GII THIU MN GII PHU BNHThs. Nguyn Vn Lun

MC TIU

Nu s lc cc giai on pht trin ca gii phu bnh.Nu r mi quan h gia gii phu bnh v lm sng.Nu s lc cc k thut ca gii phu bnh.K cc ni dung nghin cu ca gii phu bnh.Nu r nhim v ca gii phu bnh.

Bnh hc l g?

Pathologyanatomopathologyhistopathology

nh ngha (Pathology)

Gii phu bnh l mn khoa hc nghin cu cc tn thng.

Tn thng l g?

Cc giai on pht trin ca gii phu bnh.

1. LC S GII PHU BNH 1.1. Giai on u (c i)1.2. GIAI ON 2: GII PHU BNH I TH (T thit) 1.3. GIAI ON 3: (Knh hin vi v t bo hay gii phu bnh vi th)1.4. GII PHU BNH HC PHN T

Giai oan 1: Thi Nguyen thuy va Co ai

Trong suot thi gian dai hang trieu nam, ke t khi con ngi hnh thanh tren trai at en khi quan the loai ngi c to chc thanh xa hoi chiem hu no le (vao khoang au the ky 5), Nhng hieu biet cua con ngi ve benh tat va y hoc con rat han che va s lc. Trong cac tai lieu co ai cua nhng vung Ai Cap, Hy Lap, La Ma, An o, Trung Quoc, cung thay ban en nhieu van e y hoc va benh tat nhng thng khong co c s khoa hoc.

Th du: Ai Cap co ai, ngi ta tin la co 4 nguyen to can ban la kh, hoa, thuy, tho (khong kh, la, nc va at) a tao nen c the con ngi va nhng bien ong cua 4 nguyen to o a tao nen sc khoe hoac benh tat. Ngi ta cung tin rang trong khong kh, co mot chat hi (goi la pneuma) vo hnh, vo lng, se nhap vao phoi roi lu thong trong ong mach en khap moi vung c the.

1.1. Giai on u (c i)

Nhng hiu bit v nguyn nhn bnh tt hn ch; v cn nh hng ca duy tm.Mi n th k V-IV trc cng nguyn, y hc mi thot khi nh hng ca m tn, d oan. l nh cng ca Hippocrate, mt thy thuc Hy Lp c xem l ngi sng lp ra nn y hc hin i v cng c xem l thy thuc v i nht trong thi i ca ng.

Theo Hippocratethc hnh y khoa phi da trn c s cc quan st v cc nghin cu c th con ngi. ng tin tng rng bnh tt l do nhng nguyn nhn c th tm hiu c. ng bc b nhng quan nim cho rng bnh gy nn do cc sc mnh siu nhin. ng cng cho rng c th phi c nhn nhn nh l mt tng th, ch khng phi l mt tp hp ri rc ca cc b phn.

Theo HippocrateThc hnh y khoa phi da trn c s cc quan st v cc nghin cu c th con ngi. ng miu t chnh xc nhiu triu chng bnh, v l thy thuc u tin miu t cc triu chng ca vim phi, cng nh ng kinh tr em. ng cng tin tng vo qu trnh lnh bnh t nhin thng qua ngh ngi, ch dinh dng hp l, khng kh trong lnh v s sch s. Khm bnh phi da trn s quan st v nh gi mt cch ton din.

HIPPOCRATE, thy thuc Hy Lp (460 377)

Hn ch ca y hc Hippocrate l cha nm c h tun hon mu, ng ngh rng: cc ng mch cha y khi, coi no l mt tuyn, cha bit chc nng ca thn kinh

Sau Hippcrate c Galen (131-210)Galen l mt thy thuc v nh trit hc ni ting ngi La M gc Hy Lp, v c l l nh nghin cu y hc ti ba nht ca thi La M. Cc hc thuyt ca ng chi phi v nh hng n y hc phng ty hn mt thin nin k. Cc gii thch ca ng v y hc gii phu c thc hin trn kh, v cc ng vt khc; do vic gii phu ngi khng c php thc hin vo thi .

L ngi khi u cho pp thc nghimM ng vt hiu bit v chc nng ca c thng khuyn cc bs phi lm thc nghim mi nng cao chuyn mn

GALEN

GALEN (131-210, La Ma)

Mo xac ong vat, e nghien cu cau truc, sinh ly He thong hoa cac kien thc cua nhieu nganh y hoc (Sinh ly, ieu tr, dc ly). Chu anh hng cua duy tam b ton giao li dung

Tom laiTrong hang trieu nam dai, y hoc tuy a nay sinh va ton tai nhng a chm am trong bong em cua thi Nguyen thuy va Co ai.

1. LC S GII PHU BNH 1.1. Giai on u (c i)1.2. GIAI ON 2: GII PHU BNH I TH (T thit) 1.3. GIAI ON 3: (Knh hin vi v t bo hay gii phu bnh vi th)1.4. GII PHU BNH HC PHN TThi Trung i ko di khong 1200 nm, t th k V n th k XVII.

Gii phu t thin giai on cui th k 15 Padua v Bologna nc , ni trng i hc y khoa u tin ca th gii, m c gio hong Sixtus t ban hnh sc lut cho php sinh vin y khoa M x trn c th ngi. n th k 16, M t thi nhn chung c s chp thun ca nh th Thin cha gio, nh du s pht trin nghin cu bnh hc ngi.

Nhng tn tui ln trong lnh vc m t thi Vesalius (1514-1564), Pare (1510-1590), Lancisi (1654-1720) v Boerhaave (1668-1739), Andreas Vesalius, thy thuc ngi B, cho ra i cun sch gii phu hc u tin minh ha v gii phu ngi.

Andrea VESALIUS (1514 1564, B)

Andrea VESALIUS (1514 1564,) thy thuc ngi BNam 1543, cho ra i cuon sach giai phau hoc au tien, hoan chnh, co nhan e Ve cau tao c the ngi vi tren 300 bc hoa hnh tuyet ep. Vi cuon sach nay (ket qua cua hn 5 nam nghien cu) cho con ngi hieu ro cau truc cua ban than mnh e tren c s khoa hoc o nhan hieu c cac ton thng benh tat.

Gan mot the ky sau khi cuon sach giai phau hoc cua Andrea VESALIUS ra i; Nam 1628, mot thay thuoc ngi Anh, xuat ban tac pham Hoat ong cua tim va mau ong vat va ong gop them nhng hieu biet quan trong ve hoat ong cua c the ngi: o la tuan hoan mau.

WILLIAM HARVEY (1578 - 1657),

GIOVANI BATTISTA MORGAGNI (1682 - 1771), nha giai phau benh hoc noi tieng - ItaliaChnh Giovanni Bathista Morgagni (1628-1771) mi c xem l nh m t thi v i u tin. Trong sut hn 50 nm quan st ca mnh, Morgagni lun tin vo s tng quan gia nhng pht hin bnh hc vi cc triu chng lm sng, ng cho xut bn cun Nguyn nhn bnh tt, nh du ln u tin m t thi c xem l cng c chnh gp phn vo nhng hiu bit v bnh tt trong y khoa.

Morgagni a mo ta t m cac ton thng cua nhieu loai benh nh viem phoi, teo gan vang cap tnh, ung th da day, soi ong tui mat v.v... ay ch la nhng ton thng nhan thay bang mat thng, ngha la mang noi dung giai phau benh ai the.

GIOVANI BATTISTA MORGAGNI (1682 - 1771),

1. LC S GII PHU BNH 1.1. Giai on u (c i)1.2. GIAI ON 2: GII PHU BNH I TH (T thit) 1.3. GIAI ON 3: (Knh hin vi v t bo hay gii phu bnh vi th)1.4. GII PHU BNH HC PHN TThi cn i, bt u t gia th k XVII n u th k XX.

S pht trin ca knh hin vi quang hc. Alhazen cng b v kh nng phng i cc vt th bng cc knh phng i trong cun Books of Optics vo nm 1021. Sau khi cun sch ny c xut bn, Roger Bacon Anh quc l gii v m t c ch ca vic phng i ny vo th k 13, v dn n s pht trin ca knh lp phng i Italia.Nhng knh hin vi ban u c pht minh vo nm 1590 Middelburg, H Lan. Ba ngi th to knh l Hans Lippershey (ngi pht trin cc knh vin vng trc ), Zacharias Janssen, cng vi cha ca h l Hans Janssen l nhng ngi u tin xy dng nn nhng knh hin vi s khai. Nm 1625, Giovanni Faber l ngi xy dng mt knh hin vi hon chnh v t tn l Galileo Galilei.

S pht trin ca knh hin vi quang hc. Cc cu trc ca knh hin vi quang hc tip tc c pht trin tip theo sau , v knh hin vi ch c s dng mt cch ph bin hn Italia, Anh quc, H Lan vo nhng nm 1660 -1670. Marcelo Malpighi Italia bt u s dng knh hin vi nghin cu cu trc m hc phi. ng gp ln nht thuc v nh pht minh ngi H Lan Antoni van Leeuwenhoek, ngi pht trin knh hin vi tm ra t bo hng cu v tinh trng v cng b cc pht hin ny.

ANTONI VAN LEEUWENHOEK (1632 - 1723),

ROBERT HOOKE (1635 - 1703), mot nha khoa hoc ngi Anh,(b) vao cuoi the ky XVIII a xac nh te bao la n v cau tao c the sinh vat. Con biet bao nha y hoc khac na, tat ca a giup cho con ngi nhn nhan c mot the gii mi, hoan toan khac han vi nhng ieu trong thay, o la the gii vi mo. Cach nhn nay anh hng ro ret en viec tm hieu benh tat. Vao cuoi the ky XIX,

hook

hook

Gii phu bnh vi thRudolf Virchow (1821-1902), mt nh nghin cu gii phu bnh ngi c, nhn ra rng cc t bo l n v nh nht ca c th v bnh tt l do nhng tn thng, ri lon ca t bo v m ng cho s pht trin mn gii phu bnh vi th. Di knh hin vi quang hc cho php ng xem nhng thay i trong cc m bnh mc t bo

Rudolf Virchow (1821-1902) c coi l cha ca gii phu bnh vi th.Mc d KHV c pm 150 trc.ng l ngi u tin nhn mnh bnh mc t bo. 'think microscopically'

Hc tr ca ng Julius Cohnheim (1839-1884) kt hp k thut m hc vi thc nghim nghin cu vim. c coi l nh GPB thc nghim u tin.ng cn i tin phong trong k thut ct lnh.

Rudolf Virchow (1821-1902)

Sau hng lot cc thnh tu y hcMon benh hoc a phat trien va nghien cu sau hn: ton thng co the nhng mc o khac nhau:(a) cac he (nh he limpho, he tao huyet...) cac tang (nh da day, gan, phoi v.v...). cac he, cac tang nh vay goi la cac ton thng ai the.(b) cac mo va te bao, nh mo than kinh , mo da, nhng te bao cau tao nen cac khoi u v.v... goi la cac ton thng vi the.(c) thanh phan cau truc cua te bao, nh he Golgi, bao vat, the tieu, li noi bao v.v... goi la nhng ton thng sieu vi va thuoc pham vi nghien cu cua hien vi hoc ien t.

Gii phu bnh thc nghim hin iMicroscopy in t, immunohistochemistry, and molecular biology

1. LC S GII PHU BNH 1.1. Giai on u (c i)1.2. GIAI ON 2: GII PHU BNH I TH (T thit) 1.3. GIAI ON 3: (Knh hin vi v t bo hay gii phu bnh vi th)1.4. GII PHU BNH HC PHN TT u th k XX n nay.

S tin b ln ca khoa hc k thut (nh s ra i ca knh hin vi in t, cc phng php min dch, ha hc t bo.Gii phu bnh hc phn t, s tin b trong vic ng dng ha sinh c bn vo nghin cu cc ri lon di truyn v ung th. K thut vi cc nguyn tc tng i n gin (nhng khng d dng thc trong thc tin), c th bc l s thay i ca mt nucleotide n l trong gen, trong AND, v kt qu l s tng hp ca sn phm gen khim khuyt m biu hin l to ra cc sn phm protein bt thng, cui cng l biu hin cc tn thng trong mt s bnh l c th.

Tm li: lch s gii phu bnh

i song hnh vi s pht trin ca y hc, lch s bnh hc chia 03 giai on:Ngun gc pht trin v gii phu bnh i thNgun gc gii phu bnh vi thGii phu bnh siu cu trc

3. MI QUAN H GIA GII PHU BNH V LM SNG

Y hc lm sng da trn cc phng php khm lm sng, chn on v iu tr. Gii phu bnh lm sng nghin cu mc bnh, nguyn nhn su xa, loi t bo bnh v c ch sinh bnh (v d nh t bin gen P53 trong ung th), cc yu t d on, v tin lng bnh. Hai b phn ny c b sung cho nhau v khng th tch ri nhau: Y hc lm sng khng th thc hnh m khng c kin thc v gii phu bnh hc; gii phu bnh hc l v ngha, nu khng gip ch cho y hc lm sng.

4. CC PHN KHOA CHUYN SU CA GII PHU BNH

Gii phu bnh chia lm nhiu mn nghin cu khc nhau: trong 03 mn c p dng ging dy cho sinh vin y khoa:1. M bnh hc: nghin cu v chn on bnh t cc mu sinh thit.2. T bo hc: nghin cu v chn on bnh t cc mu t bo.3. Y php hc: p dng cc kin thc gii phu bnh, nhm mc ch php l (v d nh iu tra v ci cht trong nhng tnh hung ng ng).

5. CC K THUT CA GII PHU BNH 5.1. i th: Trc khi knh hin vi c p dng trong y hc (khong th k 18), vic quan st cn b hn ch ch bng mt thng, v tch ly c nhiu kin thc y hc v gii phu i th. Gii phu bnh i th nghin cu v m t cc tn thng ca cc bnh tt, c bit trong khm nghim t thi, n vn l mt phng php iu tra quan trng. Cc bnh l c trng, nh gii phu bnh c kinh nghim c th din gii chn on mt cch chnh xc ngay t ci nhn u tin, v chn on c cng c thm bng vic s dng knh hin vi.

5.2. Vi th (Knh hin vi quang hc): Nhng tin b v cht lng knh hin vi quang hc, gip cho vic nghin cu cc cu trc m hc, t bo hc bnh thng v bnh l r rng, chi tit hn. Vic p dng k thut x l m thng qui, to ra tiu bn v soi di knh hin vi nhiu phng i khc nhau, cho php ta xem xt r cc thnh phn ca nhn v bo tng. i vi mt s trng hp cn chn on nhanh, ngi ta s dng k thut ct lnh. Cc phng php nhum mu khc nhau cng gip phn bit cc thnh phn khc nhau ca tng loi t bo v m. Knh hin vi ny cng s dng vo lnh vc t bo. V d t bo ly t cc bc, cc khoang c th, ht t cc thng tn c (FNA) hoc t b mt c th. y l lnh vc t bo hc v c s dng rng ri trong chn on v sng lc ung th. S kt hp knh hin vi, k thut s, v internet gip cho vic chn on bnh qua mng i vi cc trng hp bnh kh, bnh him gp.

5. CC K THUT CA GII PHU BNH 5.3. Ha m: Ha m l nghin cu p dng ha hc vo m, thng l s dng knh hin vi; cc phn m c ct mng sau khi c x l bng thuc th c bit, cc tnh cht cc loi t bo ca m ny c bc l ra.5.4. Ha m min dch v min dch hunh quang: Ha m min dch v min dch hunh quang, s dng cc khng th (globulin min dch vi khng nguyn c hiu) Ha m min dch tr nn ph bin hn, trong k thut ny, cc tiu bn c bo qun thng khng b phai mu. Cc tin b trong k thut ny c m rng rt nhiu, bi s pht trin ca cc khng th n dng.

5.5. Knh hin vi in t: Bnh hc pht trin hn v nghin cu cc tn thng mc cc bo vt, v quan st virus trong cc m bnh. Vic s dng chn on ph bin nht l cho vic din gii kt qu, phn loi bnh l trn cc mu sinh thit thn.5.6. Nui cy t bo Nui cy t bo c s dng rng ri trong nghin cu v chn on. Rt thun li cho bnh hc phn t, vic kho st nhng thay i, nhng khim khuyt trong cu trc ha hc ca cc phn t, v t nhng sai st trong b gen, biu hin thng qua s tng hp cc acid amin. S dng lai ti ch bc l s hin din ca gen c th hoc mRNA trong cc tiu bn m hoc t bo.

NI DUNG NGHIN CU CA GII PHU BNHc chia lm hai phn:Phn I. Gii phu bnh i cng: cc c ch v c im ch yu ca cc qu trnh bnh (v d nh vim, s bin i t bo, s ri lon tun hon v i cng v u).Phn II. Gii phu bnh cc tng v h thng: m t cc tn thng cc c quan, v cc h thng c quan ca tng bnh l c th. (v d nh: hc ming,vim rut tha, u lnh tnh tuyn v, carcinm phi ).

7. NHIM V CA GII PHU BNH

7.1. Chn on bnhVic p dng cc kin thc mi: cc phn loi m bnh hc mi v p dng cc k thut mi nh ha m min dch, gip cho gii phu bnh c nhng kt lun chnh xc v khch quan hn.Cc k thut t bo h tr cho lm sng nh FNA cng rt hu ch trong thc hnh lm sng; xt nghim t bo v dch c th cng ht sc quan trng trong tm sot v chn on bnh ung th.7.2. o to cn b y tGii phu bnh l mt trong nhng mn c s quan trng trong b ba hnh thi hc, v cn l mn hc c o to gip cho cc bnh vin xy dng v pht trin khoa gii phu bnh, o to nhn lc c trnh v o c nhm phc v c lc cho chn on v sng lc pht hin sm ung th.

7.3. Nghin cu y hcTham gia vo cc nghin cu vi lm sng v cc xt nghim cn lm sng khc. Kt hp, i chiu kt qu a ra kt lun cui cng c tnh khoa hc, khch quan v chuyn mn cao.7.4 Xy dng mt nn y hc dn tc v khoa hcCng vi cc chuyn ngnh khc, gii phu bnh hc tham gia nghin cu xc nh cc c im ring v bnh tt ca ngi Vit Nam.

Trng thi