Giao Trinh Ke Toan Quan Tri

8/7/2019 Giao Trinh Ke Toan Quan Tri

1/166

GIO TRNH K TON QUN TR

CHNG 1: NHNG VN CHUNG V K TON QUN TR

1. Khi Nim V K Ton Qun Tr

K ton qun tr l mt h thng thu thp, x l v truyn t thng tin cho cc nh quntr ni b doanh nghip ra quyt nh

2. So Snh Gia K Ton Qun Tr V K Ton Ti Chnh

2.1. Ging nhau

- C cng i tng nghin cu l cc s kin kinh t v php l din ra trong qu

trnh kinh doanh ca doanh nghip

- u da trn h thng ghi chp ban u ca k ton. K ton ti chnh cn c h

thng ghi chp ban u ny x l, soan tho cc bo co ti chnh cung cp chocc i tng cn thng tin k ton bn ngoi ca doanh nghip. K ton qun

tr cn c h thng ghi chp ban u vn dng x l nhm to thng tin thch

hp cho cc nh qun tr.

- u th hin tnh trch nhim ca ngi qun l trong ton doanh nghip, cn k

ton qun tr th hin trch nhim ca nh qun tr trn tng b phn ca doanh

nghip.

2.2. Khc nhau

KHC NHAU K TON QUN TR K TON TI CHNHi tng s dng thng

tin

Nh qun tr bn trong doanh

nghip

Nhng ngi bn ngoi

doanh nghip l ch yuc im thng tin Hng v tng lai. Linh

hot. Khng qui nh c th

Phn nh qu kh. Tun th

nguyn tc. Biu hin hnh

thi gi trYu cu thng tin Khng i hi cao tnh chnh

xc gn nh tuyt i

i hi tnh chnh xc gn

nh tuyt i, khch quanPhm vi cung cp Tng b phn Ton doanh nghipCc loi bo co Bo co c bit Bo co ti chnh nh nc

qui nhK hn lp bo co Thng xuyn nh kQuan h vi cc mn hc Quan h nhiu Quan h tTnh php lnh Khng c tnh php lnh C tnh php lnh

3. Vai Tr Ca k Ton Qun Tr

-1-


2/166

tin hnh hot ng sn xut kinh doanh, doanh nghip phi lp k hoch SXKD cho

doanh nghip mnh. T k hoch chung ca doanh nghip, cc b phn trin khai thnh

cc mc tiu thc hin v kim tra kt qu thc hin cc mc tiu ny. chnh l kim

tra qun l kim tra hng hot ng ca doanh nghip. trong qu trnh thc hin cc

mc tiu ra cn phi qun l cc qui trnh c th, chi tit hn nh qun l tn kho,

qun l sn xut,

Minh ha 1: Vai tr k ton qun tr c biu din qua s sau

4. Cc Phng Php Nghip V C S Dng Trong K Ton Qun Tr

Thng tin k ton qun tr ch yu nhm cung cp cho cc nh qun tr ra nhng quyt

nh, do k ton qun tr phi s dng mt s phng php nghip v x l thng

tin cho ph hp vi nhu cu qun tr. C 4 phng php nghip v c bn:

4.1.Thit k thng tin thnh dng so snh c

Vi cc s liu thu thp c k ton qun tr s phn tch chng thnh dng so snh

c. Cc s liu thu thp s v dng nu thiu cc tiu chun so snh.

4.2.Phn loi chi phV d: nh phn loi chi ph ca doanh nghip thnh nh ph v bin ph t phn

tch mi quan h chi ph khi lng li nhun

4.3.Trnh by mi quan h gia cc thng tin k ton di dng phng trnh

Cch trnh by ny rt tin dng cho vic tnh v d ton mt s qu trnh cha xy ra

trn c s nhng d kin c v mi quan h xc nh. Do phng php ny

c dng lm c s tnh ton v lp k hoch.

4.4.Trnh by thng tin di dng th-2-

Qun l cc qui trnhhnh ng

Kim tra qun l

K hoch SXKDKTQT: cng cnh gi kim traphn tch chi ph


3/166

Cch trnh by ny gip ta thy r rng nht mi quan h v xu hng bin ng ca

thng tin.

Chng 2. CHI PH V PHN LOI CHI PH

Nh trnh by chng 1, vai tr ca k ton qun tr ngy cng c khng nh vn c xem nh l mt trong nhng cng c phc v hu hiu nht cho qun l ni bdoanh nghip. thc hin tt cng vic qun l, t khu lp k hoch bao gm vic xcnh cc mc tiu ca doanh nghip cng nh xc nh cc phng tin t c ccmc tiu , n vic kim tra, phn tch v ra cc quyt nh, cc nh qun tr phi cnn rt nhiu thng tin. Tuy nhin, trong , thng tin v tim lc v t chc ni b ca

doanh nghip do k ton qun tr cung cp l b phn quan trng nht, quyt nh chtlng ca cng tc qun l.

Xt t phng din k ton, thng tin ch yu nht m k ton qun tr x l v cung cpcho cc nh qun tr l thng tin v chi ph. Trong qu trnh kinh doanh ca cc doanhnghip, chi ph thng xuyn pht sinh, gn lin vi mi hot ng v c nh hng trctip n li nhun thu c. Hn na, trn gic qun l, chi ph phn ln pht sinhtrong ni b doanh nghip, chu s chi phi ch quan ca nh qun tr, do vy, kim sotv qun l tt chi ph l mi quan tm hng u ca h. Chng ny nghin cu v khinim v chi ph v cc cch phn loi chi ph khc nhau.

1. KHI NIM V CHI PH V KHI QUT CC TIU THC PHN LOICHI PH

Chi ph c nh ngha nh l gi tr tin t ca cc khon hao ph b ra nhm thuc cc loi ti sn, hng ha hoc cc dch v. Nh vy, ni dung ca chi ph rt adng. Trong k ton qun tr, chi ph c phn loi v s dng theo nhiu cch khcnhau nhm cung cp nhng thng tin ph hp vi nhu cu a dng trong cc thi imkhc nhau ca qun l ni b doanh nghip. Thm vo , chi ph pht sinh trong cc

loi hnh doanh nghip khc nhau (sn xut, thng mi, dch v) cng c ni dung vc im khc nhau, trong ni dung chi ph trong cc doanh nghip sn xut th hintnh a dng v bao qut nht.

Vi l do ny cc ni dung tip theo v cng l ni dung chnh ca chng, chng ta snghin cu cc cch phn loi chi ph trong cc doanh nghip sn xut.

2. PHN LOI CHI PH THEO CHC NNG HOT NG

Chi ph pht sinh trong cc doanh nghip sn xut, xt theo cng dng ca chng, hay

ni mt cch khc, xt theo tng hot ng c chc nng khc nhau trong qu trnh sn-3-


4/166

xut kinh doanh m chng phc v, c chia thnh hai loi ln: chi ph sn xut v chiph ngoi sn xut.

2.1 Chi ph sn xut

Giai on sn xut l giai on ch bin nguyn vt liu thnh thnh phm bng

sc lao ng ca cng nhn kt hp vi vic s dng my mc thit b. Chi ph sn xutbao gm ba khon mc: chi ph nguyn liu vt liu trc tip, chi ph nhn cng trc tipv chi ph sn xut chung.

Chi ph nguyn liu, vt liu trc tip:

Khon mc chi ph ny bao gm cc loi nguyn liu v vt liu xut dng trctip cho vic ch to sn phm. Trong , nguyn vt liu chnh dng cu to nn thcth chnh ca sn phm v cc loi vt liu ph khc c tc dng kt hp vi nguyn vtliu chnh hon chnh sn phm v mt cht lng v hnh dng.

Chi ph nhn cng trc tip:

Khon mc chi ph ny bao gm tin lng phi tr cho b phn cng nhn trctip sn xut sn phm v nhng khon trch theo lng ca h c tnh vo chi ph.Cn phi ch rng, chi ph tin lng v cc khon trch theo lng ca b phn cngnhn phc v hot ng chung ca b phn sn xut hoc nhn vin qun l cc b phnsn xut th khng bao gm trong khon mc chi ph ny m c tnh l mt phn cakhon mc chi ph sn xut chung.

Chi ph sn xut chung:Chi ph sn xut chung l cc chi ph pht sinh trong phm vi cc phn xng

phc v hoc qun l qu trnh sn xut sn phm. Khon mc chi ph ny bao gm: chiph vt liu phc v qu trnh sn xut hoc qun l sn xut, tin lng v cc khontrch theo lng ca nhn vin qun l phn xng, chi ph khu hao , sa cha v botr my mc thit b, nh xng, chi ph dch v mua ngoi phc v sn xut v qun l

phn xng, v.v..

Ngoi ra, trong k ton qun tr cn dng cc thut ng khc: chi ph banu

(prime cost) ch s kt hp ca chi ph nguyn liu, vt liu trc tip v chi ph nhncng trc tip; chi ph chuyn i (conversion cost) ch s kt hp ca chi ph nhncng trc tip v chi ph sn xut chung.

2.2 Chi ph ngoi sn xut

y l cc chi ph pht sinh ngoi qu trnh sn xut sn phm lin quan n qatrnh tiu th sn phm hoc phc v cng tc qun l chung ton doanh nghip. Thucloi chi ph ny gm c hai khon mc chi ph: Chi ph bn hng v chi ph qun ldoanh nghip.

Chi ph bn hng:-4-


5/166

Khon mc chi ph ny bao gm cc chi ph pht sinh phc v cho khu tiu thsn phm. C th k n cc chi ph nh chi ph vn chuyn, bc d thnh phm giao chokhch hng, chi ph bao b, khu hao cc phng tin vn chuyn, tin lng nhn vin

bn hng, hoa hng bn hng, chi ph tip th qung co, .v.v..

Chi ph qun l doanh nghip:Chi ph qun l doanh nghip bao gm tt c cc chi ph phc v cho cng tc t

chc v qun l qu trnh sn xut kinh doanh ni chung trn gic ton doanh nghip.Khon mc ny bao gm cc chi ph nh: chi ph vn phng, tin lng v cc khontrch theo lng ca nhn vin qun l doanh nghip, khu hao ti sn c nh ca doanhnghip, cc chi ph dch v mua ngoi khc, v.v..

3. PHN LOI CHI PH THEO MI QUAN H GIA CHI PH VI LINHUN XC NH TNG K

Khi xem xt cch tnh ton v kt chuyn cc loi chi ph xc nh li tc trongtng k hch ton, chi ph sn xut kinh doanh trong cc doanh nghip sn xut cchia lm hai loi l chi ph sn phm v chi ph thi k.

Chi ph sn phm (product costs)

Chi ph sn phm bao gm cc chi ph pht sinh lin quan n vic sn xut snphm, do vy cc chi ph ny kt hp to nn gi tr ca sn phm hnh thnh qua giaion sn xut (c gi l gi thnh sn xut hay gi thnh cng xng). Thuc chi ph

sn phm gm cc khon mc chi ph nguyn liu, vt liu trc tip, chi ph nhn cngtrc tip v chi ph sn xut chung. Xt theo mi quan h vi vic xc nh li tc trongtng k hch ton, chi ph sn phm ch c tnh ton, kt chuyn xc nh li tctrong k hch ton tng ng vi khi lng sn phm c tiu th trong k . Chi

ph ca khi lng sn phm tn kho cha c tiu th vo cui k s c lu gi nhl gi tr tn kho v s c kt chuyn xc nh li tc cc k sau khi m chngc tiu thu. V l do ny, chi ph sn phm cn c gi l chi ph c th tn kho(inventorial costs).

Chi ph thi k (period costs)Chi ph thi k gm cc khon mc chi ph cn li ngoi cc khon mc chi ph

thuc chi ph sn phm. l chi ph bn hng v chi ph qun l doanh nghip. Cc chiph thi k pht sinh k hch ton no c xem l c tc dng phc v cho qu trnhkinh doanh ca k , do vy chng c tnh ton kt chuyn ht xc nh li tcngay trong k hch ton m chng pht sinh. Chi ph thi k cn c gi l chi phkhng tn kho (non-inventorial costs).

-5-


6/166

S 2.1. Cc chi ph xt theo mi quan h gia chi ph vi li nhun xcnh trong tng k

4. PHN LOI CHI PH THEO CCH NG X CA CHI PH

Cch ng x ca chi ph (cost behavior) l thut ng biu th s thay i cachi ph tng ng vi cc mc hot ng t c. Cc ch tiu th hin mc hotng cng rt a dng. Trong doanh nghip sn xut ta thng gp cc ch tiu th hinmc hot ng nh: khi lng cng vic thc hin, khi lng sn phm sn

xut, s gi my hot ng,v.v.. Khi xem xt cch ng x ca chi ph, cng cn phnbit r phm vi hot ng (operating range) ca doanh nghip vi mc hot ng(operating levels) m doanh nghip t c trong tng k. Phm vi hot ng ch r ccnng lc hot ng ti a nh cng sut my mc thit b, s gi cng lao ng ca cngnhn, ... m doanh nghip c th khai thc, cn mc hot ng ch cc mc hot ngc th m doanh nghip thc hin trong mt k trong gii hn ca phm vi hot ng .

Khi ni n cch ng x ca chi ph, chng ta thng hnh dung n mt s thayi t l gia chi ph vi cc mc hot ng t c: mc hot ng cng cao thlng chi ph pht sinh cng ln v ngc li. Tuy nhin, loi chi ph c cch ng x nhvy ch l mt b phn trong tng s chi ph ca doanh nghip. Mt s loi chi ph c

Chi ph sn phm

Chi ph SXKD ddang

Chi ph NVL trctip

Chi ph nhn cngtrc tip

Chi ph sn xutchung

Thnh phm

Doanh thu

Gi vn hng bn

Li nhun gp

Chi ph bn hng

Chi ph QLDN

Chi ph thi k

LN thun kdoanh

-6-


7/166

tnh cht c nh, khng ph thuc theo mc hot ng t c trong k, v ngoira, cng c mt s cc chi khc m cch ng x ca chng l s kt hp ca c hai loichi ph k trn. Chnh v vy, xt theo cch ng x, chi ph ca doanh nghip c chiathnh 3 loi: Chi ph kh bin, chi ph bt bin v chi ph hn hp.

4.1 Chi ph kh bin (Variable costs)Chi ph kh bin l cc chi ph, xt v l thuyt, c s thay i t l vi cc mc

hot ng. Chi ph kh bin ch pht sinh khi c cc hot ng xy ra. Tng s chi phkh bin s tng (hoc gim) tng ng vi s tng (hoc gim) ca mc hot ng,nhng chi ph kh bin tnh theo n v ca mc hot ng th khng thay i.

Nu ta gi:

a: Gi tr chi ph kh bin tnh theo 1 n v mc hot ng.

x: Bin s th hin mc hot ng t c.Ta c tng gi tr chi ph kh bin (y) s l mt hm s c dng: y = ax

th biu din s bin thin ca chi ph kh bin theo mc hot ng nh sau:

y(Bin ph)

y = axx

(Mc hot ng)

th 2.1. th biu din chi ph kh bin

Trong cc doanh nghip sn xut, cc khon mc chi ph nguyn liu, vt liu trctip v chi ph nhn cng trc tip th hin r nht c trng ca chi ph kh bin. Ngoira, chi ph kh bin cn bao gm cc chi ph khc thuc khon mc chi ph sn xutchung (v d, cc chi ph vt liu ph, chi ph ng lc, chi ph lao ng gin tip trongchi ph sn xut chung c th l chi ph kh bin) hoc thuc khon mc chi ph bn hng

-7-


8/166

v chi ph qun l doanh nghip (nh chi ph vt liu, ph hoa hng, ph vn chuyn, ...).Chi ph kh bin cn c gi l chi ph bin i hoc bin ph.

4.1.1 Chi ph kh bin thc th v chi ph kh bin cp bc

Trong thc t, khng phi tt c cc chi ph kh bin u c cch ng x ging

nhau theo mc hot ng. Xt theo cch thc ng x khc nhau , chi ph kh bincn c chia thnh hai loi: chi ph kh bin thc th (true variable costs) v chi ph kh

bin cp bc (step-variable costs).

Chi ph kh bin thc th l cc chi ph kh bin c s bin i mt cch t l vimc hot ng. a s cc chi ph kh bin thng thuc loi ny, v cch ng xcng nh th biu din ca chng ging nh ni dung trnh by trn.

Chi ph kh bin cp bc l cc chi ph kh bin khng c s bin i lin tc theos thay i lin tc ca mc hot ng. Cc chi ph ny ch bin i khi cc hot ng c s bin i t n mt mc c th no . Ta ly chi ph tin lng ca b

phn cng nhn ph (phc v hot ng ca cng nhn chnh) cc phn xng sn xut minh ho cho loi chi ph bin i cp bc ny. Cc cng nhn ph thng thc hincc cng vic nh a vt liu t kho n ni sn xut hoc a thnh phm t ni snxut i nhp kho, ... v c bin ch theo mt t l nht nh vi s lng cng nhnchnh m h phc v. Khi khi lng sn phm ca cc cng nhn chnh m h phc vgia tng, cng lao ng ca h cng tng theo nhng mc lng m h c hngkhng th tnh gia tng mt cch lin tc theo cng lao ng gia tng ca h. Tin

lng ca h ch tng ln mt mc mi khi cng lao ng ca h t n mt mcnht nh no , v tng t, s gi nguyn cho n khi cng lao ng ca h giatng t n mt mc mi.

th biu din s bin i chi ph kh bin cp bc c dng nh sau:

y(Chi ph kh bin cp bc)

x(Mc hot ng)

th 2.2. th biu din chi ph kh bin cp bc

-8-


9/166

4.1.2 Dng phi tuyn ca chi ph kh bin v phm vi ph hp

Khi nghin cu cch ng x ca chi ph kh bin nh trn, chng ta t githit c mt mi quan h tuyn tnh gia chi ph kh bin vi mc hot ng. Tuy

nhin, trong thc t, c rt nhiu cc chi ph kh bin khng c quan h tuyn tnh mbin i theo cc dng ng cong rt phc tp. Vi cc chi ph thuc dng ny, thun tin cho vic tnh ton, lp k hoch v kim sot chi ph, ngi ta thng xc nhcc phm vi ph hp (relevant range) c th nhn dng cch bin i ca chngtheo dng tuyn tnh. Phm vi ph hp c hiu l mt khong gii hn ca cc hotng m trong khong , mi quan h gia chi ph bin i vi mc hot ng cth qui v dng tuyn tnh. Khi phm vi ph hp c xc nh cng nh th ng biudin chi ph kh bin cng tin dn v dng ng thng , v do vy mc tuyn tnh

cng cao.

y(Chi ph kh bin)

Phm vi hot ngx

(Mc hot ng)

th 2.3. Dng phi tuyn v phm vi ph hp.

4.2 Chi ph bt bin (Fixed costs)

Chi ph bt bin l nhng chi ph, xt v l thuyt, khng c s thay i theo ccmc hot ng t c. V tng s chi ph bt bin l khng thay i cho nn, khimc hot ng tng th chi ph bt bin tnh theo n v cc mc hot ng sgim v ngc li.

Nu ta gi b l tng s chi ph bt bin , th ng biu din chi ph bt bin lmt ng thng c dng y = b.

y

Chi ph bt bin-9-


10/166

y = b

x

Mc hot ng

th 2.4. th biu din chi ph bt bin

Trong cc doanh nghip sn xut, cc loi chi ph bt bin thng gp l chi phkhu hao TSC, chi ph tin lng nhn vin qun l, chi ph qung co, v.v.. Chi ph

bt bin cn c gi l chi ph c nh hay nh ph.

C th a ra nhn xt rng loi chi ph chim t trng ln trong chi ph bt bin

cc doanh nghip sn xut l cc chi ph lin quan n c s vt cht to ra nng lc hotng c bn ca doanh nghip, do , vi xu hng tng cng hin i ho c s vtcht k thut ca cc doanh nghip nh hin nay th t trng chi ph bt bin ngy cngtng cao trong tng s chi ph ca doanh nghip. S hiu bit thu o v quan h ttrng chi ph kh bin v chi ph bt bin (c hiu l kt cu chi ph ca doanh nghip)l c ngha rt ln trong vic ra cc chnh sch qun tr ca doanh nghip.

Xt kha cnh qun l chi ph, chi ph bt bin c chia thnh 2 loi: chi ph btbin bt buc v chi ph bt bin khng bt buc.

4.2.1 Chi ph bt bin bt buc (committed fixed costs)Chi ph bt bin bt buc l cc chi ph pht sinh nhm to ra cc nng lc hot

ng c bn ca doanh nghip, th hin r nht l chi ph khu hao TSC hay tin lngnhn vin qun l cc phng ban chc nng. Bi v l tin to ra nng lc hot ngc bn nn cc chi ph bt bin bt buc gn lin vi cc mc tiu di hn ca doanhnghip, chng biu hin tnh cht c nh kh vng chc v t chu s tc ng ca ccquyt nh trong qun l ngn hn. C th a ra nhn xt rng, mi c gng trong vicct gim cc chi ph bt bin bt buc n khng l khng th c, cho d l ch trongmt thi gian ngn khi cc qu trnh sn xut b gin on. im mu cht trong vicqun l loi chi ph ny l tp trung vo vic nng cao hiu sut s dng cc yu t vtcht v nhn lc c bn ca doanh nghip.

4.2.2 Chi ph bt bin khng bt buc (discretionary fixed costs)

Khc vi cc chi ph bt bin bt buc, cc chi ph bt bin khng bt buc thngc kim sot theo cc k hoch ngn hn v chng ph thuc nhiu vo chnh schqun l hng nm ca cc nh qun tr. Do vy, loi chi ph ny cn c gi l chi ph

bt bin tu hay chi ph bt bin qun tr. Thuc loi chi ph ny gm chi ph qung

co, chi ph nghin cu pht trin, chi ph o to nhn vin, v.v..-10-


11/166

Vi bn cht ngn hn v ph thuc nhiu vo mun ca ngi qun l, cc chiph bt bin khng bt buc l i tng c xem xt u tin trong cc chng trnhtit kim hoc ct gim chi ph hng nm ca doanh nghip. C th ni, tnh hp l v s

pht sinh ca cc chi ph bt bin khng bt buc, c v chng loi v gi tr, c xem

xt theo tng k l biu hin r nht cht lng cc quyt nh ca nh qun tr trongqun l chi ph. Cc quyt nh nay lun b rng buc bi s hn ch v qui m vn cngnh bi cc mc tiu tit kim chi ph khng ngng ca doanh nghip. Rt d dn ncc quyt inh sai lm nu ngi qun l khng hiu thu o c th kinh doanh cadoanh nghip, cng nh tnh hung c th cho vic ra quyt nh tng thi k hotng.

4.2.3 Chi ph bt bin v phm vi ph hp

Qua nghin cu bn cht ca chi ph bt bin, c bit l chi ph bt bin khng

bt buc, chng ta nhn thy c th c s khc nhau v mt lng ca cc chi ph btbin pht sinh hng nm. S pht sinh ca cc chi ph bt bin ph thuc vo phm vihot ng ti a ca cc loi hot ng m chi ph bt bin gn km theo. Chng hn, vichi ph qung co, mt dng ca chi ph bt bin khng bt buc, s pht sinh ca chng

ph thuc vo k hoch tng doanh s hng nm ca doanh nghip. Tng t nh vy,chi ph khu hao, mt dng ca chi ph bt bin bt buc, cng khng th gi nguyn nudoanh nghip c k hoch tng cng c s vt cht nhm m rng nng lc sn xuttrong cc k tng lai.

V l do nh trn, phm vi ph hp cng c p dng khi xem xt s thay ica cc chi ph bt bin phc v vic tnh ton trong kim tra v phn tch chi ph. y,

phm vi ph hp l mt phm vi hot ng c th m theo , cc chi ph bt bin ttrng thi c nh. C th minh ho phm vi thch hp ca chi ph bt bin qua thsau:

yChi ph bt bin

Phm vi thich hp

xMc hot ng

th 2.5. Phm vi thch hp ca chi ph bt bin

4.3 Chi ph hn hp (Mixed costs)-11-


12/166

Chi ph hn hp l nhng chi ph m cu thnh nn n bao gm c yu t chi phkh bin v chi ph bt bin. mt mc hot ng c th no , chi ph hn hpmang c im ca chi ph bt bin, v khi mc hot ng tng ln, chi ph hn hps bin i nh c im ca chi ph kh bin. Hiu theo mt ch khc, phn bt bin

trong chi ph hn hp thng l b phn chi ph c bn duy tr cc hot ng mc ti thiu, cn phn kh bin l b phn chi ph s pht sinh t l vi mc hot ngtng thm. Trong cc doanh nghip sn xut, chi ph hn hp cng chim mt t l khcao trong cc loi chi ph, chng hn nh chi ph in thoi, chi ph bo tr MMTB,...

Nu ta gi:

a: l t l bin i theo cc mc hot ng ca b phn chi ph bin i trongchi ph hn hp.

b: b phn chi ph bt bin trong chi ph hn hp.

th phng trnh biu din s bin thin ca chi ph hn hp l mt phng trnh bc nht c dng: y = ax + b

C th minh ho s bin i ca chi ph hn hp trn th nh sau:y

Chi ph

y = ax + b

xMc hot ng

th 2.6. th biu din chi ph hn hp

Nhm phc v vic lp k hoch, phn tch v qun l chi ph, cn phi phn tchcc chi ph hn hp thnh yu t kh bin v yu t bt bin. Vic phn tch ny cthc hin bng mt trong ba phng php: phng php cc i, cc tiu, phng php th phn tn v phng php bnh phng b nht.

4.3.1 Phng php cc i, cc tiu (the high-low method)

Vic phn tch chi ph hn hp thnh cc yu t bt bin v kh bin c tinhnh trn c s cc s liu v chi ph hn hp c thng k v tp hp theo cc mc hot ng khc nhau cc khong thi gian. Phng php cc i, cc tiu tin hnh

-12-


13/166

phn tch ch theo s liu hai "im" thi gian c mc hot ng t cao nht vthp nht vi gi tr chi ph hn hp tng ng ca chng.

Mt cch khi qut, phng php ny c thc hin qua trnh t cc bc nhsau:

Bc 1: Xc nh mc hot ng cao nht v thp nht v chi ph hn hptng ng:

Nu ta gi Mmax l im c mc hot ng cao nht th cc to tng ngca n s l Mmax (Xmax; Ymax), vi Xmax l mc hot ng cao nht v Ymax lchi ph hn hp mc hot ng cao nht.

Tng t, gi Mmin l im c mc hot ng thp nht th to tng ngca Mmin l Mmin (Xmin; Ymin), vi Xmin l mc hot ng thp nht v Ymin lchi ph hn hp tng ng.

Bc 2: Xc inh h s a ca yu t chi ph bin i trong chi ph hn hp theocng thc:

Ymax - Ymina =

Xmax - Xmin

Bc 3: Xc nh hng s b ca yu t chi ph bt bin, bng cch thay gi tr caa bc 2 vo phng trnh biu din ca im Mmax (hoc Mmin).

Chng hn, khi thay gi tr ca a vo phng trnh biu din ca Mmax, ta c:

Ymax = aXmax + b

t : b = Ymax - aXmax

Bc 4: Xc nh phng trnh bin thin ca chi ph hn hp, c dng:

y = ax + b

minh ho cho phng php tnh, ta xem xt v d sau:

Mt doanh nghip c t chc i xe vn chuyn hng. Chi ph bo tr sa chathay i trong quan h vi qung ng vn chuyn. S liu thng k tp hp qua 12thng trong nm va qua nh sau:

Thng Chi ph (1.000 ) Qung ng (km)

1 410 2.000

2 375 1.500

3 430 2.500-13-


14/166

4 450 3.200

5 495 4.000

6 490 3.800

7 500 4.200

8 460 3.000

9 470 3.500

10 435 2.600

11 480 3.700

12 570 5.400

p dng phng php im cao, im thp phn tch chi ph bo tr trn trong

mi quan h vi qung ng vn chuyn nh sau:- Chn im cao v im thp:

Ta thy im cao tc l im c mc hot ng cao nht l vo thng 12vi M12 (xmax; ymax) = M12 (5.400; 570.000). Tng t im c mc hot ng thpnht l vo thng 2 vi M2 (xmin; ymin) = M2 (1500; 375.000).

- Xc nh h s bin i a ca chi ph kh bin:

570.000 - 375.000Ta c a = = 505.400 - 1.500

- Xc nh hng s b ca chi ph bt bin:

Thay gi tr ca a vo phng trnh biu din chi ph bo tr thng 12, ta c:

570.000 = 50 5.400 + b

b = 570.000 - 50 5.400

= 300.000

- Vit phng trnh biu din chi ph bo tr:

y = 50 x + 300.000

4.3.2 Phng php th phn tn (the scatter-chart method)

Vi phng php ny, trc ht chng ta s dng th biu din tt c cc sliu thng k c xc nh mi quan h gia chi ph hn hp vi mc hot ngtng ng. Sau , quan st v k ng thng qua tp hp cc im va biu din trn th sao cho ng thng l gn vi cc im nht v phn chia cc im thnh hai

-14-


15/166

phn bng nhau v s lng cc im. ng thng k c s l ng i din cho ttc cc im v c gi l ng hi qui (negression line). im ct gia ng biudin vi trc tung phn nh chi ph c nh. dc ca ng biu din phn nh t l

bin ph (bin ph n v). Xc nh c cc yu t bt bin v kh bin, ng biu

din chi ph hn hp c xc nh bng phng trnh: y = ax + bTr li v d chi ph bo tr trn, th biu din cc im v ng hi qui

c v nh sau:

y

600500

400 300200100

0 x1000 2000 3000 4000 5000 6000

ng hi qui ct trc tung im c tung l 309.740, y chnh l thnh phnchi ph bt bin trong chi ph bo tr. ng thi, quan st chng ta nhn thy ng hi

qui i qua im thng 5 c mc hot ng l 4.000 km vi chi ph bo tr tng ngl 495.000. Thay gi tr chi ph bt bin (309.740 ) vo hm biu din ca chi ph hnhp im ny, ta xc nh c h s a ca thnh phn chi ph bin i l 46,9.

Nh vy phng trnh biu din chi ph bo tr c dng:

y = 46,9 x + 495.000

4.3.3 Phng php bnh phng b nht (the least squares method)

Vi phng php ny, h s bin i a v hng s b (trong phng trnh bc nhtbiu din chi ph hn hp y = ax + b) c xc nh theo h phng trnh sau:

xy = bx + a x2 (1)

y = nb + a x (2)

trong n l s ln quan st.

ng dng phng php ny vi chi ph bo tr v d trn, trc ht chng ta lpbng tnh ton cc ch tiu gi tr cn tnh cho h phng trnh trn nh sau:

-15-


16/166

Thng X Y XY X2

1 2.000 410.000 820.000.000 4.000.000

2 1.500 375.000 562.500.000 2.250.000

3 2.500 430.000 1.075.000.000 6.250.000

4 3.200 450.000 1.440.000.000 10.240.000

5 4.000 495.000 1.980.000.000 16.000.000

6 3.800 490.000 1.862.000.000 14.440.000

7 4.200 500.000 2.100.000.000 17.640.000

8 3.000 460.000 1.380.000.000 9.000.000

9 3.500 470.000 1.645.000.000 12.250.000

10 2.600 435.000 1.131.000.000 6.760.000

11 3.700 480.000 1.776.000.000 13.690.00012 5.400 570.000 3.076.000.000 29.160.000

Tng 39.400 5.565.000 18.847.500.000 141.680.000

Thay s liu lin quan bng vo h phng trnh trn, ta c:

18.847.500.000 = 39.400 b + 141.680.000 a (1)

5.565.000 = 12b + 39.400a (2)

Gii h phng trnh trn, ta tnh ra c: a = 46,846 v b = 309.940

Vy, theo phng php ny, ng biu din chi ph bo tr c dng:

y = 46,846 x + 309.940

Nhn xt u, nhc im ca cc phng php:

Trong 3 phng php trn, phng php im cao - im thp l phng php ngin, d thc hin nht nhng li cho ra kt qu c chnh xc km nht. L do l v

phng php ny ch tnh ton cn c v s liu ca 2 im c mc hot ng cao vthp nht, nn tnh i din cho tt c cc mc hot ng khng cao. Phng php th phn tn a li kt qu c chnh xc cao hn, nhng vn da vo cch quan sttrc quan v ng hi qui nn kh thc hin. Tuy vy, phng php th phn tnc u im ln l cung cp cho cc nh qun l mt cch nhn trc quan v quan h giachi ph vi cc mc hot ng t c, thun li trong vic quan st v phn tch chi

ph i vi cc nh phn tch c kinh nghim. Sau cng, phng php bnh phng bnht s dng phng php phn tch thng k p dng tnh ton cho tt c cc im hot

ng nn l phng php cho ra kt qu chnh xc nht. Ngy nay, vi s h tr c lc-16-


17/166

ca my tnh, vic tnh ton theo phng php ny cng khng cn gp nhiu kh khn,cho d cc im quan st tng ln vi s lng ln.

5. CC CCH PHN LOI CHI PH S DNG TRONG KIM TRA V RAQUYT NH

phc v cho vic kim tra v ra quyt nh trong qun l, chi ph ca doanhnghip cn c xem xt nhiu kha cnh khc. Ni bt nht l vic xem xt trchnhim ca cc cp qun l i vi cc loi chi ph pht sinh, thm na, cc nh qun lnn nhn nhn ng n s thch ng ca cc loi chi ph khc nhau phc v cho vic

phn tch, so snh ra quyt nh la chn phng n ti u trong cc tnh hung.

5.1 Chi ph kim sot c v chi ph khng kim sot c

Mt khon chi ph c xem l chi ph c th kim sot c (controllable costs)

hoc l chi ph khng kim sot c (non-controllable costs) mt cp qun l no l tu thuc vo kh nng cp qun l ny c th ra cc quyt nh chi phi, tc ngn khon chi ph hay l khng. Nh vy, ni n kha cnh qun l chi ph bao gicng gn lin vi mt cp qun l nht nh: khon chi ph m mt cp qun l no c quyn ra quyt nh chi phi n th c gi l chi ph kim sot c ( cp qunl ), nu ngc li th l chi ph khng kim sot c.

Chng hn, ngi qun l bn hng c trch nhim trong vic tuyn dng cngnh quyt nh cch thc tr lng cho nhn vin bn hng, do vy, chi ph tin lng trcho b phn nhn vin ny l chi ph kim sot c i vi b phn bn hng .Tng t nh vy l cc khon chi ph tip khch, chi ph hoa hng bn hng, ... Tuynhin, chi ph khu hao cc phng tin kho hng, mt khon chi ph cng pht sinh b

phn bn hng, th li l chi ph khng kim sot c i vi ngi qun l bn hngbi v quyn quyt nh xy dng cc kho hng cng nh quyt nh cch thc tnh khuhao ca n thuc v b phn qun l doanh nghip.

Chi ph khng kim sot c mt b phn no thng thuc hai dng: cckhon chi ph pht sinh ngoi phm vi qun l ca b phn (chng hn cc chi ph phtsinh cc b phn sn xut hoc thu mua l chi ph khng kim sot c i vi ngi

qun l b phn bn hng), hoc l cc khon chi ph pht sinh thuc phm vi hot ngca b phn nhng thuc quyn chi phi v kim sot t cp qun l cao hn (nh chi

ph khu hao cc phng tin kho hng i vi ngi qun l b phn bn hng trong vd trn). Cng cn ch thm rng vic xem xt kh nng kim sot cc loi chi ph ivi mt cp qun l c tnh tng i v c th c s thay i khi c s thay i v mc phn cp trong qun l.

Xem xt chi ph kha cnh kim sot c ngha ln trong phn tch chi ph v racc quyt nh x l, gp phn thc hin tt k ton trch nhim trong doanh nghip.

5.2 Chi ph trc tip v chi ph gin tip-17-


18/166

Trong cc doanh nghip sn xut, cc khon chi ph pht sinh c lin quan trctip n qu trnh sn xut sn phm hoc thc hin cc n t hng v do vy c thtnh trc tip cho tng loi sn phm hay tng n t hng th c gi l chi ph trctip (direct costs). Ngc li, cc khon chi ph pht sinh cho mc ch phc v v qun

l chung , lin quan n vic sn xut v tiu th nhiu loi sn phm, nhiu n thng cn tin hnh phn b cho cc i tng s dng chi ph theo cc tiu thc phn bc gi l chi ph gin tip (indirect costs). Thng thng, khon mc chi ph NLVLTTv chi ph NCTT l cc khon mc chi ph trc tip, cn cc khon mc chi ph sn xutchung, chi ph bn hng v chi ph qun l doanh nghip l chi ph gin tip.

Cch phn loi chi ph ny gip ch cho vic xy dng cc phng php hch tonv phn b thch hp cho tng loi chi ph.

5.3 Chi ph ln (sunk costs)

Khi nim chi ph ln ch ny sinh khi ta xem xt cc chi ph gn lin vi ccphng n hnh ng lin quan n tnh hung cn ra quyt nh la chn. Chi ph lnc hiu l khon chi ph b ra trong qu kh v s hin hin tt c mi phng nvi gi tr nh nhau. Hiu mt cch khc, chi ph ln c xem nh l khon chi phkhng th trnh c cho d ngi qun l quyt nh la chn thc hin theo phngn no. Chnh v vy, chi ph ln l loi chi ph khng thch hp cho vic xem xt, raquyt nh ca ngi qun l. Tuy nhin, trong thc t, vic nhn din c chi ph lncng nh s nhn thc rng chi ph ln cn c loi b trong tin trnh ra quyt nhkhng phi lc no cng d dng. Vn s c minh ho r chng 6 vi ni dung

phn tch thng tin ra quyt nh.

5.4. Chi ph chnh lch (differential costs)

Tng t nh chi ph ln, chi ph chnh lch (cng cn c gi l chi ph khcbit) cng ch xut hin khi so snh chi ph gn lin vi cc phng n trong quyt nhla chn phng n ti u. Chi ph chnh lch c hiu l phn gi tr khc nhau cacc loi chi ph ca mt phng n so vi mt phng n khc. C hai dng chi phchnh lch: gi tr ca nhng chi ph ch pht sinh phng n ny m khng c

phng n khc, hoc l phn chnh lch v gi tr ca cng mt loi chi ph ccphng n khc nhau. Ngi qun l a ra cc quyt nh la chn cc phng n trnc s phn tch b phn chi ph chnh lch ny nn chi ph chnh lch l dng thng tinthch hp cho vic ra quyt nh.

5.5 Chi ph c hi (Opportunity costs)

Chi ph c hi l nhng thu nhp tim tng b mt i khi la chn thc hinphng n ny thay cho phng n khc. Chng hn, vi quyt nh t s dng ca hng t chc hot ng kinh doanh thay v cho thu th thu nhp c c t vic cho thu

ca hng tr thnh chi ph c hi ca phng n t t chc kinh doanh.-18-


19/166

Chi ph c hi l mt yu t i hi lun phi c tnh n trong mi quyt nhca qun l. m bo cht lng ca cc quyt nh, vic hnh dung v d on httt c cc phng n hnh ng c th c lin quan n tnh hung cn ra quyt nh lquan trng hng u. C nh vy, phng n hnh ng c la chn mi thc s l tt

nht khi so snh vi cc khon li ch mt i ca tt c cc phng n b loi b.Tm li: Cho nhiu mc ch khc nhau, chi ph c xem xt theo nhiu kha

cnh khc nhau. Trc ht l mt s hiu bit chung cn c v ni dung ca chi ph kthp vi vic xem xt chc nng ca n. Doanh nghip s dng nhng loi chi ph gv s dng vo cc mc ch g l nhng dng thng tin nht thit phi c trong cc boco ti chnh. Tuy nhin, phc v tt cho hot ng qun l i hi nhng hiu bit klng hn v chi ph. Chi ph xem xt gic kim sot c hay khng kim sotc l iu kin tin cho vic thc hin k ton trch nhim. Chi ph khi c nhnthc v phn bit thnh dng chi ph khng thch hp v chi ph thch hp cho vic raquyt nh c tc dng ln phc v cho tin trnh phn tch thng tin, ra quyt nh cangi qun l. c s dng mt cch tch cc v ph bin nht trong k ton qun tr l cch phn loi chi ph theo cch ng x ca n vi sn lng thc hin. Xem xtchi ph theo cch thc ng x ca n gip thy r mt mi quan h rt cn bn trongqun l: quan h gia chi ph - sn lung - li nhun. Bo co thu nhp ca doanh nghiplp theo cch nhn nhn chi ph nh vy tr thnh cng c c lc cho ngi qun ltrong vic xem xt v phn tich cc vn .

-19-


20/166

CHNG 3TNH GI THNH TRONG DOANH NGHIP

Tnh gi thnh l mt ni dung c tnh xut pht im cho nhiu cng vic khc

trong k ton qun tr, v n c mi quan h mt thit vi nhiu chc nng qun tr, nhhoch nh, t chc, kim sot v ra quyt nh. Tnh gi khng ch l vic tnh gi thnhsn phm trong cc doanh nghip sn xut, m cn l gi ph ca cc hot ng dch vv nhiu hot ng khc c nhu cu qun tr chi ph. Vi v tr , chng ny tp trungvo cc phng php tnh gi thnh trong cc doanh nghip sn xut ngi hc c thvn dng trong tng ngnh kinh t c th. Nhng xu hng mi v tnh gi thnh angvn dng cc nc cng nghip pht trin cng c cp ngi hc c th vndng mt cch ph hp trong iu kin kinh t ca Vit nam hin nay.

1. VAI TR CA CNG TC TNH GI THNH SN PHM V NHNGQUAN TM KHI THIT K H THNG TNH GI PH

Qu trnh kinh doanh ca doanh nghip l qu trnh s dng cc ngun lc kinh tti doanh nghip cung cp cc sn phm, dch v c ch cho ngi tiu dng. Qutrnh lm pht sinh cc loi chi ph ti nhiu a im khc nhau trong doanh nghip.Do vy, tp hp chi ph v tnh ga thnh l mt ni dung c bn v c tnh truyn thngtrong k ton qun tr. Vai tr ca tnh gi thnh trong cng tc qun tr doanh nghip thhin qua:

-Tnh gi thnh gp phn xc nh gi thnh sn phm, dch v hon thnh, qua l c s xc nh kt qu kinh doanh ca tng sn phm, ngnh hng, tng b phn vton doanh nghip.

-Tnh gi thnh sn phm, dch v gip cc nh qun tr lm tt cng tc hochnh v kim sot chi ph tng ni pht sinh ph (tng phng ban, tng phn xng,tng hot ng)

- Tnh gi thnh cn tr gip cc nh qun tr trong cc n lc nhm gim thp chiph sn phm, c gii php ci tin sn phm, nng cao tnh cnh tranh ca sn phm trn

th trng.

-Tnh gi thnh sn phm cn l c s cc nh qun tr xy dng mt chnhsch gi bn hp l, c tnh cnh tranh v l c s cho nhiu quyt nh tc nghip khc

Vi tm quan trng , vic xy dng v vn dng mt h thng tnh gi thnhph hp l rt cn thit trong t chc cng tc k ton qun tr doanh nghip. Vic xydng h thng tnh gi thnh cn quan tm n mt s kha cnh sau:

- Cn nhc gia chi ph v li ch ca vn tnh gi thnh. Mt h thng tnh gi

thnh rt chi tit v c th c th cung cp nhiu thng tin cho nh qun tr, nhng limt nhiu thi gian v tin bc, nht l cc chi ph v o to. Do vy, h thng tnh gi-20-


21/166

thnh phc tp ch vn dng khi cc nh qun tr tin tng rng hot ng chung caton doanh nghip c ci thin nhiu trn c s cc thng tin c cung cp ca hthng tnh gi thnh.

- H thng tnh gi thnh cn phi c thit k ph hp vi hot ng sn xut

kinh doanh hin ti. N ph thuc vo bn cht ca ngnh sn xut, qui trnh cng ngh,tnh a dng ca sn phm v dch v v yu cu v thng tin cho cng tc qun tr.Chng hn, tnh gi thnh trong cc doanh nghip xy lp hon ton khc vi doanhnghip may mc, hoc sn xut nc gii kht. Do vy, khi xy dng mt h thng tnhgi thnh cn phn tch k lng qui trnh sn xut tin hnh nh th no, cng nh phixc nh r d liu no cn thu thp v bo co.

2. I TNG TP HP CHI PH V I TNG TNH GI THNH

K ton nh ngha chi ph l mt ngun lc c hy sinh hay mt i t mtmc tiu nht nh no . Chi ph pht sinh lun gn lin vi mt khng gian c th ti mt thi im c th. Do ti nguyn ca bt k t chc no cng khan him nn ccnh qun tr lun t ra cu hi chi ph pht sinh u, vi qui m ra sao v nh hngn cc hot ng khc nh th no. Do vy, xc nh i tng tp hp chi ph v itng tnh gi thnh l mt c tnh quan trng trong k ton qun tr, bi v n khngch n thun phc v cho cng tc tnh gi m cn lin quan n cng tc t chc dliu, v phc v cc nhu cu khc ca nh qun tr.

i tng tp hp chi phl phm vi c xc nh trc tp hp chi ph.

Xc nh i tng tp hp chi ph thc cht l xc nh gii hn cc b phn chu chiph hoc cc i tng chu chi ph lm c s cho vic tnh gi thnh. Khi nim nykhng ch p dng cho cc doanh nghip sn xut m cn c th p dng cho cc doanhnghip thuc cc ngnh kinh doanh khc. Trn mt gc chung, c hai biu hin v itng tp hp chi ph. l:

- Cc trung tm chi ph. Trung tm chi ph l nhng b phn trong doanh nghipm nh qun tr b phn chu trch nhim v nhng bin ng chi ph pht sinhtrong k. Trong DNSX, trung tm chi ph c th l tng phn xng, tng i sn xut,

n v sn xut...Mi phn xng c th l mt giai on cng ngh trong quy trnh snxut doanh nghip, hoc c th hon thnh mt cng vic c tnh c lp no . Trungtm chi ph c th l mi ca hng, quy hng... trong doanh nghip thng mi, hoctng khch sn, khu ngh mt, tng b phn kinh doanh... trong kinh doanh du lch.

- Sn phm hoc nhm sn phm cng loi, mt cng vic (n t hng) hay mthot ng, mt chng trnh no nh chng trnh tip th, hot ng nghin cu vtrin khai cho mt sn phm mi, hot ng sa cha TSC... i tng tp hp chi phtrong trng hp ny thng khng quan tm n cc b phn pht sinh chi ph m quan

-21-


22/166

tm chi ph pht sinh cho cng vic g, hot ng no. Khi , ngi qun tr c th sosnh, nh gi chi ph gia cc sn phm, cc hot ng vi nhau.

xc nh i tng tp hp chi ph theo hai hng trn, k ton c th da vo

nhng cn c sau:

Phn cp qun l v yu cu qun l i vi cc b phn ca t chc. Khi c cut chc ca doanh nghip bao gm nhiu b phn thc hin nhng chc nng khc nhauth vn phn cp phi c t ra. Phn cp qun l gn lin trch nhim ca tng b

phn trong doanh nghip dn n hnh thnh cc trung tm trch nhim, trong ctrung tm chi ph, t ra yu cu d ton v kim sat chi ph ti tng trung tm. Lachn i tng tp hp chi ph l cc trung tm chi ph gp phn tnh gi thnh v kimsot chi ph ti trung tm .

Tnh cht quy trnh cng ngh sn xut sn phm: Sn xut gin n hay sn xutphc tp, qu trnh ch bin lin tc hay qu trnh ch bin song song. i vi quy trnhcng ngh sn xut gin n, sn phm cui cng nhn c do ch bin lin tc cc loivt liu s dng, qu trnh ch bin khng phn chia thnh cc cng on th i tngtp hp chi ph c th l sn phm hon thnh hoc ton b qu trnh sn xut. Nu qutrnh sn xut to ra nhiu loi sn phm tng t, khc nhau v kch c, kiu dng thi tng tp hp chi ph c th l nhm sn phm cng loi.

i vi quy trnh cng ngh sn xut phc tp, sn phm cui cng nhn c do

lp rp c hc thun ty cc b phn, chi tit... hoc qua nhiu bc ch bin theo mttrnh t nht nh th i tng tp hp chi ph c th l b phn, chi tit sn phm.

n v tnh gi thnh p dng trong doanh nghip. Trong nhiu trng hp, dosn phm sn xut c tng t nhau v cng dng nhng khc nhau v kch c th vicchn mt n v tnh gi thnh chung cho cc loi sn phm (lt, kg, m2 , ...) c th dnn chn i tng tp hp chi ph l nhm sn phm. Cch chn i tng tp hp chi

ph trong trng hp ny m bo hi ha gia chi ph v li ch trong qu trnh tnh gathnh n v.

i tng tnh gi thnh l kt qu ca qu trnh sn xut hoc qu trnh cungcp dch v cn c tnh gi thnh phc v cc yu cu ca qun l. Xc nh itng tnh gi thnh thng gn vi yu cu ca nh qun tr v kim sot chi ph, nhgi bn v xc nh kt qu kinh doanh v mt i tng, mt hot ng no . Trongdoanh nghip sn xut, i tng tnh gi thnh c th l sn phm, bn thnh phm,cng vic hon thnh qua qu trnh sn xut. Trong doanh nghip dch v, i tng tnhgi thnh c th l mt chng trnh, mt hot ng kinh doanh no . K ton qun trcn nhn nhn i tng tnh gi mt kha cnh rng hn. Chng hn, khi doanh nghip

tin hnh u t mi, hay thc hin mt d n no th i tng tnh gi l hot ng-22-


23/166

u t hay d n . Cch tnh gi cho cc i tng trong trng hp ny khng cpn trong chng.

i tng tp hp chi ph v i tng tnh gi c mi quan h vi nhau trong hthng tnh gi thnh n v. Nu i tng tp hp chi ph cn xc nh l bc khi

u cho qu trnh tp hp chi ph th i tng tnh gi thnh gn lin vi vic thc hincc k thut tnh gi thnh. Trong mt s trng hp, i tng tp hp chi ph trng vii tng tnh gi thnh

3. TP HP CHI PH SN XUT V TNH GI THNH THEO PHNGPHP TON B

Phng php tnh gi ton b1 l phng php m ton b chi ph lin quan nqu trnh sn xut sn phm ti phn xng, ti ni sn xut, c tnh vo gi thnh casn phm hon thnh. y l phng php tnh gi truyn thng trong k ton chi ph,da trn tng sn phm ca qu trnh sn xut l s kt hp lao ng vi cc loi tliu sn xut bin nguyn liu, vt liu thnh sn phm c th bn c. V vy, githnh ca sn phm to ra t qu trnh sn xut phi da trn ton b cc chi ph snxut sn phm .

Theo phng php tnh ga ton b, gi thnh sn phm hon thnh bao gm baloi ph: chi ph nguyn liu, vt liu trc tip; chi ph nhn cng trc tip v chi ph snxut chung. C s tnh cc chi ph ny vo gi thnh c chun mc k ton quc t vhng tn kho v c chun mc k ton Vit nam chp nhn nh l mt nguyn tc khi

xc nh gi gc ca thnh phm DNSX. S d phng php ny c tha nhn trongk ton ti chnh v n tng i khch quan trong nhn din cc khon mc chi ph snxut. Phng php tnh gi ton b c coi nh l phn giao thoa gia k ton ti chnhv k ton qun tr. K ton ti chnh s dng phng php tnh gi ton b nhm mcch lp Bng cn i k ton v Bo co kt qu hot ng kinh doanh vo cui k kton. Tuy nhin, trn phng din k ton qun tr, phng php ny c th coi l mtcch tnh y cc chi ph sn xut lm c s nh gi bn sn phm, nh gi hiuqu ni b, kim sat chi ph theo tng trung tm chi ph v ra quyt nh. Nu nh kton ti chnh ch quan tm n hao ph thc t tnh gi thnh th vn dng phng

php ny trong k ton qun tr c th tnh theo gi ph tm tnh nh trng hp tnh githng dng trong h thng tnh gi theo n t hng, hoc gi nh mc, gi tiu chuntrong qu trnh xy dng k hoch. Chnh s khc bit ny nng tm k ton chi phtrong h thng k ton qun tr cc t chc.

Phng php tnh gi ton b gm hai h thng tnh gi thnh sn phm: h thngtnh gi thnh theo cng vic v h thng tnh gi theo qu trnh sn xut.

3.1. H thng tnh gi thnh theo cng vic

1 Absorption costing hay full costing-23-


24/166

3.1.1. c im h thng tnh gi thnh d trn cng vic

Tnh gi thnh theo cng vic l h thng tnh gi thnh ph bin p dng ccdoanh nghip sn xut theo n t hng ca khch hng. Tnh gi thnh theo cng viccn c gi l tnh gi thnh theo n t hng. a s cc sn phm trong h thng tnh

gi thnh ny c t nht mt trong cc c im di y:Tnh c o theo yu cu ca tng n t hng: sn phm thuc tng loi c rt

t hoc khng c im ging vi cc sn phm khc, khng c s lp li trong hot ngsn xut kinh doanh ca doanh nghip. V d nh trong cc hot ng xy dng c bn(xy dng cc cng trnh dn dng, xy dng cu ng, thy li), hat ng in n, snxut dng gia nh..., mi n t hng c nhng yu cu ring l v kiu dng, thitk, cng dng v cc c trng c tnh k thut khc.

Hot ng sn xut c thi gian bt u v thi gian kt thc r rng. Sn phm

sn xut l nhng sn phm hoc nhm sn phm c th xc nh ring l. V d nhhot ng ng tu, t, hot ng in n theo nhu cu ca khch hng... c tnh nyxut pht t yu cu k thut ca tng sn phm cng nh khi lng sn xut ca tngn hng

Sn phm c gi tr cao, kch thc ln.

Nh vy, h thng tnh gi thnh theo n t hng hay theo cng vic ph hpvi cc doanh nghip thuc loi hnh sn xut n chic hoc sn xut hng lot nh,cng vic sn xut thng c tin hnh theo n t hng ca ngi mua. n t

hng c th l mt sn phm ring bit hoc mt s sn phm cng loi.

Vi nhng c im ca sn phm, i tng tp hp chi ph trong h thng tnhgi thnh theo cng vic l tng n t hng, cn i tng tnh gi thnh c th cngl n t hng hoc tng loi sn phm ca n t hng. Do di thi gian cho snxut ca tng n hng c th xc nh ring v khng nh nhau nn k tnh gi thnh lkhi n t hng hon thnh. V th, vo cui k k ton, nu n cha hon thnh thton b chi ph ly k cho cng vic (n hng) c xem l chi ph sn xut kinhdoanh d dang.

3.1.2. Qui trnh tp hp chi ph sn xut v tnh gi thnh

H thng tnh gi thnh theo cng vic v nguyn tc p dng phng php tnhgi ton b. Ngha l gi thnh sn phm bao gm ba khan mc chi ph c bn l chi phnguyn liu, vt liu trc tip; chi ph nhn cng trc tip v chi ph sn xut chung. Doni sn xut c th tin hnh sn xut ng thi nhiu cng vic khc nhau theo yu cuca tng n hng nn trong thc t c th pht sinh nhng chi ph chung cho nhiu nhng khc nhau. Do vy, tp hp chi ph sn xut theo tng n t hng cn quantm n tnh trc tip hay gan tip ca chi ph.

-24-


25/166

Khi bt u sn xut theo n t hng, b phn k ton s m phiu (th) k tontheo di chi ph theo tng n hng, tng cng vic. Phiu chi ph cng vic c lp khi

phng k ton nhn c thng bo v lnh sn xut c pht ra cho cng vic .Lnh sn xut ch c pht ra khi c n t hng ca khch hng. Mi n t hng

c lp mt phiu chi ph cng vic ring bit. Tt c cc phiu chi ph cng vic clu tr li khi ang sn xut sn phm. Phiu chi ph theo n t hng thc cht l s kton chi tit tp hp ton b chi ph nguyn liu, vt liu trc tip; chi ph nhn cngtrc tip; chi ph sn xut chung phc v cho vic tng hp cc chi ph sn xut theo nt hng. Khi sn phm hon thnh v giao cho khch hng th phiu chi ph cng vic lc s tnh gi thnh.

Tp hp chi ph nguyn liu, vt liu trc tip

Qu trnh sn xut bt u bng vic chuyn cc loi nguyn vt liu t khu d

tr sang khu sn xut. Phn ln cc loi nguyn vt liu ny trc tip to nn thc thca sn phm sn xut, v hnh thnh nn khon mc chi ph nguyn vt liu trc tip.Do mi cng vic c nhng tnh nng ring bit v mt k thut nn nguyn vt liu sdng cho tng n hng (cng vic) khc nhau v mt s lng, chng loi v chtlng. c im ny dn n cc th tc trong qu trnh mua v xut kho nguyn vt liu n v gn lin vi yu cu sn xut ca tng n hng. y l iu kin thun li tp hp trc tip chi ph nguyn vt liu theo tng n hng ring bit.

Cng ty: X

Phiu chi ph n t hng: s 15/HKhch hng: DNTN Vn Thng Ngy bt u sn xut: 5/6/X3Sn phm: Ngy hon thnh: 25/6/X3S lng t hng: 250

Chi ph NVL trc tip Chi ph nhn cng trc tip Chi ph sn xutchung

Ngy PXK s S tin(ng.)

Ngy Phiu laong s

S tin(ng.)

Tiuchun

phn b

S tin(ng.)

5/6 154 2.560 25/6 8.500 TinlngCNSX

4.5808/6 178 6.56021/6 201 1.250Tng 10.370Tng hp:- Chi ph nguyn vt liu trc tip: 10.370.000 ng- Chi ph nhn cng trc tip: 8.500.000 ng- Chi ph sn xut chung: 4.580.000 ngTng gi thnh: 23.450.000 ngGi thnh n v: 93.800 ng

-25-


26/166

Cn c trn phiu xut kho nguyn vt liu, k ton ghi nhn c chi ph nguynvt liu trc tip cho tng cng vic, n t hng. Chi ph ny c ghi vo phiu (s)chi ph theo cng vic theo trnh t thi gian. Sau khi cng vic hoc n t hng honthnh th k ton s cng tng chi ph nguyn vt liu trc tip v ghi vo phn tng chi

ph nguyn vt liu trc tip cng cc chi ph nhn cng trc tip v chi ph sn xutchung lm c s cho vic xc nh gi thnh. Bng trn minh ha phiu chi ph cng vicca mt doanh nghip sn xut.

Tp hp chi ph nhn cng trc tip

Chi ph nhn cng trc tip bao gm chi ph v tin lng v cc khon trch theolng ca cng nhn trc tip sn xut sn phm ca n t hng. Cng nh chi phnguyn vt liu trc tip, thng thng chi ph nhn cng c th theo di trc tip chotng n t hng.

Cn c vo bng chm cng hay bo co sn lng, cui thng k ton lng stng hp ton b cng vic hon thnh vi n gi tin lng tng cng vic tnh ratin lng phi tr cho ngi lao ng (thng qua bng tnh lng) v ghi vo phiu chi

ph cng vic tng ng. Cc khon trch theo lng tnh vo chi ph theo t l quy nh(BHXH 15%, BHYT 2%, KPC- 2%) cng phi c ghi nhn theo tng cng vic.Khi n t hng hon thnh, k ton s cng tng chi ph nhn cng trc tip v ghi vo

phn tng chi ph, lm c s xc nh gi thnh.

Tp hp v phn b chi ph sn xut chung

Chi ph sn xut chung l nhng chi ph pht sinh trong phm vi phn xng,nhng chi ph phc v sn xut pht sinh trong qu trnh ch to sn phm, gm: chi phnhn vin phn xng; chi ph vt liu, dng c sn xut cho cc hat ng sa cha,

bo dng thit b, khun mu...; Chi ph khu hao TSC thuc b phn sn xut; Chiph dch v mua ngoi; v cc chi ph khc bng tin phc v cho hot ng ca phnxng.

Thng thng, chi ph sn xut chung lin quan n hat ng sn xut ca nhiun hng, khng th tp hp ngay khi pht sinh chi ph nn s tp hp trn mt th chi

ph ring. n cui thng, ton b chi ph s c tng hp v phn b cho tng nhng theo tiu thc thch hp. S c phn b sau s c ghi vo phiu chi phcng vic cho n t hng .

Chng hn, tng chi ph sn xut chung trong thng 6 ca cng ty X l 13.793.000ng. n v tin hnh phn b chi ph sn xut chung cho cc n t hng hon thnhtheo tiu thc tin lng cng nhn trc tip sn xut ca tng n hng. Tng chi phnhn cng trc tip trong thng ca n v l 25.600.000 ng. Vi tiu thc , chi phsn xut chung phn b cho n t hng s 15 nu trn l:

-26- n000.580.4000.500.8000.600.25

000.793.13=x


27/166

Nh vy, y c vn l cn la chn tiu thc phn b nh th no phnb chi ph sn xut chung. Trn nguyn tc, tiu thc c la chn phn b c miquan h mt thit vi chi ph cn phn b. Ni cch khc, tiu thc phn b cn c

xem l nhn t to nn s thay i chi ph sn xut chung. Tiu thc phn b trongtrng hp ny cn c hiu nh l yu t, hot ng lm pht sinh chi ph.

Thng thng, chi ph sn xut chung c phn b theo tin lng ca cng nhntrc tip sn xut theo tng n hng, tng cng vic. tng ca vic la chn tiuthc phn b ny xut pht t hat ng qun l sn xut ti ni sn xut thc cht lqun l cng nhn trc tip s dng cc phng tin sn xut trong hat ng to ra sn

phm. Gn nh, ton b cc chi ph sn xut chung ti ni lm vic c mi lin h vitiu thc phn b ny. Tuy nhin, c mt hin tng khng hp l pht sinh khi doanh

nghip ang trong qu trnh ci tin cng ngh, thay th lao ng th cng bng cc mymc t ng. Trong iu kin , vic chn tin lng hay gi cng lm tiu chun phnb s l bt hp l. B phn lao ng th cng s chu phn chi ph sn xut chung cphn b nhiu hn b phn lao ng bng my mc, trong khi trn thc t chi ph snxut chung s dng cho hot ng ny tng i thp so vi b phn c u t bngh thng sn xut t ng hoc c gii ha. Kt qu l gi thnh sn phm s khng phnnh hp l gi ph ca sn phm ti cc b phn trong doanh nghip. Thc t ny dnn s pht trin nhng cch thc mi trong phn b chi ph sn xut chung, trong clin quan n mt phng php tnh gi khc, gi l tnh gi d trn c s hat ng

(phng php ABC). Phng php ABC s c trinh by c th phn sau ca chngny.

Tng hp chi ph sn xut v tnh gi thnh sn phm

Ton b chi ph tham gia vo sn xut sn phm c tp hp trn phiu chi phcng vic vo cui thng. Nu cui thng, cng vic vn cha hon thnh th ton b chi

ph tp hp trn phiu chi ph s l gi tr sn phm d dang. Khi n t hng honthnh, ton b chi ph tp hp trn phiu l tng gi thnh. Ga thnh n v sn phmc xc nh nh sau:

Trong trng hp sn phm trong tng n hng c nhiu kch c khc nhau thc th qui i cc loi sn phm trong n hng thnh sn phm chun tnh gi. C s qui i c th da vo khi lng, th tch, chiu di, hay cc c tnh khc v kthut hoc chi ph. Khi :

Gi thnh n

v sn phmqui i

Tng gi thnh sn phm

= -----------------------------------S lng sn phm qui i-27-

xutsansan phmlngS

san phmthanhgiaTngn vthanhGia =


28/166

Gi thnh nv sn phm i

Gi thnhn v sn

phm qui iH s quii

= x

3.1.3. Vn tm phn b chi ph sn xut chung trong h thng tnh githnh theo cng vic

Qui trnh tnh gi thnh trn s cung cp thng tin cho nh qun tr theo githnh thc t. Kt qu c th gip ngi qun l nh gi hiu qu ca tng n hng,tng cng vic, kim sat chi ph thc t so vi d ton trc khi bt u sn xut.

Tuy nhin, vic tnh gi thnh thc t tim n mt hn ch l tnh kp thi trongcung cp thng tin. Chi ph sn xut chung thng ch c tp hp y vo cui kk ton do chng t v cc dch v mua ngoi (in, nc, vin thng, ..) cha v n

doanh nghip, nn vic phn b chi ph sn xut chung theo tng n hng ch c tinhnh vo cui thng. Thm vo , nu trong k c mt n hng hon thnh th k tonkhng th cung cp ngay thng tin v gi thnh ca n t hng . iu ny nhhng n nhng quyt nh c tnh tc nghip khi doanh nghip phi cho gi u thuhay quyt nh nhanh v chp nhn cc n cho hng t khch hng. Thc tin ny ihi k ton phi c mt cch thc x l chi ph sn xut chung kp thi tnh nhanh githnh sn phm. K thut l ni dung phng php tnh gi thng dng2.

Theo k thut ny, k ton qun tr phi d ton chi ph sn xut chung trong k

ti mi phn xng tng ng vi mc hat ng d ton trong k k hoch. Mc hatng d ton thng l tiu chun tin hnh phn b chi ph sn xut chung, nh tincng hay gi cng ca cng nhn trc tip sn xut. Trnh t ca phng php ny nhsau:

Khi tin hnh sn xut, chi ph nguyn vt liu trc tip v chi ph nhn cng trc tipc tp hp ngay khi pht sinh theo tng cng vic.

Khi c cng vic hoc sn phm ca n t hng hon thnh, k ton tin hnh tmphn b chi ph sn xut chung d tnh cho cng vic hoc khi lng sn phm thc t

hon thnh.

Mc CP SXCtm phn b

= Mc hotng thc t

x T l phnb c tnh

2 Normal costing-28-

toandnghoatmcTng

toandSXCphchiTngtnhcphn blTy =


29/166

Vi cch tm phn b trn, chi ph sn xut chung c s dng tnh gi thnhcng vic, sn phm...ch l chi ph sn xut chung c tnh. Do n cui k k ton,khi xc nh c chi ph sn xut chung thc t th phi tin hnh x l chnh lchgia chi ph sn xut chung thc t v chi ph sn xut chung tm phn b.

S chnh lch v chi ph ny l khch quan v s khng thc t khi cho rng chiph sn xut chung c phn b c tnh phi bng vi chi ph sn xut chung thc tpht sinh trong k. Doanh nghip c th chp nhn nhng chnh lch khng ng k,khng nh hng r rt n chi ph sn xut sn phm. Tuy nhin, nu cc chnh lchln th phi nghin cu v phn tch k lng nhng nguyn nhn gy ra chnh lch ngk. Cc nguyn nhn thng l:

-Doanh nghip d ton khng chnh xc v chi ph sn xut chung c tnh.

-c tnh khng chnh xc mc hot ng lm cn c phn b

-Chn mc hot ng cn c lm mu s khng tnh cht i din.

Chnh lch xy ra c chia lm 2 trng hp:

Trng hp phn b thiu, ngha l chi ph sn xut chung c tnh tm phn bb hn chi ph sn xut chung thc t. Khi , k ton tin hnh iu chnh tng (ghidng) phn chi ph sn xut chung cn thiu trn phiu tnh gi thnh v tnh li githnh sn phm. Ngoi ra, vic iu chnh cn quan tm n x l cc ti khon tn khov gi vn hng bn.

Nu mc chnh lch nh: ton b mc chnh lch ny c a ngay vo givn hng bn trong k (thng c p dng khi chnh lch nh hn 5% chi ph sn xutchung thc t) v ghi:

N TK Gi vn hng bn

C TK Chi ph Sn xut chung

Nu mc chnh lch ln: cn phn b chi ph sn xut chung cn thiu theo t lcho sn phm sn xut v tiu th trong k, sn phm sn xut nhng cha tiu th vsn phm d dang cui k. Vic la chn loi tn kho no cn phn b cng nn xem xt

n phng php nh gi sn phm d dang. Nu sn phm d dang nh gi theo chiph nguyn vt liu trc tip th phn chi ph sn xut chung khng cn phn b cho ssn phm ang ch d cui k. Sau k ton ghi:

N TK Gi vn hng bn

N TK Thnh phm

N TK Chi ph SXKD d dang

C TK Chi ph sn xut chung

-29-


30/166

Trng hp phn b tha, ngha l chi ph sn xut chung thc t nh hn chiph sn xut chung c tnh tm phn b. Khi , k ton s iu chnh gim (ghi m)mc phn b tha trn phiu tnh gi thnh theo cng vic. Cng tng t nh trnghp phn b thiu, k ton cng x l cc ti khon tn kho v gi vn hng bn khi mc

chnh lch nh v mc chnh lch ln bng cc bt ton hay bt ton o ngc.Vi cch x l nh trn, vo cui k k ton, ti khon chi ph sn xut chung

(TK627) khng cn s d nhng s d ca cc ti khon c phn b s thay i(TK154,TK155,TK632). Mc phn b cho chi ph sn xut kinh doanh d dang v thnh

phm s c cng vo s d cui k ca chng v chuyn sang k sau. Mc phn bcho gi vn hng bn c iu chnh ngay cho gi vn hng bn trong k.

V d minh ha

minh ha tnh gi theo phng php thng dng, hy xem xt s liu v chi ph

sn xut ca mt doanh nghip tp hp theo n t hng s 15 ti 2 phn xng nhsau:

Phn xng 1 Phn xng 2

Gi cng lao ng trc tip (gi) 1.000 950

Chi ph nhn cng trc tip (ng) 4.500.000 4.845.000

Chi ph vt liu trc tip (ng) 3.000.000 4.300.000

Gi my hot ng (gi) 50 62

Doanh nghip phn b chi ph sn xut chung cho cc n hng ti phn xng 1theo chi ph nhn cng trc tip v phn xng 2 theo s gi my hot ng. S liu snxut d ton trong nm nh sau:

Phn xng 1 Phn xng 2

Gi cng lao ng trc tip (gi) 130.000 97.000Chi ph nhn cng trc tip (ng) 520.000.000 485.000.000

S gi my hot ng (gi) 6.500 6.790

Chi ph sn xut chung (ng) 1.664.000.000 156.170.000

Xut pht t nhu cu xc nh ga thnh sn phm khi n t hng hon thnh,doanh nghip xc nh t l tm phn b chi ph sn xut chung tng phn xngda trn chi ph sn xut chung v mc hot ng d ton. C th:

i vi phn xng 1:

-30-


31/166

T l phn bchi ph SXC

1.664.000.0003,2= ------------------- =

520.000.000i vi phn xng 2:

T l phn bchi ph SXC 156.170.000 23.000ng/gi= ------------------ =6.790

Chi ph sn xut chung d ton phn xng 1 tm phn b cho n t hng 15:

3,2 x 4.500.000 = 14.400.000 ng

Chi ph sn xut chung d ton phn xng 2 tm phn b n t hng 15:

23.000 x 62 = 1.426.000 ng

Phiu tnh gi thnh n t hng 15

n v tnh: ngn ng

Khon mc Phnxng 1

Phnxng 2

Tng cng

CP nguyn liu trc tip 3.000 4.300 7.300

CP nhn cng trc tip 4.500 4.845 9.345

CP sn xut chung c tnh 14.400 1.426 15.826

Tng cng 21.900 10.571 32.471Nu s gi my thc t s dng phn xng 2 l 6.800 gi v chi ph sn xut

chung thc t l 160.500.000 th t l phn b chi ph sn xut chung thc t phnxng 2 l:

160.560.000 : 6.800 = 23.612

Do vy, chi ph sn xut chung thc t cn phn b n hng 15 phn xng 2 l:

23.612 x 62 = 1.463.944 ng

Vi chi ph sn xut chung phn xng 2 tm phn b cho n hng 15 l1.426.000 ng th chi ph sn xut chung phn b cn thiu l

1.463.944 - 1.426.000 = 37.944 ng

Nu sn phm ca n t hng ny tiu th v mc phn b thiu tng inh th ton b chnh lch ny s ghi nhn l gi vn hng bn trong k. Khi , k tonghi:

N TK Gi vn hng bn: 37.944

C TK Chi ph SXC: 37944 -31-


32/166

3.2. H thng tnh gi thnh theo qu trnh sn xut

3.2.1. c im ca h thng tnh gi thnh theo qu trnh sn xut

Cc doanh nghip p dng h thng tnh gi thnh ny l nhng doanh nghiphot ng trong nhng ngnh sn xut c tnh lp li, ngha l hot ng sn xut s lnvi nhng sn phm tng t nhau, hoc rt tng t nhau. Quy trnh sn xut sn phmchia ra nhiu giai on cng ngh hay nhiu bc ch bin ni tip nhau theo mt trnht nht nh. Mi giai on ch bin to ra mt loi bn thnh phm; bn thnh phm

bc ny l i tng ch bin bc k tip. in hnh ca cc doanh nghip p dngh thng tnh gi ny l cc n v trong ngnh sn xut giy, du kh, ha cht, dt, ch

bin thc phm, cao su, in t...

c im ca qui trnh sn xut trn dn n dng chi ph cng vn ng lin tc

tng ng vi dng vt cht. C th minh ha s vn ng ca dng chi ph cc doanhnghip thuc loi hnh ny qua s di y.

S 3.1. Dng chi ph trong h thng tnh gi thnh theo qu trnh sn xut

Vi s vn ng ca chi ph gn lin vi hat ng sn xut theo tng giai oncng ngh c th, nn i tng tp hp chi ph sn xut thch hp theo h thng tnh gi

ny thng l tng giai on cng ngh. Mi giai on cng ngh hay mi bc sn xut-32-

Vt liutrc tip

Nhn cngtrc tip

Chi phSXC

Phnxng A Vt liu

trc tip

Nhn cngtrc tip

Chi phSXC

Phnxng B

Gi tr bn thnh phm chuyn quaphn xng B tiptc ch bin

Sn phm hon thnhSn phm tiu th


33/166

c hiu l phi hon thnh mt mc no ca sn phm, gi l bn thnh phm; chuyn sang giai on cng ngh k tip. V s lin tc ny nn h thng tnh githnh ny cn c tn gi khc l tnh gi theo kiu phn bc. Ph hp vi c im ,i tng tnh gi thnh l bn thnh phm hon thnh tng giai on cng ngh v

thnh phm giai on cng ngh cui cng. Do hat ng sn xut din ra lin tctrong iu kin sn xut s ln nn k tnh gi thnh thng l cui k k ton (thng,qu, nm).

Vi i tng tp hp chi ph nh trn, cc chi ph sn xut trc tip pht sinh giai on cng ngh no c tp hp theo giai on cng ngh . Cc chi ph chungc hch ton theo phn xng, sau phn b theo tng giai on cng ngh theo mttiu chun thch hp.

T nhng c im trn, c th phn bit r s khc bit gia hai h thng tnh gi

thnh. Trong h thng tnh gi thnh theo n t hng, chi ph c cng dn theo tngn hng, tng cng vic qua cc phiu theo di chi ph. Qua , gi thnh n v snphm trong mi n hng l tng chi ph ca n hng chia cho sn lng honthnh. Tuy nhin, trong h thng tnh gi thnh theo qu trnh sn xut, vic tp hp chi

ph phi theo tng giai on cng ngh (c th l tng phn xng) hn l theo cng vichay nhm cng vic. Nu khng tnh gi thnh ca tng cng on s dn n nhiu khkhn trong cng tc qun tr chi ph ti doanh nghip.

3.2.2. Khi nim sn lng tng tng

cc doanh nghip vn dng h thng tnh gi thnh ny, qu trnh sn xut dinra lin tc nn ti bt k thi im no trn dy chuyn sn xut cng tn ti sn phmd dang vi mc hon thnh khc nhau. Vn ny t ra yu cu lm sao xc nhmt cch hp l ga tr ca nhng sn phm ang ch d c c s tnh gi thnh sn

phm hon thnh.

Trn gc dch chuyn chi ph: vt liu, nhn cng v chi ph sn xut chungthng pht sinh vi cc t l khng nh nhau ti mt im no trn dy chuyn snxut. Chng hn, chi ph vt liu trc tip thng a ngay t u qu trnh sn xuthoc a vo nhng im ph hp vi qui trnh cng ngh. Trong khi , chi ph nhncng v chi ph sn xut chung (gi chung l chi ph ch bin) pht sinh lin tc trong cqu trnh sn xut. Nu mt doanh nghip vo cui k c 100 sn phm ang ch d 80%cng vic, th v mt chi ph, vt liu trc tip c th pht sinh y cho s sn

phm ny, nhng cc chi ph ch bin ch mi pht sinh 80% so vi tng s chi ph chbin cho 100 sn phm hon thnh. tng ny dn n: nu xc nh mc honthnh ca sn phm d dang th c th qui i c v mt vt cht v chi ph ca s sn

phm d dang ny thnh mt s lng sn phm hon thnh no . chnh l snlng tng ng.

-33-


34/166

Sn lng tng ngc hiu l sn lng ng l c sn xut ra trong knu tt c mi kt qu t c ca phn xng u l sn phm hon thnh ca phnxng . Cng thc chung xc nh sn lng tng ng cho sn phm ang chd nh sau:

Sn lng tng ng = Sn lng sn xut (x) % hon thnh cng vic

Trong v d trn, nu doanh nghip ang c 100 sn phm d dang vo cui kvi mc hon thnh l 80% cng vic th s sn lng tng ng hon thnh l80 sn phm. V mi loi chi ph tiu hao cho sn phm d dang vi mc khngnh nhau nn khi tnh sn lng tng ng, ngi ta cn tnh i vi tng khon mc

ph c th, c bit l quan tm n chi ph vt liu trc tip a ngay t u qu trnhsn xut, a lin tc hay c nhng im pht sinh nht nh trong qui trnh cng ngh.

Trong v d trn, nu vt liu a ngay t u qu trnh sn xut th sn lng tngng cho tng khon mc ph nh sau:

Sn lng tng ng i vi chi ph vt liu: 100 sp x 100% = 100sp

Sn lng tng ng i vi chi ph nhn cng: 100 sp x 80% = 80sp

Sn lng tng ng i vi chi ph sn xut chung: 100 sp x 80% = 80sp

Tuy nhin, nu vt liu a lin tc vo qu trnh sn xut nh i vi chi ph chbin th sn lng tng ng i vi c ba loi ph u l 80 sn phm.

Xc nh sn lng tng ng cn quan tm n vn : dng chi ph c gnlin vi dng vt cht ca qu trnh sn xut hay khng. C hai phng php tnh snlng tng ng xt theo kha cnh ny: phng php bnh qun gia quyn v phng

php nhp trc - xut trc.

Theo phng php bnh qun gia quyn, sn lng tng ng ca mt phnxng ch xt n s lng sn phm d dang cui k khi qui i. S lng sn phm ddang u k coi nh hon thnh trong k sn xut theo dng vt cht ca qu trnh snxut. Nh vy, sn lng tng ng theo phng php bnh qun l:

Cch tnh ny n gin, d lm v ch quan tm n sn lng hon thnh v ddang cui k, nhng s dn n tnh khng hp l trn phng din sn lng sn xutv gi thnh n v sn phm. V mi loi sn phm d dang u k c mc honthnh khc nhau nn nu quan tm n khi nim sn lng tng ng, doanh nghip

s phi tiu dng cc ngun lc tip tc hon thnh phn cn li ca sn phm. Vn-34-

Sn lngtng ng

trong k

Sn lnghon thnh

trong k

Sn lng tng ngca sn phm d dang

cuik

= +


35/166

ny cha c xem xt n theo phng php bnh qun. Kt qu l gi thnh n vsn phm s b san bng nu hao ph gia cc k c s khc bit thc s.

gii quyt nhng hn ch trn c th p dng phng php khc:phngphp nhp trc - xut trc. Thc cht ca phng php ny l sn phm d dang u

k s tip tc ch bin v s hon thnh trc nu khng c nhng sai hng v mt kthut; nhng sn phm mi bt u sn xut trong k s hon thnh sau v c th lnhng sn phm d dang cn li cui k. Vic tnh sn lng tng ng theo phng

php ny tht s tun th theo dng vt cht ca qa trnh sn xut, v do vy cc boco v sn lng v gi thnh s hp l hn. tnh sn lng tng ng cn phntch cc loi sn lng theo phng trnh cn i sau:

Qua phng trnh trn, sn lng tng ng trong k bao gm ba loi:

Sn phm d dang u k c tip tc ch bin v hon thnh

Sn phm mi bt u sn xut trong k v hon thnh

Sn phm d dang cui k.

Hay sn lng tng ng trong k l:

3.2.3. Tnh gi thnh sn phm v cn i chi ph

Trnh t tp hp chi ph sn xut v tnh gi thnh sn phm trong h thng tnh

gi thnh theo qu trnh sn xut c th biu din qua s sau:

-35-

Sn lngd dang

u k

Sn lnghon thnh

trong k

Sn lng d dang

cui k= +

S lng sn

phm bt uSX trong k

+

Sn lngtngngtrong k

Sn lng btu sn xut vhon thnhtrong k

Sn lng tngng ca sn

phm d dangcuik

+ +Sn lng ddang u k

phi tip tc snxut

=


36/166

S 3.2. Trnh t tp hp chi ph trong h thng tnh gi thnh theo qu trnh snxut

C th thy qu trnh tnh gi thnh trong trng hp ny ph hp vi dng vtcht ca qu trnh sn xut. K ton phi tnh gi thnh bn thnh phm bc ch binth 1, qua xc nh gi tr bn thnh phm t bc 1 chuyn sang bc ch bin th2. Ti bc ch bin th 2, bn thnh phm t bc 1 chuyn sang c xem l vt liuchnh ti bc ny. Qu trnh tnh gi din ra lin tc cho n bc ch bin cui cng tnh gi thnh ca thnh phm.

Ti mi bc ch bin (hay giai on cng ngh), gi thnh n v sn phm honthnh c tnh ty thuc vo phng php tnh sn lng tng ng. Nu sn lngtng tng c tnh theo phng php bnh qun th cn quan tm n chi ph sn xutd dang u k tnh gi thnh n v.

Nu sn lng tng ng c tnh theo phng php nhp trc xut trc,gi thnh n v sn phm tng ng c xc nh:

Hai cng thc trn c vn dng cho tng khon mc chi ph c th, qua , k

ton tnh c tr gi bn thnh phm chuyn sang giai on k tip, v tr gi sn phm

CP NVL trctip

Chi ph chbin bc 1

Gi thnh bnthnh phm

bc 1

+

Gi thnh BTPbc n-1

Chi ph chbin bc n

Gi thnh bnthnh phm

+

Gi thnh BTPbc 1

Chi ph chbin bc 2

Gi thnh bnthnh phm

bc 2

+

-36-

kytrongngtnglngSan

kygxut tronsanphchiTngspn vthanhGia =

Gi thnh n v sp =CPSX d dang u k + CPSX trong k

Sn lng tng tng trong k


37/166

d dang vo cui k ti bc ch bin . Vi qui trnh tnh gi nh trn th lun mbo cn i chi phnh sau:

Trong phn cn i chi ph, Phn Gi thnh ca sn phm hon thnh trong ks khc nhau ty thuc vo cch tnh sn lng tng ng. Theo phng php bnhqun th tng gi thnh ca sn phm hon thnh chuyn sang phn xng k tip cxc nh:

Theo phng php nhp trc xut trc, gi thnh ca sn phm hon thnhthng bao gm 3 b phn:

+ Gi tr ca sn phm d dang u k v hon thnh trong k.

+ Chi ph hon tt phn cn li ca sn phm d dang u k.

+ Gi thnh ca sn phm bt u sn xut v hon thnh trong k.

Tt c cc qu trnh tnh gi trn c th hin qua bo co sn xut ca tng phn

xng (bc ch bin).V d minh ha: Mt doanh nghip sn xut t chc sn xut theo kiu ch bin

lin tc qua hai phn xng 1 v 2. Bn thnh phm ca phn xng 1 chuyn sang phnxng 2 c b sung thm vt liu to ra sn phm cui cng. Gi s rng vt liuthm vo phn xng 2 khng lm tng s lng sn phm ti phn xng v vt liuc a vo t u ca qu trnh sn xut. Tnh hnh sn xut trong thng 9 nm X4 tidoanh nghip nh sau:

Ti phn xng 1: vo u thng c 1.000 sn phm d dang, mc hon thnh

l 20% v khng cn s dng thm vt liu trc tip. Trong thng, c 5.000 sn phm bt-37-

CPSX ddang u

k

CPSX ddang cui

k

Gi thnh snphm hon thnh

trong k

= +Chi ph snxut pht sinh

trong k

+

Gi thnh casn phm

hon thnh

Sn lnghon thnh

trong k

Gi thnh n v snlng tng ng

= x

Chi ph hon

tt sn phmd dang u k

Sn lng tngng ca sn

phm d dangu k

Gi thnh n

v sn lngtng ng

= x

Gi thnh casn phm bt

u SX vhon thnh

Sn lng btu SX v honthnh trong k

Gi thnh nv sn lngtng ng

= x


38/166

u sn xut v 3.000 sn phm hon thnh chuyn sang phn xng 2. Cui thng, kimk cn 3.000 sn phm d dang, mc hon thnh 80%.

Ti phn xng 2: vo u thng c 2.000 sn phm d dang, mc hon thnh40%. Trong thng, phn xng nhn 3.000sp t phn xng 1 chuyn sang v 4.000 sn

phm hon thnh, nhp kho. Cui thng, kim k cn 1.000 sn phm d dang, mc hon thnh 30%.

S liu v chi ph sn xut tp hp ti hai phn xng nh sau (vt: ng.):

Phn xng 1 Phn xng 2

Chi ph d dang u k, trong : 2.900 18.487,5

- Bn thnh phm PX 1 - 15.200

- Vt liu trc tip 2.000 2.050- Nhn cng trc tip 600 825

- Chi ph sn xut chung 300 412,5

Chi ph sn xut pht sinh trong k 39.475 16.725

- Chi ph vt liu trc tip 10.000 3.450

- Chi ph nhn cng trc tip 19.650 8.850

- Chi ph sn xut chung 9.825 4.425

Yu cu: lp bo co sn xut tng phn xng, ga s sn lng tng ngtnh theo c 2 phng php: bnh qun gia quyn v nhp trc xut trc (FIFO).

Trng hp tnh sn lng tng ng theo phng php bnh qun

Theo qu trnh phn bc, vic tnh gi thnh s ln lt tin hnh ti phn xng1 ri n phn xng 2. C th thuyt minh kt qu tnh gi thnh Bo co sn xut ti

phn xng 1 nh sau:

Bc 1. Xc nh sn lng tng ng. Theo phng php bnh qun, snlng tng ng bao gm 2 b phn:

+ Sn lng sn xut hon thnh trong k: 3.000 sn phm

+ Sn lng tng ng ca sn phm d dang vo cui k: 3.000 sn phm . Dos sn phm ny ch mi hon thnh 80% khi lng cng vic v vt liu gi nh at u qu trnh sn xut nn sn lng tng ng ca s sn phm ny qui i theotng khon mc ph nh sau:

i vi chi ph vt liu trc tip: 3.000 x 100% = 3.000 sn phm

i vi chi ph nhn cng trc tip: 3.000 x 80% = 2.400 sn phm-38-


39/166

i vi chi ph SXC: 3.000 x 80% = 2.400 sn phm

Bc 2. Tnh gi thnh n v sn lng ng ng . Gi thnh n v snphm tng ng ca phn xng 1 c xc nh theo tng khon mc chi ph ri

tng hp. C th:

+ Chi ph vt liu trc tip tnh trn mt sn phm: (2.000 + 10.000): 6.000 = 2

+ Chi ph nhn cng trc tip tnh trn mt sn phm: (600 + 19.650): 5.400 =3,75

+ Chi ph SXC tnh trn mt sn phm: (300 + 9.875) : 5.400 = 1,875

Gi thnh n v sn phm = 2 + 3,75 + 1,875 = 7,625

Bc 3. Cn i chi ph: cn xc nh mc chi ph tnh cho sn phm hon thnhchuyn sang phn xng k tip v mc chi ph cho sn phm d dang. C th:

+ Gi tr sn phm chuyn sang phn xng 2: da trn khi lng sn phm honthnh chuyn sang phn xng k tip v n gi thnh bnh qun va xc nh.

3.000 x 7,625 = 22.875 (ng.)

+ Gi tr sn phm d dang cui thng phn xng 1 l 19.500 (ng.ng), trong:

Nguyn liu trc tip: 3.000 x 2 = 6.000

Nhn cng trc tip: 2.400 x 3,75 = 9.000Chi ph sn xut chung: 2.400 x 1,875 = 4.500

Kt qu tnh ton theo 3 bc th hin trn bo co sn xut ti phn xng 1 nhsau:

n v:.....B phn: Phn xng 1

BO CO SN XUTThng 9 Qu 3 Nm X4

n v tnh 1.000ng

Ch tiuTng s

Sn lng tng ng

Nguynvt liutrc tip

Nhn cngtrc tip

Chi phsn xutchung

A Sn lng hon thnh tng ng

- Sn lng hon thnh 3.000 3.000 3.000 3.000

-39-


40/166

- Sn lng d dang cui k 3.000

+ Nguyn vt liu trc tip 3.000

+ Nhn cng trc tip (80%) 2.400

+ Chi ph sn xut chung (80%) 2.400

Cng 6.000 5.400 5.400

B - Tng hp chi ph v xc nh gi thnhn v sn phm

- Chi ph d dang u k 2.900 2.000 600 300

- Chi ph pht sinh trong thng 39.475 10.000 19.650 9.825

Tng cng chi ph 42.375 12.000 20.250 10.125

Gi thnh n v sn phm hon thnh 7,625 2 3,75 1,875

C - Cn i chi ph- Ngun chi ph u vo 42.375

+ Chi ph d dang u k 2.900 2.000 600 300

+ Chi ph pht sinh trong k 39.475 10.000 19.050 9.825

- Phn b chi ph (u ra) 42.375

+ Gi thnh sn phm hon thnh chuyn PX 2 22.875 6.000 11.250 5.625

+ Chi ph d dang cui k 19.500

Nguyn vt liu trc tip 6.000

Nhn cng trc tip 9.000

Chi ph sn xut chung 4.500

Ti phn xng 2: Cch lp bo co sn xut phn xng 2 tng t nh phn xng 1 nhng c quan tm thmyu t bn thnh phm t phn xng 1 chuynsang. Bn thnh phm phn xng 1 c xem nh l vt liu chnh phn xng 2.Bo co sn xut phn xng 2 c lp nh sau:

B phn: Phn xng 2BO CO SN XUTThng 9 Qu 3 Nm X4

n v tnh 1.000ng

Ch tiu Tng s Sn lng tng ng

Bn TPPX 1

Vt liutrc tip

Nhncngtrc tip

Chi phsn xutchung


- Sn lng hon thnh 4.000 4.000 4.000 4.000 4.000-40-


41/166


42/166

i vi chi ph SXC: 1.000 x 80% = 800 sn phm

+ Sn lng bt u sn xut v hon thnh trong k: 2.000 sn phm

+ Sn lng bt u sn xut v cn ang ch d vo cui k: 3.000 sn phm. Dos sn phm ny ch mi hon thnh 80% khi lng cng vic v vt liu gi nh a

t u qu trnh sn xut nn sn lng tng ng ca s sn phm ny qui i theotng khon mc ph nh sau:

i vi chi ph vt liu trc tip: 3.000 x 100% = 3.000 sn phmi vi chi ph nhn cng trc tip: 3.000 x 80% = 2.400 sn phmi vi chi ph SXC: 3.000 x 80% = 2.400 sn phm

Vi cch qui i trn, phn A bo co sn lng th hin tng sn lng tngng ti phn xng 1 theo tng khon mc chi ph.

Bc 2. Xc nh gi thnh n v sn lng tng ng. Gi thnh n vsn phm tng ng ca phn xng 1 c xc nh theo tng khon mc chi ph ritng hp li tnh gi thnh n v. C th:

+ Chi ph vt liu trc tip tnh trn mt sn phm: 10.000: 5.000 = 2+ Chi ph nhn cng trc tip tnh trn mt sn phm: 19.650: 5.200 = 3,779+ Chi ph SXC tnh trn mt sn phm: 9.875 : 5.200 = 1,889Gi thnh n v sn phm = 2 + 3,779 + 1,889 = 7,668 (ngn ng/sp)

Bc 3. Cn i chi ph. Trong trng hp sn lng tnh theo phng phpFIFO, phn phn b chi ph chuyn cho phn xng 2 bao gm: chi ph ca sn phm d

dang u k, chi ph hon tt sn phm d dang u k, v chi ph ca sn phm btu sn xut v hon thnh trong k. Vic tch bit ny lm r hn dng chi ph vnng mi phn xng, v phc v tt hn cho vic kim sot chi ph.

- Chi ph chuyn cho phn xng 2: 22.769,6 (ng. ), trong

+ Chi ph ca sn phm d dang u k: 2.900

+ Chi ph hon tt sn phm d dang u k: 4.534,4

Nhn cng trc tip (800 x 3,779) 3.023,2

Chi ph SXC (800 x 1,889) 1.511,2+ Chi ph ca sn phm bt u SX v hon thnh:

2.000 x 7,668 = 15.336 (ng.)

- Chi ph tnh cho sn phm d dang cui thng: 19.603,2 (ng.), trong :

Nguyn liu trc tip: 3.000 x 2 = 6.000

Nhn cng trc tip: 2.400 x 3,779 = 9.069,6

Chi ph sn xut chung: 2.400 x 1,889 = 4.533,6

-42-


43/166

Tng t nh vy, ti phn xng 2 da trn phn chi ph m phn xng 1 chuynsang, k ton cng tnh gi thnh sn lng tng ng. Ga tr ca bn thnh phm

phn xng 1 chuyn sang c xem l vt liu chnh phn xng 2. Khi lp bo cosn lng, cn xem n nh mt khon mc ring tin cho vic kim sot chi ph. Kt

qu tnh ton mi phn xng c th hin qua Bo co sn lng nh sau:

B phn: phn xng 1BO CO SN XUTThng 9 Qu 3 Nm N

n v tnh: 1.000 ng

Ch tiu Tngs

Sn lng tng ngNguyn liu,vt liu

trc tip

Nhncng

trc tip

Chi phsn xut

chungA Sn lng hon thnh tng ng- Sn lng d dang u k 1.000 - 800 800- Sn lng mi a vo sn xut 2.000 2.000 2.000 2.000- Sn lng d dang cui k 3.000

+ Nguyn vt liu trc tip 3.000+ Nhn cng trc tip (80%) 2.400+ Chi ph sn xut chung (80%) 2.400

Cng 5.000 5.200 5.200B - Tng hp chi ph v tnh gi thnhn v sn phm tng ng

+ Chi ph pht sinh trong thng 39.475 10.000 19.650 9.825+ Gi thnh n v sn phm hon thnh

tng ng7,668 2 3,779 1,889

C - Cn i chi ph

- Ngun chi ph (u vo)

+ Chi ph d dang u k 2.900 2.000 600 300

+ Chi ph pht sinh trong k 39.475 10.000 19.650 9.825

-43-


44/166

Cng 42.375 12.000 20.250 10.125

- Phn b chi ph (u ra)

+ Chi ph d dang u k

Thng trc 2.900 2.000 600 300

Thng ny: * Nhn cng trc tip 3.022,4 3.023,2

* Chi ph sn xut chung 1.511,2 1.511,2

Cng 7.433,6 2.000 3.622,4 1.811,2

+ Bt u sn xut v hon thnh trongk

15.336 4.000 7.558 3.778

+ Chi ph d dang cui k

Nguyn vt liu trc tip 6.000

Nhn cng trc tip 9.069,6

Chi ph sn xut chung 4.533,6

Cng 19.603,2 6.000 9.069,6 4.533,6

Tng cng 42.372,83 12.000 20.250 10.122,8

B phn: Phn xng 2BO CO SN XUTThng 9 Qu 3 Nm X4

n v tnh 1.000ng

Ch tiu Tng s Sn lng tng ng

Bn TPPX 1 Vt liutrc tip Nhncngtrc tip

Chi phsn xutchung


- Sn lng d dang u k 2.000 - - 1.200 1.200

- Sn lng mi a vo sn xut 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000

- Sn lng d dang cui k 1.000

+ Bn thnh phm phn xng 1 1.000

+ Nguyn vt liu trc tip 1.000

+ Nhn cng trc tip (30%) 300

+ Chi ph sn xut chung (30%) 300

Cng 3.000 3.000 3.500 3.500B - Tng hp chi ph v xc nh gi thnhn v sn phm

+ Chi ph pht sinh trong thng 39.504,6 22.779,6 3.450 8.850 4.425

+ Gi thnh n v sn phm hon thnhtng ng

12,536 7,5932 1,15 2,529 1,264

3 Kt qu cn i chi ph b lch 2.200 ng do phn tnh ton ly s l khi tnh gi thnh n v khon mc chiph sn xut chung. Trong thc t, bo m cn i c th chuyn phn chnh lch ny vo khon mc tng

ng ca sn phm d dang cui k hoc sn phm hon thnh. Bo co sn xut phn xng 2 s iu chnhnhng sai s ny cho sn phm d dang cui k.

-44-


45/166

C - Cn i chi ph

- Ngun chi ph (u vo)

+ Chi ph d dang u k 18.487,5 15.200 2.050 825 412,5

+ Chi ph pht sinh trong k 39.504,6 22.779,6 3.450 8.850 4.425

Tng cng 57.992,1 37.979,6 5.500 9.675 4.837,5

- Phn b chi ph (u ra)

+ Chi ph d dang u k

Thng trc 18.487,5 15.200 2.050 825 412,5

Thng ny: * Nhn cng trc tip 3.034,8 3.034,8

* Chi ph sn xut chung 1.516,8 1.516,8

Cng 23.039,1 15.200 2.050 3.859,8 1.929,3

+ Bt u sn xut v hon thnh trong k 25.072 15.186 2.300 5.058 2.528

+ Chi ph d dang cui k

Bn thnh phm PX 1 7.593Nguyn vt liu trc tip 1.150

Nhn cng trc tip 757,2

Chi ph sn xut chung 380,2

Cng 9.880,9 7.593,6 1.150 757,2 379,2

Tng cng 57.992,1 37.979,6 5.500 9.675 4.837,5

So snh kt qu gi thnh theo 2 phng php tnh sn lng tng nh

Kt qu tnh gi thnh theo hai cch tnh sn lng tng ng trong v d trncho hai kt qu khc nhau. S khc bit ny xut pht ch: c tnh chi ph sn xut ddang u k cho sn lng tng ng hon thnh trong k hay khng? Nu trong

phng php bnh qun gia quyn, k ton qun tr c quan tm n khon chi ph ny,th gi thnh n v sn phm tng ng s chu nhng nh hng thay i v gi ccyu t u vo (thng l nguyn vt liu) ca k trc. Ngc li, trong phng phpnhp trc- xut trc, gi thnh sn phm tng ng ch lin quan thc s n nhngchi ph pht sinh trong k tng ng vi nhng sn lng thc s to ra. V s khc

bit ny, trn kha cnh kim sot chi ph, ngi ta nh gi cao hn phng php FIFO.C th tm tt nhng im khc nhau gia hai phng php qua bng di y:

Phng php bnh qun Phng php nhp trc xut trc

1. Tnh sn lng tng ng trong k

Sn lng hon thnh trong k Sn lng tng ng ca sn phm ddang u k tip tc ch bin

Sn lng tng ng ca sn phm ddang cui k

Sn lng bt u sn xut v hon thnhtrong k

-45-


46/166

Sn lng tng ng ca sn phm ddang cui k

2. Tnh gi thnh n v sn phm tng ng

Chi ph sn xut d dang u k cng vichi ph pht sinh c s dng tnh gi

Chi ph pht sinh trong k c s dng tnh gi thnh n v

Gi thnh n v s chu nh hng binng gi u vo ca k trc

Gi thnh n v khng chu nh hngbin ng gi u vo k trc

3. Cn i chi ph

Gi tr ca sn lng chuyn sang phnxng k tip c tnh theo cng mt gi

ph

Gi tr ca sn lng chuyn sang phnxng k tip gm: chi ph d dang u k,chi ph cho s sn phm d dang u k cntip tc hon thnh, v chi ph cho sn phm

bt u sn xut v hon thnhGi tr ca sn phm d dang cui k ctnh nh nhau cho c hai phng php

Gi tr ca sn phm d dang cui k ctnh nh nhau cho c hai phng php

4. TP HP CHI PH V TNH GI THNH THEO PHNG PHP TRCTIP

4.1. Nguyn tc tnh gi thnh theo phng php trc tip

Tnh gi thnh theo phng php trc tip4 l phng php m theo , ch c ccchi ph sn xut bin ilin quan n sn xut sn phm ti phn xng, ni sn xutc tnh vo gi thnh sn phm hon thnh. Phn chi ph sn xut chung c nh khng

c tnh vo gi thnh sn phm hon thnh. y c th coi l cch tnh gi thnhkhng y phc v nhng yu cu ring trong qun tr doanh nghip. Cch tnhny v th khng lin quan n thng tin ti chnh cng b ra bn ngoi.

Vn t ra l ti sao khng tnh n nh ph sn xut chung trong gi thnh snphm trong khi cc chi ph ny, c bit l chi ph khu hao TSC c lin quan trc tipn qu trnh sn xut. Cc nh qun tr quan nim rng, nh ph sn xut chung l chi

ph thi k, ngha l doanh nghip lun pht sinh chi ph ny duy tr v iu hnh hotng nh xng cho d c s tng gim sn lng trong k trong gii hn qui m nhxng. nh ph sn xut chung gn nh t thay i qua cc nm trc khi c s thay iqui m u t. Do vy, s l khng hp l khi tnh chi ph sn xut chung c nh chosn phm hon thnh. Cch nhn nh ph sn xut chung l chi ph thi k cng ngngha khng xem chi ph ny l chi ph sn phm (chi ph tn kho), v khi , nh phny l yu t cn gim tr t doanh thu bo co tht s v kt qu kinh doanh cadoanh nghip.

Nh vy, gi thnh sn phm hon thnh bao gm ba loi: chi ph nguyn vt liutrc tip, chi ph nhn cng trc tip v bin ph sn xut chung. Trnh t tp hp chi phv tnh gi thnh theo phng php trc tip nh sau:

4 Direct costing hay variable costing-46-


47/166

+ Xc nh i tng tp hp chi ph v i tng tnh gi thnh

+ Chi ph sn xut khi pht sinh cn phn lai theo cch ng x chi ph. Cc chiph sn xut bin i s tp hp theo tng i tng tp hp chi ph. Phn nh ph snxut chung s tp hp ring phc v cho cc yu cu khc trong k ton qun tr.

Trong trng hp khng th phn loi ngay thnh bin ph v nh ph (nh trng hpca chi ph hn hp) th chi ph s theo di ring v n cui k k ton phn tch thnh

bin ph v nh ph.

+ Cui k, k ton tng hp ton b bin ph sn xut tnh gi thnh sn phm.Ga thnh n v sn phm c xc nh nh sau:

Cng thc trn c vn dng tnh theo tng khon mc bin ph sn xuttrong gi thnh ca sn phm hon thnh, lm c s lp bo co gi thnh sn phmtheo khon mc.

4.2. S vn ng chi ph theo phng php trc tip v lp bo co li l theocch ng x chi ph.

Vic tnh gi thnh theo phng php trc tip lm ny sinh mt quan im khcv s vn ng ca chi ph trong qu trnh sn xut. Khi tin hnh sn xut, sn lng

sn xut thay i s i hi cc nhu cu tiu hao v vt liu, nhn cng v cc bin phsn xut chung. Ni cch khc, bin ph sn xut s vn ng cng vi s vn ng cadng vt cht, trong khi nh ph sn xut chung, c bit l khu hao TSC hay cc chi

ph thu mt bng sn xut c lp tng i vi dng vt cht ca qa trnh sn xut.C th thy hin tng ny khi mt doanh nghip tm ngng sn xut nhng vn phitrch khu hao TSC, hay vn phi tr tin thu mt bng sn xut. Chnh c trng nydn n mt cch trnh by khc v kt qu kinh doanh ca doanh nghip. Nu trong kton ti chnh, bo co li l c th lp da theo ni dung kinh t hay cng dng kinh tca chi ph, th trong k ton qun tr c th trnh by bo co li l theo cch ng x ca

chi ph. S vn ng ca chi ph trong quan h vi vic lp bo co li l c th minhha qua s sau.

-47-

kynh tronghoan thangtnglngSan

xutsanbin phTngsan phmn vthanhGia =

Chi ph thi k

Chi ph VL trc tip CP nh cng t.tip Bin ph SXC

SXKD d dang Thnh phm

Doanh thu

Bin ph sn xutca hng bn

Bin ph bn hngv QLDN

S d m ph

nh ph sn xutchung

nh ph bn hngv QLDN

Li nhun thun


48/166

S 3.3. Phng php tnh gi trc tip v bo co li l

Trong dng vn ng ca chi ph trn s , phn bin ph s c xem l chi phsn phm v c th hin trong gi tr hng tn kho trc khi sn phm c tiu th.Vi vic phn tch chi ph theo ng x, phn bin ph c trnh by ring trn bo coli l tnh li nhun. S d m ph l phn chnh lch gia doanh thu vi cc bin

ph tng ng cho sn phm tiu th (bin ph sn xut ca hng bn, bin ph bn hngv qun l doanh nghip). Ch tiu s d m ph v th mang ni dung khc vi khinim li nhun gp trn Bo co kt qu kinh doanh ca k ton ti chnh. S d m phs thay i cng vi s thay i ca sn lng tiu th, nhng s d m ph n v sn

phm th tng i n nh. S d m ph sau khi tr cc khon chi ph thi k (nhph sn xut chung, nh ph bn hng v QLDN) s l li nhun thun. Nh vy, qui msn xut, tiu th, s d m ph v nh ph c lin quan n mc li nhun ca doanhnghip.

im khc nhau c bn trong bo co li l da trn cch ng x chi ph v datrn cng dng kinh t (hay ni dung kinh t) ca chi ph chnh l cch nhn nhn v

nh ph sn xut chung. iu ny c lin quan n cc phng php tnh gi thnh.-48-

Ch phsn phm

hay chi phtn kho


49/166

Theo phng php tnh ga ton b th nh ph SXC l chi ph sn phm, do vy, phnnh ph ny ch th hin trn bo co li l khi sn phm sn xut tiu th. Nu chatiu th, nh ph SXC s l chi ph tn kho v l mt phn trn BCKT. Ngc li, theo

phng php tnh gi trc tip th nh ph SXC l chi ph thi k, pht sinh trong k bao

nhiu s c tnh tr ht tnh li nhun. Do vy, bo co v li nhun thun theo haiphng php s khc nhau.

V d minh ha. Mt doanh nghip sn xut 5000 sp, v trong k tiu th4.000 sp vi n gi bn 35.000 ng/sp. Ti n v khng c thnh phm tn kho uk. C s liu v chi ph tp hp trong k nh sau:

Chi ph vt liu trc tip: 35.000.000 Chi ph nhn cng trc tip: 25.000.000 Bin ph SXC: 15.000.000 nh ph SXC: 40.000.000 Bin ph bn hng & QLDN: 10.000.000 nh ph bn hng & QLDN: 20.000.000

Gi s, sn phm d dang cui k v u k l tng ng nhau. Vi ti liutrn, k ton c th lp bo co ga thnh theo hai phng php tnh gi nh sau:

n v tnh: ng

Khan mc gi thnh

Phng php ton b Phng php trc tip

Tng gi

thnh

Gi

thnhn v

Tng gi

thnh

Gi

thnhn v

Chi ph vt liu trc tip 35.000.000 7.000 35.000.000 7.000

Chi ph nh.cng trc tip 25.000.000 5.000 25.000.000 5.000

Bin ph sn xut chung 15.000.000 3.000 15.000.000 3.000

nh ph sn xut chung 40.000.000 8.000

Tng cng 115.000.000 23.000 75.000.000 15.000

Gi thnh theo phng php tnh gi ton b ln hn phng php trc tip l doc tnh n nh ph sn xut chung. Mc chnh lch cng nh khi n v cng gia tngsn lng trong qui m nh xng. S khc bit ny dn n kt qu kinh doanh theo haicch trnh by nh sau:

Li nhun trong trng hp tnh gi theo phng php ton b ln hn 18 triung l v sn lng sn xut cn tn kho cui k l 1.000 sp. Do mi sn phm c 8.000ng nh ph SXC nn phn nh ph SXC cn phn nh trn BCKT l 8 triu ng

(1.000 sp x 8.000 /sp). Trong khi , khi trnh by li nhun da vo cch ng x chi-49-


50/166

ph, nh ph sn xut chung l chi ph thi k v phi s dng tnh li nhun. Kt qul phn nh ph gim tr doanh thu trong phng php tnh gi trc tip cao hn

phng php tan b l 8 triu ng. cng chnh l chnh lch v li nhun gia haiphng php.

Bo co li l theo phng php tnhgi ton b (vt: 1000)

Bo co li l theo phng php tnhgi trc tip (vt: 1000)

Doanh thu 140.000 Doanh thu 140.000

Gi vn hng bn 92.000 Bin ph SX hng bn 60.000

Li nhun gp 48.000 Bin ph bn hng vQLDN

10.000

Chi ph bn hng &QLDN 30.000 S d m ph 70.000

Li nhun thun 18.000 nh ph sn xut chung 40.000

nh ph bn hng vQLDN

20.000

Li nhun thun 10.000

Nhn su xa, cch lp bo co li l da vo cch ng x chi ph hay da vophng php tnh gi trc tip quan tm thc s n vn doanh nghip c b p

chi ph c nh khng to ra phn tch ly cho ngi ch s hu. Li nhun c trnhby trong trng hp ny phn nh y hn ton cnh hot ng kinh doanh cadoanh nghip, qua nh qun tr c th ra nhng quyt nh kinh doanh ph hp.

S chnh lch v li nhun trong hai cch trnh by cn lin quan n mc tn khoca doanh nghip. Mi quan h ny gip nh qun tr c chnh sch qun l tn kho phhp, tin liu li nhun thng qua bin ng tn kho. Nu sn lng sn xut trong v dtrn c tiu th ht th ton b nh ph SXC s c gim tr tnh li l, hay linhun theo hai cch trnh by l nh nhau. Nu sn lng tiu th ln hn sn lng sn

xut trong k, ngha l doanh nghip s tiu th thm mt phn tn u k th li nhuntheo cch tnh gi ton b s b hn theo cch tnh gi trc tip. Chnh quan h thc y cc doanh nghip cn gii phng tn kho tng li nhun hn na, nhn theokha cnh v ng x chi ph. T mi quan h , ngi ta c th iu chnh gia linhun theo phng php tnh gi ton b v theo phng php tnh gi trc tip nh sau:

-50-

Li nhun thun theo phng php ton b

Cng (+): nh ph SXC cho hng tn u k

Tr (-): nh ph SXC cho hng tn cui kLi nhun thun theo phng php trc tip


51/166

Trong v d trn, chng ta c th iu chnh li nhun thun theo phng phpton b thnh li nhun thun theo phng php trc tip nh sau:

Li nhun thun theo phng php ton b: 18.000.000 ng

Cng: nh ph SXC tnh cho hng tn u k: 0

Tr: nh ph SXC tnh cho hng tn cui k: 8.000.000 ng

Li nhun thun theo phng php trc tip: 10.000.000 ng

Mc d cch tnh gi theo phng php trc tip y ch cp trong cc doanhnghip sn xut, nhng vic trnh by bo co li l theo cch ng x chi ph c th vndng trong cc doanh nghip thng mi, dch v; v trong c cc t chc c nhiu

ngnh hng, nhiu b phn kinh doanh. Cc bo co li l trong trng hp ny thngc nhiu tc dng trong vic ra quyt nh, s c cp cc chng khc. Phn diy trnh by bo co li l theo cch ng x chi ph i vi doanh nghip c ba b phnkinh doanh c lp theo cch ng x chi ph.

Bo co li l theo cc b phn

Ch tiu Tngcng

B phn A B phn B B phn C

Doanh thu 1.000.000 500.000 300.000 200.000

Bin ph 645.000 300.000 195.000 150.000

S d m ph 355.000 200.000 105.000 50.000

nh ph trc tip 110.000 50.000 35.000 25.000

S d b phn 245.000 150.000 70.000 25.000

nh ph chung 150.000

Li nhun thun 95.000

C th thy vic trnh by bo co li l theo b phn vn da trn cch ng x chiph. im khc bit l cch nhn nhn v nh ph chung. nh ph ny s khng phn bcho bt k hot ng no xc nh li nhun ca tng b phn m quan trng hn lli nhun ca tng b phn (s d b phn) l m hay dng. Nu s d ca mt b

phn l m th vic duy tr hot ng sn xut ca b phn s nh hng n kh nngtch ly chung ca doanh nghip. Ngc li, n v cn duy tr hot ng c s d b

phn dng gp phn b p phn nh ph chung ton doanh nghip.

4.3. Cng dng v nhng hn ch ca tnh gi thnh theo phng php trc tip-51-


52/166

Tnh gi thnh theo phng php trc tip c nhiu tc dng trong qun tr doanhnghip. C th nu ln mt vi ng dng ph bin ca cch tnh gi thnh ny nh sau:

- L c s phn tch mi quan h chi ph - sn lng - li nhun, qua cquyt nh hp l cho hat ng kinh doanh.

- L c s lp k hoch c thun li hn khi doanh nghip hot ng vi ccmc sn lng khc nhau.

- L c s thc hin cng tc kim sat, nh gi tnh hnh thc hin chi ph tidoanh nghip

- Tnh ga thnh theo phng php trc tip cn h tr cng tc hach nh hngnm v ra cc quyt nh khc, nh quyt nh v gi bn sn phm.

Bn cnh nhng cng dng trn, tnh gi thnh theo phng php

Documents

Giao Trinh Ke Toan Quan Tri