Giao trinhLyluandayhoc

8/14/2019 Giao trinhLyluandayhoc

1/144

1

GII THIU MN HC

Trc khi vo bi hc u tin ca mn hc, nn lm g?Trc khi vo bi hc u tin ca mn hc, nn c hot ng lm quen- Lm quen vi nhau: lm quen gia gio vin-hc sinh v gia hc sinh-hc

sinh (trong trng hp hc sinh trong lp cha quen nhau hoc c hc sinh mi).

- Lm quen vi mn hc (hay gii thiu mn hc). y l snh hng banu khng nn thiu. Phn gii thiu mn hc nh hng ngi hc nm c mctiu cn t, ni dung, k hoch&phng php, h thng ti liu hc tp mn hc vcch thc nh gi kt qu hc tp.

I. MC TIU MN HC

Khi nghin cu l lun dy hc, cn tc nhng yu cu no vkinthc, knng v thi ?

1. V kin thc

C nhn thc su sc:- Nhng vn cbn ca l lun dy hc vi t cch l mt khoa hc:+ i tng, nhim v, phng php nghin cu l lun dy hc v mi quan

h ca l lun dy hc vi cc khoa hc khc.+ Cc khi nim, cc phm tr, cc cch tip cn... cbn v qu trnh dy hc;

quy lut v nguyn tc dy hc; mc tiu, ni dung, phng php v hnh thc t chcdy hc.

- Ni dung l lun dy hc ca cc phng php, phng tin, hnh thc tchc dy hc.

- Mt s kinh nghim v thit k chng trnh dy hc cng nh kinh nghims dng cc phng php, phng tin v hnh thc t chc dy hc cbn.

2. V k nngQua cc hot ng hc tp v thc hnh mn hc, nht l tho lun (lp, nhm

hc hp tc) v x l cc tnh hung dy hc; rn luyn cc k nng chung trong dyhc nh:

- Su tm v ph bin cc ti liu hc tp trong qu trnh nghin cu mn hc.- Nghin cu v tch ly tri thc cbn, tinh gin, cp nht v c h thng v

dy hc qua cc ti liu l lun v thc tin; t c cskhoa hc tip tc cpnht, chim lnh, s dng v thng bo cc tri thc l lun cng nh nhng kinhnghim thc tin dy hc.

- Lin h, rt ra nhng bi hc cn thit cho bn thn t nhng l lun cbnv dy hc trong cc ti liu v t thc tin dy hc.

- Xy dng k hoch, chng trnh dy hc mt tit ln lp c th no .- La chn, s dng cc phng php, phng tin&hnh thc t chc dy hc.- Pht hin v gii quyt vn trong dy hc.- Hp tc trong hc tp mn hc v t chc s hp tc trong dy hc.- Ghi bin bn d giv phn tch gidy.- Xc nh nhng cng vic cn lm trong cc t kin tp v thc tp s phm

chun b cho hot ng thc tp ging.3. Vthi


2/144

2

- C quan im duy vt bin chng trong nghin cu, lin h, vn dng vthng bo thng tin, kinh nghim v dy hc.

- Tch cc tham gia vo cc hot ng hc tp v rn luyn nghip v s phmni chung, rn luyn k nng dy hc ni ring do khoa, b mn, gio vin ging dymn hc t chc hay do lp, nhm hoc bn thn t t chc.

- C thc chun b nhn cch theo yu cu chun c o to i vi giovin b mn.

II. NI DUNG MN HCNi dung ti liu hc tp bao gm nhng g?

Ti liu hc tp mn L lun dy hc bao gm:- Phn gii thiu mn hc- Chng 1. Nhng vn cbn ca l lun dy hc- Chng 2. Cc phng php v hnh thc t chc dy hc- Ph lc

III. K HOCH V PHNG PHP

Nn nghin cu l lun dy hc nhthno?

t mc tiu trn, l lun dy hc c bin son kh chi tit theo hngtip cn tch cc vi cc kiu xy dng chng trnh. Trong qu trnh hc tp, sinhvin (SV) t nghin cu ti liu l chnh. Trn lp, gio vin (GV) tp trung vohng dn SV:

- Nghin cu l lun trong ti liu hc tp; su tm; gii thiu, chia s thng tin(cng nh cch tip cn, x l, s dng thng tin) trong cc ngun ti liu hc tp vinhau.

- H thng ha l lun, gii p thc mc.- Lin h l lun cbn v dy hc vi thc tin dy hc v rt ra bi hc s

phm cn thit.- Thc hin cc dng bi tp mn hc.- Luyn tp mt s k nng dy hc cbn thng qua vic tham gia vo qu

trnh hc tp theo lp, nhm hoc c nhn.- Chun b cho hot ng hc hi kinh nghim dy hc trong t kin tp s

phm hc k V; hot ng hc tp cc hc phn l lun dy hc b mn v hotng thc tp ging dy trong t thc tp s phm tt nghip.

Duv phn ch in nghing trong ti liu l nhng cu hi hng dn hayyu cu nghin cu ti liu (c th thc hin cc cu hi hay yu cu bng hnh thctho lun lp, nhm nh, t hc... ph hp).IV. NH GI KT QU HC TP

Trong qu trnh dy hc, vic nh gi kt qu hc tp mn hc nn c tinhnh thng xuyn, lin tc vi vic s dng phi hp nhiu loi, nhiu phng php,phng tin nh gi khc nhau.V. TI LIU THAM KHO

- Gii thiu h thng ti liu cho SV tham kho (cui ti liu).- Yu cu tip tc su tm v ph bin thm cc ti liu hc tp trong qu trnh

nghin cu mn hc.


3/144

3

Chng1NHNG VN CBN CA L LUN DY HC

GII THIUDy hc thng c hiu theo nhiu cp :1). Dy hc l hot ng ca mt h thng nhiu tng bc t quy m quc gia

n ngnh hc, bc hc, cp hc

2). Dy hc c hiu l mt hot ng c th din ra theo mt qu trnh-qutrnh dy hc.

3). Dy hc c hiu l hot ng ca ngi dy v ngi hc trong s tngtc vi nhau nhm thc hin ni dung c xc nh.

Chng ny gip SV tm hiu nhng vn cbn ca l lun dy hc; trong, dy hc c cp n cp th hai v th ba l ch yu.

iu khin qu trnh dy hc, trc ht ngi GV cn c nhng hiu bitkhi qut v dy hc lm cscho vic xem xt thc tin dy hc v tin hnh cchot ng dy hc c th. Nhng vn cbn ca l lun dy hc cn nm vng baogm: l lun dy hc vi t cch l mt khoa hc, qu trnh dy hc, cc quy lut vnguyn tc dy hc cng nh nhng l lun khi qut v mc tiu, ni dung, phngphp, phng tin v hnh thc t chc qu trnh dy hc ni chung.

MC TIU CN TSau khi hc xong chng ny, SV s:1. V kin thc- Trnh by c l lun dy hc l g; i tng, nhim v, phng php

nghin cu l lun dy hc cng nh mi quan h gia l lun dy hc vi cc khoahc khc.

- Trnh by c cc c im ca qu trnh dy hc; khi nim qu trnh dyhc v cc thnh t trong cu trc ca qu trnh dy hc; bn cht, ng lc v logicca qu trnh dy hc. Ly v d qu trnh dy hc, ch ra cc thnh t trong cu trcca qu trnh dy hc cng nh tnh bn cht, cc mu thun v cc khu ca mt qutrnh dy hc trong thc tin dy hc mn hc.

- Trnh by c cc quy lut, cc nguyn tc cn tun th trong qu trnh dyhc, ly c v d trong thc tin dy hc mn hc minh ha.

- Trnh by c nhng nt i cng v mc tiu, ni dung, phng php,phng tin v hnh thc t chc dy hc, ly c v d trong thc tin dy hc mnhc minh ha.

2. V k nng- Nghin cu v tch ly tri thc cbn, tinh gin, cp nht, c h thng v dy

hc qua cc ti liu l lun v thc tin; t c cskhoa hc tip tc cp nht,

chim lnh cc tri thc l lun cng nh nhng kinh nghim thc tin dy hc.- Lin h v vn dng nhng kin thc c bn v dy hc xem xt, giiquyt nhng vn ca thc tin dy hc mn hc.

- Rt ra c nhng bi hc s phm cn thit t nhng kin thc cbn v tthc tin dy hc c lin quan.

3. Thi - C quan im duy vt bin chng trong nghin cu, lin h, vn dng v

thng bo nhng kin thc cbn, chung v dy hc.- C thc, thi tch cc trong vic tm hiu kin thc chung v dy hc qua

chng 1 lm cs tip tc cp nht s hiu bit ny mt cch khoa hc, c h


4/144

4

thng v tip tc nghin cu nhng kinh nghim dy hc c thc trnh by chng 2.

- Tch cc tham gia vo cc hot ng hc tp v rn luyn nghip v s phmni chung, rn luyn k nng dy hc ni ring do khoa, b mn, GV ging dy mnhc t chc hay do lp, nhm hoc bn thn t t chc.

- C thc chun b nhn cch theo yu cu chun c o to i vi giovin b mn.

NI DUNGChng ny bao gm nhng tri thc khi qut v:- L lun dy hc l mt khoa hc- Qu trnh dy hc- Quy lut v nguyn tc dy hc- Mc tiu dy hc- Ni dung dy hc- Phng php, phng tin v hnh thc t chc dy hc

1.1. L LUN DY HC L MT KHOA HC

L lun dy hc l g? i tng, nhim v v phng php nghin cu llun dy hc?

Mi quan h gia l lun dy hc v cc khoa hc khc?

1.1.1. L lun dy hc l g?T thi ci, cc bc hin trit nh Khng T (551-479 tr. CN), Xcrt (469-

399 tr. CN), Aristt (384-322 tr. CN)... tng xut nhng tng cho vic hnhthnh l lun dy hc.

Ln u tin trong lch s th gii, nh gio dc vi Cmenxki J. A (1592-1670) vi tc phm Php dy hc vi (1670), t nn mng cho l lun dy

hc trong nh trng. Trong , l lun dy hc c ng xc nh l mt h thng trithc khoa hc v dy hc v ng xem l lun dy hc nh l mt ngh thut chung dy cho tt c mi ngi. Nhng ng gp to ln ca Cmenxki J. A v h thng ccnguyn tc, phng php v hnh thc t chc dy hc, s phn chia tui hc, nhngyu cu s phm i vi ngi GV cho n nay vn cn gi tr su sc v l lun vthc tin.

L hnh thc cao nht ca t duy khoa hc, l lun dy hc l h thng tri thc,bao gm cc khi nim, cc phm tr, cc quy lut...phn nh nhng thuc tnh cbn, nhng mi quan h ca hin tng (hay qu trnh, hot ng) dy hc.

1.1.2. i tng, nhim v v phng php nghin cu l lun dy hc1.1.2.1. i tng nghin cu l lun dy hc

L lun dy hc l mt b phn ca gio dc hc hay s phm hc i cng.L lun dy hc nghin cu bn cht ca qu trnh dy hc, thit k ni dung hc vn,xc nh cc nguyn tc, cc phng php, phng tin, cc hnh thc t chc, cckiu nh gi kt qu dy hc theo ng mc ch, yu cu gio dc. Ni cch khc, llun dy hc nghin cu, tm ra nhng cskhoa hc ca hot ng dy hc t xut nhng bin php hu hiu nng cao cht lng, hiu qu ca hot ng dyhc.

1.1.2.2. Nhim v ca l lun dy hc


5/144

5

L lun dy hc Vit Nam va mang tnh chung-tnh thi i, li va mang tnhc th-tnh Vit Nam.

Trong qu trnh hnh thnh v pht trin ca mnh, mt mt, l lun dy hcVit Nam phi nghin cu nm vng nhng quan im, t tng tin tin nht canhn loi, ca thi i v dy hc; mt khc phi nghin cu nm vng t tng,quan im ca ng ta, ca H Ch Tch, nghin cu thc tin Vit Nam, thc tindy hc Vit Nam t ra cc nhim v nghin cu c th nhm gii quyt

nhng vn ca thc tin dy hc Vit Nam.Nhim v nghin cu c th ca l lun dy hc Vit Nam l:- Nghin cu ngun gc pht sinh v bn cht ca hin tng dy hc, cc quy

lut chi phi qu trnh dy hc;- Nghin cu, hon thin v pht trin cc nguyn tc, mc tiu dy hc; k

hoch, chng trnh dy hc da trn csdon xu hng pht trin ca x hihin i, kh nng pht trin ca khoa hc-k thut-cng ngh trong tng lai;

- Tm kim nhng phng php, phng tin v hnh thc t chc dy hc mitrn csnhng thnh tu ca khoa hc-k thut-cng ngh hin i nhm nng caocht lng v hiu qu ca cng tc dy hc;

- Nghin cu, xy dng cc l thuyt dy hc mi v kh nng ng dng ca

chng vo thc tin dy hc1.1.2.3. Phng php nghin cu l lun dy hcPhng php nghin cu l lun dy hc l tng hp cc cch thc m nh

khoa hc s dng khm ph bn cht v quy lut ca qu trnh dy hc; xy dngmc tiu, ni dung, phng php, phng tin, hnh thc t chc v nhng iu kindy hc cn thit nhm phc v cho vic ci to thc tin dy hc.

- Csphng php lun v phng hng nghin cu ca l lun dy hc lch ngha duy vt bin chng v ch ngha duy vt lch s. Do , cn p dng ccquan im duy vt bin chng v duy vt lch s trong nghin cu l lun dy hc.Trong , cc quan im cbn cho vic nghin cu l lun dy hc l:

+ Quan im tip cn h thng

Mi qu trnh (hay hot ng) dy hc l mt cu trc-h thng, cho nn khinghin cu qu trnh dy hc cn nghin cu n mt cc ton din.Cc qu trnh dy hc c mi quan h mt thit vi cc qu trnh gio dc v

vi cc qu trnh khc ca x hi, cho nn, khi nghin cu cc qu trnh dy hc, nhnghin cu phi t i tng nghin cu ny trong mi tng quan vi cc qu trnhgio dc khc cng nh cc hin tng, cc qu trnh khc ca x hi.

+ Quan im tip cn hot ng-nhn cchCc cng trnh nghin cu l lun v thc nghim tm l hc, gio dc hc; cc

kinh nghim gio dc tin tin hin nay ch ra rng giai on mi ca qu trnh phttrin gio dc hc hin i v cc phng php gio dc-dy hc c th c hiu qunhm t c mc tiu o to ca nh trng Vit Nam l giai on pht trin l

lun gio dc-dy hc theo quan im tip cn hot ng-nhn cch tm l hc hini. Ni dung chnh trong quan im l: hot ng l quy lut chung nht ca conngi; con ngi l ch th ca hot ng; quan h ca con ngi vi th gii xungquanh v vi bn thn l quan h tc ng qua li; hot ng ca con ngi c thnhtc th l con ngi vn ti i tng, chuyn s vt, hin tng thnh i tng,thnh sn phm ca hot ng nhm thc hin mc ch ca mnh, cc qu trnh nyva cha ng, va th hin v thc hin hng th, ng c...ca con ngi vi tcch l ch th ca hot ng. Trong qu trnh hot ng v giao lu, tm l ca conngi hnh thnh v pht trin, tm l con ngi va l sn phm ng thi cng val thnh t ca hot ng. Phng php tip cn hot ng bao hm trong c


6/144

6

phng php tip cn nhn cch nn gi chung l phng php tip cn hot ng-nhn cch.

T quan im ny phi thy c nhn cch ca hc sinh (HS) chc hnhthnh v pht trin trong hot ng v bng hot ng. T dy hc phi l qu trnhlnh o, t chc, iu khin v t lnh o, t chc, iu khin cc loi hnh hotng nhn thc phong ph v a dng ca HS.

+ Quan im tip cn lch s

Nhng thnh tu ca nhn loi c hnh thnh v pht trin trong qu trnhhnh thnh v pht trin ca nhn loi. T tng, quan im ca nhng ngi i sau(d c mi m, c hin i n u) cng manh nha t t tng, quan im ca nhngngi i trc, nht l trong cc lnh vc khoa hc x hi. Cho nn, nhng i mitrong dy hc hin nay phi ng trn quan im k tha, pht trin c chn lc nhngtinh hoa v dy hc ca cc nh gio, ca thc tin dy hc trong v ngoi nc.

Qun trit cc quan im trn, c th thc hin nghin cu l lun dy hc theonhng phng hng xc nh:

+ Nghin cu thng qua cc ngun ti liu, cc cng trnh nghin cu trcy, cc sch bo, thng bo khoa hc... v dy hc (trong c th tm tt, lcthut, h thng ha nhng vn , nhng lun im cbn);

+ Nghin cu di dng th nghim, thc nghim trong thc t; gii thch khoahc hoc m t qu trnh thc t ca vic dy hc t rt ra kt lun khoa hc.- Cc phng php nghin cu c th+ Cc phng php nghin cu l lunS dng cc phng php phn tch, tng hp kinh nghim dy hc t vic

nghin cu cc ti liu l lun trong v ngoi nc c lin quan.+ Cc phng php nghin cu thc tinS dng cc phng php phn tch, tng hp kinh nghim t nghin cu thc

tin dy hc. Cc phng php nghin cu thc tin c s dng trong qu trnhnghin cu l lun dy hc l:

Phng php quan st: l phng php s dng cc gic quan (hoc cc

phng tin thay th cho cc gic quan) thu thp cc s liu, d kin, cc thng tinphc v cho nhim v nghin cu. y l phng php nghin cu ph bin nhttrong nghin cu l lun dy hc.

Phng php m thoi: l phng php thu thp thng tin nhm thc hinnhim v nghin cu qua tr chuyn, trao i trc tip vi ngi c kho st.

Phng php tng kt kinh nghim: l s khi qut ha nhng kinh nghimdy hc cng loi, xy ra trong nhng iu kin, hon cnh dy hc nht nh no c th vn dng vo nhng a bn rng ri hn nhm ph bin nhng bi hc kinhnghim dy hc no .

Phng php iu tra bng Anket: l phng php nghin cu trong nhnghin cu s dng mt h thng cu hi nhm ng thi thu thp kin ch quan ca

cc thnh vin trong cng ng v mt vn thc hin nhim v nghin cu dyhc no . Phng php thc nghim: l phng php trong nh nghin cu ch

ng to ra hin tng mun nghin cu trong iu kin c khng ch nht nh c tho c t m, nh gi chnh xc s bin i bn cht ca hin tng di tcng ca nh nghin cu.

Phng php trc nghim: trc nghim l cng c o biu hin, trnh nhn thc v mc pht trin nhn cch HS.


7/144

7

Ngoi ra cn c cc phng php nghin cu khc nh phng php nghincu thng qua sn phm hot ng dy hc, phng php nghin cu cc t liu,phng php chuyn gia

+ Phng php ton hcTrong nghin cu l lun dy hc, ton hc ang c s dng rng ri vi hai

mc ch: S dng cc l thuyt ton hc, cc phng php logic ton hc xy

dng cc l thuyt dy hc hoc xc nh thng s lin quan ti i tng nghin cu,nhm tm ra quy lut vn ng ca i tng y. Mc ch s dng ton hc y lm bo cho qu trnh suy din c trit , nht qun.

Dng ton thng k x l cc ti liu thu thp c t cc phng phpnghin cu khc nhau. Kt qu x l bng ton thng k cho ta nhng s liu khiqut, chnh xc v ng tin cy vi tng nghin cu. Hin nay phng php thngk ton hc trong nghin cu gio dc hc ni chung, dy hc ni ring c thcthc hin thun li qua phn mm thng k x hi hc (SPSS FOR WINDOWS).

1.1.3. Mi quan h gia l lun dy hc vi cc khoa hc khc v vi ccchuyn ngnh khc ca gio dc hc

1.1.3.1. Mi quan h gia l lun dy hc vi cc khoa hc khc

- Thuc khoa hc x hi, l lun dy hc c lin quan mt thit vi cc khoahc x hi khc nh: trit hc, x hi hc, logic hc...+ Trit hcTrit hc l khoa hc v cc quy lut chung nht ca s pht trin t nhin, x

hi v t duy con ngi. Trit hc cung cp nhng csphng php lun cho khoahc gio dc, soi sng bn cht, ngun gc su xa ca s vn ng v pht trin caqu trnh gio dc tng th cng nh cc qu trnh gio dc b phn (trong c qutrnh dy hc).

L mt b phn ca trit hc duy vt bin chng, nhn thc lun nghin cungun gc, cc quy lut c bn, cc hnh thc v phng php nhn thc th giikhch quan. L lun v nhn thc l csphng php lun ca l lun dy hc, v

trang cho l lun dy hc nhng quan im khoa hc trong nghin cu cc qu trnhdy hc.+ X hi hcX hi hc l khoa hc nghin cu cc quy lut hot ng v pht trin x hi,

cc quan h gia con ngi vi con ngi trong x hi, vch ra nhng c im phttrin kinh t, vn ha ca x hi v nhng nh hng ca chng n s hnh thnh vpht trin nhn cch con ngi trong x hi. Nhng kin thc ca x hi hc gip chol lun dy hc gii quyt nhng vn v mc ch, ni dung dy hc cng nhnghin cu s tc ng qua li gia gia nh, nh trng v cng ng x hi trongvic chm lo trau di, nng cao trnh hc vn cho ngi hc nhm thc hin mctiu gio dc x hi: nng cao dn tr, o to nhn lc, bi dng nhn ti.

+ Logic hcLogic hc l khoa hc nghin cu cc quy lut v hnh thc ca t duy, nghincu s suy lun ng n. Nhng hiu bit do logic hc cung cp gip cho vic nghincu v xy dng l lun dy hc, cho qu trnh tin hnh cc hot ng dy hc cthc hin theo mt trnh t hp l nhm t hiu qu ti u.

Ngoi ra, cc khoa hc x hi khc (kinh t chnh tr hc, ch ngha cng snkhoa hc, l lun v nh nc v php quyn...) cng cung cp nhng cskhoa hcquan trng cho vic nghin cu cc vn v ni dung, phng php, hnh thc tchc dy hc.


8/144

8

- Phm vi nghin cu ca l lun dy hc l con ngi, l ngi hc cho nn llun dy hc c lin quan mt thit vi cc khoa hc nghin cu v con ngi nhsinh l hc v tm l hc.

+ Tm l hcTm l hc l khoa hc nghin cu cc hin tng tm l con ngi, tm l

HS. Do , tm l hc vi cc chuyn ngnh ca n, nht l tm l hc la tui v tml hc s phm cung cp cho l lun dy hc nhng cskhoa hc xy dng h

thng l lun dy hc ph hp vi c im tm l HS.+ Sinh l hcSinh l hc vi cc chuyn ngnh ca n, nht l sinh l hc thn kinh cp cao

c coi l cskhoa hc t nhin ca l lun dy hc. Vic nghin cu l lun dyhc phi da vo cc tri thc ca sinh l hc v s pht trin h thng thn kinh caocp, vc im ca cc loi hnh thn kinh, v hot ng ca h thng tn hiu thnht v th hai, v s vn ng, h thng tim mch v h hp...

- Ngoi ra, cng vi s pht trin nh v bo ca cch mng khoa hc-k thutv cng ngh, l lun dy hc ngy cng tip cn v vn dng nhng thnh tu ca cckhoa hc k thut hin i nhiu khin hc, cng ngh hc, tin hc... to nnnhng cch thc t chc, phng php, phng tin mi trong lnh vc dy hc nhm

ti u ha hiu qu ca lnh vc hot ng ny...Mi lin h gia cc khoa hc trn c thc hin vi cc hnh thc khc nhau,cng nhau nghin cu vn chung, l lun dy hc c th s dng cc c liu, ccthut ng v cc lun im ca cc khoa hc khc, vn dng cc phng php ca cckhoa hc khc trong vic nghin cu qu trnh dy hc...

1.1.3.2. Mi quan h gia l lun dy hc v cc b phn khc ca gio dc hc- L b phn ca gio dc hc hay s phm hc i cng, l lun dy hc c

quan h mt thit vi cc b phn khc ca gio dc hc nh l lun gio dc, l lunv t chc, qun l v lnh o gio dc trong nh trng, l lun dy hc b mn...

+ L lun gio dcL lun gio dc bao gm h thng tri thc v bn cht, tnh quy lut ca qu

trnh gio dc phm cht nhn cch con ngi, HS v h thng tri thc v nguyn tc,ni dung, phng php gio dc. L lun dy hc v l lun gio dc l hai h thngl lun nghin cu hai qu trnh b phn ca qu trnh gio dc nhn cch ton din:qu trnh dy hc v qu trnh gio dc. Hai qu trnh ny thng nht bin chng vinhau, cng nhau tin ti mc ch chung l gio dc nhn cch ton din. L lun giodc cung cp cskhoa hc xem xt, xut mc tiu ton din trong dy hc;nht l mc tiu, ni dung, phng php, phng tin v hnh thc t chc gio dcthi (gi tr) ng n trong dy hc.

+ L lun v t chc, qun l gio dcL lun v t chc, qun l gio dc bao gm h thng l lun v bn cht, quy

lut ca qu trnh t chc, qun l trong gio dc; v nguyn tc, ni dung, quy trnh,

phng php v hnh thc t chc, qun l gio dc. L lun v t chc, qun l giodc cung cp nhng cskhoa hc cho vic t chc, qun l hot ng dy hc chiu qu.

+ L lun dy hc b mnL lun dy hc b mn l b phn ca gio dc hc hay s phm hc chuyn

ngnh. L lun dy hc b mn nghin cu bn cht ca qu trnh dy hc mn hc,thit k ni dung hc vn cng nh xc nh cc nguyn tc, phng php, phngtin, hnh thc t chc, cc kiu nh gi kt qu dy hc mn hc ph hp mc tiudy hc mn hc ni ring v mc tiu o to cp hc ni chung. Vit Nam, trongmt trng hay khoa s phm, c bao nhiu chuyn ngnh s phm c o to th


9/144

9

s c by nhiu t chuyn ngnh l lun dy hc b mn (nh l lun dy hc mnTon, l lun dy hc mn Vt l, l lun dy hc mn Sinh vt, l lun dy hc mnVn, l lun dy hc mn Anh vn...).

L lun dy hc c tc dng chung i vi ton b cc hot ng dy-hc.ng thi l lun dy hc c vai tr to cskhoa hc chung trn csm bo tnhthng nht trong quan im, phng php lun i vi qu trnh dy hc cc mn hc.L lun dy hc c tc dng nh hng, h trcho vic vn dng, i su vo qu

trnh dy-hc tng b mn vi nhng c th khc nhau m l lun dy hc b mn cnhim v nghin cu v pht trin thnh cc b phn ring ca l lun dy hc nichung. Ngc li, s pht trin ca l lun dy hc phi da trn nhng c liu c thca l lun dy hc b mn.

L lun dy hc v l lun dy hc b mn c quan h tng h, b sung chonhau nhm mc ch chung l nng cao cht lng v hiu qu ca qu trnh dy hc.

1.2. QU TRNH DY HCMun iu khin qu trnh dy hc, trc ht cn c nhng hiu bit khi qut

v qu trnh ny. Nhng hiu bit chung, cbn nn nghin cu l: c im, khinim, cu trc, bn cht, ng lc v logic ca qu trnh dy hc.

1.2.1. c im ca qu trnh dy hc hin nay

So vi nhng nm trc y, qu trnh dy hc hin nay c nhng c img?Nhng c im c thhin nh trng Vit Nam ra sao?

Vi tcch l SV, l ngi GV trong tng lai, c thrt ra nhng bi hccn thit no cho bn thn tcc c im ?

Qu trnh dy hc hin nay c cc c im cbn sau:1.2.1.1. Hot ng hc tp ca HS c tch cc ha trn csni dung dy

hc ngy cng c hin i haThi i hin nay l thi i siu cng nghip vi c im chung l cch mng

khoa hc, k thut v cch mng x hi pht trin cc k nhanh. Nu nh nhng nmthp k 70 ca th k XX, tri thc nhn loi tng gp i theo chu k 8 nm, th nnay chu k ch cn 4 nm. S pht trin nh v bo ca x hi, nht l ca cchmng khoa hc, k thut-cng ngh hin nay khin ni dung dy hc trong nh trngkhng ngng c i mi, c hin i ho.

T thc t ny sinh mu thun gia khi lng tri thc trong ni dung hcvn HS cn nm cng ngy cng nhiu hn, phc tp hn trong khi thi lng hctp ca HS trong qu trnh dy hc khng th tng.

Hng gii quyt tch cc mu thun ny v ang c thc hin trong nhtrng hin nay l i mi phng php dy hc nhm tch cc ha hot ng hc tpca HS.

Ngoi tnh lch s c th, tnh tch cc hnh ng vn l bn cht ca conngi. Trong nh trng by lu, tnh tch cc hc tp ca HS t c pht huy do lidy hc thng. Vic i mi chng trnh, sch gio khoa ph thng Vit Namhin nay i hi HS phi c thi hc tp tch cc; HS phi ch trng hc cch thuthp, x l v s dng thng tin t nhiu ngun khc nhau th mi p ng yu cugio dc-o to ca nh trng. Do , GV trong qu trnh dy hc khng ch lngi cung cp thng tin m quan trng hn, h phi l ngi hng dn HS bit ccht mnh thu thp, x l v s dng thng tin. GV ngy nay phi khng ngng tip cn,


10/144

10

tm ti, la chn v vn dng cc phng php dy hc sao cho c tc dng tch ccha c hot ng hc tp ca HS.

1.2.1.2. HS hin nay c vn sng v nng lc nhn thc pht trin hn so viHS cc th h trc (vi cng tui)

Nhng kt qu nghin cu ca cc nh tm l hc trong v ngoi nc chothy: so vi HS cng tui cc th h trc, HS ph thng hin nay c vn hiubit, c nng lc nhn thc pht trin hn, thng minh hn.

Theo New sweek (4-2001), ti Anh t nm 1945 n nay ch s IQ tngtrung bnh 27 im, M tng 24 im so vi nm 1918, c-hen-ti-na tng 22im t nm 1964, ch s IQ cng tng ng kmt lot cc nc khcnh Ty u, Canada, Nht bn...S tng trng cao ca ch s IQ khin th htr em bnh thng ngy nay sng d gn bng mc ca cc bc thin tingy hm qua.Sdc s hn hn ny l do:- HS hin nay thng xuyn c tip cn vi ngun thng tin a dng, phong

ph t cc phng tin truyn thng khc nhau.- HS hin nay chu nh hng tc ng t nhiu pha khc nhau ca cuc sng

x hi.

- HS hin nay v ang nhn c ngy cng nhiu nhng nh hng cagio dc vi h thng cc phng php tch cc.T, trong qu trnh dy hc cn phi:- Tm hiu kh nng nhn thc ca HS dy hc cho ph hp.- Quan tm khai thc vn sng phong ph v a dng ca cc em bng cc bin

php tch cc ha tri thc ca HS trong qu trnh dy hc nh cho HS lin h tri thccbn vi thc tin; thng bo ti liu, thng tin m cc em tm kim c...

- To iu kin HS c chi pht huy tim nng vn c ca mnh bng vict chc cc hot ng cho HS gii quyt nhng nhim v, nhng tnh hung hc tp.

1.2.1.3. Nhu cu hiu bit ca HS c xu hng vt ra ngoi phm vi ni dungtri thc, k nng do chng trnh quy nh

Trong qu trnh hc tp, nhu cu hiu bit ca HS c xu hng vt ra khiphm vi ni dung tri thc, k nng do chng trnh quy nh. Xu hng ny th hin ch HS thng cha tha mn vi h thng tri thc c cung cp trong chng trnh,sch gio khoa v cc ti liu hc tp khc c quy nh. Cc em lun mun bitnhiu hn, hiu su hn nhng iu hc v nhiu iu mi l khc ca cuc sngmun mu mun v nhm tha mn nhu cu hiu bit v cc nhu cu cn thit khcca bn thn.

p ng xu hng trn:- Ngoi phn cng, chng trnh dy hc cn thit k cc phn mm trong

cc mn hc.- Tng cng mn hc t chn.

- Lun cp nht thng tin trong qu trnh dy hc.- Hng dn HS cch su tm, x l, s dng ti liu, thng tin thc hin

cc nhim v hc tp.- T chc cc hot ng ngoi kha mn hc, tham quan, hc nhm, t

hc...nhm pht huy tim nng v hng th ca HS, to iu kin cho HS kimnghim, mmang vn hiu bit ca mnh, c kh nng thch ng nhanh vi cuc sngsau ny.

1.2.1.4. Qu trnh dy hc hin nay c tin hnh trong iu kin csvtcht, phng tin dy hc ngy cng hin i


11/144

11

Cng vi s pht trin nh v bo ca cch mng khoa hc, k thut v cngngh, cc phng tin k thut, my mc xut hin ngy cng nhiu, ngy cng hini. S pht trin thm nhp v nh hng ti mi lnh vc ca cuc sng x hi;mi loi hnh, mi ngnh hc, cp hc, trng lp trong h thng gio dc-o to cami quc gia lm chuyn bin cht lng ca cuc sng, ca gio dc-o to.

Cc trng hc Vit Nam hin nay v ang c quan tm u t nngcp csvt cht, phng tin k thut theo hng hin i nhm phc v tch cc

cho cng cuc i mi ni dung v phng php dy hc.Vi thc t nh vy, nu trnh s dng cc iu kin, phng tin dy hcca GV cc trng hin nay cha tng xng th dn n s lng ph hoc lm gimhiu qu dy hc. Cho nn, GV cn tng cng:

- Tm hiu csvt cht, phng tin k thut phc v cho dy hc ca nhtrng, ca a phng.

- Hc cch s dng v khng ngng hc hi kinh nghim s dng cc csvtcht, phng tin k thut dy hc.

- Tch cc s dng csvt cht, phng tin k thut dy hc sn c.- Tm ti, ci tin v sng to cc iu kin, phng tin k thut dy hc s

dng chng mt cch c hiu qu.

1.2.2. Khi nim v cu trc ca qu trnh dy hc1.2.2.1. Khi nim

Qu trnh dy hc l g? Cho v d.

C nhiu cch tip cn khi nim ca qu trnh dy hc.Quan im ca Vgotxky L. X (1896-1934) v nhiu nh gio dc ng thi,

dy hc l qu trnh tng tc gia hot ng dy ca GV v hot ng hc ca HS.Trong qu trnh tng tc , GV l ch th ca hot ng dy, HS l ch th ca hotng hc. Mun dy tt, hot ng dy ca GV ch nn gi vai tr cho, hngdn. Vi vai tr ny, GV mt mt phi lnh o, t chc, iu khin nhng tc ng

n HS; mt khc phi tip nhn v iu khin, iu chnh tt thng tin phn hi vkt qu hc tp th hin trong qu trnh, trong sn phm hot ng hc tp ca HS.Ngc li, HS l i tng chu s tc ng ca hot ng dy ng thi li l ch thca hot ng hc. Mun hc tt, HS phi tun theo s lnh o, t chc, iu khinca GV, ng thi phi chng, tch cc v sng to trong hot ng hc tp ca bnthn. Qu trnh tng tc GV-HS nhm gip HS lnh hi h thng tri thc; hnh thnhh thng k nng, k xo vn dng tri thc; c kh nng vn dng cc thao tc tr tu lnh hi v vn dng tri thc c hiu qu qua hnh thnh cho HS thc ng nv nhng phm cht nhn cch ca ngi cng dn.

Theo quan im ny, dy hc c th hiu l qu trnh hot ng phi hp giaGV v HS; trong , hot ng ca GV ng vai tr cho, hot ng ca HS ng

vai tr chng nhm thc hin mc ch dy hc.Trong qu trnh dy hc, GV thc hin hot ng dy, HS thc hin hot ng

hc. Hai hot ng dy-hc c tin hnh phi hp, tng tc (hay n khp) vinhau. Mc ch cui cng ca hot ng ny nhm bi dng cho HS h thng trithc, hiu bit v mi vn din ra trong cuc sng, h thng k nng sng (k nnghot ng tr v lc) thng qua hnh thnh cho HS quan im v thi ngn i vi bn thn, i vi cuc sng.

1.2.2.2. Cu trc ca qu trnh dy hc


12/144

12

Tcu trc ca qu trnh gio dc, i tng nghin cu ca gio dc hc( hc mn Gio dc hc i cng 1), hy vv trnh by s cu trc ca qutrnh dy hc.

Cu trc ca qu trnh dy hc l cu trc-h thng. Cu trc ca qu trnh dyhc bao gm mt h thng cc thnh t vn ng v pht trin trong mi quan h binchng vi nhau. Theo cch tip cn truyn thng, cc thnh t cbn trong cu trc

ca qu trnh dy hc bao gm: i tng ca qu trnh dy hc; ch th ca qu trnhdy hc; mc ch dy hc; ni dung dy hc; phng php, phng tin, hnh thc tchc dy hc; kt qu dy hc; mi trng dy hc.

Trnh by cu trc ca qu trnh dy hc theo quan im ca Jean Vial.

Xem xt mi quan h gia hc v dy trong qu trnh dy hc, Jean Vial (1986) cho rng t bo ca qu trnh dy hc l s tc ng qua li gia GV, HS v itng (T) m GV cn nm vng dy cn HS cn nm vng hc. Do xuthin mt tam gic th hin mi quanh gia GV, HS v T. Tam gic c ba nh lGV, HS v T (Hnh 1).

Tam gic ny th hin ba mi quan h c th:1: Quan h GV v T(GV nm vng tri thc v cch dy)2: Quan h HS v T(HS nm c cch hc, cch chim lnh tri thc)3: Quan h GV v HS (quan h s phm v c nhn)(Hnh 1).

T c th l mc tiu (M), ni dung (N) v

phng php, phng tin (P) dy hc.i tng cn c thc gi l khch th haytri thc (M: HS nm T hay tri thc lm g?N: HS cn nm T hay tri thc c th no? V P: phngphp nm ra sao?). T bo ny c biuth bng mt tam gic, gi l tam gic s phm viba nh l M,N v P (Hnh 2). Hnh 2

Nu thay T trong tam gic (Hnh 1)bng tam gic M-N-P s c mt ng gic gi l

ng gic s phm: M-N-P-GV-HS, y l ct li ctrng ca qu trnh dy hc. S ny cho thy y quan h gia mt yu t vi bn yu t khc cang gic s phm (NGSP) (Hnh 3)

Hnh 3NGSP ny c t vo nhng iu kin v mi trng khc nhau s c nhng

tc ng v nh hng qua li khc nhau gia NGSP vi iu kin v mi trng

GV HS

T

1 2

3Hnh 1

N P

H

N

GV

M

P

M


13/144

13

tng ng. ng thi trong bn thn NGSP cng c nhng bin i ca tng yu tto nn nhng hiu qu khc nhau ca ng gic s phm (Hnh 4).

Hnh 4Viu kin cho hot ng ca NGSP c th k:

-

iu ki

n v

c

s

vt ch

t-k

thu

t nh

: tr

ng s

, phng th nghi

m-th

chnh, xng thc tp...

- iu kin v thng tin bao gm: th vin, phng my tnh, cng ngh thngtin...

- iu kin v qun l nh trng nh: qun l hnh chnh, ti chnh, hcchnh, qun l nhn lc...v cchiu hnh b my nh lut l, ni quy, phn cng,phn cp...

V mi trng hot ng ca NGSP c th k:- Mi trng nh trng: hot ng gio dc, nghin cu, phc v, qun l...- Mi trng x hi nh: gia nh, cng ng, x hi, kinh t, vn ha, sn xut,

kinh doanh, thit k, nghin cu, dch v...

- Mi trng quc t nh: hp tc, trao i...ng vi mi mi trng c cc hnh thc hc tp thch hp nh hc tp trunghay khng tp trung, hc i mt thy tr hay hc t xa, hc theo lp hay hc c nhn,hc kiu chnh quy hay khng chnh quy...

Ty theo quan nim v vai tr trung tm ca gio dc l GV hay HS, ty theoquan nim tri vi tng cn nhn mnh l o to theo ni dung (trc i chinth gii ln th hai), o to theo mc tiu (vi thp k gn y) hay l ch trng cbit n phng php, phng tin (ang xut hin xu th ny) m tam gic s phm,ng gic s phm c kiu hot ng khc nhau, th hin ch yu vo mi quan h giacc nh.

Vn dng thnh tu ca cc khoa hc hin i vo qu trnh dy hc nhm gip

qu trnh dy hc t hiu qu ti u, cn nhiu cch tip cn cu trc qu trnh dyhc khc nhau. (V d: cu trc ca qu trnh dy hc theo Cng ngh dy hc ca LKhnh Bng, cu trc ca qu trnh dy hc theo L thuyt thng tin ca NguynNgc Quang...).

Tl lun vcu trc ca qu trnh dy hc c thrt ra bi hc kinh nghimg nhm nng cao cht lng v hiu qu qu trnh dy hc?

Tuy nhin, d c xem xt di gc no th im chung trong cc cch tipcn cu trc qu trnh dy hc cng vn l: cu trc ca qu trnh dy hc l cu trc-

Mi trng quc t

Mi trng x hi* Kinh t, vn ha, x hi, gia nh, cng ng...* Sn xut, kinh doanh, nghin cu, thit k, dch

v...Mi trng nh trng

N

M

P


14/144

14

h thng. Cu trc ca qu trnh dy hc bao gm mt h thng cc thnh t (trong ,bn thn mi thnh t li l mt cu trc-h thng bao gm cc yu t) vn ng, phttrin trong mi quan h bin chng v thng nht vi nhau to nn s vn ng, phttrin chung ca c qu trnh dy hc. Trong cu trc , GV v HS l hai thnh ttrung tm, cn mc ch dy hc l thnh tnh hng. Kt qu dy hc l kt qupht trin ca ton b h thng. Do , mun nng cao cht lng v hiu qu ca qutrnh dy hc phi nng cao cht lng ca ton b h thng; nghin cu qu trnh dy

hc phi nghin cu ton din (nghin cu tt c cc thnh t) v lun lun t vn nghin cu (v d nghin cu v phng php dy hc) trong cu trc-h thng ny xem xt v gii quyt.

1.2.3. Bn cht ca qu trnh dy hc1.2.3.1. Csxc nh bn cht ca qu trnh dy hcBn cht ca qu trnh dy hc c xc nh da vo hai mi quan h cbn:- Mi quan h gia hot ng nhn thc c tnh cht lch s x hi loi ngi

(th hin hot ng nghin cu ca cc nh khoa hc) vi hot ng dy hcTrong qu trnh pht trin ca lch s x hi, hot ng nhn thc c trc, hot

ng dy hc c sau. Hot ng hc tp ca HS chnh l hot ng nhn thc c HStin hnh trong mi trng dy hc (mi trng s phm).

- Mi quan h gia dy v hc, gia GV v HSQu trnh dy hc l qu trnh tc ng qua li gia GV v HS. Xt cho cng,mi tc ng ca GV n HS u nhm iu khin c hiu qu mi quan h gia HSv ti liu hc tp (TLHT). TLHT trnh by nhng thng tin phn nh hin thc khchquan c chn lc. Do , iu khin mi quan h HS-TLHT cng tc l iu khinhot ng nhn thc TLHT ca HS. Kt qu dy hc phn nh tp trung kt qunhn thc TLHT ca HS. Cho nn bn cht ca qu trnh dy hc c xc nh tronghot ng hc tp ca HS

1.2.3.2. Bn cht ca qu trnh dy hc

Hy phn tch v so snh nhng im ging, khc nhau gia qu trnh nhn

thc c tnh lch sx hi v qu trnh hc tp ca HS; t rt ra bn cht ca qutrnh dy hc.

a. Phn tch, so snh hot ng nhn thc c tnh lch s x hi ca loi ngiv hot ng hc tp ca HS cho thy v cbn hai hot ng ny ging nhau:

- Ging nhau vi tng: i tng hot ng nhn thc c tnh x hi caloi ngi v i tng hot ng hc tp ca HS u l cc s vt, hin tng tronghin thc khch quan m con ngi ni chung, ngi hc ni ring mun tm hiu,khm ph.

- Ging nhau v phng thc: cch thc hot ng nhn thc c tnh x hi caloi ngi v cch thc hc tp ca HS u l qu trnh vn dng cc thao tc tr tu

mt cch chng, tch cc, sng to, u tun theo quy lut (hay logic): t trc quansinh ng n t duy tru tng, t t duy tru tng n thc tin l con ngbin chng ca s nhn thc chn l, nhn thc hin thc khch quan. Quy lut ny cth vn hnh theo hai con ng bin chng: con ng i t ci c thn ci trutng hoc t ci n nht (ci ring) n ci khi qut (ci chung) v con ng i tci tru tng n ci c th hoc t ci khi qut (ci chung) n ci n nht (ciring).

- Ging nhau v mc ch cn t: c hai hot ng u nhm tng cng hiubit th gii xung quanh tn ti c cht lng trong th gii .


15/144

15

S ging nhau gia hot ng nhn thc ca loi ngi v hot ng hc tpca HS c th hin qua bng so snh di y:

Hai hot ngThnh phn

Hot ng nhn thc ca loi ngi Hot ng hc tp ca HS

i tng Hin thc khch quan(V d: Niutn tm ra nh lut Vnvt hp dn

Hin thc khch quan(V d: HS hc bit nh lut Vnvt hp dn)

Phng thc Vn dng cc thao tc hot ng tr

tu: TQ TDTrT TT

Theo hai con ng:C th Tru tngTru tng C th

Vn dng cc thao tc hot ng tr

tu: TQ TDTrT TT

Theo hai con ng:C th Tru tngTru tng C th

Mc ch Tng cng hiu bit Tng cng hiu bit

Qua phn tch, so snh trn cho thy: hot ng hc tp ca HS thc cht lhot ng nhn thc (do , hot ng ging dy ca GV thc cht l t chc hotng nhn thc).

b. Tuy nhin, qu trnh nhn thc ca HS vn c nhng im khc vi qu trnhnhn thc ca loi ngi. Nhng nt c trng ca s khc nhau ny c th hinqua bng so snh gia hot ng nhn thc c tnh lch s x hi ca loi ngi vhot ng nhn thc ca HS di y:

Hot ng nhn thc ca loi ngi Hot ng nhn thc ca HS1.Mc ch: Pht hin ci mi (chn l)khch quan (ci mi i vi c nhn loi).

2.Con ng ghp ghnh y kh khn,vt v, tn nhiu thi gian v cng schn. Con ng cha c khai ph.

3. Con ng t mnh m mm. Conng th v sai.

1.Mc ch: Pht hin ci mi (chnl) ch quan (ch mi i vi bn thnHS ).2.Con ng tng i bng phng vmt t thi gian, cng sc hn. Conng c khai ph.

3.Con ng c s hng dn caGV, con ng nm trong mi trngs phm.

S khc nhau lm nn tnh c o trong nhn thc ca HS. Tnh bn chtny th hin mi quan h tng tc gia HS v mi trng s phm ni chung, quanh tng tc gia HS v GV ni ring trong qu trnh dy hc.

Nh vy, bn cht ca qu trnh dy hc l qu trnh nhn thc c o ca HS.

Tl lun vbn cht ca qu trnh dy hc hy:- Ly v d trong thc tin dy hc mn hc chng minh.- Rt ra bi hc sphm cn thit.

Qua phn tch v chng minh bn cht ca qu trnh dy hc rt ra:- Th nht, trong dy hc GV phi thc c trch nhim ca mnh l gip

HS nhn thc, tc l gip cc em tm ti, khm ph ra nhng iu mi l trong cucsng lm giu thm vn hiu bit ca mnh. Cho nn, qu trnh hng dn HS hctp phi tun theo con ng nhn thc chung ca nhn loi. Trong , cn:

+ Coi trng vic hng dn HS tch ly tri thc t nhiu ngun thng tin khcnhau.


16/144

16

+ T chc cho cc em thc hnh tri thc hc.+ Hng dn HS tch cc vn dng cc thao tc tr tu t thp n cao trong

qu trnh tch ly v vn dng tri thc.+ Bi dng cho cc em kh nng t hc, t nghin cu v nhng phm cht

cn thit ca nh nghin cu.Dy cng nh hc cn tun th quy lut nhn thc. Mun vy, c GV ln HS

(nht l GV) cn nghin cu nm vng h thng l lun v nhn thc ca ch ngha

Mc vn dng tt trong hot ng dy hc ca mnh.- Th hai, mun gip HS nhn thc tt ti liu hc tp th GV cn phi bit tora mi trng s phm thun li cho HS hc tp v phn u. l mi trng c tcdng kch thch HS hc tp mt cch chng, tch cc v sng to. Trong cn tchc, iu khin tt mi quan h cho-chng ca GV v HS.

1.2.4. ng lc ca qu trnh dy hc

ng lc ca qu trnh dy hc l g?Cho v d.ng lc ch yu thc y qu trnh dy hc vn ng v pht trin l g?

Cho v d.iu kin no gip cho vic gii quyt mu thun trthnh ng lc ca qu

trnh dy hc?V dTl lun ny hy rt ra nhng bi hc sphm cn thit.

1.2.4.1. Khi qut v s vn ng, pht trin ca qu trnh dy hcQu trnh dy hc vi t cch l mt h thng lun lun trng thi vn ng

v pht trin khng ngng. Cc thnh t trong cu trc ca qu trnh dy hc vn ngv pht trin trong mi quan h bin chng vi nhau to nn s vn ng v pht trinchung ca c qu trnh dy hc. S vn ng v pht trin ny din ra nh tc ngca nhng ng lc nht nh.

1.2.4.2. ng lc ca qu trnh dy hcTheo trit hc duy vt bin chng, mi s vt, hin tng trong hin thc khch

quan u khng ngng vn ng v pht trin. Ngun gc, ng lc ca s vn ng,pht trin ny l do c su tranh i n thng nht gia cc mt i lp, tc l doc mu thun v gii quyt mu thun. Mu thun bao gm: mu thun bn trong vmu thun bn ngoi. Vic gii quyt mu thun bn trong l ngun gc ca s phttrin v vic gii quyt mu thun bn ngoi l iu kin ca s pht trin.

- Vn dng quan im xem xt ng lc ca qu trnh dy hc, c thni: ng lc ca qu trnh dy hc l vic pht hin v gii quyt cc mu thun nysinh trong qu trnh dy hc.

Cc mu thun ny sinh trong qu trnh dy hc bao gm mu thun bn trongv mu thun bn ngoi:

+ Mu thun bn trong l mu thun gia cc thnh t trong cu trc ca qu

trnh dy hc v gia cc yu t trong tng thnh t.V d: Mu thun gia mc ch, nhim v dy hc c hon thin, nng cao vi

ni dung dy hc cn lc hu. Mu thun gia ni dung dy hc hin i vi phng php, phng tin

dy hc cn lc hu. Mu thun gia yu cu, nhim v m x hi ra cho ngi HS vi trnh

nhn thc cn hn ch ca cc em.


17/144

17

Mu thun gia trnh v chuyn mn ca GV th cao vi trnh nghipv s phm ca h th thp.

Mu thun gia yu cu cao v nm tri thc, k nng, k xo vi yu cuthp v gio dc...

+ Mu thun bn ngoi l mu thun gia cc thnh t trong cu trc ca qutrnh dy hc vi thnh t mi trng.

V d:

Mu thun gia s tin b ca khoa hc, k thut vi ni dung dy hc cnlc hu. Mu thun gia c svt cht, phng tin k thut ca nh trng cn

ngho nn vi yu cu cao v dy hc...Vic gii quyt cc mu thun bn trong l ngun gc v vic gii quyt cc

mu thun bn ngoi l iu kin pht trin ca qu trnh dy hc.- Mu thun cbn, ng lc ch yu ca qu trnh dy hcMu thun cbn l mu thun tn ti sut tu n cui qu trnh. Vic gii

quyt cc mu thun khc xt cho cng l gii quyt mu thun ny. Vic gii quytmu thun cbn c lin quan trc tip v su sc n s pht trin ca qu trnh dyhc.

Mu thun cbn ca qu trnh dy hc l mu thun gia yu cu, nhimvc ra trong qu trnh dy hc vi trnh pht trin hin c cn hn ch caHS v tri thc, k nng, k xo v pht trin tr tu (y l mu thun gia mc ch,nhim v HS cn thc hin vi kh nng thc hin ca HS tc l mu thun gia haithnh t MDH v HS trong cu trc ca qu trnh dy hc).

GV ku tr S c bi kho ting Anh (tr S hc km mn ting Anh v nhiumn hc khc). Tr S ng ln ngp ngng mi m khng c c.Trong tnh hung dy hc trn cha ng mu thun: mu thun gia yu cu

hc tp c ra cho tr S (cn c c bi kho ting Anh), vi kh nng ca S(cha c c bi kho ting Anh).

Loi mu thun ny xut hin thng xuyn, lin tc trong qu trnh dy hc.

Vic pht hin v gii quyt mu thun ny to nn ng lc ch yu thc y qutrnh dy hc vn ng v pht trin.Khi gp kh khn trong dy hc l lc mu thun xut hin. Kh khn c

c gii quyt th qu trnh dy hc mi pht trin. Tuy nhin, khng phi vic giiquyt mu thun no cng to nn ng lc thc y qu trnh dy hc. Mun vicgii quyt mu thun to nn ng lc ca qu trnh dy hc cn c cc iu kin.

- iu kin vic gii quyt mu thun trthnh ng lcMu thun trong dy hc l mt tt yu khch quan. iu quan trng y l

ch th c pht hin ra mu thun khng v ch th gii quyt mu thun ra sao.Di y l cc iu kin cn vic gii quyt mu thun to nn ng lc thc yqu trnh dy hc:

+ iu kin th nht: ch th dy-hc (GV, HS...) phi nhn thc r kh khnm mnh ang gp, v sao c kh khn ; ch th phi c nhu cu gii quyt kh khnv t mnh gii quyt kh khn.

to nn iu kin ny, trong dy hc, GV cn bi dng cho HS kh nng: Pht hin ra kh khn m cc em gp phi v thy c s cn thit phi gii

quyt kh khn. Phn tch kh khn v tm hiu nguyn nhn v sao mnh gp kh khn. xut cc phng n gii quyt kh khn v la chn phng n gii

quyt ti u.


18/144

18

Huy ng ni lc (hoc s trgip ca ngoi lc) gii quyt kh khntheo phng n xut.

Kim tra, nh gi nhm iu khin, iu chnh qu trnh gii quyt khkhn.

Rt ra bi hc kinh nghim t vic gii quyt kh khn. Trong tnh hung trn, tr S phi thc (hoc lm cho S thc) c rng em

ang gp kh khn trong vic c thnh li bi kha ting Anh (cha c k

nng c ting Anh); rng k nng c ting Anh l cn thit (khng ch tronghc tp mn ting Anh hin ti m cn trong cuc sng ngh nghip sau ny). Sphi t xem xt li vic hc ting Anh ca mnh tm ra nguyn nhn khinem cha c k nng c ting Anh. S phi mong mun c s tin b trong vicc ting Anh, tm hiu cch thc khc phc kh khn v S t khc phc c(hoc c s kch thch, gip no ca GV, bn b...) kh khn. Kh khnchc gii quyt khi S c c bi kha ting Anh theo yu cu.Dy hc gii quyt tnh hung c vn , dy hc tnh hung...l nhng bin

php tt to cho HS kh nng ny.+ iu kin th hai: vic gii quyt mu thun phi va sc.iu kin ny c th hiu l nhng yu cu, nhim v dy hc ra HS gii

quyt kh khn phi tng ng vi gii hn cao nht ca vng pht trin tr tu gnnht (Vgotxky L.X 1896-1934). iu c ngha l HS c th gii quyt c khkhn vi s n lc tch cc ca bn thn v c s kch thch, gip ca ngi khc(GV, bn b...). Vi s c gng ca bn thn, khi kh khn c gii quyt s khinHS vui sng, t ho, t tin...Chnh nhng yu t tm l tch cc ny s khin HSmong mun tip tc c thc hin nhng nhim v hc tp tip theo.

+ iu kin th ba: vic gii quyt mu thun phi do tin trnh dy hc quinh.

Mu thun din ra trong tin trnh dy hc no th phi c chnh tin trnhdy hc gii quyt.

tnh hung trn, vic c bi kha ting Anh ca tr S ch tin b trong qutrnh hc mn ting Anh ni chung v hc c ting Anh ni ring ca tr S.1.2.5. Logic ca qu trnh dy hc

t hiu qu ti u, tin trnh dy hc din ra qua cc bc no? Ly vd c thvlogic ca mt qu trnh dy hc mn hc minh ha.

1.2.5.1. Khi nim v logic ca qu trnh dy hcTheo xipp B. P (1977), logic ca qu trnh dy hc l quy lut khch quan

din t trnh t vn ng c hiu qu ti u ca HS t trnh tri thc v mc phttrin ca hng vi lc ban u nghin cu mn hc (hay mt mc, mt ti camn hc) no , n trnh tri thc v mc pht trin ca hng vi lc kt

thc mn hc (hay mt mc, mt ti ca mn hc) .Qu trnh dy hc suy cho cng l gip HS nhn thc TLHT (hay mn hc).

Cho nn, phi quan tm n loi logic trong h thng HS-TLHT. Logic ny bao gmlogic mn hc v logic nhn thc ca HS.

Mt mt, qu trnh dy hc phi vn ng theo logic ca mn hc.Qu trnh dy hc phi vn ng theo logic mn hc tc l GV phi t chc,

iu khin qu trnh dy hc n vn ng theo h thng nhng tri thc, k nng, kxo c xy dng trong mn hc.


19/144

19

Mt khc, qu trnh dy hc li phi vn ng theo logic nhn thc ca HS, tcph hp vi qu trnh nhn thc ca HS.

Logic ca qu trnh dy hc l hp kim ca logic mn hc v logic nhn thcca HS.

Qu trnh dy hc vn ng theo tng bc t lc bt u cho n lc honthnh nhim v, mi bc c th coi l mt khu.

1.2.5.2. Cc khu ca qu trnh dy hc

C nhiu cch tip cn logic ca qu trnh dy hc.- Theo xipp B. P (1977), cc khu ca qu trnh dy hc bao gm: xut vgy thc v nhim v nhn thc, lm ny nHS nhng kch thch thc y hctp; HS tri gic ti liu mi t nhng ngun khc nhau, tip thu nhng tri thc mi,cch gii quyt cc vn trong qu trnh lm vic t lc; khi qut ha v hnh thnhcc khi nim khoa hc, lnh hi cc quy lut khoa hc...; cng c v hon thin kinthc, luyn tp, lm cc bi thc hnh v th nghim nhm luyn cho HS k nng, kxo; ng dng tri thc, k nng, k xo; phn tch cc thnh qu ca HS v kim tra slnh hi kin thc, k nng, k xo ca HS.

- Phn tch qu trnh hc tp ca HS, Marzano R J (1992) a ra nm khacnh hc tp: thi v s nhn thc tch cc v hc tp; tip thu v tng hp kin

thc; mrng v trau di kin thc; s dng kin thc c hiu qu; thi quen tr tu chiu qu.- Cc nh l lun dy hc nc ta lu nay cp n cc khu ca qu

trnh dy hc, t xy dng tin trnh ca mt bi hc trn lp (nm bc ln lp),bao gm: kch thch thi hc tp tch cc ca HS; t chc iu khin HS nm trithc mi; t chc, iu khin HS cng c tri thc, k nng, k xo; t chc, iukhin HS rn luyn k nng, k xo; t chc, iu khin HS vn dng tri thc, knng, k xo; t chc, iu khin vic kim tra, nh gi mc nm tri thc, knng, k xo ca HS ng thi t chc cho cc em t kim tra, nh gi mc nmtri thc, k nng, k xo ca bn thn.

Nhng im chung trong cc cch xy dng logic ca qu trnh dy hc l:

mun hc tp c hiu qu, HS cn c thi hc tp tch cc; cn tin hnh hot ngnhn thc c s hiu bit; nhp tri thc hiu bit vo h thng kinh nghim cca mnh v s dng chng mt cch hiu qu.

Tng hp t cc nghin cu trn, c th khi qut cc khu ca qu trnh dyhc bao gm 5 bc: kch thch thi hc tp tch cc ca HS; t chc iu khinHS nm tri thc mi; t chc, iu khin HS cng c, m rng v h thng ha trithc; t chc, iu khin HS p dng tri thc hnh thnh k nng, k xo v sdng tri thc, k nng, k xo mt cch c hiu qu; t chc, iu khin v t t chciu khin vic kim tra, nh gi qu trnh lnh hi, s dng tri thc, k nng, k xoca HS.

1). Kch thch thi hc tp tch cc ca HS

Thi tch cc trong hc tp l s huy ng mc cao cc chc nng tml (s ch ; nhu cu, hng th hc tp; cc phm cht o c; cc phm cht tr tu;cc phm cht th cht...) gip cho vic hc tp t hiu qu. Thi hc tp tchcc th hin c trng s ch v nht l hng th ca HS i vi vic hc. Chonn, kch thch HS tch cc hc tp tc l kch thch s ch ca HS, lm cho cc emc hng th vi vic hc; lm cho cc em thc c hc tp l nhu cu, l nim vuiv cng l trch nhim ca ngi HS. T cc em s chng, tch cc, chuyn cnhc tp, bit tm cch khc phc kh khn hc tp tt. Thi hc tp tch cc caHS c coi l iu kin, ng lc thc y qu trnh hc tp.


20/144

20

T nghin cu cu trc ca qu trnh dy hc, cc nh tm l, gio dc hc chorng cc yu tnh hng n thi hc tp tch cc ca HS bao gm: mi trnghc tp; yu cu, nhim v hc tp; ni dung hc tp; GV c bit l phng php dyhc ca GV v t chnh bn thn HS.

- Yu t thuc mi trng hc tp: mi trng tm l-x hi (quan h GV-HS,HS-HS, HS v cc i tng khc c lin quan); mi trng t nhin-x hi (cc yut sinh thi, csvt cht, phng tin k thut, k hoch v chng trnh hc tp...).

- Yu t yu cu, nhim v hc tp: cc yu cu, nhim vc ra trong hctp.- Yu t ni dung hc tp: ni dung c a ra cho HS hc.- Yu t GV: phm cht nhn cch, trnh hiu bit (nht l trnh chuyn

mn) v phng php dy hc ca GV.- Yu t HS: nhn cch c gio dc ton din ca HS.Kch thch thi hc tp tch cc ca HS l qu trnh iu khin, iu chnh

tt c cc yu t tc ng trn nhm to nn thi tch cc ca HS trong hc tp.Bin php:- Cc bin php nhm xy dng mi trng hc tp thun li (bin php tc

ng bn ngoi) bao gm:

+ Cc bin php th hin s quan tm ca GV i vi HS, s quan tm ca ccem vi nhau lm cho cc em c cm gic c quan tm, chp nhn.+ Cc bin php iu khin, iu chnh cc yu t sinh hc (nhit , nh

sng...), k hoch, chng trnh lm vic...thun li nhm to tm l thoi mi, tin liv cm gic an ton cho HS trong hc tp.

- Cc bin php kch thch gi tr ca yu cu, nhim v hc tp bao gm:+ Lm cho HS thc c gi tr ca nhim v hc tp.+ Lm cho HS hnh dung r rng c yu cu, nhim v cn thc hin.+ Cung cp cc iu kin thc hin yu cu, nhim v; lm cho HS tin tng

vo kh nng thc hin yu cu, nhim v ca bn thn v khuyn khch s c gngca cc em.

- Xy dng v khai thc gi tr tc ng ca yu t ni dung dy hc.- S mu mc ca GV cng l sc thu ht i vi HS. Trong phi kntrnh ca GV v c bit l kh nng s dng cc phng php dy hc:

+ S dng phi hp, hp l cc phng php dy hc.+ S dng cc phng php dy hc tch cc v phng tin dy hc hin i...- Chm lo n cc bin php gio dc nhn cch ton din cho HS nhm to

ng lc thc y bn trong cho qu trnh hc tp:+ Bi dng nhng phm cht nhn cch cn thit cho s hc nh thc trch

nhim, tinh thn hp tc, cu tin... trong hc tp.+ c bit cn hnh thnh v bi dng cho HS cc phm cht tr tu gip

HS c thi quen t duy mt cch c hiu qu.

Kch thch thi hc tp tch cc cho HS l trch nhim ca c GV v HS.Trong , vic HS t kch thch bng nhn cch c gio dc ca mnh ng vai trquyt nh trc tip; s gip ca GV ng vai tr cho.

Cn duy tr thi hc tp tch cc ca HS trong sut qu trnh dy hc.2). T chc iu khin HS nm tri thc miVic t chc iu khin HS nm tri thc mi c bt u t ch:+ Kch thch HS huy ng cc tri thc, kinh nghim c lin quan bit lm c

scho vic nm tri thc mi.+ T chc, iu khin HS thu thp thng tin v vn nghin cu vi cc bin

php khai thc thng tin t cc ngun nh: t ni dung bi ging phong ph, hp dn,


21/144

21

li ni sinh ng, giu hnh tng, d hiu ca GV; t vic s dng ng cc phngtin trc quan, hng dn HS quan st ng; t cc ngun ti liu thu c qua ccphng tin thng tin i chng hay t vic khai thc kinh nghim sng ca HS...

+ Trn csnhng thng tin (ti liu cm tnh) m HS c c, t chc, iukhin HS vn dng cc thao tc t duy hnh thnh khi nim, phn on v suylun. Qu trnh c tin hnh vi cc bin php gip HS bit huy ng nhngkinh nghim c, nhng ti liu cm tnh lm nguyn liu cho nhn thc l tnh;

gip HS thc hin cc thao tc t duy nh phn tch, tng hp, so snh...qua cc cuhi, cc bi tp c vn ...3). T chc, iu khin HS cng c, mrng v h thng ho tri thcTrong mt thi gian ngn ca tit hc trn lp, HS khng th nm chc ti liu

hc tp bin tri thc thnh kinh nghim ca bn thn; HS cng cha th tha mnc nhu cu hiu bit ca mnh. Cho nn, phi hng dn HS:

+ Bit cch hc l thuyt ca bi hc trn lp.+ Bit cch thu thp, x l thng tin c lin quan n bi hc trn lp t nhiu

ngun khc nhau nm vng, mrng, pht trin tri thc hc.+ Bit cch h thng ha tri thc hc c, a tri thc mi tip thu vo h

thng nhng kinh nghim vn c ca mnh.

+ Bit cch ghi nh, nht l ghi nhc chnh, c ngha.+ Bit cch n tp, n tp thng xuyn, lin tc v bng nhiu cch.4). T chc, iu khin HS luyn tp k nng, k xo v s dng tri thc, k

nng, k xo mt cch c hiu quKhu ny nhm luyn tp cho HS kh nng vn dng tri thc (luyn k nng,

k xo) v bi dng cho HS kh nng s dng tri thc, k nng, k xo c giiquyt cc vn din ra trong hc tp v trong cuc sng mt cch sng to (kh nngs dng tri thc c hiu qu).

Luyn tp v bi dng bng cch giao, hng dn cho HS t:+ Gii quyt cc bi tp, cc nhim v hc tp vi cc loi, cc mc d, kh

khc nhau.

+ Lm th nghim, thc nghim.+ Gii quyt cc vn , cc tnh hung xy ra trong cuc sng.+ S dng tri thc t chc hot ng lao ng mt cch khoa hc.+ S dng tri thc trong hot ng u tranh chnh tr x hi gp phn ci

to v xy dng x hi tt p.Khi t chc luyn tp k nng, k xo v s dng tri thc, k nng, k xo cn

tun th cc nguyn tc luyn tp: luyn tp c mc ch, c k hoch; luyn tp mtcch c h thng; luyn tp t thp n cao; luyn tp c cskhoa hc...

5). T chc, iu khin v t t chc iu khin vic kim tra, nh gi qutrnh lnh hi, s dng tri thc, k nng, k xo ca HS

Khu ny nhm m bo cc mi lin h xui, ngc din ra trong qu trnh

dy hc qua gip cho GV c csiu khin, iu chnh qu trnh dy hc; HStiu khin, iu chnh qu trnh hc tp ca mnh.Khi t chc thc hin khu ny cn tun thng cc nguyn tc cng nh cc

chc nng ca vic kim tra, nh gi. Quan trng hn l bi dng cho HS thc vnng lc t kim tra, nh gi kt qu nm tri thc, k nng, k xo ca bn thn.

Logic ca qu trnh dy hc c th hin qua s logic ca qu trnh dy hc(trang bn).

S logic ca qu trnh dy hc


22/144

22

1.3. QUY LUT V NGUYN TC DY HC1.3.1. Quy lut dy hc

Quy lut l g?Quy lut ca qu trnh dy hc l g?V sao nn nghin cuquy lut dy hc?

Qu trnh dy hc c nhng quy lut no?

1.3.1.1. Khi qut chung v quy lut ca qu trnh dy hc- Lecne I. Ia (1980) tng ni rng mi khoa hc c c trng bng cc

quy lut m n nghin cu. Vic nghin cu quy lut v tnh quy lut ca qu trnhdy hc trthnh mt trong nhng vn quan trng ca l lun dy hc v thuht s ch ca nhiu nh s phm hin nay v hai nguyn nhn:

+ Vi t cch l mt khoa hc, cng vi vic hnh thnh h thng khi nim vphm tr ring, l lun dy hc phi c h thng cc quy lut ring.

+ Trong iu kin gio dc ph cp, cng tc dy hc khng th l mt viclm ty tin m n cn t c tnh hiu qun nh nhs dng h thng quy lutdy hc hp l.

- Khi nim quy lut v tnh quy lut trong l lun dy hc

+ Quy lutNi n quy lut l ni n mi quan h. Hiu theo ngha chung nht, quy lut

phn nh mi quan h ch yu, tt yu, bn vng din ra gia cc s vt, hin tngtrong hin thc khch quan. V d quy lut phn nh mi quan h gia lng v cht(trong mi trng hp c lng i l cht i).

+ Tnh quy lutTrong mt s ti liu ca l lun dy hc c cp n tnh quy lut. C nhng

cch hiu v tnh quy lut khc nhau. Mt s hiu tnh quy lut rng hn quy lut. Mts khc hiu tnh quy lut l quy lut c nhn thc cha y . Trong vic nghin


23/144

23

cu cc vn v l lun dy hc, c kin cho rng nn hiu tnh quy lut theo nghath hai.

- Csphng php lun pht hin cc quy lut dy hcBabanxki Iu. K (1983) cho rng quan im h thng cu trc duy vt bin

chng l csphng php lun cho nghin cu cc quy lut dy hc. Quanim ny cho php nghin cu mt cch lin tc v c h thng cc mi lin h quylut gia qu trnh dy hc v h thng cc iu kin bn ngoi c quan h vi n,

xem xt cc mi lin h gia cc qu trnh dy-hc v gia cc yu t ring bit cabn thn qu trnh dy hc.- Quy lut dy hc+ Khi nimTheo cch hiu nh trn c th ni quy lut dy hc phn nh mi quan h ch

yu, tt yu v bn vng gia cc thnh t trong cu trc ca qu trnh dy hc (vgia cc yu t trong tng thnh t).

+ H thng cc quy lut dy hcQuan im h thng cu trc cho php tm ra mt h thng hon chnh v mra

kh nng hon thin h thng quy lut dy hc.Thi Duy Tuyn (1998) phn chia cu trc h thng ca qu trnh dy hc

thnh ba tng: bn ngoi qu trnh dy hc l mi trng; bn thn qu trnh dy hcvi cc thnh t ca n (mc ch, ni dung, phng php...) v mi thnh t trongcu trc ca qu trnh dy hc, bn thn n li l mt cu trc bao gm cc yu t (vd thnh t mc ch dy hc bao gm ba yu t: tri thc, k nng v thi ). Davo cu trc ca qu trnh dy hc ng nu ln cc mi lin h cbn t xy dngh thng cc quy lut dy hc.

+ Mi lin h gia mi trng bn ngoi v qu trnh dy hc.Jean Vial (1986) t ng gic s phm trong mi trng (hnh 4-tr 15). Mi

trng bn ngoi ng gic s phm bao gm: mi trng quc t, mi trng x hi(gia nh, cng ng, x hi, kinh t, vn ha, sn xut, kinh doanh, nghin cu, thitk, dch v...)v mi trng nh trng bao gm nhng iu kin cn thit cho hot

ng dy hc nh: iu kin v csvt cht-k thut (trng s, phng th nghim-thc hnh, xng thc tp...), iu kin v thng tin (th vin, phng my tnh, cngngh thng tin...), iu kin v qun l nh trng (qun l hnh chnh, ti chnh, hcchnh, qun l nhn lc...v cchiu hnh b my nh lut l, ni qui, phn cng,phn cp...). Do s c cc mi lin h nh: mi lin h gia dy hc v s phttrin v kinh t, vn ha, x hi, gia nh, cng ng...;mi lin h gia dy hc vs pht trin v sn xut, kinh doanh, nghin cu, thit k, dch v...;mi lin h giady hc v s nng cp v csvt cht-k thut, thng tin, qun l nh trng...

y l nhng mi lin h bao trm ln ton b qu trnh dy hc, nh hng titt c cc thnh t ca n, l cs xut cc quy lut chung nht.

+ Mi lin h gia cc thnh t trong cu trc ca qu trnh dy hc vi nhau

nh: mi lin h gia mc tiu-ni dung v phng php dy hc, lin h gia hotng dy ca GV v hot ng hc ca HS... Nhng mi lin h ny l cs phthin nhng quy lut chung.

+ Mi lin h gia cc yu t trong tng thnh t nh: lin h gia phm chts phm v nng lc s phm ca ngi GV, lin h gia hc lc v hnh kim cangi HS, lin h gia tri thc, k nng v thi trong mc tiu dy hc... y l cs pht hin ra cc quy lut c th.

T h thng cc quy lut dy hc bao gm:


24/144

24

+ Cc quy lut chung nht: quy lut thng nht bin chng gia dy hc v spht trin sn xut, kinh doanh, nghin cu, thit k, dch v...;quy lut thng nhtbin chng gia dy hc v s pht trin cc iu kin dy hc ca nh trng...

+ Cc quy lut chung biu th mi quan h gia cc thnh t trong cu trc caqu trnh dy hc: quy lut thng nht bin chng gia mc ch, ni dung v phngphp dy hc; quy lut thng nht bin chng gia hot ng dy ca GV v hotng hc ca HS...

+ Cc quy lut c th: quy lut thng nht bin chng gia dy hc tri thc-knng v thi trong qu trnh dy hc; quy lut thng nht bin chng gia rn luynphm cht v rn luyn nng lc s phm trong cu trc nhn cch ngi GV...

Cc quy lut dy hc cn c nghin cu v vn dng lnh o, t chc,iu khin mt cch khoa hc hot ng dy hc t cp vm (cp quc gia) n cpvi m (mt tit hc). Trong cn nghin cu v vn dng c hiu qu quy lut cbn ca qu trnh dy hc.

1.3.1.2. Quy lut cbn ca qu trnh dy hcTrong cc quy lut trn, quy lut thng nht bin chng gia hot ng dy ca

GV v hot ng hc ca HS c coi l quy lut cbn ca qu trnh dy hc. Bi vquy lut ny phn nh mi quan h gia hai thnh t cbn, hai thnh t trung tm

c trng cho tnh cht hai mt ca qu trnh dy hc: hot ng ging dy ca GV vhot ng hc tp ca HS. Mt khc, quy lut ny chi phi, nh hng tch cc ti ccquy lut khc ca qu trnh dy hc v cc quy lut khc ch c th pht huy tc dngtch cc di nh hng tc ng ca quy lut cbn ny.

Xem xt quy lut cbn ca qu trnh dy hc cng tc l xem xt mi quan hGV-HS, quan h gia hot ng dy v hot ng hc trong qu trnh dy hc.

Jean Vial (1986) khi xem xt cu trc ca qu trnh dy hc, ng cho rng tbo ca qu trnh dy hc l s tc ng qua li gia GV, HS v i tng (T) mGV cn nm vng dy cn HS cn nm vng hc. Do ng a ra mt tamgic th hin mi quan h gia GV, HS v T. Tam gic c ba nh l GV, HS v T(Hnh 1- tr 12).

Trong tam gic s phm, cng vi thi gian v s tin b ca x hi, ca giodc, vai tr ca GV v HS thay i qua s pht trin ca cc phng php s phm.

Trnh by vai tr ca GV v HS qua s vcc phng php sphm caJeal Vial (trang bn).

Hai quan im dy hc cbn: dy hc c truyn (dy hc ly GV lm trungtm) v dy hc mi (dy hc ly HS lm trung tm) v ang c bn lun nhiutrong nh trng chng ta hin nay.

Bn bit g vhai quan im ny? So snh skhc nhau gia quan im dy

hc ly GV lm trung tm v dy hc ly HS lm trung tm.Trong nh trng Vit Nam hin nay ang tn ti mi quan h dy hc no

(ly thy lm trung tm hay tr lm trung tm)? Chng minh?

u th ca mi quan h dy-hc, mi quan h GV-HS theo quan im dy hcmi so vi dy hc c truyn c th hin qua bng so snh dy hc c truyn vdy hc mi (trang bn).

Tm nhn Vit Nam n nm 2020, Vit Nam s tr thnh mt quc gia phttrin theo nh hng Vit Nam dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn


25/144

25

minh. Con ngi t ch, nng ng, sng to; con ngi c kh nng pht hin vgii quyt nhng vn ny sinh trong cuc sng x hi, l mc tiu v ng lc cas pht trin x hi Vit Nam. p ng yu cu ny, gio dc Vit Nam, dy hctrong nh trng Vit Nam hin nay ang c xu hng chuyn dch mi quan h tcng ch yu v ph bin mt chiu t GV n HS sang mi quan h tng tc haichiu GV-HS v nhiu chiu ca HS (HS-HS, HS-XH) bng cch tip cn dn mctiu, ni dung v phng php dy hc tch cc. Trong , GV chng vai tr ch

o nhm pht huy tnh chng, tch cc, sng to v t hc ca HS.S v cc phng php s phm

1.3.2. Nguyn tc dy hc

Nguyn tc dy hc l g? Ti sao trong qu trnh dy hc cn phi thc hintt cc nguyn tc dy hc? Hng thc hin?

Hy chra nhng vi phm nguyn tc dy hc trong hotng dy hc mbn bit. Cch khc phc?

1.3.2.1. Khi nim- Khi nim nguyn tcHong Ph (1994) cho rng nguyn tc l iu cbn nh ra nht thit phi

tun theo trong mt lot vic lm. V d: Nguyn tc s dng my mc, nguyn tc c

x ca con ngi trong cc mi quan h x hi...Nguyn tc l nhng t tng chung c c kt thnh lun im cbn cho vic thc hin hot ng cho ng hng.

- Khi nim nguyn tc dy hcNguyn tc dy hc l nhng lun im cbn c tnh quy lut ca l lun dy

hc, c tc dng cho ton b tin trnh ging dy v hc tp nhm thc hin ttmc ch dy hc.

Trong khi nim nguyn tc dy hc nu trn cho thy:+ Nguyn tc dy hc phn nh quy lut dy hc.

1

2

3

3

2

1

1

2

3

4 GVT 4GV:1.GV nm tri thc v quyn lc2.GV l ngi truyn t3.GV trng ti-c vn4.GV c vai tr mnhtHS:1.Vai tr lu m

2.Vai tr thng3.Vai tr chng4.Vai tr t hcT:1.Lp li2.Ti hin3.Ti to4.Sng to

4 HS


26/144

26

+ Nguyn tc dy hc cho ton b hot ng dy hc: c hot ng gingdy ca GV ln hot ng hc tp ca HS; cho hot ng dy hc t cp vmn cp vi m.

+ Cc nguyn tc dy hc cho vic la chn, vn dng ni dung, phngphp v hnh thc t chc dy hc.

Bng so snh dy hc c truyn v dy hc mi

Dy hc ly GV lm trung tm Dy hc ly HS lm trung tm-Quan nim: hc l qu trnh tip thuv lnh hi, qua hnh thnh kinthc, k nng, t tng, tnh cm.-Bn cht: truyn th tri thc, truynth v chng minh chn l ca GV-Mc tiu: ch trng cung cp tri thc,k nng, k xo, HS i ph vi thic.

-Cch tip cn: tip cn cbn ln ni

dung-Vai tr ca GV v HS:GV chng iu khin, HS thngtip thu. Mi quan h ch yu:GV HS

-Ni dung: SGK+GV

-Phng php: cc phng php dy

hc truyn thng (trong , ch yuGV c thoi, pht vn, p t kinthc sn c, c quyn nh gi, choim cnh; HS nghe, ghi, hc thucv tr bi ...).-Hnh thc t chc cnh, gii hntrong 4 bc tng ca lp hc, GV idin vi c lp.

-Kt qu: ch yu bi dng cho HStr nh, t duy ti hin, kh c khnng thch ng vi cuc sng.

-Quan nim: hc l qu trnh kin to; HS tm ti,khm ph, pht hint hnh thnh hiu bit,nng lc v phm cht.-Bn cht: t chc hot ng nhn thc cho HS,dy HS cch tm ra chn l.-Mc tiu: ch trng hnh thnh cc nng lc (sngto, hp tc), dy phng php v k thut khoahc, dy cch hc p ng vi yu cu ca cucsng hin ti v tng lai.

-Cch tip cn: tip cn cbn ln cc vn

-Vai tr ca GV v HS:GV cho; HS chng, tch cc, sng to. Miquan h: GV HS

HS HS v HS XH

-Ni dung: t nhiu ngun khc nhau: SGK, GV,cc ti liu khoa hc ph hp, bo tng, thctgn vi vn hiu bit, kinh nghim&nhu cuca HS, tnh hung thc t, bi cnh v mi trnga phng, nhng vn HS quan tm.-Phng php: cc phng php dy hc hin i

(trong , GV hng dn; HS hc cch hc, cchgii quyt vn , cch sng v trng thnh nhtm ti, iu tra, gii quyt vn , dy hc tngtc. HS tnh gi, tiu chnh lm cs GVcho im cng).-Hnh thc t chc cng, linh hot: hc lp, phng th nghim, hin trng, trong thc t;hc c nhn, i bn, nhm v c lp i din viGV.-Kt qu: bi dng cho HS tnh t ch, nngng, sng to; nng lc pht hin v gii quytvn , kh nng hp tc...c kh nng thch ngcao trong cuc sng.

1.3.2.2. Cs xc nh h thng cc nguyn tc dy hcCc nguyn tc dy hc c xy dng da vo cc cssau:- Da vo mc ch gio dc;- Da vo nhn thc lun ca ch ngha Mc;- Da vo cc quy lut dy hc;- Da vo c im tm sinh l ca HS;- Da vo kinh nghim v thc tin gio dc qu kh.


27/144

27

+ Khng T (551-479 tr. CN) a ra cc nguyn tc nh: dy hc phi phthuy tnh t gic, tnh tch cc ca tr; phi lun lun cng c, n tp...ng tngni: Khng tc gin v mun bit th khng gi mcho, khng bc v khng hiu rc th khng by v cho.

+ Cmenxki J. A (1592-1670), nh s phm li lc Tip Khc l ngi u tinnu ln nhng nguyn tc dy hc mt cch c h thng v c cskhoa hc. ng a ra h thng cc nguyn tc dy hc sau:

Nguyn tc m bo tnh trc quan Nguyn tc pht huy tnh t gic, tch cc Nguyn tc m bo tnh h thng lin tc Nguyn tc m bo tnh bn vng ca tri thc Nguyn tc m bo tnh va sc Ch n c th ca la tuiTrong nguyn tc v tnh trc quan c ng coi l nguyn tc vng ngc

Ci g HS nhn c th cho nhn, nghe c th cho nghe, ngi c th cho ngi...Ci g HS tri gic c bng tt c cc gic quan th cho h tri gic bng tt c ccgic quan.

Sau Cmenxki J. A, cc nh gio dc nh Rousseau J. J (Php), Pextalozi J. H

(Thy s), Distedveg A (c), Usinxki K. D (Nga)... k tha v pht trin ccnguyn tc trn, lm cho chng ngy cng su sc v hon thin hn.1.3.2.3. H thng cc nguyn tc dy hcTrong lch s dy hc, tng c nhiu hng xy dng nguyn tc dy hc.

Hai hng xy dng chnh l:- Xy dng nguyn tc dy hc trong mi nguyn tc phn nh mt phm

tr.- Xy dng nguyn tc dy hc trong mi nguyn tc phn nh mt cp

phm tr thng nht bin chng.Trong cc ti liu bn v nguyn tc dy hc, mi tc gi c cch xy dng h

thng cc nguyn tc dy hc khc nhau. Tuy nhin nhng im ging nhau l cbn.

H thng cc nguyn tc dy hc c ng V Hot v nhiu nh l lun dyhc Vit Nam cp n bao gm cc nguyn tc: Nguyn tc m bo s thng nht gia tnh khoa hc v tnh gio dc trong

dy hcNguyn tc m bo s thng nht gia l lun v thc tin trong dy hc Nguyn tc m bo s thng nht gia ci c th v ci tru tng trong

dy hc Nguyn tc m bo s vng chc ca tri thc, k nng, k xo v tnh mm

do ca t duy trong dy hc Nguyn tc m bo s thng nht gia tnh va sc chung v tnh va sc

ring trong dy hc

Nguyn tc m bo s thng nht gia vai tr cho ca ngi dy v vaitr t gic, tch cc, c lp ca HS trong dy hc1). Nguyn tc m bo s thng nht gia tnh khoa hc v tnh gio dc trong

dy hcNguyn tc ny i hi, trong qu trnh dy hc, GV v HS phi tun th tnh

khoa hc ng thi tun th tnh gio dc. Hai phm tr thng nht bin chng yl tnh khoa hc v tnh gio dc

- Tnh khoa hc trong dy hc th hin ch: tri thc c a ra trong dyhc phi chn chnh, chnh xc tc l ng vi bn cht c tht ca s vt, hin tngm HS cn nghin cu. Qua , gip cc em hiu ng bn cht s vt, hin tng


28/144

28

trong hin thc khch quan, bit s dng mt s phng php nghin cu khoa hc cbn, c thi quen suy ngh, lm vic mt cch khoa hc.

- Tnh gio dc trong dy hc th hin ch: thng qua vic nm vng tri thcv phng php nhn thc, HS c hnh thnh th gii quan, nhn sinh quan khoahc v nhng phm cht ca ngi lao ng mi. Tc l thng qua dy hc nhm bidng cho HS:

+ C quan im duy vt bin chng khi nghin cu, xem xt s vt hin tng

no .+ C thi ng n i vi s vt, hin tng .+ C s tc ng ng n (hnh vi, thi quen/ phm cht nhn cch) tng

ng vi s hiu bit v thi i vi s vt, hin tng .Nguyn tc ny phn nh mi quan h bin chng gia dy hc v gio dc,

gia dy ch v dy ngi trong qu trnh dy hc.Lch s pht trin ca nh trng v qu trnh gio dc mi con ngi chng

t rng vic dy hc c tc dng gio dc to ln n s hnh thnh v pht trin nhncch ton din mi con ngi. Trong iu kin ca x hi x hi ch ngha, khngc mu thun gia ni dung khoa hc ca dy hc vi cc nhim v gio dc ca nhtrng, ca x hi. im c trng ca dy hc c tnh gio dc th hin ch nhng

s kin, nhng quan nim v nhng hc thuyt khoa hc c lnh hi ng n v tgic s bin thnh nim tin v th gii quan ca HS; th hin nhng vic lm lin tcca HS nhm rn luyn cho cc em tnh tch cc v tp qun lao ng c h thng,khoa hc, lm ny ntrong cc em lng kht khao hiu bit v hoi bo ng dng shiu bit ca mnh phc v li ch chung; m bo cho HS nm c nhng tiuchun lun l v hnh vi ng xng n trong cc hot ng, cc mi quan h x hitrn csnhng iu lut x hi quy nh. Dy hc v gio dc trong s thng nht,khi c t chc ng n, s bao gm mi mt ca nhn cch HS: l tng, tr tu,tnh cm, ch, hnh vi, thi quen.

Nguyn tc ny c qun trit thng qua vic xy dng, thit k chng trnh,sch gio khoa (SGK) ni chung, thit k ni dung bi hc ca GV ni ring; thng

qua vic la chn, vn dng phng php v hnh thc t chc dy hc.- Yu cu khi qun trit nguyn tc:+ m bo tnh khoa hc, trong qu trnh dy hc cn: Cho hc sinh c lnh hi nhng nguyn l c xc lp vng vng,

nhng chn l c khng nh bng vic xc nh nhng nguyn tc xy dngchng trnh, SGK; xy dng logic mn hc; tun thng n chng trnh, SGK,logic mn hc v nhng yu cu khc trong qu trnh dy hc.

Cng vi s pht trin nh v bo ca cch mng khoa hc-k thut v cngngh hin nay, lng thng tin khoa hc tng rt nhanh. Mc d kh nng lnh hi trithc ca HS hin nay c pht trin, mrng song khng th no t c mc tng nh khi lng tri thc khoa hc. gip HS nm c tri thc khoa hc, k

c t tng ca khoa hc hin i cn phi tm ra nhng nguyn tc la chn ni dungcbn nht ca khoa hc truyn th cho HS, tc l cn xc nh nhng cskhoahc cha ng iu chnh yu trong khoa hc v m bo con ng ngn nht nm vng c nhng t tng v ni dung ca khoa hc hin i. Mun vy cn phitm ra logic ca cc mn hc, logic no m bo i gn n nhng khi nim khoa hcmi ngay t nhng bc u tin.

Mt khi chng trnh, SGK dy hc m bo tnh khoa hc th vic tun thng chng trnh, SGK ca GV v HS trong qu trnh dy hc l thc hin tt tnhkhoa hc trong dy hc.


29/144

29

Yu t quyt nh s nm vng kin thc khoa hc chn chnh l tri gic ngn, khng b bp mo cc s vt, hin tng ca th gii hin thc v phn nh chnthc trong thc HS nhng mi lin h v quan h ch yu gia cc hin tng v itng. Mun vy, s tri gic ci mi khng nn quy v mt hnh ng no m l cmt qu trnh, trong HS xem xt mi s vt hay hin tng mi nhng kha cnhkhc nhau, xc lp c tnh mun hnh, mun v ca cc mi lin h gia i tng vi cc i tng khc tng t n cng nh khc bit r rt vi n.

S dng nhng phng php, hnh thc t chc dy hc gn gi vi phngphp ca khoa hc tng ng ang nghin cu bng cch tun th quy lut nhn thctrong dy hc; cho HS lm quen vi lch s pht minh quan trng nht ca khoa hc;phn nh phng php nghin cu khoa hc vo trong phng php dy hc.

HS s nm vng cc kin thc hay quy lut khoa hc khi qu trnh ny c tchc mt cch khoa hc, tun theo quy lut nhn thc. Qu trnh nm vng khi nims din ra c kt qu hn nu cc khi nim c em i chiu vi cc khi nimi lp hay mu thun vi chng. Ty theo kh nng, vic nghin cu cc quy lutkhoa hc cn phi vch ra c s phong ph v a dng ca cc hin tng c th mquy lut y chi phi. Cn thit phi gii thiu cho HS bit lch s pht minh quan trngnht trong khoa hc. p dng nhng bin php lm cho HS thy mnh nhang c

sng trong phng th nghim khoa hc ca nh bc hc, i su vo nhng phng thcnghin cu m ng cha ta vn dng.Mi ngnh khoa hc pht trin c l nh nhng phng php nhn thc

ring ca mnh. Vic nghin cu cc cskhoa hc trong nh trng c tin hnhbng cc phng php v hnh thc t chc dy hc. Tuy c s khc bit gia phngphp nhn thc khoa hc v phng php dy hc, nhng gia chng vn c mi linh ni ti. Cc phng php nghin cu khoa hc phi c phn nh vo trong ccphng php dy hc.

+ m bo tnh gio dc, trong qu trnh dy hc cn: La chn, xy dng chng trnh, SGK v TLHT c ngha t tngChng trnh, SGK, ti liu hc tp c la chn, xy dng m bo tnh t

tng c ngha l qua phi bi dng cho HS quan im duy vt bin chng (giodc ch ngha Mc-Lnin, t tng H Ch Minh) khi xem xt cc s vt, hin tngt nhin, x hi v t duy, qua bi dng cho cc em thc, nng lc phn tch,ph phn nhng hin tng m tn doan, nhng quan im, l thuyt duy tm, phnng, phn khoa hc...; bi dng cho HS thc, nng lc lin h tri thc trong bihc vi thc tin, c rt nhng bi hc kinh nghim qu bu t bi hc; bi dngcho HS thi ng n i vi hin thc v nhng hnh vi thi quen tng ng.

La chn, vn dng ng n cc phng php, phng tin v hnh thc tchc dy hc sao cho qua :

Khai thc c nhng gi tr t tng cha ng trong ni dung dy hc;Thc y tnh tch cc, sng to v kch thch tnh t lc ca HS trong hc tp

v lao ng;Hnh thnh v pht trin nhng gi tr cn thit ca HS trong tp th lp hcv cng ng x hi.

2). Nguyn tc m bo s thng nht gia l lun v thc tin trong dy hcNguyn tc ny phn nh mi quan h gia l lun v thc tin trong dy hc.

Hai phm tr thng nht bin chng trong nguyn tc l l lun v thc tin.Theo Bi Hin v cc cng s (2001):- L lun l hnh thc cao nht ca t duy khoa hc, l h thng cc khi nim,

cc phm tr, cc quy lut phn nh nhng thuc tnh cbn, nhng mi quan h cacc s vt trong thc tin. L lun l yu t cu trc cbn ca khoa hc, l lun lin


30/144

30

kt nhng s vic, nhng vn , nhng ginh, nhng phng php nhn thc...thnh mt th thng nht.

- Thc tin l hot ng vt cht, tinh thn ca con ngi nhm tc ng v cito thc t khch quan v li ch ca con ngi.

Thc hin nguyn tc thng nht l lun v thc tin l s kt hp mt cchhu cgia mt bn l vic nghin cu tri thc mt cch c h thng theo mt trt tlogic cht ch v vic nm vng tun t nhng k nng, k xo v mt bn l ng

dng cc kt qu vo i sng gii quyt nhng vn c tnh cht thc tin.Cn thit phi c s kt hp ny l do c tnh ca l lun khoa hc v nhng lin hthng xuyn, a dng ca n vi thc tin, vi i sng. L lun khoa hc bao gicng l mt h thng nhng s kin, khi nim, nh lut, hc thuyt... trong phnnh mt lnh vc nht nh ca th gii hin thc v nhng quy lut pht trin ca n.L lun khoa hc xut hin t nhu ca thc tin loi ngi v khng ngng gn vii sng, vi thc tin, vi nhu cu ca sn xut. Do , mun nm vng l lun cnphi hiu n trong h thng, phi nghin cu ni dung ca n, s cn thit phi hiubit n v phi hc cch ng dng n vo i sng. Thc tin l ngun gc ca l lunng thi li l ni kim chng cho l lun, ni thc hin l lun. H Ch Tch tng ni: Thng nht gia l lun v thc tin l nguyn tc cn bn ca ch ngha

Mc-L nin. L lun m khng lin h vi thc tin l l lun sung, thc tin mkhng c l lun hng dn th thnh thc tin m qung. Thc hin nguyn tc nyl s qun trit nguyn l gio dc ca ng ta Hc i i vi hnh, gio dc kt hpvi lao ng sn xut, nh trng gn lin vi x hi.

Nguyn tc ny i hi trong qu trnh dy hc cn gip HS nm vng nhngtri thc l thuyt, hiu c tc dng ca tri thc i vi thc tin, vi i sng vgip HS bit lin h l thuyt vi thc tin, c k nng vn dng tri thc gii quytcc vn do thc tin, do cuc sng ra. Nhthc hin nguyn tc ny mi c tho to c nhng con ngi c s thng nht gia li ni v vic lm, gia thcv hnh ng.

Cho nn, khi xy dng ni dung dy hc cn:

+ La chn nhng tri thc khoa hc, hin i v ph hp vi thc tin.+ Cho HS thy c ngun gc ca tri thc khoa hc v vai tr ca n HSc nhu cu, hng th nhn thc.

+ Phn nh (hay lin h) thc tin vo ni dung bi dy.+ Khai thc vn sng ca HS...ng thi gio dc HS c thc vn dng

linh hot, sng to tri thc.Cn la chn phi hp cc phng php, hnh thc t chc dy hc sao cho HS

c chi ng dng tri thc vo thc tin bng cc hnh thc thc hnh phong ph va dng: lm cc loi bi tp, th nghim, thc nghim, hc xng trng, vntrng, tham quan, thc t, thc tp, lao ng v tham gia vo cc hot ng x hi...

3). Nguyn tc m bo s thng nht gia ci c th v ci tru tng trong

dy hcHai phm tr thng nht bin chng trong nguyn tc ny l ci c th v citru tng. Theo Hong Ph v cc cng s (1994), ci c th l ci c hnh th, ctn ti vt cht m gic quan con ngi c th nhn bit c (bn thn ca s vt,hin tng hay hnh nh ca chng); cn ci tru tng l thuc tnh, quan h, ctch ra trong t duy ca con ngi, khi cc thuc tnh, cc quan h khc ca s vt(khi nim).

Nguyn tc ny i hi trong qu trnh dy hc cn vn dng tt hai con ngnhn thc bin chng:


31/144

31

- Con ng i t ci c thn ci tru tng. con ng ny cn cho HSc tip xc trc tip vi cc s vt, hin tng c th hay hnh nh ca chng t lm csnm c nhng khi nim, quy lut... nhng l thuyt khi qut.

- Con ng i t ci tru tng n ci c th. con ng ny cn cho HSnm l thuyt tru tng, khi qut (nguyn tc, quy tc, khi nim... chung) ri tphn tch, xem xt nhng ci c th, ci ring bit.

Nu hng dn HS nhn thc theo con ng th nht th ci c th l im

xut pht ca trc quan v ca biu tng ca cc em, t hng dn cc em thchin cc thao tc t duy tru tng hnh thnh khi nim (con ng quy np); tkhi nim li tip tc xem xt nhng ci c th trong cuc sng. Cn nu hng dnHS nhn thc theo con ng th hai th ci tru tng l im xut pht, t hngdn cc em s dng t duy ti hin ci c th, ci ring bit (con ng din dch);t nhng ci c th, ring bit c xem xt khng nh tri thc khi qut.

Nguyn tc ny th hin mi quan h gia nhn thc cm tnh v nhn thc ltnh, gia t duy c th v t duy tru tng trong logic nhn thc.

Cc bin php thc hin:- S dng nhiu loi phng tin trc quan khc nhau;- Kt hp h thng tn hiu mt v h thng tn hiu hai khi trnh by;

- Rn luyn c quan st v kh nng khi qut;- S dng ngn ng giu hnh tng;- Cho HS lm nhng bi tp nhn thc i hi phi thit lp mi quan h gia

ci c th v ci tru tng. V d: gii cc bi tp v thit k-k thut, lp s...4). Nguyn tc m bo s vng chc ca tri thc, k nng, k xo v tnh mm

do ca t duy trong dy hcHai phm tr thng nht bin chng trong nguyn tc ny l s vng chc ca

tri thc, k nng, k xo v tnh mm do ca t duy.Theo ngha chung nht, mt ci g c coi l vng chc khi n c kh nng

chu s tc ng mnh t bn ngoi m vn gi nguyn trng thi, tnh cht, khng bph hy, v; cn mm do l bit thay i, iu chnh t nhiu cch th hin c th

cho hp hon cnh, i tng.Nguyn tc ny i hi trong qu trnh dy hc, HS phi nm vng tri thc, knng, k xo khi cn c th vn dng mt cch mm do hay linh hot, sng totrong cc tnh hung hot ng nhn thc hoc hot ng thc tin. Mi quan h gias vng chc ca tri thc, k nng, k xo v tnh mm do ca t duy trong dy hcl mi quan h nhn qu gia: vic lnh hi tri thc, k nng, k xo (i tng cahot ng nhn thc) vi kt qut c ca phng thc lnh hi (phm cht vtnh linh hot ca tr tu).

thc hin nguyn tc ny, HS cn huy ng mi nng lc nhn thc nh:- Ghi nhn tri thc, k nng, k xo ban u mt cch chnh xc;- Khc su tri thc, k nng, k xo;

- Pht huy tr tng tng v t duy logic tch cc;- Vn dng linh hot, sng to tri thc, k nng, k xo bng nhiu hnh thc

thc hnh phong ph, a dng khc nhau hon thnh nhim v.5). Nguyn tc m bo s thng nht gia tnh va sc chung v tnh va sc

ring trong dy hcNguyn tc ny i hi trong qu trnh dy hc cn la chn ni dung, phng

php, hnh thc t chc dy hc ph hp vi s pht trin chung ca mi thnh vintrong lp ng thi ph hp vi tng HS.


32/144

32

y l nguyn tc v tnh va sc. i tng dy hc ca GV trong nh trngl tp th v c nhn HS. Cho nn dy hc phi va c tnh va sc chung li va ctnh va sc ring.

Dy hc va sc tc l ra nhng yu cu, nhim v m HS c th honthnh c vi s n lc cao nht v tr tu v sc khe.

Nguyn tc ny m bo cho qu trnh dy hc p ng c vi thc trngpht trin khng ng u v tm, sinh l ca HS din ra trong qu trnh dy hc nhm

kch thch s pht trin chung ca c tp th cng nh s pht trin ca tng loi HSv tng HS ring bit.Vic qun trit nguyn tc ny c thc hin trong dy hc theo hng phn

ha. l dy hc trong ch n s khc bit ca HS dy cho ph hp.C th dy hc theo hng phn ha bn ngoi hoc phn ha bn trong.- Dy hc theo hng phn ha bn ngoi l dy hc trong HS c phn

thnh tng nhm, lp c hng th v kh nng i vi nhm cc mn hc no (dyhc phn ban).

- Dy hc theo hng phn ha bn trong l dy hc trong mt tp th c ch n c im ca tng loi HS, tng HS. Dng phn ha ny chnh l dy hc c bitha m lu nay ta thng cp n.

6). Nguyn tc m bo s thng nht gia vai tr cho ca GV v vai tr tgic, tch cc, c lp ca HS trong dy hcNguyn tc ny i hi trong qu trnh dy hc, hot ng dy ca GV phi gi

vai tr cho. GV l nhng ngi c chun b v chuyn mn, nghip v. Vikinh nghim dy hc c trang b, GV phi l ngi lnh o, t chc v iu khinhot ng nhn thc ca HS.

- Vai tr lnh o ca GV: cng vi HS xc nh mc tiu hc tp mn hc, bihc v tng n v kin thc trong bi.

- Vai tr t chc ca GV: cng vi HS chun b k hoch, chng trnh dy hcph hp:

+ K hoch, chng trnh dy hc mn hc, chng, bi (son gio n).

+ Chun b nhng iu kin, phng tin dy hc.- Vai tr iu khin ca GV: s dng cc phng php, phng tin, hnh thct chc dy hc hng dn HS hc tp tch cc theo k hoch; trong qu trnh thng xuyn s dng nhng bin php kim tra, nh gi, hng dn HS t kim tra,nh gi nhm iu khin, iu chnh qu trnh dy hc i ng hng.

HS trong qu trnh hc tp, va l i tng, khch th ca hot ng dy, val ch th nhn thc, ch th chim lnh tri thc, k nng theo mc ch, nhim v caqu trnh dy hc. hc tp c hiu qu, HS phi khng ngng pht huy cao tnht gic, tnh tch cc, tnh c lp trong qu trnh hc tp di s hng dn ca GV:

- Tnh t gic trong hc tp th hin ch HS t mnh thc hin nhng hotng nhn thc m khng cn phi c ngi khc nhc nh, c thc. Tnh t gic l

cs, tin hnh thnh HS tnh tch cc nhn thc.- Tnh tch cc nhn thc c th hin HS khi cc em bit huy ng mc cao cc chc nng tm l c bit l chc nng t duy tru tng. N c th hinnhng hin tng nh: s tp trung ch (nghe ging, nhn ln hnh v trn bng,lm bi tp...); hng hi tham gia xy dng bi hc; hon thnh tt cc nhim vcgiao...Tnh tch cc nhn thc pht trin n mc cao s hnh thnh HS tnh clp nhn thc.

- Tnh c lp nhn thc c c trng ch HS c th t mnh pht hin vn, t mnh tm phng n gii quyt vn v t mnh gii quyt vn .


33/144

33

thc hin nguyn tc ny, trc ht hot ng dy hc cn hng v HS,pht huy cao tnh tch cc, c lp, sng to ca cc em, to iu kin cc emhc tp bng chnh hot ng ca mnh. GV ch l ngi hng dn, ngi gip HS hc tp tt.

Nguyn tc ny phn nh quy lut cbn ca qu trnh dy hc: quy lut mbo s thng nht bin chng gia hot ng dy v hot ng hc, gia thy v tr.

Cc nguyn tc dy hc lin kt vi nhau, h trln nhau to nn mt th thng

nht v hon chnh c tc dng cho ton b qu trnh dy hc.Cc nguyn tc dy hc trn c h thng ha qua s h thng cc nguyntc dy hc di y:

S: H thng cc nguyn tc dy hc

Mun dy tt-hc tt phi thc hin tt cc nguyn tc dy hc. Vic qun tritcc nguyn tc dy hc (NTDH) to nn nghip v s phm ca ngi GV trong qutrnh dy hc. Vic qun trit ny c th hin s la chn v s dng ni dung(ND), phng php (PP), phng tin (PT) v hnh thc t chc (HTTC) dy hc.

1.4. MC CH DY HC1.4.1. Mc ch v mc tiu dy hc

Cn tc g sau khi kt thc qu trnh dy hc?

Mc ch dy hc l ci ch m qu trnh dy hc cn t c hay l nhngyu cu c ra qu trnh dy hc thc hin.

Trong gio dc ni chung v dy hc ni ring, ci ch cn t, c cpn vi cc thut ng nh: mc ch, mc tiu, yu cu, kt qu..., thng dng nht lhai thut ng mc ch v mc tiu. im chung trong cc thut ng ny l m tnhng g m dy hc d kin cn t c trong tng lai. Tuy nhin, mi thut ngli c ngha khc nhau. Cho nn cn xem xt nhng s khc nhau ny hiu r hnnhng g cn phi lm khi xy dng mc tiu dy hc.

- Mc ch dy hc

KHOA HCGIO DC

L LUNTHC TIN

C THTRU TNG

VNG CHCMM DO

GVHS

VA SCCHUNG-RING

NTDH LLUN IM

C BNCHO

QTDHLA CHNND, PP, PT

&HTTCQTDH


34/144

34

Theo James H. McMillan (2005), Kate Morss and Rowena Murray (2005) vmt s tc gi khc, mc ch dy hc l s m t rt chung chung nhng g HS s bitv c kh nng lm c. Mc ch dy hc c vit ra thc hin trong nhngkhong thi gian di nh mt nm, mt hc k, mt mn v c m t bng nhngngn t khi qut nhng g cn c nhn mnh trong khong thi gian nh: gipcho, cung cp, bit, hiu, nm, trthnh...

V d:

+ Cung cp cho HS nhng tri thc cbn v mi trng.+ Yu cu HS bitthng thc ci p.+ Yu cu HS nm c phng php t duy ph phn v gii quyt cc vn

.+ Yu cu HS hiu nhng khc bit vn ha...Mc ch dy hc cng l khi im ca cc mc tiu dy hc c th hn.- Mc tiu dy hcMc tiu dy hc l s m t tng i c th, chi tit ci HS nn bit v c th

lm nh l mt kt qu hc tp. Mc tiu dy hc phi l nhng ng p c th c tho c, quan st c ca HS; do phi s dng nhng ng t hnh ng nh: ttn, lit k, m t, tho lun, v, o, tnh ton, tm tt, chng minh...

V d:+ tm tt chnh ca bi hc.+ gch chn ch ng v ng t ca mi cu.+ vittiu cho bi c.+ ly v d cho mt khi nim.+ tnh din tch hnh ch nht...Thut ng mc tiu dy hc c s dng theo nhng cch khc nhau ty thuc

vo t ng nu r loi mc tiu v chch s dng. Mc c th ca mc tiu dyhc cng c th khc nhau. Mt s mc tiu dy hc c xc nh rt c th, cnnhng mc tiu khc li chung chung hn.

V d v mc tiu chi tit, c th: theo James H. McMillan (2005), nhng mctiu hnh vi chnh xc, c th cao c th bao gm:1. Hnh vi: hnh vi c th (th hin bng ng t ch hnh ng)

2. Khn gi: m t nhng hc sinh phi th hin hnh vi3. Tiu ch: m t cc tiu ch s dng ch ra xem hnh ng c th hin

cha (v d: tr li ng 8 trong s 10 cu hi, hoc nhn xt bi vit da trnng php, chnh t, cu trc v b cc ca bi)

4. iu kin: hon cnh, thit b, ti liu c s dng khi th hin hnh viKm theo cc nguyn tc ny, nhng mc tiu dy hc sc xc nh rt chi

tit, chnh xc, v d:+ T mt th ng tnh trn mt mt phng cng (iu kin), hc sinh nam

(khn gi) c th nhy cao (hnh vi) t nht l 2 b (tiu ch).

+ C hai gi trong th vin khng ghi chp (iu kin), hc sinh trong nhm(khn gi) s xc nh (hnh vi) c nm ngun tin v ch bo him y t qucgia (tiu ch) [20, tr 26-27]

Vic phn bit v s dng thut ng mc ch, mc tiu dy hc cng ch mangtnh tng i. Trong dy hc hay s dng mc tiu dy hc tng qut v mc tiu chitit, c th. Mc tiu dy hc tng qut cbn c ngha nh mc ch dy hc.

1.4.2. Cc cp ca mc tiu dy hcC th cp n mc tiu dy hc vi cc cp khc nhau.


35/144

35

Phan Trng Ng (2005) ni n bn cp mc tiu dy hc: mc tiu chung,mc tiu trung gian, mc tiu c th v mc tiu c nhn.

- Mc tiu chung (cp quc gia) ca dy hc c xy dng t nhu cu v iukin pht trin ca x hi, do x hi ra. Mc tiu chung gi vai tr nh hng vyu cu i vi dy hc trong vic pht trin c nhn v x hi. mc khi qutnht, mc tiu dy hc nhm chun b cho th h tr phm cht v nng lc hi nhpvo cuc sng x hi (c kh nng p ng vi yu cu ca cuc sng x hi). Ngy

nay, mc tiu dy hc hng ngi hc thc hin mc ch: hc bit, hc lm,hc chung sng vi ngi khc v hc lm ngi (bn tr ct ca gio dc thk XXI do Hi ng quc t v gio dc th k XXI xut vi UNESCO).

- Mc tiu trung gian ca dy hc l s c th ha mc tiu chung vo ccngnh hc, bc hc, cp hc..., bao gm mt lot cc mc tiu: mc tiu ca ngnhhc, bc hc, cp hc, kha hc, nm hc, mn hc...(do ngnh hc, bc hc, cphc...xc nh).

- Mc tiu c th l kt qu cn t ca qu trnh dy hc c th no nh:mc tiu ca mn hc, bi hc, tit ln lp, ch...

- Mc tiu c nhn l ci ch m mi c nhn t ra thc hin trong qutrnh dy hc mn hc, bi hc, tit ln lp...

Trong dy hc, thng xc nh mc tiu cn t ca mt qu trnh dy hc,ca mt c nhn (hay nhm, tp th) no . Mc tiu ny cng c thc xc nhmt cch chung chung (mc tiu chung) hoc c th, chi tit (mc tiu c th, chi tit).

1.4.3. Cc loi mc tiu dy hcC nhiu cch phn loi mc tiu dy hc. Di y l mt s php phn loi

tiu biu:1.4.3.1. Php phn loi ca Bloom B.S (1956). Bloom s dng cch phn loi

mc tiu dy hc theo lnh vc v trong mi lnh vc li phn loi theo trnh tngin nht n phc tp nht. Phn loi theo lnh vc, c ba loi mc tiu: mc tiunhn thc, mc tiu tm l-vn ng v mc tiu tnh cm (thi ). Mi lnh vc liphn thnh cc trnh t thp n cao. Mc tiu nhn thc bao gm cc mc :

nhn bit, thng hiu, p dng, phn tch, tng hp v nh gi. Mc tiu tm l-vnng bao gm cc mc : cng phn x, cng cbn hay t nhin, nng lc trigic, nng lc th cht, k nng vn ng, k nng giao tip phi ngn ng. Mc tiutnh cm (thi ) bao gm cc mc : tip nhn, p li, gi tr ha, t chc, tnhcch ha. Xut hin u tin (1956), php phn loi ca Bloom cn nhiu nhc imv ni dung v kh nng s dng.

1.4.3.2. James (2005) cp n cc mc tiu dy hc chnh nh: kin thc vhiu n gin (s am hiu ca HS v ni dung cbn v cc quy trnh), hiu su vlp lun (kh nng HS s dng kin thc lp lun v gii quyt vn ), cc knng (kh nng HS th hin cc k nng lin quan n kt qu hc tp nhc to,phi hp vi nhau, ni th ting th hai, s dng thit b mt cc an ton v hu hiu,

lm cc th nghim, s dng my vi tnh, cc hnh vi tm l vn ng), sn phm (khnng HS sng to ra cc sn phm lin quan ti kt qu hc tp nh vit cc bn boco, trnh by ming v cc sn phm tinh xo) v tc ng (nhng trng thi tc ngnh thi , gi tr, hng th...). Cc mc tiu dy hc c xc nh trong ti liu caJames (2005) tng i thun li (khng qu n gin cng khng qu phc tp) chovic nh hng t chc, iu khin v nh gi hot ng dy hc.

1.4.3.3. Php phn loi mc tiu dy hc trong chng trnh gio dc Vit Nam


36/144

36

Mc tiu dy hc c xc nh trong chng trnh gio dc ph thngbao gm nhng g?(Ph lc 2)

Cc nh thc hnh s phm Vit Nam a ra php phn loi mc tiu dy hc(th hin trong chng trnh gio dc) n gin hn bao gm: mc tiu tri thc, mctiu k nng v mc tiu thi .

HS mun thc hin tt cc chun mc o c x hi th cn c tri thc (hiu)v cc chun mc o c x hi (chun mc o c x hi l g? Bao gmnhng chun mc no? V sao cn phi thc hin v cch thc thc hinchng); c knng thc hin (hnh vi) v c thi ng, ph hp vi yu cuchun mc o c x hi (thc hin ng, tt cc chun mc x hi th sungsng, t ho, c biu hin sai th xu h, bun, n hn...).- Mc tiu tri thcC hai loi tri thc HS cn nm, l:+ Tri thc v bn thn s vt, hin tng (tri thc thng bo hay tri thc s kin

khi nim, nguyn tc, quy tc hay lun thuyt c th.+ Tri thc v cch thc tc ng ln s vt, hin tng hay tri thc quy trnh,

bc, knng hay phng php ng.).

Hai loi tri thc ny hin din trong chng trnh dy hc lm nn ni dung hcvn. Tri thc cung cp cho HS ph thng c la chn v xy dng trn csmbo cc c tnh: h thng, khoa hc, ph thng, cbn, hin i v ph hp vi thctin Vit Nam v t nhin, x hi, t duy, k thut v cch thc hot ng.

Tri thc khoa hc l nhng tri thc c hnh thnh t hot ng nghin cukhoa hc, nhng tri thc ny c thc tin kim nghim, trthnh chnl v c sp xp mt cch c h thng thnh cc khoa hc. Tri thc phthng l nhng tri thc ti thiu cn thit cho tt c mi ngi d rng sau nyh lm bt c ngh g. Tri thc cbn l nhng tri thc mu cht nht c coil cs suy ra cc tri thc khc cng hoc c lin quan. Tri thc hin i lnhng tri thc phn nh nhng thnh tu mi nht, tin tin nht ca khoa hc,

k thut, vn ha; nhng tri thc gii quyt c vn mt cch ng nnht, c hiu qu nht ph hp vi xu th pht trin i ln ca hin thc khchquan. Nhng tri thc cn phi c tc dng gii quyt c nhng vn dothc tin Vit Nam ra, ph hp vi nhn thc ca HS ph thng Vit Nam. l nhng tri thc ph thng v tt c cc lnh vc ca cuc sng x hi: tnhin, x hi, con ngi v k thut.Nhng tri thc khoa hc, ph thng, cbn, hin i v ph hp, thuc cc lnh

vc, tip thu c nh trng ph thng s gip HS c cs, c hnh trang y thch ng nhanh vi cuc sng thc tin, c th tip tc hc ln, hc mt cchthng xuyn, lin tc, sut i.

+ Ngoi hai loi tri thc trn, cn c tri thc siu nhn thc. Tri thc siu nhn

thc bao gm: cch nhn thc, cch t duy (logic, hnh tng, bin chng...); cch hc(cch hc c nhn, hc hp tc...); cch t qun l vic hc (t chc, sp xp vichc...). Loi tri thc siu nhn thc ny HS nhn c ch yu t cch thc tc ng,cch thc hng dn vic hc ca GV.

Mc tiu hc tri thc nhm vo vic hc ni dung i i vi hc cch hc.Ngy nay hc cch hc trthnh mc tiu hng u bi v tri thc c th b lngqun, nhng cch hc th tn ti vi con ngi sut i. Cch hc bao gm: cch nhnbit vn , cch thu nhn v x l thng tin, cch gii quyt vn , cch x s, cch


37/144

37

hc hp tc, cch t duy, cch nghin cu khoa hc, cch t kim tra, tiu chnh, trt kinh nghim, cch t qun l vic hc.

- Mc tiu k nngK nng l kh nng thc hin ng hnh ng, hot ng ph hp vi nhng

mc tiu v iu kin c th tin hnh hnh ng y, cho d l hnh ng c thhay hnh ng tr tu [16, 220].

Hnh thnh v pht trin k nng thc cht l hnh thnh v pht trin kh nng

thc hin hot ng cho HS. Hot ng l hnh thc biu hin quan trng nht ca mi quan h tch cc, chng ca con ngi i vi thc tin xung quanh. Ngoi cc yu t mc ch vng c, hot ng cn c c trng l phi bit s dng cc phng tin nhtnh mi thc hin c hay hot ng i hi phi c cc k nng s dng ccphng tin. Hnh thc hot ng cbn ca con ngi l lao ng. Trong qutrnh pht trin ca lch s, hot ng lao ng phn ha thnh hai hnh thc:lao ng tr c v lao ng cbp (hay chn tay), nhng vn lun gn b chtch vi nhau. X hi cng vn minh, cng pht trin th thnh phn tr tu tronghot ng ca con ngi cng tng v lp dn khong cch gia hot ng trtu v hot ng cbp trong qu trnh hot ng.

Cc k nng cbn HS cn rn luyn bao gm 2 loi: k nng chung trong hctp v k nng tng ng vi tri thc mn hc.1). K nng chung trong hc tpK nng chung trong hc tp l nhng k nng c s dng trong qu trnh

hc tp mi mn hc, l cc k nng cbn m cuc sng i hi con ngi cnphi c (cc k nng ni, nghe, c hiu, vit; k nng s dng cc dng c hc tpthng dng; k nng t hc; k nng hp tc trong hc tp; k nng nhn thc: tnhn thc bc thp n nhn thc bc cao; k nng thc hnh: hot ng chn tay,luyn tp, ng dng, trin khai...; k nng x s (thi , thi quen, ng x...)...cbit l cc k nng vn dng cc thao tc tr tu. Mt s cc thao tc tr tu cbnc ni n tr

Documents

Giao trinhLyluandayhoc