UNIVERZITET U BANJOJ LUCI

FAKULTET POLITIČKIH NAUKA

STUDIJSKI PROGRAM POLITIKOLOGIJA

SEMINARSKI RAD IZ PREDMETA GEOPOLITIKA

TEMA: GEOPOLITIKA VENECUELE U 21.

VIJEKU

Mentori: Student:

doc. dr SrĎa Trifković Marko Ilić, 449/2012

mr Ţeljko Budimir

Banja Luka, maj, 2015.

2

SADRŽAJ:

1. UVOD............................................................................................................................. ........... 3

2. ISTORIJSKI PREGLED ....................................................................................................... 4

2.1. Dolazak Španaca ........................................................................................................ 4

2.2. Borba za nezavisnost i Simon Bolivar ....................................................................... 5

2.3. 20. vijek ...................................................................................................................... 7

3. UGO ČAVEZ I SOCIJALIZAM 21. VIJEKA ................................................................. 8

4. GEOSTRATEŠKI POLOŽAJ ............................................................................................. 10

4.1. Odnos kopna i mora ................................................................................................. 10

4.2. Merida kao hartlend Venecuele? ...............................................................................11

4.3. Venecuelanska nafta ................................................................................................. 12

5. HARTLEND JUŽNE AMERIKE ........................................................................................ 13

6. ODNOSI SA SUSJEDIMA I ALBA ..................................................................................... 15

7. ZAKLJUČAK ....................................................................................................................... 16

8. LITERATURA ....................................................................................................................... 18

3

1. UVOD

Venecuela je jedna od rijetkih zemalja koja ne predstavlja svjetsku silu, a uspjeva se

oduprijeti agresivnom kapitalističkom sistemu, koji je globalno dominantan. Za razliku od Kube

ili Laosa, Venecuela ima izvorišta nafte koja joj pruţaju odreĎenu ekonomsku stabilnost, ali kao

i Kuba i Laos, vode se lijevom ideologijom koja je antikapitalistička. Vlasti u Venecueli se vode

socijalizmom 21. vijeka, čiji je predstavnik ujedno i bivši predsjednik Venecuele, Ugo Čavez.

Ova ideologija je dobila ogromnu podršku naroda u Venecuelu, kao i u velikom broju ostalih

zemalja Juţne Amerike.

MeĎutim, geografski poloţaj odnosno geopolitički razlozi su u odreĎenoj mjeri

doprinijeli stvaranju i odreĎene ekonomske stabilnosti, kao i nove vrste socijalističke ideologije

koja se svrstava u demokratski socijalizam. TakoĎe, u istom smislu se moţe posmatrati otpor

koji Venecuela pruţa najvećem kontinentalnom, ali i globalnom hegemonu, Sjedinjenim

Američkim Drţavama. Ona predstavlja prvu liniju otpora kopnenih zemalja Juţne Amerike.

4

2. ISTORIJSKI PREGLED

Evropljani su prvi put zakoračili na tlo Venecuele 1498. godine, kada je Kristofer

Kolumbo treći put putovao za Ameriku. Usidrio je u blizini delte rijeke Orinoko u zalivu Parija.

2.1. Dolazak Španaca

Španci su započeli sa kolonizacijom 1522. godine, osnivanjem prvog naseljenog mjesta

Kumana. U 16. vijeku Venecuela je ugovorno predana kao koncesija od strane španskog kralja

njemačkoj bankarskoj porodici Velzer1. Kolonizatori su naišli na otpor lokalnih voĎa

Gauikajpura i Tamanaka, meĎutim oni su ubrzo savladani. 1567. godine je osnovan Karakas,

koji je danas glavni grad Venecuele.

U toku 16. vijeka dolazi do pokatoličenja starosjedilačkog stanovništva, čiju su većinu

činili Maričanci. Španci su se pomješali sa starosjediocima, ali je ipak jedan dio Španaca očuvao

svoju čistu krv, oni se nazivaju Kreoli. Dolaskom crnih robova, rasna raznolikost se povećava.

Na početku kolonizacije naseljavane su obale na sjeveru zemlje, a polovinom 18. vijeka dolazi

do širenja ka unutrašnjosti zemlje, uz obale rijeke Orinoko.

Manji istočni španski dio Venecuele je pripao Novoj

Andaluziji2, dok je ostala većina venecuelanske teritorije

uključena u sastav Vicekraljevstva Nove Granade3.

Slika 1. – Položaj Vicekraljevstva Nove Granade u 17.

vijeku

1 Porodica Velzer je poznata bankarska i trgovačka porodica iz Augzburga, koja je bila poznata po tome što je finansirala cara Svetog rimskog carstva, Karla V Hazburškog. 2 Nova Andaluzija ili Pokrajina Kumana je provincija Španske imperije u Južnoj Americi koja je postojala od 1537. do 1864. godine. 3 Vicekraljevstvo Nova Granada ili Vicekraljevstvo Santa Fe je bilo vicekraljevstvo koje je osnovao španski kralj Filip

V, kao rezultat nove burbonske politike 1717. godine. Ovo kraljevstvo je bilo u više puta ukidano i obnavljano (1717—1724., 1740—1810., i 1815—1819.)

5

2.2. Borba za nezavisnost i Simon Bolivar

Ono što je naslutilo pad španske uprave u Venecueli, ali i u ostalim španskim kolonijama

jeste izjava ministra Arande upućenoj kralju Karlu III, krajem 18. vijeka: “Nikada se nije moglo

odrţati dugo vremena tako prostrane zemlje, a tako udaljene od središta drţave.“ (Andrić,

1977:98). Ova izjava se moţe uzeti kao opšta za sve imperije i njihove kolonije.

Poslije neuspjelih pobuna, Venecuela, pod vodstvom Fransiska Mirande4, proglašava

nezavisnost 5. jula 1811. godine, odnosno Patriotsko društvo kao neka vrsta jakobinskog kluba

koje osnivaju Miranda i Bolivar, vrše pritisak na Skupštinu koja usvaja Deklaraciju nezavisnosti.

Proglašenjem nezavinosti počinje Rat za nezavisnot Venecuele, koji će trajati sve do 1823.

godine. U decembru se donosi ustav u kojem se nalaze ideje francuske revolucije. MeĎutim, 26.

marta 1812. godine Venecuelu pogaĎa ogroman zemljotres, koji pored i gradova ruši i

pobunjenike protiv Španije, to je bio kraj Prve republike Venecuele. Druga republika Venecuele

je osnovana 7. avgusta 1813. godine od strane Simona Bolivara5, meĎutim, do kraja 1814.

godine i ova će republika propasti. 1816. godine Bolivar se vraća sa malom vojskom u

Venecuelu na ostrvo Santa Margarita, gdje uspjeva da pridobije latinoameričke kozake,

ljanerose, da mu se pridruţe u borbi. Sa 2.000 ljudi u 1819. godine oslobaĎa Novu Granadu, pa

potom prelazi preko Anda, u septmebru, i ulazi u Bogotu kao pobjednik. Na kongresu u

Angosturi proglašeno je ujedinjenje Venecuele i Nove Granade, stvorena je Velika Kolumbija. U

maju 1821. godine, na prvom kongresu Velike Kolumbije je izglasan ustav, a Bolivar je

proglašen za predsjednika. Na poziv vlade iz Lime, Bolivar se 1823. godine uključuje u Rat za

nezavisnost Perua6. U bitkama kod Ajakuča i Hunima, Bolivarov general Sukre odnosi pobjedu,

te 1824. godine Peru dobija nezavisnost. MeĎutim, sukob se nastavio do početka 1926. godine

istjerivanjem Španaca s kontinenta.

4 Fransisko Miranda (1752-1816.) je venecuelanski general poznat po učestvovanju u Američkoj revoluciji, Francuskoj revoluciji, kao i po borbi za nezavisnost Južne Amerike. 5 Simon Bolivar (1783-1830.) je venecuelanski vojni i politički vođa, borac za nezavisnost zemalja Južne Amerike,

koji je odigrao ključnu ulogu u oslobađanju Venecuele, Kolumbije, Ekvadora, Perua i Bolivije. 6 Rat za nezavisnot Perua je počeo 1811. godine i trajao sve do 1824. godine uključivanjem vojske Simona Bolivara,

koji je završen protjerivanjem španske vojske.

6

Iako već predsjednik Velike Kolumbije, Bolivar je

protiv svoje volje proglašen za diktatora Perua, a od Juţnog

Perua osniva posebnu republiku, koja uzima njegovo ime,

Boliviju.

Slika 2 – Karta Velike Kolumbije, Perua i Bolivije, za

vrijeme Simona Bolivara.

Bolivar je nastojao da od drţava Novog svijeta stvori jedinstvenu juţnoameričku zemlju,

ali se to pokazalo neostvarljivim, jer je kongres američkih zemalja u Panami propao.

Povratkom u Kolumbiju zatiče razjedinjenu zemlju, ogorčen narod, nefunckionalnu

administraciju. Narednih godina, Bolivar je prestao da vjeruje u svoje ideje, zamjerio je svojim

sugraĎanima na nezahvalnosti za ono što su on i njegovi saborci učinili za njih. U svojim

pismima opisuje da biti sluga i rob narodu, znači biti ţrtva. Završava svoju vladavinu riječima:

“Zamorio sam se da izigravam Aleksandra Velikog ... Vrijeme je da se na pozornici pojave drugi

glumci i odigraju svoje uloge, jer moja je završena.“ Umire 1830. godine, a godinu dana poslije

dolazi i do raspada Velike Kolumbije na tri drţave: Venecuelu, Novu Granadu i Ekvador. Nove

drţave su stvorile ustave po uzoru na Ustav SAD-a, i imale su predsjednika i ministre na čelu

izvršne vlasti, zakonodavnu vlast sa senatom i predstavničkim domom. 1854. godine se ukida

ropstvo.

U Venecueli su se za vlast borile dvije partije, konzervativci i liberali (federalisti).

Porodica Monagas je drţala diktaturu 10 godina, ali na vlast 1859. godine dolazi general Kastro

iz konzervativne partije. Te godine počinje graĎanski rat koji je trajao sve do 1864. godine. U

ratu pobjeĎuju federalisti odnosno liberalna partija, i predsjednik postaje Falkon, koji mijenja

ustav iste godine, po kojem se Savezna drţava Venecuela sastojala od 18 drţava, koje su imale

svog predsjednika i kongres. Ali federalno podijeljena Venecuela, je postala izvor novih sukoba

(Rabar, 1898:351).

7

2.3. 20. vijek

Nakon otkrivanja nafte u Venecueli 1878. godine, ona se počinje razvijati s kraja 19.

vijeka, i nastavlja u 20. vijeku. Od preteţno poljoprivredne zemlje, ona se pretvara u izvoznu,

koja isporučuje sirovine industrijskim zemljama7. Zahvaljujući ogromnim nalazištima postaje

najveći izvoznik nafte na svijetu. MeĎutim, dolazi do zapuštanja poljoprivrede, i nekad zemlja

koja je preteţno bavila ovom granom, počinje uvoziti ţivotne namirnice.

U periodu od 1908. do 1935. godine traje diktatura Huana Vinseta Gomeza, poslije dolazi

Eleasar Lopez Kontreras, koji nastavlja politiku svog prethodnika. Tek 1941. godine, kada vlada

Isaijas Medina Angarita, dolazi do legalizacije svih političkih stranaka.

Nakon Drugog svjetskog rata, dolazi period čestog mijenjanja lidera, bilo to da se vrši

putem izbora ili vojnom huntom. Početkom 60-ih godina dolazi do stabilizacije političkog

sistema, ali već polovinom 70-ih godina dolazi do naftne krize, zbog koje će se izvršiti

nacionalizacija naftne industrije, što će dovesti do povećanaj spoljnog duga. Početkom 80-ih

godina dolazi do pada cijena nafte, što dovodi do kolapsa venecuelanske ekonomije. Ekonomska

kriza je stvorila političku krizu koja će trajati sve do 1998. godine i pobjedom Uga Čaveza na

izborima.

7 Ilustrirana povijest svijeta – Šesnaesti svezak (1918-1945), Otokar Keršovani, Rijeka, 1978., str. 7469

8

3. UGO ČAVEZ I SOCIJALIZAM 21. VIJEKA

Političku krizu u Venecueli je obiljeţio i neuspjeli

vojni puč, kojeg je izvršio oficir venecuelanske vojske Ugo

Čavez, 4. februara 1992. godine. Nakon dvije godine zatvora,

Čavez je pomilovan od strane tadašnjeg predsjednika Rafaela

Kaldera. U julu 1997. godine Čavez osniva partiju Pokret za

petu republiku, s kojom 1998. godine pobjeĎuje na izborima i

postaje predsjednik. Dolaskom na vlast počinje i tzv. politički

proce Bolivarska revolucija. U skladu s tom politikom, Čavez

donosi novi ustav 1999.8 godine kojim učvršćuje politički

sistem i kojim nastoji poboljšati poloţaj siromašnih, te

Slika 3 – Ugo Čavez smanjiti jaz izmeĎu klasa.

U aprilu 1992. godine opozicija organizuje drţavni udar, meĎutim samo dva dana poslije,

zbog velike podrške u vojsci kao i u narodu, Ugo Čavez je vraćen na predsjedničko mjesto.

VoĎen idejama antikapitalizma i antiglobalizacije gradi loše odnose sa Vašingtonom, koji pruţa

podršku opoziciji. 15. avgusta je odrţan referendum o opozivu predsjednika Čaveza, meĎutim

tome se usprotivilo 59 % onih koji su glasali. Reizabran je 2000., zatim 2006. i na kraju 2012.

godine na predsjedničkom mjestu. Gradio je dobre odnose sa drţavama Latinske Amerike koje

su podrţavale njegovu politiku i imale sličnu, kao što su Kuba, Ekvador i Bolivija. Imao je dobre

odnose sa Rusijom i Iranom. 18. marta 2006. godine je raspustio svoju partiju Pokret za petu

republiku, i sa ostalim stranačkim partnerima pravni novu stranku, Ujedinjenu socijalističku

partiju Venecuele.

Umire 5. marta 2013. godine u bolnici u Karakasu, nakon dvogodišnje borbe s bolešću.

Dan poslije smrti, Srbija je posthumno odlikovala Uga Čaveza ordenom Republike Srbije na

lenti, za zasluge u razvijanju i učvršćivanju saradnje prijateljskih odnosa Srbije i Venecuele.

8 Novi ustav Venecuele iz 1999. godine je 26. ustav po redu od njenog postojanja. Preimenovao je državu u

Bolivarska Republika Venecuela.

9

Socijalizam 21. vijeka predstavlja vrstu demokratskog socijalizma, kojim se opisuju

jedinstvena socijalistička shvatanja. Termin je upotrijebio Hajnc Ditrih9, a kasnije i Ugo Čavez,

Rafael Korea10

i Evo Morales11

. Razlog zašto se smatra demokratskim socijalizmom, jer su svi

lideri koji se zalaţu za ovu vrstu socijalizma izabrani demokratskim putem, na izborima.

Pobornici novog tipa socijalizma se protive slobonom trţišti, industrijskom kapitalizmu i

socijalizmi iz 20. vijeka, jer smatraju da nisu uspjeli da riješe najveće probleme čovječanstva,

kao što su siromaštvo, glad, eksploatacija, uništavanje okoliša, rasizam.

Ditrih, za sprovoĎenje ovog socijalizma, se zalaţe na način koji ne uključuje nasilje, već

slobodno uključivanje graĎana kroz njihovu edukaciju i sticanja znanja o društvu i njihovim

mogućnostima. Osnovne postavke12

su:

● pravedan ekonomski sistem;

● demokratija u kojem će graĎani donositi odluke plebiscitom;

● demokratske drţavne institucije, koje će štiti prva manjina;

● kritički, racionalni, etički i odgovorni graĎani.

Ovaj pokret je najviše zastupljen u Juţnoj Americi, gdje su i njegovi korjeni. Stvorio je

uslove za ekonomski i politički razvoj i saradnju zemalja ovog kontinenta. Organizacije kao što

su CELAC i Mercosut, promovišu ekonomsku integraciju, dok se ALBA bavi, i pored

ekonomske, političkom, socijalnom promocijom socijalizma 21. vijeka.

Iako se već više od 15 godina sprovodi ova politika, siromaštvo i nestabilnost u zemlji je

i dalje veliko. Što zbog korupcije odreĎenih političara, što zbog hladnih odnosa sa SAD-om. Ali

se poloţaj siromašnog sloja stanovništva uveliko povisio i omogućio mu veća prava nego što su

imali od prehodnih vlada.

9 Hajnc Ditrih je njemački sociolog i politički analitičar koji se zalaže za ljevičarske ideje. Njegovo najznačajnije djelo je Socijalizam 21. vijeka. 10 Rafael Korea je predsjednik Ekvadora, kao i Unije južnoameričkih naroda. Prije nego što je postao predsjednik, bio je na kratko vrijeme 2005. godine ministar finansija. 11

Evo Morales je predsjednik Bolivije od 2005. godine, poznati je ljevičar i antikapitalista. 12

Dietrich, Heinz, Socialism of the 21th Century – Economy, Society and Democracy in the era of global Capitalism, Introducion

10

4. GEOSTRATEŠKI POLOŽAJ

Venecuela se nalazi u sjevernom dijelu Juţne

Amerike. Na zapadnoj strani graniči sa Kolumbijiom, na

jugu sa Brazilom, a na istoku sa Gvajanom. Sjever zemlje

izlazi na obale Karipskog mora, dok na sjeveroistočnom

dijelu izlazi na Atlanski okean. Susjedne ostrvske drţave su

Trinidad i Tobago, Aruba, Grenada i Kurasao. Nalazi se na

33. mjestu po površini (916,445 km2) na svijetu, a na 44. po

broju stanovnika (33,221,865). Glavni i najveći grad je

Karakas. Slika 4 – Geografski položaj

Venecuele

4.1 Odnos kopna i mora

Na sjeverozapadnom dijelu zemlje se proteţu Karipski Andi, koji su i najsjeverniji dio

ovog planinskog vijenca. Najviši vrh je Bolivarov vrh (5,007 m). Za centralni, sjeverni i istočni

dio zemlje su karakteristični ljanosi13

, kroz koje protiče rijeka Orinoko i ulijeva se u Atlanski

okean. Juţni i jugoistočni dio zahvata Gvajanska visoravan, a sam jug pripada Amazonskom

basenu.

Sjeverozapadna obala mora je nepristupačna i neprohodna zbog visokih planina, dok je

obala sve pristupačnija ka istoku, gdje se završava u delti rijeke Orinoko na granici sa drţavom

Gvajanom. Zemlja je zatvorena sa svih strana, osim u centralnom dijelu na granici sa

Kolumbijom i na istoku kod delte rijeke Orinoko. Zbog toga su od strateške vaţnosti bitni odnosi

sa Kolumbijom, čija je vlast trenutačno u sluţbi Sjedinjenih Američkih Drţava.

Geostrateški poloţaj Venecuele je mnogo značajan, jer se ona nalazi u centru američkog

kontinenta, ali ipak ne moţe odigrati tu vaţnost kao ostrvske drţave Karipskog mora i kao

Panama, čuvar pomorskih vrata Tihog okeana.

13

Ljanos predstavlja tip vioskotravnate savane, zastupljenih na sjeveru i sjeveroistoku Južne Amerike uz sliv rijeke Orinoko, u Kolumbiji i Venecueli.

11

4.2. Merida kao hartlend Venecuele?

Merida je grad sa preko 200,000 stanovnika u zapadnom dijelu Venecuele, u najvišim

predjelima Anda. Nalazi se u blizini granice sa Kolumbijom, blizu jezera Marakibo, izvora i

doline rijeke Apure.

Slika 5 – Hartlend i rimland Vencuele

U centru hartlenda se nalazu grad Merida kroz kojeg prolazi glavni put od Karakasa

prema San Kristobalu i koji vodi do Bogote (Kolumbija), kao i put prema sjeveru, prema

Panami. U tom području se nalazi najviši vrh Venecuele i jedan od viših vrhova Anda, Bolivarov

vrh.

Na Karpiskim Andima se nalaze najveća i najkvalitetnija nalazišta ruda gvoţĎa, boksita,

bakra i aluminijuma u Venecueli. Zbog toga je u tom području jako razvijena metalurgija.

12

Sjeverno i juţno od Karipskih Anda, nalaze se plodne nizije, koje se koriste za plantaţe

duvana i pamuka. S toga je razvijena duvanska i tekstilna industrija. Pored plantaţa, oblasti

odmah ispod Anda su bogate prirodnim gasom, a područja uz obale jezera Marakibo i uz obale

rijeke Apure su bogate naftom. Iako ne predstavlja najveća nalazišta na području Venecuele,

količine nafte koje se tu nalaze su veoma značajne.

Rijeka Apure, čini prostor Meride još nepristupačnijim, zbog svog erozivnog karaktera.

TakoĎe, kroz Meridu prolazi veoma značajan naftovod, koji vodi do Kolumbije, i preko nje ka

Sjevernoj Americi, kao i naftovod koji ide do jedne od najznačajnijih lučkih gradova, luke

Marakibo.

Rimlend bi obuhvatao prostor jezera Marakibo, koji je spojen sa Venecuelanskim

zalivom i na taj način pogodan za plovidbu mornarica. Zatim, juţni prostor od rijeke Apure, koji

je veoma prohodan, dok je zapadni dio neprohodniji, ali ipak niţi od samog centralnog dijela

Meride i na taj način lakše osvojiv. Istočni dio od hartlenda je nepristupačan i nemoguć da

predstavlja dio rimlenda.

4.3. Venecuelanska nafta

Sirovina koja je najzasluţnija za razvoj ove latinoameričke drţave je nafta. Upravo zbog

nje, Venecuela je stavljena u fokus američkog interesovanja, jer su strateški poloţaji pogodni za

SAD već odavno pod njihovom kontrolom, direktno ili indirektno. Iako se vlast u Venecueli

uveliko protivi SAD-u i njegovoj globalnoj dominaciji, najveći kupac njihove nafte je upravo

SAD. Razlog licemjernog ponašanja jeste profit, jer Sjedinjene Drţave čine najvećeg kupca14

venecuelanske nafte.

Ipak, odnosi ovih drţava unatoč velikoj trgovačkoj razmijeni nisu dobri, jer vlast u

Karakasu nije naklonjena Vašingtonu i kapitalističkim shvatanjima. Zbog tih razloga SAD

podrţavaju opoziciju, koja bi bila saveznika Bijele kuće, a ne suparnik.

14

Službeni podaci o proizvodnji i prodaji nafte u Venecueli, koji su izloženi na službenoj stranici OPEK-e: http://www.opec.org/opec_web/en/about_us/171.htm

13

5. HARTLEND JUŽNE AMERIKE

Makinder je razvio teoriju hartlenda, koja je obuhvatala Evroaziju, kao stoţerno područje

čitavog svijeta, s mora neosvojivo, strateški nepristupačno i bogato sirovinama. Mnogi

teoretičari, kao što je Luis Tamb, su nastojali da prenesu teoriju hartlenda na Juţnu Ameriku, i da

odrede tu prirodnu tvrĎavu.

Tambs je nazvao to područje ka Čarkas hartlend, u čijem se centru nalazi glavni grad

Bolivije, Sukre. Nalazi se u samim Andima, na nadmorskoj visini od 2,810 metara. Obuhvata

takoĎe bolivijske masive, Paso de Santa Roza, koji vodi prema Pacifiku, kao Puerta del Monte,

koja vodi ka niţim planinskim vrhovima centralne Juţne Amrike. Na sjeveru se nalazi

nepristupačni Amazonski basen. Preko Čarkasa, vrši se kontrola nad dvijema najvećim riječnim

sistemima, Amazonom i La Platom. Obuhvata centralno područje Juţne Amerike, kroz koje

prolaze najbitniji putevi, koji povezuju sjeverni i juţni dio kontinenta, Andi predstavljaju

prirodnu granicu odbrane od pomorske moći. Obiluje resursima, neophodnim za preţivljavanje i

razvoj. Navede karakteristike daju geopolitičke argumente da ovo predstavlja stoţerno područje.

(Tambs, 1965:31-49).

Kao što je Makinder (2012:150) izjavio:

“Ko vlada Istočnom Evropom, komanduje Hartlendom,

ko vlada Hartlendom, komaduje Svjetskim ostrvom,

ko vlada Svjetskim ostrvom, komanduje svijetom.“

Tambs je dao sličnu izjavu, samo što se odnosi na područje Juţne Amerike:

“Ko vlada Santa Kruzom, komanduje Čarkasom,

ko vlada Čarkasom, komanduje hartlendom,

ko vlada hartlendom, komanduje Juţnom Amerikom.15

“

Santa Kruz predstavalja isto što i Istočna Evropa predstavlja za Evroazijski hartlend, ţitnicu

prirodne tvrĎave.

15 Hepple, W. Leslie, The Geographical Journal, Vo. 170, No. 4, December 2004, pp 359

14

Iako se ovo ne odnosu na Venecuelu, Bolivija kao vaţan partner predstavlja značajan

faktor za odbranu od američkom imperijalizma.

MeĎutim, moramo

uključiti Spajkmanov16

rimlend

u razmatranje vladanja Juţnom

Amerikom, jer po Tambsu,

Bolivija bi trebala biti vladar

Juţne Amerike, što nije.

Rimlend bi obuhvatio susjedni

Paragvaj, Peru i Čile, u kojima

se nalazi vlast podloţna

američkom uticaju. Na taj način

onemogućava Boliviji širenje

svog uticaja. TakoĎe Bolivija

ne predstavllja veliku i moćnu

drţavu kao što su Brazil i

Argentina.

Slika 6 – Hartlend Južne Amerike, po Tambsu

Uključujući Spajkmanov rimlend, kao što je Tambs iskoristio Makinderovu krilaticu,

onda se moţe reći:

“Ko kontroliše Peru, Čile i Paragvaj, kontroliše Čarkas,

ko vlada Čarkašom, kontroiliše sudbinu Juţne Amerike.“

16

Nikolas Spajkman je bio američki novinar i profesor na Jejlu (šef katedre za Međuanrodne odnose), holandskog porijekla. Njegovo najznačajnije djelo je Američka strategija u svjetskoj politici: Sjedinjene Države i ravnoteža snaga (1942). Poznat je kao otac “politike obuzdavanja”.

15

6. ODNOSI SA SUSJEDIMA I ALBA

Kopnenom granicom, Venecuela graniči sa Kolumbijom, Brazilom i Gvajanom.

Neprikosnoveno, najvaţniji i najznačajniji susjed je Kolumbija, s kojom dijeli zajednički jezik,

kulturu, iste kolonizatore i zajedničku borbu za osloboĎenje, i u jednom periodu i zajedničku

drţavu. Kolumbija bi trebala biti prirodni saveznik Venecuele, meĎutim to danas nije slučaj zbog

interesa svjetskih sila. Najveću podršku, ima od kopnenog susjeda Brazila, dok su odnosi sa

Gvajanom više formalni. Naravno, ima veće saradnike od Brazila, sa Bolivijom i Ekvadorom,

takoĎe sa drţavama s kojima dijeli jezik, kultutu i osvajače. Bolivija i Ekvador su značajni zbog

zajedničke politike protiv američke hegemonije, koja počinje Monroovom doktrinom17

iz 1823.

godine. Iako je ta doktrina onemogućavala širenje evropskih sila na tlo Juţne Amerike, Sjeverna

Amerika je davala to sebi za pravo.

Pored kopnenih susjeda i ostalih zemalja, najznačajnija ostrvska zemlja je Kuba, s kojom

Venecuela ima jako dobro razvijene odnose. Jedna od najznačajnijih pogodnosti prijateljstva

ovih drţava jeste mogućnost liječenja venecuelanskih graĎana na Kubi, koja ima jedan od

najboljih zdravstvenih sistema na svijetu.

Upravo ove tri najznačajnije zemlje za Venecuelu, zajedno su s njom osnovale

internacionalnu organizaciju ALBA-u (Bolivarska Alijansa Za Narode Naše Amerike).

Osnovana je kroz dva ugovora: Kubansko-venecuelasnki ugovor iz 2004. godine i Narodno

trgovački ugovor iz 2006. godine. Cilj organizacije je ekonomska, socijalna i politička

integracija latinoameričkih zemalja i zemalja Kariba. Pored ove četiri zemlje, članice su: Antigva

i Barbuda, Dominika, Grenada, Nikaragva, Sent Kits i Nevis, Sveta Lucija i Sent Vinsent i

Grenadini.

Preko ove organizacije, Venecuela sa saradnicima nastoji da smanji uticaj i zavisnost od

SAD-a.

17

Doktrinu je donio američki predsjednik Džejms Monro 1823. godine i njome odredio sljedede stvari: 1) zabrana dalje kolonizacije Amerike od evropskih država; 2) priznanje dotadašnjih osvojenih kolonija; 3) zabrana mješanja evropskih država u unutrašnje poslove SAD-a; i 4) izjava da se SAD nede mješati u evropske poslove.

16

7. ZAKLJUČAK

Iako se nalazi u samom središtu američkog kontitenta, Venecuela ne predstavlja bitno

geostrateško područje, jer su ostrvske zemlje Karipskog mora preuzele tu vaţnost. TakoĎe,

Sjedinjene Drţave imaju saveznika u Paragvaju, centralnom drţavom Juţne Amerike, koja

predstavlja dio “juţnoameričkog rimlenda“, za obuzdavanje Tambsovog juţnoameričkog

hartlenda. Venecuela ne predtsvlja bitan poloţaj za kontinentalnog hegeoma, ali ona predstavlja

ključnu zemlju oko koje se okupljaju njeni susjedi, u cilju integracije Juţne Amerike, bilo da je

riječ u političkom, ekonomskom ili socijalnom smislu. Razlog zašto je ona središte, jeste zato što

je ona prva zemlja koja je promijenila vlast (i to demokratskim putem), i počela širiti

antiimperijalističku politiku protiv SAD-a. Uspijeh osvajanja vlasti je populistička politika,

kojom se nastoji podići siromašni sloj društva. Vidjevši uspjeh venecuelanskog socijalizma XXI

vijeka, širom Latino Amerike se počinju osnivati, slični ljevičarski pokreti, koji u kratkom

vrijeme osvajaju vlast, na isti način koji je osvoji Čavez u Venecueli.

Najveći razlog američkog anatemisanja Venecuele, jeste što joj vlast u Karaksu nije

prijateljski nastrojena prema Vašingtonu, i što joj ne omogućava jeftino eksploatisanje njene

nafte. Venecuela je jedan od najvećih proizvoĎača i izvoznika nafte na svijetu. a uz to, ona je

najbliţa zemlja Sjedinjenim Američkim Drţavama sa tolikom količinom nafte. Uz to,

socijalistička zemlje je prirodni neprijatelj kapitalističkom sistemu.

Ugo Čavez je ključna politička figura savremene Venecuele, jer je njegova politika

spriječila eksploatisanje nafte od strane svjetskih naftnih kompanija i provela reforme da bi se

stvorila socijalna drţava. Novac od prodaje nafte se usmjerava u podršku siromašnim i njihovo

zapošljavanje i edukaciju, čemu se protivi venecuelanska viša klasa, koja zastupa opoziciju. Iz

tih razloga, zvanični Vašington otvoreno daje podršku opoziciji, koja cijelo vrijeme pokušava

neredima u zemlji smijeniti vlast. Opozicija je u prošlosti uspjela stvoriti demokratske institucije,

ali nikada nije mogla stvoriti stabilnost, zbog zanemarivanja pitanja siromašnih koji čine

ogromnu većinu stanovništva ove zemlje. I pored snaţne logističke i finansijske pomoći Zapada,

najprije SAD-a, venecuelanska opozicija ne moţe se demokratskim putem suprostaviti

populističkoj demokratiji koju zastupa Ujedinjena socijalistička partija Venecuele.

17

Naredna decenija je ključna za opstanak Venecuele kakvu trenutačno imamo, jer vlast

pod Nikolasom Madurom, nije jaka kao što je bila u periodu njegovog predhodnika, Čaveza.

Pitanje je vremena, kada će Vašington prestati igrati diplomatske igre sa Karakasom i preći u

agresivniju politiku. Na to ne mogu uticati ni promjene čovjeka u Bijeloj kući, jer spoljna

politiak SAD-a ostaje ista, bilo da na tom mjestu sjedi republikanac ili demokrata, crnac ili

bijelac, muškarac ili ţena.

18

8. LITERATURA

Knjige i priručnici:

1. Andrić, Ivo, Istorija i legenda, Prosveta, Beograd 1977., str. 95-131;

2. Rabar, Ivan, Poviest najnovijeg vremena (1815-1878), Matica hrvatska, Zagreb, 1898, str 351-

352;

3. Ilustrirana poviest svijeta – šesnaesti svezak (1918-1945), Otokar Keršovani, Rijeka, 1978, str.

7469;

4. Dietrich, Heinz, Socialism of the 21st Century – Economy, Society, and Democracy in the era

of global Capitalism, Introduction, 2006, str. 35;

5. Tambs, L.A., Latin America: Politics, Economics, and Hemispheric Security, Praeger, New

York, 1965, str. 31-49 ;

6. Mackinder, H.J. Democratic Ideals and Reality: A Study in the Politics of Reconstruction,

Forgotten Books, London, 2012, str. 150;

7. Hepple, W. Leslie, The Geographical Journal, Vo. 170, No. 4, 2004, str. 359;

8. Šehić, Denis, Atlas sveta, Monde Neuf, Beograd, 2007, str. 72.

Internet izvori:

1. http://www.opec.org/opec_web/en/about_us/171.htm

Izvori slika:

Slika 1 - http :// es.wikipedia.org / wik i/ Virreinato _ de _ Nueva _ Granada # / media / File:

Viceroyalty _ of _ New _ Granada _ (orthographic _ projection).svg

Slika 2 - http: //en.wikipedia.org /wiki/ Gran _ Colombia # / media / File: Great _ Colombia _

(orthographic _ projection).svg

19

Slika 3 - http: //3.bp.blogspot.com/ - zSkZ2C27eso /UGuyOBgENTI/ AAAAAAAAAGQ/

g4zkfWP1a40/ s1600/Chav%C3%A9z.png

Slika 4 - http://en.wikipedia.org/wiki/Venezuela#/media/File:VEN_orthographic.svg

Slika 5 - http://www.mapsofworld.com/venezuela/maps/venezuela-map.jpg

Slika 6 - http://www.ezilon.com/maps/images/southamerica/map-of-Bolivia.gif