ģekil ve derecesi ile bunların özel envanterine iliĢkin bilgiler, envanter
karnesindeki ilgili bölümlere geçirilir.
l-) AynıyaĢlı ormanlarda, gençleĢtirmeye verilen veya bakıma alınacak meĢcerelerden olup olmadığı,
belli edilir.
Madde:24 - Kalite sınıfları; ibreli türlerde gövde boyunun dipten 1/3, yapraklılarda 4-8 metrelik
kısmına göre belirlenir. Buna göre:
1. Düzgün gövdeli, daire maktalı, dalsız veya az dallı ağaçlar (1.sınıf tomruk verebilecek ağaçlar),
2. Hafif eğri ve dallı, maktalı daireden farklı veyahut hafif buruk ağaçlar (2.sınıf tomruk verebilecek
ağaçlar),
3. Çok eğri veya çok dallı veya çok buruk ağaçlar (3.sınıf tomruk verebilecek ağaçlar),
4. Fena Ģekilli ve hiçbir surette tomruk istihsaline elveriĢli olmayan ağaçlar (Kısmen sanayi odunu ve
daha ziyade yakacak odunu verecek veya lif, yonga sanayinde kullanılabilecek ağaçlar).
Genç ağaçlar için, bugünkü durumu muhafaza ederek büyüyeceklerine göre hüküm verilecektir.
Madde:25 – Sağlık durumuna göre: 1-Sağlıklı, 2-Hastalıklı ve 3- Dikili kuru Ģeklinde;
Silvikültürel durumuna göre: 1- Ġlk on yılda kalması gerekenler, 2 – Ġlk on yılda çıkarılması gereken
ağaçlar ve 3- Dikili kuru, devrik ve yaĢamını devam ettiremeyecek olan ağaçlar Ģeklinde kodlanır.
ORMAN FONKSĠYONLARININ AYRILMASINA ĠLĠġKĠN GENEL AÇIKLAMALAR
A-EKONOMĠK FONKSĠYONLU ORMANLARDA:
1- AynıyaĢlı Ormanlarda:
Madde:26 -Üretim ormanı olarak ayrılan orman alanlarından yetiĢme ortamı Ģartları açısından
herhangi bir olumsuzluğa sahip olmayan, tek ağaç türünden (Göknar türleri hariç) veya ıĢık ağaçlarından
oluĢan karıĢık ormanlar aynıyaĢlı ve maktalı (küçük grup – büyük alanlarda) olarak planlanmalı ve
iĢletilmelidir.
Ancak; planlamada yaĢ sınıfları yönteminin küçük maktalı varyantı (yaĢ sınıfı alanının ormana
dağıtılması sistemi) kullanılmalı, büyük alanlarda ve bloklar halinde gençleĢtirme iĢlemi yapılmamalı
mümkün olduğu kadar plan ünitesine dağıtılmalıdır.
10
2-DeğiĢikyaĢlı Ormanlarda:
Madde:27 -Ağaç türlerinin ve yetiĢme ortamının elverdiği ölçüde değiĢikyaĢlı orman kurmaya uygun
yapıda olan gölge ve yarıgölge ağaçlarının oluĢturduğu ormanlar değiĢikyaĢlı (seçme veya devamlı) orman
formunda iĢletilir. Göknar ve göknar ağırlıklı alanlar ise seçme olarak planlanacaktır.(Ancak değiĢikyaĢlı
orman kurulması mümkün olmayan ve gençliğin gelmesinde problem olan sahalar hariç)
3- Baltalık ormanlarında: Madde:28 – Baltalık ormanlarda sistematik örnek alan metoduna gerek yoktur. 24.maddede belirtilen
esaslara göre örnek alanlar belirlenecektir.
Bozuk vasıflı koru ve baltalık ormanlarında, servet tahminen veya gerektiğinde yeterli sayıda örnek
alan almak sureti ile tayin edilir.
4-Odun dıĢı ürün üretim ormanlarında:
Madde:29 – Ġlgili alanlar ile ilgili ürünün hektar değerleri ĠĢletmesince planlamacıya verilecektir.
B-EKOLOJĠK VE SOSYAL FONKSĠYONLU ORMANLARDA:
Madde:30 - Ekolojik fonksiyonlu ormanlarda:
1- Doğayı Koruma Ormanları:
Doğayı korumak, onu doğa Ģartlarına terk etmek anlamında algılanmamalı, bilinçli silvikültürel
müdahalelerle yapısının iyileĢtirilmesi, güçlendirilmesi ve ekosistem olarak devamlılığının sağlanması
anlaĢılmalıdır. Aksi takdirde bu orman alanlarının doğal süksesyon seyri içinde varlıklarını sürdürebilmeleri
rastlantılara bağlı olur. Bu rastlantılar orman açısından olumlu geliĢmezse orman tamamen veya kısmen o
alandan uzaklaĢabilir ve/veya yok olabilir. Bu nedenle, doğayı koruma ormanı olarak ayrılan orman
alanlarında da mevcut ekosistemi Ģoka sokmadan bilinçli, doğaya yakın silvikültürel müdahalelerde
bulunulması zorunludur.
Doğayı koruma ormanı, doğaya yakın bir anlayıĢla planlanmalı ve iĢletilmelidir.
Korumaya ayrılan orman alanlarında ağaç türlerinin biyolojik özelliklerinin elverdiği ölçüde büyük
maktalı orman kuruluĢları terk edilmeli, “Grup, Büyük Grup ve Küçük MeĢcere” boyutlarına indirilmelidir.
Ağaç türlerinin biyolojik özelliklerinin elverdiği ölçüde tabakalılık oluĢturulmalı, karıĢık meĢcere
kuruluĢları ve doğal yapısı korunmalıdır. Bu yapı bakım müdahaleleri ile desteklenmelidir.
Özel Statülü Alanlar: ĠĢletme amacı; Milli Parklar, Tabiat Parkı, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban
Hayatı Koruma ve GeliĢtirme Sahaları vb. gibi olan statülü ve özel birimlerce yönetilen alanlarda envanter ve
planlama özel esaslara tabi olarak yapılacaktır.
Ekolojik Etkilenme (GeçiĢ) Bölgesi, Hassas Ekosistemler, Kıyı Ormanı, YetiĢme Yeri Çok Kötü
Alanlar, Yüksek Koruma Değeri TaĢıyan Alan, Yüksek Dağ Ekosistemi, Alpin Zonu, Doğal YaĢlı Ormanlar
Sit Alanı vb. gibi özel silvikültürel iĢlem gerektiren alanlarda envanterin nasıl yapılacağı iĢletme amacına göre
belirlenecektir.
2- Erozyonu Önleme Ormanları:
Erozyonu önleme (toprak koruma) ormanı ağaç türü ya da türleri uygun olduğu sürece devamlı orman
ya da değiĢikyaĢlı olarak planlanmalı ve iĢletilmeli, tabakalı bir yapı oluĢturulmalıdır.
Ağaç türü ya da türlerinin buna uygun olmaması durumunda planlama yaĢ sınıfları amenajman
metodunun küçük maktalı varyantı (yaĢ sınıfı alanının ormana dağıtılması sistemi) kullanılarak yapılmalı,
büyük alanlarda aynıyaĢlı ve tek tabakalı meĢcerelerin oluĢmasına engel olacak Ģekilde planlama ve
uygulamalar yapılmalıdır.
Erozyonu önleme (toprak koruma) ormanlarına yapılacak her müdahalenin doğaya yakın anlayıĢta
olmasına özen gösterilmelidir.
GençleĢtirme çalıĢmaları küçük alanlarda (Grup, Büyük Grup, Küçük MeĢcere boyutlarında)
yapılmalı, en fazla 5 ha. (ıĢık ağaçlarında) olmalı özel ve genel gençleĢtirme süresi uzun tutulmalıdır.
Toprak koruma ormanında büyük maktalar halinde tıraĢlama yapılmamalıdır.
3- Ġklim Koruma Ormanları:
Ġklim koruma ormanı, yerleĢim yerlerini, dinlenme tesislerini, tarım alanlarını soğuk havanın
zararlarından, rüzgârın zararlı etkisinden, hava değiĢimlerinden koruyan ve bulunduğu yerin iklimini
iyileĢtiren ormandır.
11
Ġklim koruma ormanları soğuk hava oluĢumunu ve rüzgârın hızını keser, hava akımlarının yönünü
değiĢtirerek havanın temizlenmesini sağlar. Bu ormanlarda gençleĢtirme çalıĢmaları küçük alanlarda ve uzun
sürelerde gerçekleĢtirilmelidir.
Madde:31 – Sosyal fonksiyonlu ormanlarda:
1- Hidrolojik Fonksiyonlu Ormanlar:
Hidrolojik fonksiyon gören orman, taban suyunun, akarsu, tatlı su gölü, gölet ve barajlardaki suların
temiz tutulmasını, su kaynaklarının sürekli ve düzenli olmasını sağlayan ormandır.
Çoğu zaman aynı alanda yer almaları gereken bol su sağlamak amaçlı hidrolojik fonksiyonla, toprak
koruma fonksiyonunun genellikle çatıĢma halinde oldukları dikkat çekicidir. Su kaynakları, akarsu, su toplama
havzaları, göl, gölet ve barajlarda bir yandan daha çok su olması arzu edilirken, bir yandan da özellikle
ülkemizin topoğrafik Ģartları dikkate alındığında toprak erozyonundan olumsuz yönde etkilenmelerinin
önlenmesi de çok önemlidir.
Bol su sağlamak amaçlı hidrolojik fonksiyon gören bir ormanda daha az göğüs yüzeyi bulunması arzu
edilirken, toprak koruma fonksiyonu gören bir ormanda da aksine daha fazla göğüs yüzeyinin bulunması
istenilmektedir. Keza, toprak koruma ormanında tabakalı bir yapı istenirken, su üretimi açısından da maktalı
bir yapı daha uygun olmaktadır.
Ġçme Suyu Koruma ve Su Kaynaklarını Koruma ormanları ( suyun kalite ve sürekliliğinin önemli
olduğu), ağaç türü veya türlerinin uygun olması durumunda “DeğiĢikyaĢlı” ya da devamlı orman formunda
planlanmalıdır.
Kullanma suyu koruma ormanlarının (sadece su veriminin önemli ve ön planda olduğu) aynıyaĢlı
olarak planlanmalıdır.
2- Toplum Sağlığı ve Estetik Fonksiyonlu Ormanlar:
Toplum sağlığı fonksiyonu gören orman; gürültünün, zehirli gaz ve atıkların, tozun ve ıĢınların zararlı
etkisini, sanayi ve diğer faaliyetlerden kaynaklanan çeĢitli olumsuzlukları, çevre kirliliğinin etkilerini azaltır,
bunların insanın ruh ve beden sağlığını olumsuz etkilemesini önler. Bu ormanlar, filtre etme özelliği nedeniyle
tozların havaya karıĢmasını engeller, havayı temizler, sağladığı hava akımı nedeniyle hava kalitesini iyileĢtirir,
gürültüyü azaltır, toprak ve bünyesindeki bitkiler zehirli gazları absorbe eder.Özellikle; sanayi tesislerinin
etrafındaki ormanlar bu fonksiyonu görmek üzere ayrılmalıdır. Otoban, karayolu, demiryolları ile yerleĢim
yerleri arasındaki ormanlar da gürültüyü önleme açısından toplum sağlığı fonksiyonu görecek alanlar olarak
ayrılır. ġerit halinde düĢünüldüğünde bu alanların geniĢliğinin en az 50-100m. olması gerekmektedir.
Estetik (görüntüyü koruma) fonksiyon gören orman; doğanın ve çevrenin görüntüsünü bozan,
görüntüsüyle rahatsız edici olan maden, taĢ, mermer ocakları, fabrikalar, tuğla-kiremit fabrikaları gibi tesisleri
gizler, ayrıca estetik görüntüler yaratır.
Devamlı olarak çevrenin doğal görüntüsünü bozan ve bu nedenle insanları rahatsız eden mekânları
örten, gizleyen orman alanları estetik fonksiyon görmek üzere sınırlandırılmalıdır. ġehirlerarası karayolu,
otoban ve demiryolu kenarlarındaki orman alanlarında da estetik görüntüler oluĢturabilmek amacıyla kenardan
içeriye doğru yaklaĢık 100m.lik bir bant bu fonksiyonu görmek üzere ayrılmalıdır.
Bu fonksiyonlu ormanlar değiĢikyaĢlı veya aynıyaĢlı olarak planlanır. Toplum sağlığının ön planda
tutulduğu ve zehirli gazlara açık orman alanlarında ağaç türleri karıĢımına yapraklı türler dâhil edilmelidir.
Kent Ormanları, düzenli ve sürekli iĢlem gerektirmeyen alanlar olup temizleme ve sağlık kesimlerinin
yeterli olduğu ormanlardır. Bu nedenle servet ve artım değerleri bir önceki planın güncelleĢtirilmesi sonucu
elde edilir.
3- Ekoturizm ve Rekreasyon, Ulusal Savunma ve Bilimsel Fonksiyonlu Ormanlar: Özel iĢlemlerin yapıldığı veya zorunlu kalmadıkça iĢlem yapılmayan, yönetim esaslarını baĢka
kurumların belirlediği özel amaçlı alanlardır. Yapılacak envanterin niteliği ve entansitesi bu kurumların
isteklerine bağlıdır. Özel istek olmadığı durumlarda önceki planın güncelleĢtirilmesi yeterli olacaktır.
Ekolojik ve sosyal fonksiyonlu ormanlarda, yukarıdaki açıklamalar ıĢığında alınacak örnek alanlar
içerisinden teknik ve diğer nedenlerle plancı, uygulayıcı, denetleyicinin mutabakatıyla alınmaması uygun
görülenlerin yerine örnek alan sayısı değiĢmeyecek Ģekilde baĢka uygun alanlarda ilave noktalar alınabilir.
Plan ünitesi için uygulayıcı tarafından hazırlanan taslak fonksiyon haritalarına arazi çalıĢmaları
aĢamasında, planlayıcı denetleyici ve uygulayıcının katılımıyla son Ģekli verilir.
12
ĠKĠNCĠ BÖLÜM
Planlama ile ilgili Konular ve Envanterin Değerlendirilmesi
PLANLAMA ĠLE ĠLGĠLĠ KONULAR
Madde:32–Bölge Müdürlüklerinin koordinasyonunda Orman ĠĢletme Müdürlükleri düzeyinde
hazırlanmıĢ cetvellerde öngörülen Ġdare Süreleri, planlama sürecinde esas alınacaktır.
Madde:33–Planda “a ve ab” meĢcereleri için eta kararlaĢtırılmayacaktır. (Koruya tahvil edilen
meĢcereler hariç) Uygulamacı bu meĢcerelerin silvikültürel gereksinimleri doğrultusunda bakım yapacaktır.
Madde:34–Tabakalı meĢcerelerde etanın her tabaka için ne kadar verildiği açıkça gösterilecektir. Üst
tabakanın boĢaltılması gereği var ise bu kesin bir Ģekilde ifade edilecek ve miktarı da planlarda yer alacaktır.
Madde:35–Yenilenecek amenajman planlarında gerekli görülür ise; Plan ünitesinde bakıma konu
edilen meĢcerelere (AynıyaĢlı maktalı, Seçme, Devamlı orman vb.) ait kararlaĢtırılan bakım etalarının tamamı
bölme ve bölmecikler itibarı ile sıralanır, plan uygulama süresi için toplam bakım etası, plan uygulama
süresine bölünerek yıllık ortalama miktarı hesaplanır. Bulunan yıllık ortalama bakım etası esas alınarak yıllık
bakım programına alınacak bölme ve bölmeciklerin veya parsellerin seçimi uygulayıcıya bırakılabilir.
Madde:36–1 no’lu Alan Döküm Tablosunda; bölmelerin redüktif alan toplamı yapılmayacak,
gençleĢtirme alanı ayrılmayacak iĢletme sınıfları için redükte hesabı yapılmayacak ve alan döküm tablosunda
gösterilmeyecektir.
Madde:37–13 numaralı “MeĢcere Tipleri Tanıtım Tablosu”nun “Diğer Bilgiler” bölümünde, özel
bilgi vermeyi gerektirecek konular varsa bahsedilecek, bunun haricindeki genel konulardan
bahsedilmeyecektir. MeĢcerede bulunduğu halde tabloda gösterilemeyen ağaç türleriyle yine meĢcerede nadir
olarak rastlanılan ağaç türlerinden bahsedilecektir.
Madde:38–Baltalıkların verim gücü ve kalitesini yükseltmek, modern ve teknik ormancılığın
yapılabilmesini sağlamak, diğer taraftan sosyal yapı ve ihtiyaçlar göz önüne alındığında, orman köylüsünün
kanuni haklarının bir süre daha devamı için, baltalık iĢletmesindeki ormanlar kademeli olarak koruya tahvil
edilecektir.
Madde:39–Yenilenen planlarda koruya tahvil edilen ormanlara münhasır olmak üzere yapılacak
silvikültürel müdahalenin dozuna göre tahmini bir eta m3 veya ster olarak belirlenecektir. Bu etanın tahmini
olduğu, planın ilgili kısmına yazılarak gerçek miktarın uygulama sonucu ortaya çıkacağı vurgulanacaktır.
Madde:40–Verimli baltalık meĢcere tipleri ile bozuk baltalık meĢcere tipleri için ayrı ayrı tablo
düzenlenecektir.
Madde:41–Planlama modeli ve Ģekli ne olursa olsun, kararlaĢtırılan etanın ağaç türlerine göre
dağılımı sadece silvikültürel uygulamalarda yol gösterici ve yönlendirici olmasından ötürü, bölme veya
bölmecik ya da bölme içerisindeki meĢcere tipinde ağaç türleri için verilen rakamlar bağlayıcı değildir. Ancak
eta verilmemiĢ ağaç türlerinin korunması gerektiği bilinmelidir. Bu ifade, düzenlenecek olan planların ilgili
yerinde, uygulayıcıyı bilgilendirmek için mutlaka belirtilmelidir.
Madde:42–Plan dispozisyonundaki konu baĢlıklarından içeriği ile ilgili iĢlem yapılmayan ve bilgi
verilmeyen baĢlıklar yazılmayacaktır (Örneğin plan ünitesinde seçme ya da baltalık iĢletme sınıfı yoksa bu
konulardan hiç bahsedilmeyecek, ancak Klimatolojik Durum ve YetiĢme Ortamı Üniteleri ve Özellikleri gibi
bahislerin sadece ana baĢlığı yazılacak ve altına açıklama yapılacak, konunun diğer maddeleri yazılmayacaktır
Madde:43–Arazi envanter karnelerinde, örnek alanlara giren bütün ağaçların kodları yönetmeliğe
uygun Ģekilde doldurulacaktır. Rumuzu ve kodu yönetmelikte olmayan ağaçların bulundukları yerler meĢcere
tanıtım tablolarında ve planın rapor kısmında belirtilecektir.
Madde:44–Uygulayıcılar ve ilgili Denetim Kontrol BaĢmühendislerinin de katılımı ile düzenlenen
“Protokol”ler, Amenajman Planlarına, Sonsöz Tablolarından hemen sonra konulacaktır.
Madde:45–Son zamanlarda genel envanter yönünden doğal ve yapay orman miktarı önem
kazanmıĢtır. Bu yüzden ağaçlandırma yolu ile kazanılmıĢ orman alanlarını tespit için plantasyon iĢletme sınıfı
ayrılacaktır. (Çk Plantasyon ĠĢletme Sınıfı, Çr Plantasyon ĠĢletme Sınıfı gibi).
Madde:46–MeĢcere haritaları üzerine iĢletme sınıfı ve bakım blokları sınırları çizilmeyecektir.
Madde:47–Ekonomik fonksiyonlu ormanlarda gençleĢtirme alanları, belirtilen kriterler çerçevesinde
seçilmek üzere, yaĢ sınıfları amenajman metoduna göre I nci ve II nci 10 yıllık gençleĢtirme alanları
ayrılmadan, hesaplanan periyodik miktar kadar verilecektir. Plan süreleri, periyodik süre ile aynı olacaktır.
Madde:48–Amenajman Planlarının dispozisyonunda belli bir standarda uyulması için, planların dıĢ ve
iç kapakları 06.06.2006 tarih B 18 1 OGM 0 03 01 250–458 sayılı Daire BaĢkanlığı emrine göre
düzenlenecektir. DıĢ kapakta Bölge ve ĠĢletme Müdürlüklerinden sonra ĠĢletme ġefliği ile “Fonksiyonel
13
Orman Amenajman Planı” ibaresi yer alacaktır. Bunlardan sonra ana fonksiyonlar ve altlarında iĢletme
sınıfları adları ile plan süreleri gösterilecektir. Son Söz Tablo 1 de bu emre göre düzenlenecektir. Ġç kapakta
ise aynı düzenleme bozulmadan alt fonksiyonlar ile iĢletme amaçları kodlarıyla beraber iĢletme sınıfları adları
Fonksiyonel Planlama Süreci emrine uygun Ģekilde yer alacaktır.
Madde:49–Silvikültür planları uygulayıcılar tarafından yapılmakta olup, ek plan niteliğindedir.
Silvikültür planlarının, amenajman plan yapımı sırasında eĢ zamanlı olarak yapılması ve en geç mayıs baĢına
kadar yetiĢtirilmesi sağlanacaktır.
Ek plan niteliğinde bulunan silvikültür, odun dıĢı orman ürünleri, tohum meĢceresi planları v.b.
amenajman planlarında “SONSÖZ” den sonra yer alacaktır.
Ayrıca planlara ait CD’ler ve mobil hard diskler kapaklarda düzenlenecek bir cebe(göze) takılacaktır.
Madde:50–GençleĢtirilecek meĢcerenin topoğrafik yapısı ve toprak özellikleri incelenecektir. Çok
dik, kayalık ve erozyona maruz olan, yeterli mutlak ve fizyolojik derinliği bulunmayan, ana kayanın yatay
olarak tabakalaĢtığı alanlar kesinlikle gençleĢtirmeye konu edilmeyecektir.
Sosyal baskı oluĢturabilecek yayla, köy ve benzeri yerleĢim alanlarının bitiĢiğindeki ormanların
gençleĢtirme alanı olarak seçiminde dikkatli olunmalıdır.
Madde:51–Faydalanmayı düzenleme metotları olarak ana amacı odun üretim fonksiyonu olan
ormanlarda, ağaç türünün biyolojisinin elverdiği ölçüde (seçme ormanı dıĢında)“YaĢ Sınıfları Metodu”; ana
amacı ekolojik ve sosyal fonksiyonlu ormanlarda, yetiĢme ortamı verim gücünün zayıf veya ağaç türlerinin
değiĢikyaĢlı orman kurmaya uygun olmaması halinde” YaĢ Sınıfları Metodunun Küçük Maktalı Varyantı”
seçilerek daha uzun idare süresi ile gençleĢtirme alanları plan ünitesi içersinde olabildiğince dağıtılacaktır.
Madde:52–Sedir ağaç türü ile ilgili gençleĢtirme sahaları öncelikle 0 – 0,1 kapalı alanlardan, daha
sonra 0,1 – 0,4 kapalı alanlardan seçilecek, 0,4 ten fazla kapalı saf Sedir meĢcerelerinin, vasfı, boyutu (alanı)
ve yaĢı ne olursa olsun gençleĢtirmeye konu edilmeyecektir. Ancak çok yaĢlanmıĢ, gerek biyotik gerekse
abiyotik nedenlerle kurumaya, çürümeye yüz tutmuĢ, çökme tehlikesi olan meĢcereler gençleĢtirmeye konu
edilebilecektir.
Madde:53–Sedir sahalarında, yetiĢme ortamı envanterleri ve fonksiyon haritaları yapılıncaya kadar,
özellikle prodüktif Sedir ormanlarında, halen yapılmakta olduğu gibi bariz kriterler çerçevesinde (sarp, alpin
zon, çığ alanları, turistik ve anıt niteliği gibi) fonksiyonuna göre iĢletme sınıfı ayrılmasına devam edilecek,
ancak ayrılan bu sahalarda, baĢta koruma olmak üzere, ormanın sağlık ve stabilitesini artırıcı silvikültürel
iĢlemler (boĢlukların ekim ve dikimle doldurulması, temizlik kesimleri vb.) planda uygulayıcıya direktif
olarak verilecektir.
Madde:54–Amenajman planlarında; Ardıç iĢletme sınıfı olarak ayrılan ormanlarda, gençleĢtirme
alanları bozuk veya (1) kapalı meĢcerelerden öncelikli olarak yapay gençleĢtirmeye uygun yerlerden
alınacaktır. Bozuk ve 1 kapalı Ardıç meĢcereleri var iken bunların dıĢındaki meĢcerelerden gençleĢtirme alanı
seçilmeyecektir.
Madde:55– 2011 yılı planlama çalıĢmalarında, 27, 29, 29/A, 29/1, 29/2 tabloları yapılmayacaktır. Bu
tabloların yerine 23-1 nolu tablo yapılacaktır. Amenajman planı yenileme çalıĢmalarında budama yapılan ve
yapılacak bölme no’ları iĢletmecilerden istenecektir. Bu bölmeler 23-1 nolu tabloda açıklanır.
Madde:56–Odun üretimi fonksiyonlu ormanlarda ölü, yaĢlı, kuru, kovuk vb. ağaçlardan hektarda 1–2
adedinin bırakılması ile ilgili olarak planda hatırlatma yapılacaktır.
Madde:57-MeĢcere tipi ayrımında çağ sınıfları ve karıĢıklık belirlenirken hacim ve ağaç adedi birlikte
göz önünde bulundurulacaktır.
Madde:58-Batı Karadeniz Bölgesindeki değiĢikyaĢlı ormanların planlanmasında Prof. Dr. Ġsmail
Eraslan, Ormancılık AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Orman Yüksek Mühendisleri ġerif Yüksel ve Nejat
Giray’ın müĢtereken yayınlamıĢ oldukları “Batı Karadeniz Bölgesindeki DeğiĢikyaĢlı Koru Ormanlarının
Optimal KuruluĢları Hakkında AraĢtırmalar” adlı eserden veya Prof.Dr. Ömer SARAÇOĞLU’nun bu konu ile
ilgili eserinden yararlanılacaktır.
Madde:59-MeĢcere haritası en geç arazi çalıĢmaları sonunda bitirilecektir.
Madde:60-Bozuk baltalık sahalarda yapılacak çalıĢmalar için zaman ve mekân düzenlemesi
yapılmayacaktır.
Madde:61-Örnek alanda ölçülen ağaçlar bir karneye sığmayacak Ģekilde fazla ise ikinci bir karne
kullanılacak ve bu karneye birinci karnenin son numarasını takip eden numara verilerek devam edilecektir. Bu
durumda karnelere sayfa numarası yazılarak küçük sayfa numaralı karne üstte kalacaktır.
Madde:62-Orman amenajman plan haritaları, 2005 yılından itibaren bilgisayar ortamında coğrafi bilgi
sistemi programları kullanılarak çizilmektedir. Konumsal verilerin standart formda elde edilmesi, hem
14
ormancılık sektörü için ileride hazırlanacak Konumsal Orman Bilgi sistemine, hem de Türkiye genelinde
ulusal veritabanının oluĢturulmasına imkân sağlayacaktır. Bu kapsamda, yapılan haritaların ortak bir veri
tabanına aktarılabilmesi için, konumsal verilerin standart formda sağlanması gerekmektedir. Bununla ilgili
olarak orman amenajman plan haritaları “Orman Amenajman Planı Haritalarının Bilgisayar Ortamında Çizim
Tekniği” konulu genel müdürlük emrine göre düzenlenecektir.
Genel alanı çok büyük olup haritası 2 veya daha fazla parçadan oluĢan orman iĢletme Ģefliklerinin
fonksiyon haritaları çıktıları 1/50.000 ölçekli olarak alınabilecektir.
Madde:63-ĠĢletme sınıflarının standartlaĢtırılması, kodlanarak planlarda yer alması ve yeni sonsöz 1-7
nolu tabloların düzenlenmesi ile ilgili genel müdürlük emrine göre hareket edilecek ve ayrıca ormanlık
alanlarımızdaki karbon birikimi miktarının hesaplanması ile ilgili son söz Tablo No:8 doldurularak planlarda
yer alacaktır.
Madde:64-Önceki plana ait bölme sınırları ve numaraları prensip olarak değiĢtirilmeyecektir. Ancak
kuruluĢ değiĢiklikleri olması halinde yeni kuruluĢ doğrultusunda iĢlem yapılacaktır. Ġç ayrım düzeninin
kurulmasında mevcut yamaç yolları da dikkate alınabilecektir.
Madde:65-Plan ünitesi hudutları içersinde daha önceden planı yapılmıĢ birden fazla sayıda özel
orman var ise bu ormanlar, düzenlenecek olan planın haritasında dıĢ sınırları çevrilerek ÖO–1,2… Ģeklinde
numaralanarak içerisi boĢ bırakılacaktır. Bu ormanlar, saha döküm tablosunda gösterilmeyecek, saha döküm
tablosundan ayrı bir listede adı ve alanları ile birlikte gösterilecektir.
Plan ünitesi içerisinde özel ağaçlandırma alanlarında da aynı yol takip edilir. Özel ağaçlandırma alanlarının
rumuzu planlarda ÖA olarak gösterilecek ve “Fonksiyonel Planlama Süreci” emrindeki ilgili kod verilerek
ayrıca planı yaptırılacaktır.
Planı olmayan özel ormanlar ile özel ağaçlandırmalar, ayrı amenajman planı yapılıncaya kadar
bu plan ünitesi içinde yer alacak ancak üretim ormanlarından ayrı bir iĢletme sınıfı içinde bırakılacaktır.
Madde:66- “Orman Amenajman Planlama Denetim Kılavuzu” ile ilgili Genel Müdürlük emrinde
belirtilen esaslar çerçevesinde denetimler etkin ve süratli yapılacak, Orman Ġdaresi ve Planlama Dairesi
BaĢkanlığına rapor düzenlenerek bilgi verilecektir.
ENVANTERĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1- AynıyaĢlı ormanlarda: Madde:67- Örnek alan karneleri meĢcere tiplerine göre gruplandırılır. Harita üzerindeki yeri, aynı
meĢcere tipinde olsa bile lokal veya ortalamadan çok sapma gösteren karneler o meĢcere tipi için
değerlendirilmeye alınmaz. Bu iĢlem için Denetim ve Kontrol BaĢmühendisliğinin onayı gereklidir.
Madde:68-Gruplandırma iĢleminden sonra her meĢcere tipindeki örnek alan karneleri sayılır. Sayısı
az olanlar için ek örnek alan karneleri bu izahname esaslarına göre tamamlanır. Aynı bölgede bulunan komĢu
plan ünitelerindeki aynı meĢcere tiplerinden alınan üç ve daha az sayıdaki karneler birleĢtirilerek
değerlendirilebilir.
2- DeğiĢikyaĢlı ormanlarda: Madde:69-Örnek alan karneleri bölme veya bölmeciklere göre gruplandırılır. Lokal veya ortalamadan
çok sapma gösteren karneler değerlendirilmeye alınmaz. Bu iĢlem için Denetim ve Kontrol
BaĢmühendisliğinin onayı gereklidir.
Madde:70-Gruplandırma iĢleminden sonra her bölme veya bölmecik alanı ile örnek alan karneleri
sayıları kontrol edilir. Sayısı az olanlar için ek örnek alan karneleri bu izahname esaslarına göre tamamlanır.
Madde:71- Devamlı Orman Olarak Ayrılacak ve Planlanacak Alanlar İle İlgili Esaslar Devamlı Orman; Doğaya uygun iĢletmecilikte bütün silvikültürel iĢlemler (bakım ve gençleĢtirme
çalıĢmaları) aynı meĢcerede genellikle bir arada yapılır. Ormanlardan faydalanma tek ağaç veya küçük
alanlarda yapılır. Gölge ağaçlarında ( Kayın, göknar, porsuk ve ĢimĢir) ve yarı gölge ağaçlarında( Ladin,
gürgen, ıhlamur, diĢbudak, kestane, fındık, akçaağaç, karaağaç, sığla, kayacık) tek ağaç veya küçük gruplarda
çalıĢılır. Gölge ve yarı gölge ağaçlarında, ıĢık ağaçlarında (Sarıçam, meĢe, kavak, akasya, söğüt, huĢ) ve yarı
ıĢık ağaçlarında (Karaçam, sedir, ardıç, servi, kızılağaç) çalıĢılacak grupların büyüklüğü gelen gençliklerin yan
meĢcere siperinden en az etkilenecekleri büyüklükte olur. Gruplara gelen gençliklerin sipere dayanma gücüne
15
göre siper ağaçları ile oluĢturulan tabakalı ve dikey yapı alt tabakadaki bireylerde bozulma görülene kadar
sürdürülebilir.
AynıyaĢlı ve maktalı ormanlardaki idare süresi anlayıĢı Devamlı ormanlarda yerini amaç çapına ve
temelinde ormandan doğal ve sürekli faydalanma anlayıĢına bırakır. Amaç çapı, iĢletmecilik ve doğal sebepler
yüzünden, ağacın kesilmesinin dikili olarak kalmasından daha iyi olduğu zamanda ulaĢtığı çaptır.
DeğiĢikyaĢlı orman iĢletme metotlarından biri olan devamlı orman iĢletmesi, ekolojik ve sosyal
orman fonksiyonlarının ön plana çıkması, üretim fonksiyonu kadar önemli olması durumunda ve maktalı
iĢletmenin sakıncalı olduğu yerlerde uygulanmaktadır.
Planlama tekniği yönünden devamlı ormanlar, daha çok ekolojik ve sosyal fonksiyonlu koruma ve
hizmet üretim amacıyla ayrılan ve düzensiz değiĢikyaĢlı kuruluĢları ile karakterize edilen iĢletme sınıflarıdır.
Buna göre;
1-Plan ünitesine ait ormanların fonksiyonları ve iĢletme amaçları, teknik Ģartname ile Fonksiyonel
planlama süreci emrinde belirtilen ilkeler çerçevesinde sağlıklı olarak belirlenecektir.
2-Devamlı orman olarak planlanması öngörülen alanlar, ihale dokümanı hazırlanmadan önce
belirlenecek ve yaklaĢık maliyet hesabında da dikkate alınacaktır. Özellikle Doğayı koruma fonksiyonu,
Erozyonu önleme (toprak koruma) fonksiyonu, suyun kalite ve sürekliliğinin önemli olduğu Hidrolojik
fonksiyon, Toplum sağlığı fonksiyonu, Estetik (görüntüyü koruma) fonksiyonu, Ekoturizm ve rekreasyon
fonksiyonunu gören ormanların devamlı orman olarak planlanması hususu göz önünde bulundurulacaktır.
3- Genel olarak yarı gölge ve gölge ağacı ağırlıklı ağaç türlerinin hâkim olduğu alanlar devamlı orman
olarak ayrılacak ve planlanacaktır. (Yönetmelik 6-4) Gölge ağaçlarının ıĢık ağaçlarıyla oluĢturduğu karıĢık
ormanlar da değiĢikyaĢlı orman formunda mütalaa edilir. Amenajman yönetmeliğinin 6 ncı maddesinin (2) nci
bendinde belirtildiği üzere verim gücü yüksek yetiĢme ortamlarında bulunan katlı meĢcereler, gereği halinde,
değiĢikyaĢlı orman formunda değerlendirilir. Verim gücü yüksek yetiĢme ortamlarında bulunan ıĢık
ağaçlarının oluĢturduğu saf veya karıĢık ormanlar da devamlı orman formunda değerlendirilebilir.
4- Devamlı orman iĢletme sınıflarındaki faydalanmanın düzenlenmesinde Hufnagl’in Çap Sınıfları
Metodu uygulanacaktır. Devamlı orman iĢletme sınıflarında Amaç Çapı, iĢletme sınıfının tamamı için
belirlenecektir.
5- Devamlı orman olarak ayrılacak alanlar öncelikle değiĢikyaĢlı orman formuna göre planlanacaktır.
Ancak denetleyici, planlamacı ve uygulamacının gerekli görmesi halinde verim gücü yüksek yetiĢme
ortamlarında bulunan ıĢık ağaçlarının oluĢturduğu saf veya karıĢık ormanlarda yaĢ sınıfları metodunun küçük
maktalı varyantı seçilerek idare ve özel gençleĢtirme süreleri uzun tutulabilir.
6- DeğiĢikyaĢlı orman formuna göre planlanacak devamlı orman iĢletme sınıflarında envanter ünitesi
meĢcere tipi yerine bölmecik olacaktır.
7-Devamlı orman iĢletme sınıflarında bölmecik büyüklükleri tercihen 20-25 hektar olmak üzere en
çok 50 hektara kadar olacaktır.
8-DeğiĢikyaĢlı orman formuna göre iĢletilecek devamlı orman iĢletme sınıflarının planlanmasında
Orman Ġdaresi ve Planlama Dairesi BaĢkanlığı tarafından planlamacılara verilen Amenajman Plan Yapım
Programındaki (APP) Devamlı Ormanlarda Aktüel KuruluĢ Tipi Tanıtım Tablosu (30-A) ile Devamlı
Ormanlarda Kesim Planı Tablosu( 31-A ) no’lu tablolar kullanılacaktır.
9-Devamlı orman iĢletme sınıflarında amaç çapları, bonitetlere göre yöresel olarak orman bölge
müdürlüğünce belirlenecektir.
10-Amenajman yönetmeliğinin 35.maddesine göre devamlı orman formunda iĢletilecek değiĢikyaĢlı
ormanlarda, iĢletme sınıfına giren her bir bölmeciğin türler itibariyle birim alandaki ağaç sayısı, göğüs yüzeyi,
hacim ve hacim artımlarının çap basamak ve sınıflarına dağılımına göre Ģekillenen Aktüel KuruluĢ Tipi
belirlenecektir. Aktüel KuruluĢ Tipleri olarak seçme ormanlarında olduğu gibi kalın çap kademelerinden fazla
sayıda gövde bulunması halinde “yaĢlanmıĢ devamlı ormanı A”, ince çap kademelerinden fazla sayıda gövde
bulunması halinde “genç devamlı ormanı B”, orta çap kademelerinden fazla sayıda gövde bulunması halinde
“orta yaĢlı devamlı ormanı C” ve bu üç kuruluĢun dıĢında kalan veya bunların karıĢımından oluĢan “aktüel
devamlı ormanı D” rumuzu ile gösterilir. KnA, KnGnC, KnÇkB, LC, ÇkSD, vb.
11-Devamlı orman olarak planlanacak ormanlarda optimal kuruluĢlar belli olmadığından aktüel-
optimal karĢılaĢtırmaları ve optimale dayanılarak yapılan hesaplamalar yapılmayacaktır.
12- DeğiĢikyaĢlı orman formuna göre iĢletilecek devamlı orman iĢletme sınıflarında grup, büyük grup
gençleĢtirme metodu uygulanacak Ģekilde planlama yapılacaktır. Verim gücü yüksek yetiĢme ortamlarında
bulunan ıĢık ağaçlarının oluĢturduğu saf veya karıĢık ormanların devamlı orman iĢletme sınıfına ayrılarak
16
planlanması halinde faydalanmanın düzenlenmesinde yaĢ sınıfları metodunun küçük maktalı uygulama biçimi
kullanılacaktır. Bu takdirde makta büyüklükleri 1-3 hektar olacaktır.
13-Devamlı orman olarak ayrılan alanlar, meĢcere haritalarında pembe renge boyanacaktır.
14-Devamlı orman kuruluĢlarında alanların bonitet sınıfı tayini, 1,30 metredeki çapı 38 cm. ve daha
yukarıdaki gövdelerin çap-boy ortalamalarını esas alan Flury metodunda ya da göğüs hizasındaki yaĢ ve üst
boy ortalamasına dayanan bonitet tabloları yardımıyla belirlenecektir. Bonitet tayini için siper etkisinden
kurtulmuĢ, serbest büyüyen 38 cm. ve üstü çaplardaki 1-3 asli ağacın çap ve boyları ölçülecektir.
15-Devamlı orman anlayıĢına göre düzenlenmiĢ planlarda detay silvikültür planları yapılmayacaktır.
16-YetiĢme ortamı Ģartlarında bazı olumsuzluklar olan, ya da gölge-yarı gölge ağaç türlerinden oluĢan
karıĢıklığa sahip üretim ormanları, doğaya yakın bir anlayıĢla devamlı orman olarak planlanmalı ve
iĢletilmelidir.
17-DeğiĢikyaĢlı orman formuna göre planlanan devamlı ormanlarda, olağanüstü eta hesabında, zarar
bölmenin tamamında dağınık biçimde meydana gelmiĢse, çıkarılacak olağanüstü eta hasara uğrayan bölmenin
bir sonraki etasına mahsup edilir. Ancak, olay toplu olarak büyük bir alanda meydana gelmiĢ ve meĢcerenin
aktüel kuruluĢ tipini değiĢtirecek Ģiddette ortaya çıkmıĢsa, olağanüstü hâsılat etası sadece meĢcerenin zarar
gören alandaki etasına mahsup edilir ve bu alan meĢcere alanından düĢülür. Bölme ya da meĢcere etası kalan
alan üzerinden yeniden hesap edilir.
Madde:72- Planların onaylanarak yürürlüğe girmesi: Muayene ve kabulü yapılan amenajman
planları onaylanmak üzere Orman Ġdaresi ve Planlama Dairesi BaĢkanlığına gönderilir. Denetim ve kontrol
baĢmühendislerinin imzalarından sonra Orman Ġdaresi ve Planlama Dairesi BaĢkanı tarafından onaylanarak
uygulanmak üzere yürürlüğe girer.
Madde:73- Fonksiyonel amenajman planlama süreci emrine göre yenilenecek ve düzenlenecek tüm
amenajman planlarının içeriğinde kullanılacak tablolar ve formüller, Daire BaĢkanlığınca hazırlanmıĢ ve plan
yapıcılarına verilecek olan “APP Amenajman Plan Yapım Programı”ndan alınacaktır.
Fonksiyonel Orman Amenajman Planlarının yukarıdaki esaslara göre bu izahname çerçevesinde
düzenlenmesini ve yenilenmesini rica ederim.
Genel Müdür
D a ğ ı t ı m :
Gereği için :
Orman Bölge Müdürlüklerine
Denetim ve Kontrol BaĢmühendisliklerine
Bilgi için :
Silvikültür ve ĠĢletme Pazarlama
Daire BaĢkanlıklarına
Özel Sektör Firmalarına
Harita ve Fotogrametri Müd.ne
