GJENDJA E ARSIMIT NË KOMUNAT E KOSOVËS - keen-ks.netkeen-ks.net/site/assets/files/1449/gjendja_e_arsimit_ne_komunat_e... · e arsimit fillor, të mesëm të ulët dhe të mesëm

GJENDJA E ARSIMIT NË KOMUNAT E KOSOVËS

RAPORT I HULUMTIMIT MBI GJENDJEN E ARSIMIT NË NËNTË

(9) KOMUNA TË KOSOVËS:

Prishtinë, Mitrovicë, Pejë, Gjakovë, Prizren, Ferizaj, Gjilan,

Suharekë dhe Dragash

2


3


GJENDJA E ARSIMIT NË KOMUNAT E

KOSOVËSRAPORT I HULUMTIMIT MBI GJENDJEN E ARSIMIT NË NËNTË (9)

KOMUNA TË KOSOVËS:

Prishtinë, Mitrovicë, Pejë, Gjakovë, Prizren, Ferizaj, Gjilan,

Suharekë dhe Dragash

Ky raport është përgatitur me përkrahjen e projektit “Rrjeti i Kosovës për Arsim dhe Punësim - KEEN”, i financuar nga Bashkimi Evropian dhe i menaxhuar nga Zyra e Bashkimit Evropian në Kosovë. Ky projekt zbatohet nga Qendra për Arsim e Kosovës (KEC), në bashkëpunim me Agjencinë për Promovimin e Punësimit në Kosovë (APPK), Balkan Sunflowers Kosovo (BSFK), Akademinë për Trajnim dhe Asistencë Teknike (ATTA) dhe Stichting SPARK. Përmbajtja e këtij publikimi nuk do të konsiderohet në asnjë mënyrë si pasqyrim i qëndrimeve të Bashkimit Evropian.

Raport i hulumtimit mbi gjendjen e arsimit në nëntë (9) komuna të Kosovës:Prishtinë, Mitrovicë, Pejë, Gjakovë, Prizren, Ferizaj, Gjilan, Suharekë dhe Dragash.

Hartimit të këtij raporti i kontribuan: Jusuf Thaçi, Ema Rraci, Kushtrim Bajrami

Dhjetor 2018Prishtinë

Publikuar nga Projekti “Rrjeti i Kosovës për Arsim dhe Punësim – KEEN”Për më shumë informata: www.keen-ks.net

Design:


5

Përmbajtja

LISTA E SHKURTESAVE ......................................................................................................................................... 61. PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE .............................................................................................................................72.HYRJE ..................................................................................................................................................................103.QËLLIMI I HULUMTIMIT ......................................................................................................................................114.METODOLOGJIA ................................................................................................................................................ 125.ASPEKTE TË PËRGJITHSHME TË ARSIMIT NË NIVEL KOMUNAL ..............................................................146.EDUKIMI PARASHKOLLOR ............................................................................................................................... 17

6.1. Përfshirja në edukimin parashkollor e fëmijëve të moshave 0–5 vjeç ............................................................ 186.2.Përfshirja në edukimin parafillor e fëmijëve të moshave 5–6 vjeç ................................................................... 216.3.Zhvillimi profesional i personelit edukativ në institucionet parashkollore ...................................................246.4.Vlerësimi i performancës së personelit të institucioneve parashkollore ........................................................ 316.5.Metodat e punës dhe aktivitetet edukative në institucionet parashkollore ................................................ 336.6.Çështje të tjera me rëndësi në lidhje me institucionet parashkollore ............................................................ 35

7. ARSIMI I PËRGJITHSHËM (SHKOLLA FILLORE, E MESME E ULËT DHE GJIMNAZET) .......................... 397.1. Menaxhimi dhe qeverisja e shkollës ..............................................................................................................................417.2. Koordinatorët e Cilësisë në shkolla .............................................................................................................................. 517.3. Aktivet Profesionale dhe bashkëpunimi mes mësimdhënësve ........................................................................ 557.4. Zhvillimi Profesional i Mësimdhënësve .......................................................................................................................617.5. Vlerësimi i Performancës së Mësimdhënësve .........................................................................................................687.6. Licencimi i mësimdhënësve ............................................................................................................................................ 717.7. Materialet mësimore .......................................................................................................................................................... 767.8. Metodat e punës me nxënës ......................................................................................................................................... 787.9. Metodat e vlerësimit të nxënësve ................................................................................................................................ 827.10. Mësimdhënësit e rinj .......................................................................................................................................................857.11. Pajisjet dhe infrastruktura shkollore ...........................................................................................................................887.12. Çështje të tjera me rëndësi në lidhje me arsimin e përgjithshëm ............................................................... 104

8. ARSIMI I MESËM PROFESIONAL ................................................................................................................. 1098.1. Sinkronizimi me tregun e punës dhe bashkëpunimi me bizneset .................................................................. 1108.2. Praktika Profesionale në shkollat profesionale ......................................................................................................1168.3. Materialet mësimore për shkollat profesionale .....................................................................................................1218.4. Zhvillimi profesional i mësimdhënësve të shkollave profesionale ................................................................1238.5. Reputacioni i shkollave profesionale dhe tërheqja e nxënësve të mirë ..................................................... 1308.6. Çështje të tjera me rëndësi në lidhje me shkollat profesionale .....................................................................133

9. PËRFUNDIM ..................................................................................................................................................... 13710. SHTOJCAT ......................................................................................................................................................138

Shtojca 1. Lista e shkollave të përfshira në hulumtim .................................................................................................138

6


LISTA E SHKURTESAVE

DKA Drejtoria Komunale e Arsimit

FNV Fëmijët me Nevoja të Veçanta

IEAA Institucionet edukative-arsimore dhe aftësuese

IP Institucioni parashkollor

KC Koordinatori i Cilësisë

KDSH Këshilli Drejtues i Shkollës

KEC Qendra për Arsim e Kosovës

KEEN Rrjeti i Kosovës për Arsim dhe Punësim

KKK Korniza e Kurrikulit të Kosovës

MASHT Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

PZHA Plani Zhvillimor i Arsimit

PZHSH Plan Zhvillimor i Shkollës

REF/PP Refuzim ose Pa përgjigje

SHF Shkolla fillore

SHFMU Shkolla fillore dhe e mesme e ulët

SHMU Shkolla e mesme e ulët

SHML Shkolla e mesme e lartë

SMIA Sistemi për Menaxhimin e Informatave në Arsim

TIK Teknologjia e Informacionit dhe e Komunikimit

VPM Vlerësimi i performacës së mësimdhënësve

ZHPM Zhvillimi Profesional i Mësimdhënësve

7


1. PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE

Ky hulumtim paraqet një vlerësim të përgjithshëm të gjendjes së arsimit në nëntë komunat e Kosovës, përf-shirë komunën e Prishtinës, Mitrovicës, Pejës, Prizrenit, Gjakovës, Ferizajt, Gjilanit, Suharekës dhe Dragashit. Për më shumë, ky hulumtim identifikon sfidat, vështirësitë, problemet si dhe zhvillimet pozitive në sektorë dhe nivele të ndryshme të arsimit parauniversitar në këto komuna.

Gjatë periudhës 2017 – 2018, Projekti i financuar nga Bashkimi Evropian “Rrjeti i Kosovës për Arsim dhe Punësim – KEEN” ka mbështetur komunat e lartcekura në hartimin e Planeve Zhvillimore për Arsim (PZHA), me synimin që këto plane lokale strategjike të fushës së arsimit do të zbatohen dhe do të reflektojnë pozitivisht në përmirësimin e cilësisë së arsimit në këto komuna. Në këtë drejtim, ky hulumtim paraqet një pikënisje të monitorimit të zbatimit të planeve zhvillimore për arsim në këto nëntë komuna dhe përfshin aspekte të rëndë-sishme të sektorëve dhe niveleve të ndryshme të arsimit parauniversitar në këto nëntë komuna (kryesisht çështjet që kanë qenë të përfshira edhe në kuadër të PZHA-ve).

Për realizimin e këtij hulumtimi është përzgjedhur një mostër mjaft e madhe nga nëntë komunat e përfshirë në hulumtim. Me qëllim të eksplorimit të çështjeve dhe aspekteve të përfshira në hulumtim nga perspektiva të ndryshme, janë zhvilluar intervista me akterë të sektorëve dhe niveleve të ndryshme të arsimit parauni-versitar të këtyre nëntë komunave, përfshirë, drejtorë komunal të arsimit apo përfaqësues të tyre, drejtorë të institucioneve parashkollore publike, drejtorë të shkollave fillore, të mesme të ulëta dhe të mesme të larta (përfshirë gjimnazet dhe shkollat e mesme profesionale), si dhe edukatorë dhe mësimdhënës nga të gjitha nivelet e arsimit parauniversitar.

Disa nga të gjeturat kryesore të këtij hulumtimi janë si në vijim:

• Drejtoritë Komunale të Arsimit (DKA-të) vazhdojnë të përballen me sfida dhe vështirësi të shumta gjatë funksionimit të tyre të përditshëm, pikërisht si rezultat i mungesës së burimeve njerëzore, profe-sionale dhe financiare.

• Niveli i përfshirjes së fëmijëve në edukimin parashkollor vazhdon të jetë i ulët, trend ky i cili pritet të vazhdojë edhe në vitet vijuese, kryesisht për shkak të mungesës së institucioneve parashkollore pub-like me kosto të përballueshme.

• Një numër i konsiderueshëm i fëmijëve të moshës 5-6 vjeç, përkatësisht 15% e tyre, vazhdojnë të mos jenë të përfshirë në edukimin parafillor. Përqindje më e lartë e mospërfshirjes së fëmijëve në klasën parafillore vërehet në komunën e Prishtinës dhe atë të Prizrenit. Megjithatë, kjo mund të shpjegohet

8


me faktin se në këto komuna veprojnë shumë çerdhe dhe shkolla fillore private, prandaj dhe një numër i madh i fëmijëve vijojnë klasën parafillore në institucione private.

• Sa i përket zhvillimit profesional të edukatorëve, shumica e drejtorëve kanë deklasuar se edukatorët marrin pjesë në 3 deri në 4 trajnime të ndryshme gjatë një viti, përderisa është shqetësues fakti se ndodh që edukatorët e disa institucioneve parashkollore të mos marrin pjesë në asnjë trajnim brenda një viti. Megjithatë, vazhdon të mbetet mjaft prezent fenomeni i mos-mbajtjes së evidencave nga ana e institucioneve edukativo-arsimore për trajnimet që vijon personeli i tyre.

• Vlerësimi i performacës së edukatorëve realizohet një herë në gjysmëvjetor apo një herë në vit, meg-jithëse ka raste kur kjo realizohet edhe më shpesh.

• Bazuar në raportimet e drejtorëve, pothuajse të gjitha shkollat kanë planet zhvillimore të shkollës (PZHSH) dhe shumica dërrmuese e tyre janë të qasshme për mësimdhënësit. Megjithatë, vlerësohet se shpeshherë këto PZHSH janë vetëm dokumente formale të shabllonizuara dhe për rrjedhojë nuk i adresojnë si duhet specifikat, nevojat dhe kërkesat e shkollës përkatëse, prandaj dhe nuk zbatohen sa duhet, përkatësisht nuk e kryejnë rolin dhe funksionin që supozohet që do duhej ta kryenin në funk-sion të menaxhimit dhe qeverisjes së mirë së shkollës.

• Këshillat drejtues të shkollave (KDSH) janë funksionale pothuajse në të gjitha shkollat. Gjithsesi, ekzistenca formale e KDSH-ve nuk është dëshmi që këto organe shkollore funksionojnë si duhet dhe i kryejnë të gjitha detyrat dhe përgjegjësitë që i parasheh ligji dhe dokumentet tjera nënligjore në nivel qendror dhe lokal.

• Shumica e drejtorëve të shkollave të përfshirë në hulumtim kanë treguar se shkollat kanë të emëruar koordinatorët e cilësisë (KC). Megjithatë, gjysma e drejtorëve të shkollave kanë raportuar se KC-të nuk janë liruar nga vëllimi i orëve mësimore që ata kanë pasur si mësimdhënës. Për më shumë, jo të gjithë KC-të e shkollave e kanë të qartë rolin e tyre dhe jo të gjithë i kryejnë punët dhe detyrat e përcaktuara për ta.

• Aktivat profesionale janë funksionale pothuajse në të gjitha shkollat pjesëmarrëse në këtë hulumtim.

• Zhvillimi profesional i mësimdhënësve vazhdon të mbetet një praktikë mjaft e përhapur në Kosovë. Megjithëse, të dhënat nga ky hulumtim tregojnë se nuk ka një analizë apo hulumtim të mirëfilltë për të konstatuar efektet e këtyre trajnimeve. Për më shumë, vlerësohet se trajnimet e mësimdhënësve jo gjithmonë ofrohen në përputhje me nevojat dhe kërkesat e vet mësimdhënësve. Edhe në nivelin e arsimit fillor, të mesëm të ulët dhe të mesëm të lartë, vazhdon të mbetet mjaft prezent fenomeni i mos-mbajtjes së evidencave nga ana e institucioneve arsimore për trajnimet që vijon personeli i tyre.

9


• Vlerësimi i performancës së mësimdhënësve ende nuk ka arritur të stabilizohet si proces dhe ta kryej funksionin e vet të paraparë, posaçërisht në funksion të licencimit të mësimdhënësve. Në këtë drejtim, të dhënat nga ky hulumtim tregojnë se ky proces nuk është kuptuar qartë nga shkollat dhe mësim-dhënësit, dhe për pasojë kemi zbatim të larmishëm të këtij procesi nga shkolla në shkollë.

• Përkundër që licencimi i mësimdhënësve është një proces që ka filluar shumë vite më parë dhe është i rregulluar mjaft mirë me dokumente ligjore e nënligjore, sërish rezulton se në shkollat tona ka më-simdhënës të cilët nuk janë të licencuar. Për më shumë, një numër i konsiderueshëm i mësimdhënësve nuk janë të informuar rreth sistemit të licencimit të mësimdhënësve.

• Mungon bashkëpunimi i shkollave profesionale me bizneset. Programet e ofruara në shkollat profe-sionale nuk janë në përputhje me nevojat e tregut të punës. Për më tepër, të gjeturat nga intervistat e realizuara me shkollat pjesëmarrëse në këtë hulumtim tregojnë se ka shkolla të cilat nuk realizojnë ndonjë analizë lidhur me nevojat e tregut të punës dhe si rrjedhojë nuk bëhet rishikimi i profileve që ofrohen për të reflektuar nevojat e tregut të punës.

• Mungesa e teksteve shkollore dhe materialeve mësimore sidomos për lëndët profesionale, vazhdon të mbetet një sfidë e madhe për shkollat e mesme profesionale.

Në përgjithësi, të gjeturat e këtij hulumtimi tregojnë se arsimi parauniversitar në këto nëntë komuna vazhdon të ballafaqohet me mjaft sfida, vështirësi dhe probleme, të cilat kërkojnë vëmendjen e të gjithë akterëve kom-petentë e përgjegjës dhe adresimin e zgjidhjen e tyre.

10


2. HYRJE

Arsimi cilësor është parakusht për zhvillimin e gjithmbarshëm të vendit dhe shoqërisë. Nisur nga kjo, edhe në Kosovë arsimi vazhdon të konsiderohet si ndër sektorët më të rëndësishëm në vend dhe akterë të ndryshëm vazhdojnë të investojnë në forma dhe aspekte të ndryshme në funksion të përmirësimit të cilësisë në arsim. Pavarësisht kësaj, në përgjithësi vlerësohet se cilësia e arsimit në Kosovë nuk është e kënaqshme dhe ende kërkon investim të vazhdueshëm si nga institucionet shtetërore qendrore e lokale, ashtu edhe nga donatorët vendorë dhe ndërkombëtarë dhe nga shoqëria civile.

Në këtë drejtim, Projekti “Rrjeti i Kosovës për Arsim dhe Punësim - KEEN” ka mbështetur nëntë (9) komu-na të Kosovës në hartimin e Planeve Zhvillimore të Arsimit (PZHA), me synimin që këto dokumente lokale strategjike të fushës së arsimit do të zbatohen dhe do të reflektojnë pozitivisht në përmirësimin e cilësisë së arsimit në këto komuna.

Meqë viti 2018 ka qenë viti i parë i zbatimit të këtyre planeve nga shumica e këtyre nëntë komunave, Projek-ti KEEN ka vendosur që gjatë këtij viti të realizojë një hulumtim të gjerë që përfshin çështje dhe aspekte të ndryshme të arsimit të këtyre komunave, në mënyrë që të paraqitet një vlerësim i përgjithshëm i gjendjes në arsim në këto komuna, përfshirë sfidat, vështirësitë, problemet, trendet dhe zhvillimet pozitive në sektorë dhe nivele të ndryshme të arsimit parauniversitar në këto komuna.

Duke pasur parasysh që arsimi është fushë mjaft e gjerë, ka qenë e pamundur që ky hulumtim të përfshijë gjithçka që lidhet me fushën e arsimit në këto komuna, prandaj është provuar që në kuadër të këtij hulumtimi të përfshihen disa çështje dhe aspekte të rëndësishme, të cilat janë të përfshira edhe në PZHA-të e këtyre ko-munave.

Siç do të shihet gjatë prezantimit të të gjeturave të këtij hulumtimi në kapitujt në vijim të këtij raporti, rezulton se arsimi në komunat e Kosovës vazhdon të ballafaqohet me mjaft sfida, vështirësi dhe probleme, sikundër që ka edhe mjaft trende pozitive dhe zbatim të praktikave të mira në arsimin parauniversitar, qoftë në edukimin parashkollor, në arsimin fillor dhe të mesëm të ulët apo atë të mesëm të lartë (gjimnaze dhe shkolla profesio-nale).

Ky hulumtim paraqet vetëm një pikënisje e përcjelljes së zhvillimeve në fushën e arsimit në këto nëntë komu-na, ndërkaq në vitet në vijim Projekti KEEN planifikon që të realizoj monitorim vjetor të zbatimit të PZHA-ve nga komuna e Prishtinës, Mitrovicës, Pejës, Prizrenit, Gjakovës, Ferizajt, Gjilanit, Suharekës dhe Dragashit.

11


3. QËLLIMI I HULUMTIMIT

1 Projekti “Rrjeti i Kosovës për Arsim dhe Punësim - KEEN” është projekt i financuar nga Bashkimi Evropian dhe i menaxhuar nga Zyra e Bashkimit Evropian në Kosovë. Ky projekt zbatohet nga Qendra për Arsim e Kosovës (KEC), në bashkëpunim me Agjencinë për Promovimin e Punësimit në Kosovë (APPK), Balkan Sunflowers Kosovo (BSFK), Akademinë për Trajnim dhe Asistencë Teknike (ATTA) dhe Stichting SPARK.

Siç është përmendur në pjesën hyrëse të këtij raporti, Projekti “Rrjeti i Kosovës për Arsim dhe Punësim - KEEN”1 ka përkrahur nëntë komuna të ndryshme të Kosovës, përkatësisht komunën e Prishtinës, Mitrovicës, Pejës, Prizrenit, Gjakovës, Ferizajit, Gjilanit, Suharekës dhe Dragashit për hartimin e Planeve Zhvillimore të Arsimit (PZHA) për periudhën pesëvjeçare. PZHA-të e shumicës së komunave janë paraparë të zbatohen gjatë periudhës 2018 – 2022, prandaj dhe viti 2018 ka qenë viti i parë i zbatimit të PZHA-ve në shumicën e këtyre komunave.

Projekti KEEN në kuadër të aktiviteteve të veta e ka të paraparë që të realizojë monitorim vjetor të zbatimit të këtyre PZHA-ve nga komunat dhe ndikimin e zbatimit të tyre. Mirëpo, meqë viti 2018 ka qenë viti i parë i zbatimit të këtyre planeve, në mes të vitit 2018 (kur është realizuar ky hulumtim) ka qenë e pamundur që të bëhet monitorimi i zbatimit të tyre, meqë ende nuk ka kaluar as gjysmë viti që nga fillimi i zbatimit të tyre, prandaj ka qenë e pamundur që të monitorohet niveli i zbatimit të tyre dhe ndikimi i zbatimit të tyre në mes të vitit 2018.

Në pamundësi të realizimit të monitorimit të zbatimit të PZHA-ve në këto nëntë komuna, Projekti KEEN ka vendosur që të realizojë një hulumtim të gjithanshëm me përfshirje të drejtorëve të DKA-ve, drejtorëve të institucioneve parashkollore, SHFMU-ve, gjimnazeve dhe shkollave profesionale, si dhe mësimdhënësve dhe edukatorëve të të gjitha niveleve dhe sektorëve të arsimit parauniversitar të këtyre komunave.

Ky hulumtim kishte për qëllim që të paraqes një vlerësim të përgjithshëm të gjendjes aktuale në fushën e arsimit në këto nëntë komuna, duke përfshirë çështje dhe aspekte të rëndësishme të sektorëve dhe niveleve të ndryshme të arsimit parauniversitar në këto nëntë komuna (kryesisht çështjet që kanë qenë të përfshira edhe në kuadër të PZHA-ve), në mënyrë që të shërbejë si pikë krahasimi për të vlerësuar efektet e zbatimit të PZHA-ve për vitet në vijim.

Po ashtu, ky hulumtim ka për qëllim që t’u shërbejë DKA-ve të këtyre nëntë komunave si orientim se ku t’i përqendrojnë burimet dhe energjitë e tyre në funksion të adresimit të sfidave dhe problemeve më të mëdha të arsimit në komunën e tyre, rrjedhimisht në funksion të përmirësimit të cilësisë së arsimit në komunën e tyre.

12


4. METODOLOGJIA

Për realizimin e këtij hulumtimi është përzgjedhur një mostër mjaft e madhe dhe e larmishme nga nëntë komunat e përfshirë në hulumtim (Prishtina, Mitrovica, Peja, Prizreni, Gjakova, Ferizaji, Gjilani, Suhareka dhe Dragashi). Me qëllim të eksplorimit të çështjeve dhe aspekteve të përfshira në hulumtim nga kënde e per-spektiva të ndryshme, në kuadër të mostrës së këtij hulumtimi janë përfshirë shumë akterë të sektorëve dhe niveleve të ndryshme të arsimit parauniversitar të këtyre nëntë komunave.

MË KONKRETISHT, SI MOSTËR TË PËRFSHIRË NË KËTË HULUMTIM NGA KËTO NËNTË KOMUNA KANË QENË GJITHSEJ 934 PERSONA TË NDARË SI NË VIJIM:

9 DREJTORË të DKA-ve apo përfaqësues të tyre;

15 DREJTORË të institucioneve parashkollore publike,

85 DREJTORË të shkollave fillore dhe të mesme të ulëta,

9 DREJTORË të gjimnazeve,

27 DREJTORË të shkollave të mesme profesionale,

44 EDUKATORË të institucioneve parashkollore publike,

79 MËSIMDHËNËS klasorë të shkollës fillore (të klasës së tretë),

402 MËSIMDHËNËS lëndorë të shkollës së mesme të ulët,

65 MËSIMDHËNËS lëndorë të gjimnazeve,

139 MËSIMDHËNËS të shkollave të mesme profesionale, dhe

60 MËSIMDHËNËS të rinj (të niveleve të ndryshme).

13


Personat e përzgjedhur si mostër për këtë hulumtim kanë qenë me karakteristika të ndryshme, përkatësisht nga të dy gjinitë, të moshave të ndryshme, nga institucioneve parashkollore dhe shkolla të ndryshme (urbane dhe rurale, të vogla dhe të mëdha) etj.

Për realizimin e hulumtimit dhe mbledhjen e të dhënave janë përgatitur pyetësorë të ndryshëm, përmes të cilëve është realizuar intervistimi i personave të përfshirë në mostër. Intervistimi është realizuar nga hulumtues me përvojë dhe të cilët janë trajnuar posaçërisht për nevoja të këtij hulumtimi. Intervistimi është realizuar në fund të gjashtëmujorit të parë të vitit 2018. Pas mbledhjes së të dhënave në terren, ato janë futur në bazën e të dhënave dhe pastaj janë përpunuar rezultatet, të cilat do të prezantohen në kuadër të këtij raporti. Duhet për-mendur se përzgjedhja e mostrës, hartimi i pyetësorëve dhe mbledhja e të dhënave është realizuar nga KEC-i.

Është me rëndësi të përmendet se megjithëse mostra e këtij hulumtimi është mjaft e madhe dhe e larmishme, megjithatë përzgjedhja e saj nuk është bërë në mënyrë të rastësishme. Rrjedhimisht, të gjeturat e këtij hulum-timi nuk mund dhe nuk kanë për qëllim që të përgjithësohen as në nivel të këtyre nëntë komunave e as në nivel të vendit, megjithëse mund të vlerësohet se trendet dhe zhvillimet në fushën e arsimit për këto çështje dhe aspekte që ka përfshirë ky hulumtim janë pak a shumë të ngjashme me të gjeturat e këtij hulumtimi.

Në vijim do të prezantohen të gjeturat e këtij hulumtimi, të ndarë në disa kapituj dhe tema të ndryshme, varë-sisht prej sektorit dhe nivelit të arsimit parauniversitar.

14


5. ASPEKTE TË PËRGJITHSHME TË ARSIMIT NË NIVEL KOMUNAL

Me hyrjen në fuqi të ligjit për arsimin në komunat e Kosovës, para më shumë se një dekade, arsimi në Kosovë ka pësuar një decentralizim të madh, me ç’rast shumë kompetenca dhe përgjegjësi kanë kaluar nga niveli qen-dror në nivelin komunal, me synimin që disa prej tyre të barten tutje deri në nivel shkolle. Fatkeqësisht, edhe pse ka kaluar më shumë se një dekadë që nga fillimi i zbatimit të decentralizimit në arsim në Kosovë, ende nuk ka pasur një vlerësim të gjithanshëm e objektiv se si është zbatuar ky decentralizim, cilat kanë qenë sfidat dhe vështirësitë, cilat kanë qenë pasojat pozitive dhe negative të tij, çfarë është realizuar mirë e çfarë ka dështuar, çfarë duhet të ndryshohet e çfarë duhet të përmirësohet. Në mungesë të një vlerësimi të tillë gjithçka mbetet në nivel të vlerësimeve të përgjithshme dhe subjektive sa i përket suksesit apo mangësive të decentralizimit të arsimit në Kosovë.

Pavarësisht mungesës së një vlerësimi të tillë të gjithanshëm e objektiv për mënyrën dhe efektet e decentral-izimit të arsimit në Kosovë, një gjë mund të thuhet me siguri mjaft të madhe: niveli komunal, përkatësisht Drejtoritë Komunale të Arsimit (DKA-të) në Kosovë nuk kanë qenë të përgatitura dhe nuk kanë pasur, madje ende nuk kanë, burime të mjaftueshme njerëzore dhe profesionale, por edhe financiare, për ta bartur gjithë barrën e kompetencave dhe përgjegjësive që decentralizimi ua ka deleguar DKA-ve. Përveç kësaj, decentral-izimi i arsimit ka paraparë që shumë kompetenca dhe përgjegjësi të barten deri në nivel shkolle, por edhe në këtë rast mund të thuhet se shumica e shkollave kanë pasur dhe kanë po ashtu mungesë të burimeve njerëzore dhe profesionale brenda shkollave për të realizuar këto kompetenca dhe përgjegjësi. Si rezultat i të gjitha këtyre, mjaft procese të rëndësishme të lidhura me arsimin kanë ngecur dhe të gjitha këto reflektojnë në cilësinë jo të mirë të arsimit në Kosovë.

Për të eksploruar sadopak aspektet e tilla, në kuadër të këtij hulumtimi janë intervistuar drejtorët e DKA-ve apo përfaqësues të tyre, të nëntë komunave të përfshira në këtë hulumtim (Prishtina, Mitrovica, Peja, Prizreni, Gjakova, Ferizaji, Gjilani, Suhareka dhe Dragashi). Megjithëse janë pyetur për një gjë elementare siç është trajnimi i personelit të DKA-së sipas nevojave dhe në përputhje me decentralizimin e sistemit të arsimit, vetëm 1/3 e drejtorëve të DKA-ve kanë raportuar se personeli i DKA-së së tyre është trajnuar sipas nevojave të identifikuara dhe në përputhje me strukturën e decentralizuar të sistemit të arsimit, përderisa pjesa tjetër ka raportuar se në DKA-të e tyre nuk ka ndodhur një gjë e tillë. Për më shumë hollësi rreth përgjigjeve të dre-jtorëve të DKA-ve në lidhje me këtë çështje, shihni figurën në vijim.

15


A është trajnuar personeli i DKA-së sipas nevojave të identifikuara dhe në përputhje me strukturën e decentralizuar të sistemit të arsimit?

33+56+11+RGJITHSEJ

9PO

JO

REF/PP

3

5

1

Përveç trajnimit të stafit të DKA-ve, drejtorët e DKA-ve janë pyetur edhe lidhur me rregulloret dhe ud-hëzuesit në nivel komunal për menaxhimin e arsimit. Edhe në këtë aspekt vetëm pak më shumë se gjysma e drejtorëve të DKA-ve kanë treguar se në DKA-në e tyre është janë hartuar rregulloret dhe udhëzuesit mbështetës për menaxhimin e arsimit në nivel komunal. Për më shumë hollësi rreth kësaj, shih figurën në vijim.

A janë hartuar rregulloret dhe udhëzuesit mbështetës përmenaxhimin e arsimit në nivel komunal?

56+22+22+RGJITHSEJ

9PO

JO

REF/PP

5

2

2

16


Të dy të dhënat e mësipërme dëshmojnë për sfidat dhe vështirësitë e shumta që DKA-të ballafaqohen gjatë funksionimit të tyre të përditshëm, pikërisht si rezultat i mungesës së burimeve njerëzore, profesionale dhe financiare. Në funksion të mbështetjes së këtij konstatimi mund të përmendim edhe një fakt tjetër të nxjerrë nga të dhënat e këtij hulumtimi. Vlerësimi i drejtorëve dhe zëvendësdrejtorëve të institucioneve edukativo-ar-simore dhe aftësuese është tashmë detyrë dhe kompetencë e DKA-ve. Të pyetur se a e kanë realizuar vlerë-simin e drejtorëve dhe zëvendësdrejtorëve të institucioneve edukativo-arsimore dhe aftësuese gjatë vitit të fundit, vetëm 1/3 e drejtorëve të DKA-ve kanë raportuar se DKA e tyre e ka realizuar një gjë të tillë, përderisa shumica kanë raportuar se DKA-të e tyre nuk kanë i kanë vlerësuar drejtorët dhe zëvendësdrejtorët. Për më shumë hollësi rreth kësaj çështjeje, shih përgjigjet e drejtorëve të DKA-ve të prezantuara në figurën në vijim.

A janë vlerësuar drejtorët dhezëvendësdrejtorët gjatë vitit të fundit?

33+56+11+RGJITHSEJ

9PO

JO

REF/PP

3

5

1

Drejtorët e DKA-ve të këtyre nëntë komunave janë pyetur edhe për shumë tema, çështje dhe aspekte të ndryshme që lidhen me nivele dhe sektorë të ndryshëm të arsimit parauniversitar, por përgjigjet e tyre në ato do të prezantohen në kuadër të temave përkatëse në kapitujt në vijim, përfshirë edukimin parashkollor, arsimin fillor dhe të mesëm të ulët, gjimnazet dhe shkollat profesionale.

17


EDUKIMI PARASHKOLLOR

6.

18


6. EDUKIMI PARASHKOLLOR

2 Një numër i fëmijëve 5-vjeçarë e vijojnë klasën parafillore dhe po ashtu janë përjashtuar fëmijët e moshës 0-6 muaj, prandaj është llogaritur për 4 gjenerata.

Edukimi parashkollor është i një rëndësie shumë të madhe për fëmijët dhe për zhvillimin e tyre intelektual, emocional dhe social, si dhe për suksesin e tyre në shkollimin e mëtutjeshëm. Pavarësisht rëndësisë, ky nivel i edukimit përballet me shumë sfida dhe probleme të mëdha në mbarë Kosovën. Sfida kryesore lidhet me përfshirjen shumë të ulët të fëmijëve të moshave 0-5 vjeç në edukimin parashkollor në kopshtet dhe çerdhet publike.

6.1. Përfshirja në edukimin parashkollor e fëmijëve të moshave 0–5 vjeç

Sipas statistikave të MASHT-it për vitin shkollor 2017/2018 vetëm rreth 4 mijë fëmijë të moshave 0-5 vjeç vijojnë edukimin parashkollor në kopshtet dhe çerdhet publike. Po sipas këtyre statistikave, nëse shikohen të dhënat sipas klasëve për arsimin fillor, çdo gjeneratë ka rreth 26 mijë nxënës. Bazuar në këtë, mund të thuhet se në Kosovë kemi afërsisht rreth 104 mijë fëmijë të moshave 0-5 vjeç (4 gjenerata2 shumëzuar me 26 mijë fëmijë). Nga kjo rezulton se vetëm afër 4% e fëmijëve të moshave 0-5 vjeç kanë mundësinë të përfshihen në edukimin parashkollor publik, përkatësisht në kopshtet dhe çerdhet publike (meqë vetëm rreth 4 mijë fëmijë përfshihen, ndërsa këto gjenerata kanë rreth 104 mijë fëmijë).

Gjendja e përgjithshme në Kosovë e nivelit të përfshirjes së fëmijëve në edukimin parashkollor reflektohet pak a shumë edhe në nëntë komunat e përfshira në këtë raport, me përjashtim të komunës së Prishtinës, e cila krahasuar me mesataren e Kosovës, ka numër më të madh të institucioneve parashkollore (IP) publike dhe rrjedhimisht edhe numër më të madh të fëmijëve të moshës 0-5 vjeç të përfshirë në edukimin parashkollor në kopshtet dhe çerdhet publike. Në tabelën në vijim janë të paraqitura të dhënat për këto nëntë komuna sa i përket numrit të IP-ve publike dhe numrit të fëmijëve që vijojnë këtë nivel edukimi në këto komuna.

19


Nr. KomunaNumri i institucioneve parashkollore publike

(2017/2018)3

Numri i fëmijëve të moshës 0-5 vjeç të përfshirë në IP publike

(2017/2018)4

1 Prishtina 8 1304

2 Mitrovica 1 261

3 Peja 1 224

4 Gjakova 5 285

5 Prizreni5 0 139

6 Ferizaji 2 303

7 Gjilani 3 195

8 Suhareka 1 50

9 Dragashi6 0 12

3 Statistikat e Arsimit në Kosovë 2017/2018 – MASHT dhe Agjencia e Statistikave të Kosovës.4 Statistikat e Arsimit në Kosovë 2017/2018 – MASHT dhe Agjencia e Statistikave të Kosovës.5 Komuna e Prizrenit nuk ka institucion parashkollor publik (kopsht/çerdhe), ndërsa numri i fëmijëve që vijojnë edukimin parashkollor

në këtë komunë janë duke e vijuar këtë nivel edukimi në shkollat fillore.6 Komuna e Dragashit nuk ka institucion parashkollor publik (kopsht/çerdhe), ndërsa numri i fëmijëve që vijojnë edukimin parashkollor

në këtë komunë janë duke e vijuar këtë nivel edukimi në shkollat fillore.

20


Përveç gjendjes së pasqyruar në statistikat e arsimit për vitin 2017/2018, bazuar në përgjigjet e drejtorëve të DKA-ve të këtyre nëntë komunave, në disa prej këtyre komunave janë hapur disa institucione parashkollore publike gjatë vitit 2018 dhe gjithashtu pritet hapja edhe e disa të tjerave gjatë viti 2019, megjithëse mungojnë të dhënat për kapacitetet që kanë apo do të kenë këto institucione. Në tabelën në vijim janë të paraqitura të dhënat mbi numrin e IP publike të hapura gjatë vitit 2018 dhe sa të tjera parashihen të hapen gjatë vitit 2019.

Nr. Komuna Numri i institucioneve parashkollore publike të hapura gjatë vitit 20187

Numri i institucioneve parashkollore publike të planifikuara të hapen

gjatë vitit 20198

1 Prishtina 2 2

2 Mitrovica 0 1

3 Peja 0 1

4 Gjakova 0 0

5 Prizreni 1 3

6 Ferizaji 2 0

7 Gjilani 1 1

8 Suhareka 1 2

9 Dragashi 0 0

7 Bazuar në përgjigjet e drejtorëve të DKA-ve.8 Bazuar në përgjigjet e drejtorëve të DKA-ve.

21


Përveç intervistimit të drejtorëve të DKA-ve, gjithashtu janë intervistuar edhe 15 drejtorë të institucioneve parashkollore publike të këtyre komunave, të cilët kanë treguar se sa klasë të reja janë hapur gjatë viti 2018 në institucionet parashkollore që ata drejtojnë. Prej tyre, 9 kanë treguar se nuk është hapur asnjë klasë e re, 4 kanë treguar se janë hapur vetëm nga një klasë e re, 1 ka treguar se janë hapur 2 klasë të reja, ndërsa 1 ka treguar se janë hapur 3 klasë të reja.

Nëse shikohet gjendja gjatë vitit shkollor 2017/2018, zhvillimet gjatë vitit 2018 dhe planet për vitin 2019 (edhe nën supozimin se këto plane do të realizohen) për këto nëntë komuna, mund të konstatohet se trendi i rritjes së numrit të IP-ve publike dhe përfshirjes së fëmijëve të moshës 0-5 vjeç në edukimin parashkollor publik është shumë i ngadaltë. Si pasojë, nëse një trend i tillë do të vazhdojë edhe në vitet pasuese, niveli i përfshirjes së fëmijëve në edukimin parashkollor publik do të vazhdojë të mbetet shumë i ulët.

Gjithsesi duhet përmendur se për adresimin dhe zgjidhjen e këtij problemi në këto komuna, por edhe në Kosovë në përgjithësi kërkohen burime të mëdha financiare për investime në infrastrukturë (kopshte dhe çerdhe) dhe personel (udhëheqës, motra edukatore dhe edukatorë/e, staf teknik, etj.). Prandaj, meqë përf-shirja është jashtëzakonisht e ulët në këtë nivel, duhen investime të mëdha, në mënyrë që në vitet e ardhshme të arrihet një përfshirje më e madhe e fëmijëve të moshës 0-5 vjeç në këtë nivel edukimi në mbarë Kosovën. Kjo sfidë do të mund të adresohej edhe përmes partneritetit publiko-privat apo adaptimit të shtëpive të për-shtatshme private për kopshte dhe çerdhe, meqë kjo do të mund të reduktonte koston financiare që do të shkonte për ndërtimin e objekteve të kopshteve dhe çerdheve.

Po ashtu, është me rëndësi të përmendet se një numër i konsiderueshëm i këtyre fëmijëve të moshave 0-5 vjeç vijojnë edukimin parashkollor në kopshtet dhe çerdhet private dhe ky sektor është një tjetër mundësi e mirë për të rritur përfshirjen e fëmijëve në edukimin parashkollor në Kosovë. Megjithatë, sektori privat i edukimit parashkollor, përkatësisht kopshtet dhe çerdhet private në përgjithësi kanë kosto të lartë krahasuar me standardin e jetesës në Kosovë. Përveç kësaj ky mbetet një sektor jo mirë i rregulluar, meqë në njërën anë vlerësohet se një numër i caktuar i kopshteve dhe çerdheve private vazhdojnë të funksionojnë të palicencuara nga MASHT-i, ndërsa në anën tjetër edhe ato që janë të licencuara nuk monitorohen mjaftueshëm nga ana e MASHT-it, në mënyrë që të garantohet cilësia e nevojshme.

6.2 Përfshirja në edukimin parafillor e fëmijëve të moshave 5–6 vjeç

Përveç grupmoshës së fëmijëve 0-5 vjeç, në Kosovë është edhe një numër i konsiderueshëm i fëmijëve të moshës 5-6 vjeç të cilët mbesin të pa përfshirë në edukimin parafillor publik, përkatësisht në klasën parafil-lore, qoftë në kuadër të çerdheve apo në kuadër të objekteve të shkollave fillore. Ky është një problem i madh sepse jo të gjithë nxënësit e klasës së parë në Kosovë kanë nivel të barabartë të edukimit e të njohurive kur fillojnë klasën e parë. Kjo gjithashtu përbën diskriminim të drejtpërdrejt të atyre fëmijëve që nuk ju ofrohet mundësia për ta vijuar klasën parafillore, përkundër që kjo paraqet detyrim ligjor.

Bazuar në statistikat e MASHT-it për vitin shkollor 2017/2018 vetëm afër 23 mijë (22, 721) fëmijë të moshës 5-6 vjeç vijojnë klasën parafillore në kuadër të çerdheve publike apo në kuadër të objekteve të shkollave fillore publike në mbarë Kosovën. Po sipas këtyre statistikave, në të njëjtin vit shkollor janë afër 27 mijë (26,844)

22


nxënës që vijojnë klasën e parë të shkollës fillore. Nga kjo rezulton se afërsisht 4 mijë fëmijë apo afër 15% e fëmijëve të moshës 5-6 vjeç në nivel të Kosovës nuk e vijojnë klasën parafillore.

Ky realitet i mospërfshirjes së të gjithë fëmijëve të moshës 5-6 vjeç në klasën parafillore është prezent edhe te këto nëntë komuna të përfshira në këtë raport, me përjashtim të komunës së Gjilanit dhe komunës së Dra-gashit, për të cilat statistikat tregojnë se kanë gjithëpërfshirje në klasën parafillore. Në tabelën në vijim janë të dhënat për këto nëntë komuna rreth numrit të fëmijëve që vijojnë klasën parafillore në institucionet publike dhe përqindjen e përafërt të fëmijëve që nuk janë të përfshirë në klasën parafillore (e cila është nxjerrë bazuar në diferencën mes numrit të fëmijëve në klasën parafillore dhe numrit të nxënësve në klasën e parë të shkollës fillore gjatë të njëjtit vit shkollor 2017/2018).

23


Nr. Komuna

Numri i fëmijëve të moshës 5-6 vjeç

të përfshirë në klasën parafillore

(2017/2018)9

Numri i nxënësve të përfshirë në klasën e parë të shkollës

fillore (2017/2018)10

Përqindja e përafërt e fëmijëve të moshës 5-6 vjeç të papërfshirë në

klasën parafillore11

1 Prishtina 2230 3445 35 %

2 Mitrovica 1059 1303 19 %

3 Peja 1235 1429 14 %

4 Gjakova 1145 1318 13 %

5 Prizreni 1808 2472 27 %

6 Ferizaji 1685 1823 8 %

7 Gjilani 1288 1233 0 %

8 Suhareka 787 973 19 %

9 Dragashi 378 362 0 %

9 Statistikat e Arsimit në Kosovë 2017/2018 – MASHT dhe Agjencia e Statistikave të Kosovës.10 Statistikat e Arsimit në Kosovë 2017/2018 – MASHT dhe Agjencia e Statistikave të Kosovës.11 Llogaritja e përqindjes është bërë bazuar në parimin se nuk ka dallim shumë të madh në mes të numrit të fëmijëve të dy gjeneratave

me vetëm një vit distancë kohore.

24


Siç mund të shihet në tabelën e mësipërme, në komunën e Prishtinës dhe atë të Prizrenit vërehet përqindje shumë e lartë e fëmijëve që nuk janë të përfshirë në klasën parafillore. Kjo mund të shpjegohet me faktin se në këto komuna veprojnë shumë çerdhe dhe shkolla fillore private, prandaj dhe një numër i madh i fëmijëve vi-jojnë klasën parafillore në institucione private, posaçërisht në çerdhe private, prej të cilave pastaj regjistrohen në shkollat publike në klasën e parë fillore. Po ashtu, vlerësohet se në këto komuna të mëdha e me territor të gjerë, nuk ofrohet klasa parafillore në shkollat e vendeve të thella rurale, sidomos në paralelet e ndara, në të cilat nuk ka të punësuar edukatorë për të punuar me këtë nivel shkollimi.

Duke marrë parasysh rëndësinë e gjithëpërfshirjes së fëmijëve në klasën parafillore, si dhe duke pasur për bazë gjendjen ekzistuese, mund të konstatohet se brenda një periudhe 2-3 vjeçare këto komuna kanë mundësi që të arrijnë të përfshijnë të gjithë fëmijët e moshës 5-6 vjeç në klasën parafillore në institucionet publike. Një gjë e tillë është e mundshme sepse përmes planifikimit të mirë dhe riorganizimit të hapësirave dhe persone-lit ekzistues, mund të krijohen edhe disa paralele për klasat parafillore, ndërsa pjesa tjetër mund të arrihet përmes ndërtimit të anekseve në shkollat ekzistuese dhe punësimit të një numri të vogël të edukatorëve, të cilat nuk mund të kenë kosto të papërballueshme për komunat.

6.3 Zhvillimi profesional i personelit edukativ në institucionet parashkollore

Zhvillimi i vazhdueshëm profesional i personelit edukativ të institucioneve parashkollore është domos-doshmëri në funksion të avancimit dhe përsosjes së vazhdueshme të personelit dhe rrjedhimisht edhe procesit edukativo-arsimor në IP. Trajnimet e vazhdueshme sigurojnë që personeli vazhdimisht do të aftësohet për të zbatuar metoda atraktive dhe efektive në procesin edukativo-arsimor.

Në funksion të eksplorimit të kësaj çështjeje, në kuadër të këtij hulumtimi janë intervistuar 15 drejtorë të IP-ve publike nga shtatë komuna të ndryshme (Prishtina, Mitrovica, Peja, Gjakova, Ferizaji, Gjilani dhe Suhareka). Të pyetur se a analizohen nevojat e institucionit dhe personelit rreth trajnimeve, shumica e tyre (12 drejtorë) kanë raportuar se në institucionet që ata drejtojnë bëhet një analizë e tillë, përderisa pjesa tjetër kanë treguar se nuk bëhet një analizë e tillë. Të gjeturat lidhur me këtë aspekt janë të prezantuara në figurën në vijim.

25


A ka analizë të nevojave të institucionitdhe personelit rreth trajnimeve?

80+20+RGJITHSEJ

15 POJO 123

Organizimi i trajnimeve duke mos qenë në përputhje me nevojat e institucionit dhe të personelit është prak-tikë që duhet shmangur, sepse kjo rrezikon që procesin e trajnimit të personelit ta shndërrojë në një proces tërësisht formal, ku mungon motivimi dhe interesimi i personelit për të vijuar trajnimet, rrjedhimisht tra-jnimet mund të bëhen të padobishme edhe për personelin edhe për institucionin. Prandaj, institucionet në bashkëpunim me personelin duhet të realizojnë analizën e nevojave dhe interesimeve të tyre me rastin e plan-ifikimit të trajnimeve, në mënyrë që çdo trajnim që ofrohet për personelin të jenë në përputhje me interesimet dhe nevojat e tyre.

Përfshirja e personelit edukativ në trajnime të shumta dhe të ndryshme është gjithashtu me rëndësi. Sipas deklarimit të drejtorëve të IP-ve publike të përfshirë në këtë hulumtim, shumica e edukatorëve marrin pjesë në 3 deri në 4 trajnime të ndryshme gjatë një viti, përderisa është shqetësues fakti se ndodh që edukatorët e disa IP-ve të mos marrin pjesë në asnjë trajnim brenda një viti. Të gjeturat nga përgjigjet e drejtorëve të IP-ve lidhur me këtë aspekt janë të prezantuara në figurën në vijim.

26


Në sa trajnime kanë marrë pjesë edukatorët gjatë vitit të fundit??

ASNJË 31-2 23-4 75-6 2

9 OSE MË SHUMË 1

GJITHSEJ 15

Në lidhje me atë se kush i ofron dhe i zbaton këto trajnime që ofrohen për edukatorët e IP-ve, drejtorët kanë treguar se këto trajnime ofrohen dhe zbatohen nga entitete të ndryshme, si nga MASHT, nga DKA, nga OJQ-të dhe organizatat e huaja që ofrojnë trajnime në Kosovë.

Megjithëse shumica e këtyre drejtorëve të IP-ve kanë treguar se institucioni që ata drejtojnë mban evidencë të trajnimeve që ndiqen nga edukatorët (qoftë në formë elektronike qoftë në formë fizike – të shtypur), ende vazhdon të mbetet mjaft prezent fenomeni i mos-mbajtjes së evidencave nga ana e institucioneve edukati-vo-arsimore për trajnimet që vijon personeli i tyre. Për më shumë lidhur me këtë aspekt, hollësitë janë të prezantuara në figurën në vijim.

27


A ka institucioni juaj mekanizëm për mbajtjen e evidencës sëtrajnimeve të ndjekura nga edukatorët?

73+27+RGJITHSEJ

15 POJO 114

Me qëllim të eksplorimit të aspektit të zhvillimit profesional të personelit edukativ të IP-ve publike nga kënd-vështrimi i vet edukatorëve, në kuadër të këtij hulumtimi janë intervistuar edhe 44 edukatorë/e të IP-ve pub-like nga shtatë komuna të ndryshme (Prishtina, Mitrovica, Peja, Gjakova, Ferizaji, Gjilani dhe Suhareka). Të pyetur se cili është trajnimi më i kërkuar nga vet edukatorët, të intervistuarit kanë treguar se trajnimi më i kërkuar nga edukatorët është trajnimi që lidhet me zbatimin e Kurrikulës së Re, pastaj ato që lidhen me gjithëpërfshirjen dhe me fëmijët me nevoja të veçanta. Për më shumë hollësi rreth trajnimeve më të kërkuara nga edukatorët, shihni figurën në vijim.

28


Cili është trajnimi më i kërkuar nga edukatorët

N %

Kurrikula e re 18 40.9

Hap pas hapi 4 9.1

Fëmijë me nevoja të veçanta 5 11.4

Standardet e fasilitimit të të nxënit 2 4.5

Gjithëpërfshirja 5 11.4

Puna me fëmijë 2 4.5

ECDL 1 2.3

Planprogrami 2 4.5

Tjetër 2 4.5

Ref/PP 3 6.8

GJITHSEJ 44

Po ashtu, edukatorët janë pyetur se a kanë mbajtur trajnime në lidhje me disa çështje dhe aspekte që vlerëso-hen se janë shumë të nevojshme për edukatorët dhe për punën e tyre efektive me fëmijët, siç është zbatimi i kurrikulës së re, metodat e reja të mësimdhënies, puna me fëmijë dhe plan-programi. Bazuar në përgjigjet e edukatorëve në lidhje me këtë (detajet janë prezantuar në tabelën në vijim) rezulton se një numër mjaft i lartë i edukatorëve nuk janë përfshirë në trajnime që lidhen me kurrikulën e re dhe kjo është në shpërputhje edhe me vet preferencat e edukatorëve të prezantuara në tabelën paraprake. Në ndërkohë, rezulton se më shumë se gjysma e edukatorëve janë të përfshirë në trajnime që lidhen me metodat e reja të mësimdhënies dhe tra-jnime që lidhen me aktivitetet dhe punën me fëmijë, dhe po ashtu një numër mjaft i lartë përfshihen edhe në trajnime që kanë të bëjnë me plan-programet. Të gjitha detajet e përgjigjeve të edukatorëve në lidhje me këto katër çështje janë prezantuar në tabelën në vijim.

29


A janë trajnimet e mbajtura në lidhje me çështjet dhe aspektet në vijim?

Po Jo Ref/PP Gjithsej

n % n % n % n %

Trajnimet e mbajtura janë rreth kurrikulës së re. 16 36.4 26 59.1 2 4.5 44 100.0

Trajnimet e mbajtura janë rreth metodave të reja të mësimdhënies. 29 65.9 14 31.8 1 2.3 44 100.0

Trajnimet e mbajtura janë rreth aktiviteteve dhe punës me fëmijë. 26 59.1 17 38.6 1 2.3 44 100.0

Trajnimet e mbajtura janë rreth ndërtimit të plan-programit. 19 43.2 24 54.5 1 2.3 44 100.0

Për fund, është kërkuar nga edukatorët e intervistuar që të tregojnë vlerësimet dhe qëndrimet e tyre edhe për dy çështje që lidhen me trajnimet. E para ka të bëjë me faktin se sa të dobishme për procesin edukativ janë trajnimet që ata ndjekin. Në lidhje me këtë, pjesa dërrmuese e edukatorëve kanë treguar se trajnimet ju ndihmojnë në procesin edukativ. Detajet për këtë janë prezantuar në figurën si në vijim.

30


Trajnimet ju ndihmojnë në procesin edukativ.

PAJTOHEM PLOTË-SISHT 35

PAJTOHEM 7NUK PAJTOHEM

ASPAK 1REF/PP 1

GJITHSEJ 44

Po ashtu, edukatorëve ju është kërkuar që të japin një vlerësim të tyre se sa kanë qenë të përgatitur trajnerët, të cilët kanë ofruar trajnime. Bazuar në përgjigjet e tyre, rezulton se në shumicën e rasteve trajnerët janë të përgatitur rreth temës së trajnimit që ata mbajnë. Hollësitë për këtë janë prezantuar në figurën në vijim.

31


Trajnerët janë të përgatitur rreth temës së trajnimit.

PAJTOHEM PLOTËSISHT 21

PAJTOHEM 17NUK PAJTOHEM 2NUK PAJTOHEM

ASPAK 1REF/PP 3

GJITHSEJ 44

6.4 Vlerësimi i performancës së personelit të institucioneve parashkollore

Vlerësimi i performacës së edukatorëve që punojnë në institucionet parashkollore tashmë është një kërkesë, e cila pritet të zbatohet për të gjithë personelin edukativ që punojnë në IP-të publike. Prandaj, edhe në lidhje me këtë çështje janë pyetur 15 drejtorët e IP-ve publike nga shtatë komuna të ndryshme (Prishtina, Mitrovica, Peja, Gjakova, Ferizaji, Gjilani dhe Suhareka). Bazuar në përgjigjet e tyre, rezulton se në shumicën e rasteve vlerësimi i performacës së edukatorëve realizohet një herë në gjysmëvjetor apo një herë në vit, megjithëse ka raste kur kjo bëhet edhe më shpesh. Për më shumë hollësi rreth kësaj, shihni figurën në vijim.

32


Sa shpesh bëhet vlerësimi i performancës së edukatorëve?

NJË HERË NË MUAJ 1NJË HERË NË TRE

MUAJ 1NJË HERË NË

GJYSMËVJETOR 8NJË HERË NË VIT 5

GJITHSEJ 15Drejtorët e IP-ve të përfshirë në këtë hulumtim gjithashtu janë pyetur rreth akterëve apo palëve të përfshira në vlerësimin e performancës së edukatorëve të IP-ve (vet edukatorët, drejtori i IP-së, inspektorati i arsimit apo koordinatori i cilësisë). Përgjigjet e 15 drejtorëve të IP-ve në lidhje me këtë çështje janë prezantuar në tabelën në vijim dhe aty vërehet se ka mjaft dallime sa i përket përfshirjes së palëve që e realizojnë vlerësimin e per-formacës së edukatorëve. Për më shumë hollësi shihni tabelën në vijim.

Kush nga akterët/palët në vijim e realizon vlerësimin e performancës së edukatorëve?


n % n % n % n %

Vlerësimin e realizon vetë edukatori. 4 26.7 8 53.3 3 20.0 15 100.0

Vlerësimin e realizon drejtori i IP-së. 14 93.3 1 6.7 0 0.0 15 100.0

Vlerësimin e realizon Inspektorati i Arsimit. 9 60.0 4 26.7 2 13.3 15 100.0

Vlerësimin e realizon Koordinatori i Cilësisë. 1 6.7 11 73.3 3 20.0 15 100.0

33


Lidhur me vlerësimin e performacës së edukatorëve, drejtorëve iu është kërkuar që të raportojnë se a marrin ata informata kthyese rreth vlerësimit të performacës pas realizimit të saj. Bazuar në përgjigjet e tyre, në pjesën dërrmuese të rasteve ata marrin informata kthyese rreth vlerësimit të performancës së edukatorëve. Për më shumë rreth kësaj, shih figurën në vijim.

A merrni informatë kthyese rrethvlerësimit të performancës?

87+13+RGJITHSEJ

15 POJO 132

6.5 Metodat e punës dhe aktivitetet edukative në institucionet parashkollore

Përdorimi i metodave të ndryshme të punës dhe organizimi i aktiviteteve të larmishme nga ana e edukatorëve për fëmijët që vijojnë edukimin parashkollor e bën tërheqës dhe të dobishëm procesin edukativo-arsimor për fëmijët.

Pikërisht për të parë se çfarë metoda dhe aktivitete edukative dhe sa shpesh ato zbatohen nga edukatorët gjatë procesit edukativo-arsimor me fëmijët, për këtë janë pyetur 44 edukatorë/et e IP-ve publike nga shtatë komu-na të ndryshme (Prishtina, Mitrovica, Peja, Gjakova, Ferizaji, Gjilani dhe Suhareka), të cilët kanë qenë pjesë e këtij hulumtimi.

Bazuar në përgjigjet e dhëna nga edukatorët mund të konstatohet se në institucionet parashkollore përdoren mjaft shumë dhe mjaft shpesh metoda të ndryshme të punës dhe aktivitete të ndryshme gjatë procesit edu-kativo-arsimor me fëmijët parashkollorë. Sipas kësaj, IP-të dhe edukatorët kontribuojnë shumë që te fëmijët

34


parashkollorë të kultivohen aftësi dhe shkathtësi të ndryshme të nevojshme për këto grup-mosha, si dhe kon-tribuojnë që procesi edukativo-arsimor të jetë interesant dhe atraktiv për fëmijët.

Për të parë se cilat metoda dhe aktivitete dhe sa shpesh ato përdoren nga ana e edukatorëve në procesin edu-kativo-arsimor me fëmijët parashkollorë, përgjigjet janë paraqitur në tabelën përmbledhëse në vijim.

Sa shpesh përdoren metodat e mëposhtme të punës me fëmijë?

Më pak se

një herë në

muaj

Të paktën

një herë në

muaj

Të paktën

një herë në

javë

Të paktën

një herë

gjatë orës

mësimore

Ref/PP Gjithsej

n % n % n % n % n % n %

Sa shpesh mësojnë fëmijët përmes teknologjisë në klasë (video, internet, kompjuter)?

21 47.7 8 18.2 11 25.0 2 4.5 2 4.5 44 100.0

Sa shpesh janë të përfshirë fëmijët në mësim duke përdorur ilustrime (grafe, diagrame, tabela, harta)?

2 4.5 4 9.1 17 38.6 21 47.7 0 0.0 44 100.0

Sa shpesh lexojnë fëmijët me zë? 17 38.6 5 11.4 6 13.6 14 31.8 2 4.5 44 100.0

Sa shpesh bëjnë fëmijët ushtrime fizike?

2 4.5 0 0.0 1 2.3 41 93.2 0 0.0 44 100.0

Sa shpesh bëjnë fëmijët ushtrime praktike emocionale?

3 6.8 6 13.6 13 29.5 22 50.0 0 0.0 44 100.0

Sa shpesh janë të përfshirë fëmijët në lojëra mësimore dhe argëtuese?

1 2.3 0 0.0 9 20.5 34 77.3 0 0.0 44 100.0

35


Sa shpesh përdoren metodat e mëposhtme të punës me fëmijë?

Më pak se

një herë në

muaj

Të paktën

një herë në

muaj

Të paktën

një herë në

javë

Të paktën

një herë

gjatë orës

mësimore

Ref/PP Gjithsej

n % n % n % n % n % n %

Sa shpesh janë të përfshirë fëmijët në shfaqje teatrale, këndim apo vallëzim – aktivitete jashtë-kurrikulare?

7 15.9 10 22.7 22 50.0 5 11.4 0 0.0 44 100.0

Sa shpesh përdorin fëmijët punëdore ose modele për zgjidhjen e problemeve?

4 9.1 6 13.6 21 47.7 13 29.5 0 0.0 44 100.0

6.6 Çështje të tjera me rëndësi në lidhje me institucionet parashkollore

Institucionet parashkollore publike përballen me shumë sfida e vështirësi të natyrave të ndryshme, por në pamundësi për t’i përfshirë të gjitha ato në kuadër të këtij hulumtimi, së paku ky hulumtim ka adresuar edhe tri çështje të rëndësishme në lidhje me këshillat drejtues, me punësimin e psikologëve në IP dhe në lidhje me takimet me prindërit. Në lidhje me këto çështje janë pyetur 15 drejtorët e IP-ve publike nga shtatë komuna të ndryshme (Prishtina, Mitrovica, Peja, Gjakova, Ferizaji, Gjilani dhe Suhareka).

Sa i përket Këshillave Drejtues të IP-ve, pothuajse të gjithë drejtorët kanë raportuar se institucionet parashkol-lore që ata drejtojnë i kanë këshillat drejtues. Hollësitë e përgjigjeve të tyre janë prezantuar në figurën në vijim.

36


A ka institucioni Këshill Drejtues?

93+7+RGJITHSEJ

15 POJO 141

Ndërsa sa i përket punësimit të psikologëve në IP rezulton se gjendja nuk është fare e kënaqshme, meqë 80% e drejtorëve kanë treguar se institucioni që ata drejtojnë nuk ka të punësuar psikolog. Në ndërkohë, vlerësohet se psikologu mund të jap kontribut të madh në adresimin e nevojave të fëmijëve dhe edukatorëve që punojnë në IP. Për më shumë hollësi në lidhje me punësimin e psikologëve në IP-të publike, shihni figurën në vijim.

A ka psikolog në institucionin tuaj?

20+80+RGJITHSEJ

15 POJO 312

37


Sa i përket organizimit të takimeve me prindër, bazuar në përgjigjet e drejtorëve të IP-ve, rezulton se në shu-micën e IP-ve takimet me prindër organizohen 1 deri 2 herë në muaj, megjithëse në disa IP këto takime orga-nizohen edhe më shpesh. Për më shumë hollësi për shpeshtësinë e takimeve me prindër në IP, shihni tabelën në vijim.

Sa shpesh mbani takime me prindër gjatë muajit?

N %

1-2 9 60.0

3-4 2 13.3

9-10 1 6.7

Më shumë se 10 2 13.3

Ref/PP 1 6.7

GJITHSEJ 15

38


39


ARSIMI I PËRGJITHSHËM(shkolla fillore, e mesme e ulët dhe gjimnazet)

7.

40


7. ARSIMI I PËRGJITHSHËM (shkolla fillore, e mesme e ulët dhe gjimnazet)

12 Statistikat e Arsimit në Kosovë 2017/2018 – MASHT dhe Agjencia e Statistikave të Kosovës.13 Statistikat e Arsimit në Kosovë 2017/2018 – MASHT dhe Agjencia e Statistikave të Kosovës.

Arsimi i përgjithshëm në Kosovë, që përfshin shkollën fillore, të mesme të ulët dhe gjimnazet absorbon num-rin më të madh të nxënësve në gjithë sistemin parauniversitar të arsimit në Kosovë. Sipas statistikave zyrtare të MASHT-it12, 240,782 nxënës janë të përfshirë në arsimin e detyruar (shkolla fillore – klasat 1 – 5 dhe shkolla e mesme e ulët – klasat 6-9), ndërsa në shkollimin e mesëm të lartë të përgjithshëm, përkatësisht në gjimnaze (klasat 10-12) janë të përfshirë gjithsej 40,608 nxënës. Nisur nga fakti se në gjithë sistemin parauniversitar të arsimit në Kosovë (që prej edukimit parashkollor e deri te shkollimi i mesëm i lartë) janë të përfshirë gjithsej 354,454 fëmijë dhe nxënës13, rezulton se afër 80% (konkretisht 79.39%) e të gjithë nxënësve të arsimit parau-niversitar në Kosovë janë të përfshirë në arsimin e përgjithshëm, përkatësisht në SHFMU dhe Gjimnaze. Nga të gjitha këto rezulton se arsimi i përgjithshëm në Kosovë është i një rëndësie të jashtëzakonshme për shkak të ndikimit të madh që ka në vend dhe në shoqëri.

Me gjithë rëndësinë e jashtëzakonshme të arsimit të përgjithshëm, sikurse edhe nivelet dhe sektorët tjerë të ar-simit parauniversitar në Kosovë, edhe arsimi i përgjithshëm ballafaqohet me sfida dhe probleme të shumta, të cilat reflektojnë në cilësinë jo të mirë të arsimit në Kosovë. Prandaj kjo fushë është përfshirë në kuadër të këtij hulumtimi, me qëllim të eksplorimit të gjendjes dhe zhvillimeve aktuale të fushave, çështjeve dhe aspekteve të ndryshme që lidhen me arsimin e përgjithshëm në nëntë komunat e përfshira në këtë hulumtim (Prishtina, Mitrovica, Peja, Prizreni, Gjakova, Ferizaji, Gjilani, Suhareka dhe Dragashi).

Me qëllim të eksplorimit nga perspektiva të ndryshme të këtyre fushave, çështjeve e aspekteve të arsimit të përgjithshëm në këto nëntë komuna, për nevoja të këtij hulumtimi, përveç drejtorëve të DKA-ve të këtyre komunave, janë intervistuar edhe shumë drejtorë dhe mësimdhënës të niveleve dhe kategorive të ndryshme të arsimit të përgjithshëm nga këto nëntë komuna.

Më konkretisht, në këto nëntë komuna janë intervistuar gjithsej 94 drejtorë të shkollave (85 drejtorë të SHF-MU-ve dhe 9 drejtorë të gjimnazeve), janë intervistuar 467 mësimdhënës lëndorë (402 mësimdhënës të SHMU-ve dhe 65 mësimdhënës të gjimnazeve), janë intervistuar 79 mësimdhënës klasorë (mësimdhënës të klasave të treta të shkollës fillore), si dhe janë intervistuar 60 mësimdhënës të rinj (55 mësimdhënës të SHF-MU-ve dhe 5 mësimdhënës të gjimnazeve), të cilët kanë filluar së fundmi punën si mësimdhënës në shkolla.

41


Bazuar në përgjigjet e të gjitha këtyre palëve të përfshira në këtë hulumtim, në vijim janë prezantuar të dhënat e dalura nga ky hulumtim për fusha, çështje, aspekte dhe tema të ndryshme.

7.1. Menaxhimi dhe qeverisja e shkollës

Menaxhimi dhe qeverisja e shkollës është faktor përcaktues se si do të funksionojnë proceset tjera në përg-jithësi në shkollë. Prandaj aspektet e menaxhimit dhe qeverisjes së shkollës janë rregulluar me disa akte ligjore dhe nënligjore në Kosovë, të cilat së paku formalisht duket që zbatohen mjaftueshëm në shkollat tona. Nisur nga fakti se secila shkollë duhet ta ketë Planin Zhvillimor të Shkollës (PZHSH), drejtorët e shkollave të përf-shirë në këtë hulumtim janë pyetur se a ka shkolla e tyre PZHSH dhe a është ky plan i qasshëm për mësim-dhënësit. Bazuar në raportimet e drejtorëve, pothuajse të gjitha shkollat kanë PZHSH dhe shumica dërrmuese e tyre janë të qasshme për mësimdhënësit. Për më shumë hollësi shih figurat në vijim.

A ka shkolla plan zhvillimor?

N %

Po 93 98.9

Ref/PP 1 1.1

GJITHSEJ 94

42


Nëse po, a është i qasshëm për mësimdhënësit?

N %

Po 89 94.7

Jo 4 4.3

Ref/PP 1 1.1

GJITHSEJ 94

Megjithëse të dhënat tregojnë që formalisht pothuajse të gjitha shkollat kanë PZHSH (kjo edhe për faktin se secili kandidat për drejtor shkolle duhet të konkurrojë për drejtor me PZHSH), vlerësohet se shpeshherë këto PZHSH janë vetëm dokumente formale të shabllonizuara dhe për rrjedhojë nuk i adresojnë si duhet specifikat, nevojat dhe kërkesat e shkollës përkatëse, prandaj dhe nuk zbatohen sa duhet, përkatësisht nuk e kryejnë rolin dhe funksionin që supozohet që do duhej ta kryenin në funksion të menaxhimit dhe qeverisjes së mirë së shkollës.

Një mekanizëm tjetër ligjor i paraparë për menaxhimin e shkollës është edhe Këshilli Drejtues i Shkollës (KDSH), i cili në përbërjen e vet përfshinë akterë të ndryshëm me interes, si: prindërit, mësimdhënësit, ko-munitetin, drejtorin e shkollës dhe nxënësit. Bazuar në raportimin e drejtorëve të shkollave të përfshirë në këtë hulumtim, pothuajse të gjitha shkollat kanë KDSH funksional. Për më shumë hollësi në lidhje me këtë, shih figurën në vijim.

A ka shkolla Këshill Drejtues funksional?

N %

Po 93 98.9

Ref/PP 1 1.1

GJITHSEJ 94

43


Bazuar në përgjigjet e drejtorëve të shkollave rezulton se në shumicën e shkollave KDSH takohet së paku një herë në tre muaj, megjithëse në disa shkolla takohet edhe më shpesh, së paku një herë në muaj, kurse në fare pak shkolla KDSH takohet vetëm një herë në gjysmëvjetor ose një herë në vit. Për më shumë hollësi rreth shpeshtësisë së takimeve të KDSH-së, shihni figurën në vijim.

Sa shpesh takohet Këshilli Drejtues?

N %

1 herë në muaj 17 18.1

1 herë në tre muaj 68 72.3

1 herë në gjysmëvjetor 8 8.5

1 herë në vit 1 1.1

GJITHSEJ 94

Gjithsesi, ekzistenca formale e KDSH-ve nuk është dëshmi që këto organe shkollore funksionojnë si duhet dhe i kryejnë të gjitha detyrat dhe përgjegjësitë që i parasheh ligji dhe dokumentet tjera nënligjore në nivel qendror dhe lokal. Kjo më së miri dëshmohet nga të dhënat në tabelën në vijim, në të cilën janë përmbledhur përgjigjet e drejtorëve të shkollave në pyetjet se a i kryen KDSH detyrat dhe përgjegjësitë e caktuara, për të cilat supozohet se KDSH ka rol kryesor ose të rëndësishëm. Vet fakti se ka përgjigje të ndryshme në lidhje me këto çështje tregon se KDSH-të ose nuk i kanë të qarta detyrat dhe përgjegjësitë e tyre ose nuk i zbatojnë ato në përpikëri. Për më shumë hollësi rreth përgjigjeve të drejtorëve të shkollave në lidhje me atë se cilat detyra dhe përgjegjësi i kryejnë KDSH-të në shkolla, shihni tabelën në vijim.

44


A i kryen Këshilli Drejtues i Shkollës (KDSH) detyrat dhe përgjegjësitë e mëposhtme?


n % n % n % n %

KDSH sigurohet që shkolla të ketë të gjitha dokumentet rreth të hyrave dhe shpenzimeve të shkollës.

80 85.1 14 14.9 0 0.0 94 100.0

KDSH harton rregullat e shkollës për të promovuar ambient miqësor dhe të sigurt.

73 77.7 19 20.2 2 2.1 94 100.0

KDSH miraton listën e teksteve dhe materialeve tjera shkollore të propozuara nga mësimdhënësit.

39 41.5 53 56.4 2 2.1 94 100.0

KDSH kontribuon në hartimin e planit zhvillimor të shkollës. 83 88.3 11 11.7 0 0.0 94 100.0

KDSH diskuton mbi performancën e shkollës, zhvillimin profesional të mësimdhënësve dhe parandalimin e braktisjes së shkollës.

83 88.3 10 10.6 1 1.1 94 100.0

KDSH themelon ekipin për parandalim dhe reagim ndaj braktisjes dhe mos regjistrimit.

74 78.7 20 21.3 0 0.0 94 100.0

KDSH zgjedhë përfaqësues që të marrin pjesë në cilësinë e vëzhguesve gjatë emërimit të drejtorit, zëvendësdrejtorit dhe mësimdhënësve të shkollës.

83 88.3 10 10.6 1 1.1 94 100.0

KDSH miraton aktivitetet jashtëkurrikulare të shkollës. 81 86.2 13 13.8 0 0.0 94 100.0

KDSH planifikon buxhetin e shkollës. 58 61.7 30 31.9 6 6.4 94 100.0

KDSH miraton planin buxhetor të shkollës. 66 70.2 27 28.7 1 1.1 94 100.0

KDSH merr vendime për shfrytëzimin e fondeve nga donatorët dhe kontributet e prindërve.

68 72.3 25 26.6 1 1.1 94 100.0

Drejtorët e shkollave janë personat kyç që e mbajnë barrën dhe përgjegjësinë kryesore të menaxhimit të shkol-lave. Edhe për shkak të legjislacionit ekzistues edhe për shkak të praktikave jo të mira në shumicën e komunave

45


të Kosovës në raport me drejtorët e shkollave ekziston një përshtypje e përgjithshme se ata janë shpeshherë të politizuar, përkatësisht vendosen në pozitat e tyre nga ndikimet partiake që qeverisin me komunën përkatëse. Përmes të dhënave të këtij hulumtimi është vështirë të konstatohet drejtpërdrejtë një gjë e tillë meqë vet dre-jtorët kanë qenë të përfshirë në hulumtim, por në mënyrë të tërthortë një konstatim i tillë mund të mbështetet edhe nga të dhënat e këtij hulumtimi.

Të pyetur se kur janë emëruar drejtor shkolle, nga 94 drejtorë të shkollave të përfshirë në këtë hulumtim, 64 prej tyre ose rreth 68% e drejtorëve kanë treguar se janë emëruar drejtor shkolle në periudhën e fundit 2014 – 2018. Për më shumë hollësi në lidhje me këtë shihni figurën në vijim. Bazuar në këtë raportim, tërthorazi mund të kuptohet që emërimi i drejtorëve të shkollave bëhet nën ndikimin e qeverisjes komunale dhe rrjed-himisht pozita e drejtorit të shkollës nuk është një pozitë stabile profesionale, e cila do të mund të siguronte karrierë të sigurt dhe afatgjate për personat e interesuar dhe me prirje për pozita të tilla. Pikërisht si rezultat i kësaj, shumë mësimdhënës të përgatitur e të interesuar për drejtorë të shkollave vendosin të mos konkurrojnë e të mos zgjidhen drejtor shkolle, sepse frikësohen që me ndryshimet në qeverisjen lokale mund të largohen shumë lehtë nga pozita e tillë.

46


Kur është emëruar drejtori i shkollës?

N %

Ref/PP 3 3.2

1995 2 2.1

2000 1 1.1

2003 2 2.1

2005 1 1.1

2006 2 2.1

2008 1 1.1

2009 3 3.2

2010 6 6.4

2011 1 1.1

2012 3 3.2

2013 5 5.3

2014 20 21.3

2015 9 9.6

2016 11 11.7

2017 20 21.3

2018 4 4.3

GJITHSEJ 94

Menaxhimi i mirë i shkollës lidhet shumë edhe me autonominë dhe kompetencën që ka shkolla për të ven-dosur për aspekte të ndryshme që lidhen me shkollën, posaçërisht për buxhetin dhe shpenzimet e shkollës. Të pyetur se a vendos vet shkolla për shpenzimet e shkollës, shumica e drejtorëve të përfshirë në hulumtim kanë treguar që shkolla vendos për shpenzimet e veta, por mbi 1/3 kanë raportuar se shkolla nuk vendos për shpenzimet e veta. Për më shumë hollësi në lidhje me këtë shihni figurën në vijim.

47


A vendos shkolla për shpenzimet e shkollës

64+35+1+RGJITHSEJ

94PO

JO

REF/PP

63.8%

35.1%

1.1%

Duket se në këtë drejtim kanë punuar edhe DKA-të, meqë 8 nga 9 drejtorët e DKA-ve të nëntë komunave të përfshirë në këtë hulumtim kanë treguar se shkollat janë trajnuar për menaxhimin financiar. Për më shumë detaje shih përgjigjet e drejtorëve të DKA-ve në figurën në vijim.

A është bërë trajnimi i shkollave dheDKA-së për menaxhim financiar?

89+11+RGJITHSEJ

9 POJO 81

Edhe raportimi dhe mbajtja e evidencave është një aspekt i rëndësishëm i menaxhimit të shkollës, gjë për të cilën duket se shumë shkolla ngecin. Të pyetur se a dorëzon drejtori i shkollës raport financiar çdo tre muaj në

48


KDSH, vetëm pak më shumë se gjysma e drejtorëve kanë treguar se ata e bëjnë një gjë të tillë, përderisa pjesa tjetër kanë treguar se nuk dorëzojnë raporte të tilla tremujore. Për më shumë hollësi në lidhje me këtë shih figurën në vijim.

Drejtori i shkollës dorëzon raportfinanciar çdo tre muaj tek këshilli drejtues.

57+42+1+RGJITHSEJ

94PO

JO

REF/PP

57.4%

41.5%

1.1%

Ndërsa sa i përket raportit vjetor të punës së shkollës, duket që gjendja është më e mirë, meqë pjesa dërrmuese e drejtorëve kanë raportuar se shkolla e tyre harton raport vjetor të punës, ku përfshihen nota mesatare e nx-ënësve, mësimdhënësit, trajnimet, buxheti, infrastruktura, etj. Për më shumë hollësi rreth kësaj shihni figurën në vijim.

49


A harton shkolla ndonjë raport vjetor të punës (nota mesatare epërgjithshme, mësimdhënësit, trajnimet, buxheti, infrastruktura)?

93+7+RGJITHSEJ

94 POJO 92.6%7.4%

Po ashtu, pjesa dërrmuese e shkollave kanë treguar se e shfrytëzojnë Sistemin për Menaxhimin e Informatave në Arsim (SMIA) për të raportuar të gjitha të dhënat dhe statistikat e shkollës në nivel qendror, megjithëse mbetet shqetësues fakti që ende ka shkolla që nuk e shfrytëzojnë SMIA-n. Për më shumë hollësi rreth kësaj çështje shihni figurën në vijim.

A shfrytëzohet nga shkolla Sistemi për Menaxhimine Informatave në Arsim (SMIA)?

94+6+RGJITHSEJ

94 POJO 93.6%6.4%

Vlerësohet se menaxhimit dhe funksionimit të mirë të shkollës i kontribuon edhe bashkëpunimi i mirë i shkollës me prindërit. Në këtë pikë duket se bashkëpunimi mes shkollave dhe prindërve është i kënaqshëm, së

50


paku formalisht, meqë më shumë se gjysma e drejtorëve të shkollave kanë raportuar se në shkollat e tyre mba-hen 4 mbledhje me prindër brenda vitit, ndërsa në shumë shkolla mbahen edhe më shumë se 4 mbledhje me prindër brenda vitit. Për më shumë hollësi rreth kësaj teme shihni figurën në vijim.

Sa mbledhje të prindërve organizohen gjatë vitit?

N %

0 1 1.1

1 1 1.1

2 8 8.5

3 10 10.6

4 49 52.1

5 13 13.8

6 8 8.5

9 1 1.1

10 1 1.1

12 1 1.1

Ref/PP 1 1.1

GJITHSEJ 94

Aspekti i fundit për të cilin janë pyetur drejtorët e shkollave të përfshirë në këtë hulumtim në lidhje me me-kanizmat e shkollës, është funksionaliteti i ekipit shkollor për parandalimin e braktisjes dhe mos-regjistrimit të nxënësve në shkollë. Për këtë çështje shumica e shkollave kanë raportuar se i kanë funksionale ekipet shkol-lore për parandalimin e braktisjes dhe mos-regjistrimit të nxënësve në shkollë. Për më shumë hollësi rreth kësaj teme shih figurën në vijim.

51


A është funksional ekipi për parandalimine braktisjes dhe mos-regjistrimit?

79+20+1+RGJITHSEJ

94PO

JO

REF/PP

78.7%

20.2%

1.1%

7.2 Koordinatorët e Cilësisë në shkolla

Legjislacioni i arsimit në Kosovë parasheh shumë mekanizma, instrumente dhe praktika për sigurimin e cilë-sisë në arsimin parauniversitar. Njëri nga këta mekanizma është edhe Koordinatori i Cilësisë (KC) në shkolla, mekanizëm i cili është përfshirë së voni në sistemin e arsimit parauniversitar në Kosovë dhe tashmë, së paku formalisht, shumica e shkollave kanë KC. Sikur edhe për shumë mekanizma e praktika të tjera, përtej aspektit legjislativ e teorik, edhe sa i përket KC-ve në rrafshin praktik duket që ka probleme dhe vështirësi në zbatim, meqë KC-të jo gjithmonë janë zgjedhur personat e duhur dhe jo gjithmonë kryejnë detyrat dhe përgjegjësitë që u janë përcaktuar.

Sa i përket KC-ve, shumica e drejtorëve të shkollave të përfshirë në hulumtim kanë treguar se KC i shkollës së tyre është përzgjedhur dikush nga personeli i shkollës dhe i cili ka përvojë në arsim. Për më shumë hollësi rreth kësaj shih dy figurat në vijim.

52


A është koordinatori nga personeli i shkollës?

83+17+RGJITHSEJ

94 POJO 83.0%17.0%

A ka koordinatori përvojë në arsim (diplomë në edukim, mësimdhënës, trajner në edukim)?

85+2+13+RGJITHSEJ

94PO

JO

REF/PP

85.1%

2.1%

12.8%

Megjithëse KC-të e shkollave kanë detyra e përgjegjësi të shumta, gjysma e drejtorëve të shkollave kanë rapor-tuar se KC-të nuk janë liruar nga vëllimi i orëve mësimore që ata kanë pasur si mësimdhënës, ndërsa rreth 1/3 kanë raportuar se ata janë liruar. Për më shumë rreth kësaj shih figurën në vijim.

53


A është liruar Koordinatori mësimdhënës nga vëllimi i orëve mësimore që i ka?

32+50+18+RGJITHSEJ

94PO

JO

REF/PP

31.9%

50.0%

18.1%

Megjithëse pozita e KC-ve është një pozitë e re, me detyra e përgjegjësi të shumta, për të cilat kërkohet për-gatitje e madhe përmes trajnimeve të specializuara, sërish afër 1/5 e drejtorëve të shkollave të përfshirë në këtë hulumtim kanë treguar se KC-të e shkollave të tyre nuk kanë ndjekur trajnime që ndërlidhen me punën dhe përgjegjësitë e tyre. Për më shumë hollësi rreth këtij fakti shihni figurën në vijim.

A ka ndjekur Koordinatori trajnime që ndërlidhen me punën dhe përgjegjësitë e tij/saj?

64+19+17+RGJITHSEJ

94PO

JO

REF/PP

63.8%

19.1%

17.0%

Se ka probleme praktike në çështjen e angazhimit të KC-ve të shkollave këtë e dëshmon edhe fakti se ka përg-jigje të ndryshme nga drejtorët e shkollave në lidhje me kriteret që janë përdorur për përcaktimin e KC-ve në shkolla. Përderisa shumica e drejtorëve raportojnë që KC nuk është përzgjedhur mësimdhënësi me pak orë mësimore, por mësimdhënësi më i angazhuar në orë mësimore e aktivitete, ka edhe mjaft shkolla që rapor-tojnë se si KC janë përzgjedhur pikërisht mësimdhënësit që kanë pak orë mësimore. Po ashtu, gati aq shkolla

54


sa raportojnë se për KC janë përzgjedhur mësimdhënësit me përvojën më të gjatë në arsim, po aq shkolla raportojnë për të kundërtën. Gjithashtu, megjithëse më shumë se gjysma e shkollave raportojnë se KC është përzgjedhur mësimdhënësi më i respektuar në shkollë, afër 1/5 raportojnë se një gjë e tillë nuk ka ndodhur në shkollën e tyre me rastin e përzgjedhjes së KC-së. Për më shumë hollësi rreth këtyre aspekteve shihni tabelën përmbledhëse në vijim.

A përdoren kriteret e mëposhtme për përcaktimin e Koordinatorit të Cilësisë?


n % n % n % n %

Mësimdhënësi me më pak orë mësimore. 14 14.9 64 68.1 16 17.0 94 100.0

Mësimdhënësi më i angazhuar në orë mësimore dhe aktivitete. 54 57.4 25 26.6 15 16.0 94 100.0

Mësimdhënësi me përvojë më të gjatë mësimore. 41 43.6 38 40.4 15 16.0 94 100.0

Mësimdhënësi më i respektuar në shkollë. 62 66.0 18 19.1 14 14.9 94 100.0

Kur jemi te puna reale që KC-të bëjnë nëpër shkolla, duket që edhe këtu ka dallime nga shkolla në shkollë. Megjithëse rreth 3/4 e shkollave raportojnë se KC-të në shkollat e tyre kontribuojnë dhe ndihmojnë në as-pekte të ndryshme, si në zbatimin e kurrikulës, koordinimin e trajnimeve, aktivitetet shtesë, metodat e reja të mësimdhënie, punët menaxheriale, etj., sërish ka shkolla që raportojnë që KC-të nuk përfshihen dhe nuk kontribuojnë në shkollat e tyre për këto aspekte. Kjo dëshmon se jo të gjithë KC-të e shkollave e kanë të qa-rtë rolin e tyre dhe jo të gjithë i kryejnë punët dhe detyrat e përcaktuara për ta. Kjo duket se vjen si rezultat i mos-përzgjedhjes së duhur të disa KC-ve dhe mos-trajnimit të duhur të tyre. Për më shumë hollësi rreth faktit se në cilat aspekte kontribuojnë KC-të në shkolla, shihni tabelën në vijim.

55


A kontribuon Koordinatori i Cilësisë i shkollës në aspektet e mëposhtme?


n % n % n % n %

Ndihmon në zbatimin e kurrikulës. 70 74.5 8 8.5 16 17.0 94 100.0

Ndihmon në koordinimin e trajnimeve. 69 73.4 10 10.6 15 16.0 94 100.0

Ndihmon mësimdhënësit në aktivitetet shtesë. 73 77.7 6 6.4 15 16.0 94 100.0

Promovon metoda të reja të mësimdhënies. 69 73.4 8 8.5 17 18.1 94 100.0

Identifikon nevojat për mjete mësimore. 69 73.4 8 8.5 17 18.1 94 100.0

Ndihmon në punët menaxheriale. 65 69.1 11 11.7 18 19.1 94 100.0

7.3 Aktivet Profesionale dhe bashkëpunimi mes mësimdhënësveAktivet Profesionale të mësimdhënësve brenda shkollave janë ndër mekanizmat më të rëndësishëm që garan-tojnë proces edukativo-mësimor të rregullt dhe mësimdhënie cilësore nëpër shkolla. Kjo për faktin se cilësia e mësimdhënies varet shumë nga fakti se sa bashkëpunojnë, planifikojnë dhe shkëmbejnë ide e materiale më-simdhënësit brenda shkollës, në mënyrë që të rritet cilësia e punës së tyre me nxënës.

Fatmirësisht, të dhënat e këtij hulumtimi tregojnë se pothuajse të gjitha shkollat i kanë aktivet profesionale dhe i kanë ato funksionale, megjithëse shqetëson fakti që një numër i vogël i shkollave kanë raportuar se në shkollat e tyre aktivet profesionale nuk janë funksionale. Për më shumë rreth këtij fakti, shihni përgjigjet e drejtorëve në figurën në vijim.

56


A ka shkolla Aktive Profesionale funksionale?

95+4+1+RGJITHSEJ

94PO

JO

REF/PP

94.7%

4.3%

1.1%

Varësisht nga mënyra e brendshme e organizimit të shkollës dhe mësimdhënësve, si dhe në varësi të madhë-sisë së shkollës, shkolla të ndryshme kanë raportuar se kanë numër të ndryshëm të aktiveve profesionale brenda shkollës. Sipas raportimit të drejtorëve të përfshirë në këtë hulumtim, afër gjysma e shkollave kanë 5 – 10 aktive profesionale, megjithëse ka shkolla që kanë edhe më shumë se 9 apo 10 të tilla, sikundër që ka edhe disa shkolla që kanë më pak se 5 aktive profesionale. Për më shumë hollësi për numrin e aktiveve profesionale nëpër shkolla, shihni detajet e prezantuara në figurën në vijim.

57


Sa aktive profesionale ka shkolla?

N %

1-2 7 7.4

3-4 10 10.6

5-6 22 23.4

7-8 15 16.0

9-10 9 9.6

Më shumë se 10 29 30.9

Ref/PP 2 2.1

GJITHSEJ 94

Duket se funksionaliteti i aktiveve profesionale lidhet edhe me intensitetin e bashkëpunimit mes mësim-dhënësve, përkatësisht mes anëtarëve të aktiveve profesionale, i cili duket të jetë mjaft i lartë. Së paku kështu rezulton sipas raportimit të drejtorëve të shkollave të përfshirë në këtë hulumtim, më shumë se gjysma e të cilëve kanë treguar se në shkollat e tyre aktivet profesionale takohen së paku një herë në muaj, ndërsa pjesa tjetër ka treguar se këto takime janë më të rralla në shkollat e tyre. Për më shumë hollësi rreth shpeshtësisë së takimeve të aktiveve profesionale nëpër shkolla, shihni detajet në figurën në vijim.

58


Sa shpesh takohen Aktivet Profesionale?

N %

Asnjëherë 3 3.2

Të paktën një herë në muaj 56 59.6

Të paktën 1 herë në tre muaj 26 27.7

Të paktën një herë në gjysmëvjetor 3 3.2

Të paktën një herë në vit 2 2.1

Ref/PP 4 4.3

GJITHSEJ 94

Ashtu siç edhe parashihet dhe siç është praktikë e gjatë në Kosovë, aktivet profesionale realizojnë një numër të madh të detyrave dhe përgjegjësive në shkollë. Bazuar në përgjigjet e drejtorëve të shkollave të përfshirë në këtë hulumtim, në shumicën dërrmuese të shkollave aktivet profesionale përfshihen në zhvillimin dhe plani-fikimin e programeve mësimore, në koordinimin dhe monitorimin e procesit të zbatimit të tyre, në hartimin e instrumenteve për vlerësimin e nxënësve, në shkëmbimin e informatave dhe përvojave të marra gjatë trajni-meve të ndryshme, etj. Për më shumë hollësi rreth detyrave dhe përgjegjësive të aktiveve profesionale nëpër shkolla, shihni tabelën në vijim.

59


Cilat nga detyrat dhe përgjegjësitë e mëposhtme i realizojnë Aktivet Profesionale të shkollave?


n % n % n % n %

Zhvillon dhe planifikon programet mësimore. 84 89.4 3 3.2 7 7.4 94 100.0

Koordinon dhe monitoron procesin e zbatimit të programeve mësimore.

82 87.2 9 9.6 3 3.2 94 100.0

Harton instrumentet e vlerësimit për nxënësve. 83 88.3 8 8.5 3 3.2 94 100.0

Harton plane për zhvillimin profesional të mësimdhënësve. 66 70.2 25 26.6 3 3.2 94 100.0

Shkëmben informata dhe përvoja të marra nga trajnimet e ndryshme.

85 90.4 7 7.4 2 2.1 94 100.0

Ofron ndihmë tek mësimdhënësit e rinj. 87 92.6 4 4.3 3 3.2 94 100.0

Propozon dhe menaxhon materialet e reja mësimore. 80 85.1 10 10.6 4 4.3 94 100.0

Përtej bashkëpunimit formal në kuadër të aktiveve profesionale nëpër shkolla, bashkëpunimi i përgjithshëm mes mësimdhënësve edhe për aspekte të tjera po ashtu është shumë i rëndësishëm. Prandaj, edhe në këtë dre-jtim duket se ekziston një bashkëpunim mes mësimdhënësve të shkollave. Bazuar në raportimet e drejtorëve të shkollave, gati gjysma e tyre kanë treguar se të paktën një herë në muaj ose dy herë në muaj në shkollat e tyre mbahen mbledhje të përbashkëta të mësimdhënësve, përderisa në gati gjysmën tjetër të shkollave këta mbledhje të përbashkëta të mësimdhënësve mbahen së paku një herë në tre muaj. Për më shumë hollësi për shpeshtësinë e mbledhjeve të përbashkëta të mësimdhënësve të të njëjtës shkollë, detajet mund t’i shihni në tabelën në vijim.

60


Sa herë mbahen mbledhje të përbashkëta të mësimdhënësve nga shkolla e njëjtë?

N %

Asnjëherë 1 1.1

Të paktën dy herë në muaj 11 11.7

Të paktën 1 herë në muaj 33 35.1


Një herë në gjysmëvjetor 4 4.3

GJITHSEJ 44

Ashtu siç edhe pritet, në këto takime të përbashkëta mes mësimdhënësve raportohet se diskutohet për tema e aspekte të ndryshme që lidhen me funksionimin e mirë të shkollës dhe përmirësimin e cilësisë së mësim-dhënies në shkollë, si për: plan-programe, për aspekte të menaxhimit të shkollës, për bashkëpunimet me shkollat tjera, për aktivitetet shtesë për nxënësit, për reformat në mësim. Për më shumë hollësi se çfarë disku-tohet në mbledhjet e përbashkëta të mësimdhënësve, shihni tabelën përmbledhëse në vijim.

61


Çfarë diskutohet në mbledhjet e përbashkëta të mësimdhënësve?


n % n % n % N %

Diskutohet për plan-programe. 90 95.7 1 1.1 3 3.2 94 100.0

Diskutohet për menaxhim të shkollës. 79 84.0 14 14.9 1 1.1 94 100.0

Diskutohet për bashkëpunim me shkolla tjera. 70 74.5 24 25.5 0 0.0 94 100.0

Diskutohet për aktivitete shtesë për nxënësit. 89 94.7 4 4.3 1 1.1 94 100.0

Diskutohet për reforma në mësim. 86 91.5 7 7.4 1 1.1 94 100.0

7.4 Zhvillimi Profesional i MësimdhënësveZhvillimi Profesional i Mësimdhënësve (ZHPM) është aspekt shumë i rëndësishëm për avancimin e vazh-dueshëm të mësimdhënësve dhe për përmirësimin e cilësisë së mësimdhënies në shkolla. Bazuar në këtë, ZHPM ose trajnimi i mësimdhënësve ka qenë dhe vazhdon të mbetet një praktikë mjaft e përhapur në Kosovë. Megjithëse nuk ka një analizë apo hulumtim të mirëfilltë për të konstatuar efektet e këtyre trajnimeve, vlerëso-het se trajnimet e mësimdhënësve jo gjithmonë ofrohen në përputhje me nevojat dhe kërkesat e vet mësim-dhënësve. Një praktikë e tillë konfirmohet edhe nga të dhënat e këtij hulumtimi, meqë afër çereku i drejtorëve të shkollave të përfshirë në këtë hulumtim kanë raportuar se nuk ka analizë të nevojave për trajnim. Për më shumë hollësi rreth kësaj çështjeje, shih figurën në vijim. Nga kjo rezulton se një numër i konsiderueshëm i mësimdhënësve detyrohen të ndjekin trajnime vetëm për formalitet dhe për të plotësuar numrin e kredive të kërkuara për ZHPM, por pa pasur nevojë për trajnime të tilla.

62


A ka analizë të nevojave të shkollës rreth trajnimeve?

68+24+8+RGJITHSEJ

94PO

JO

REF/PP

68.1%

24.5%

7.4%

Mungesa e mekanizmave në nivel të shkollës për identifikimin e nevojave të mësimdhënësve për ZHPM duket se vjen edhe si rezultat i mos-punës së disa DKA-ve në këtë drejtim. Kjo konfirmohet edhe nga vet drejtorët e DKA-ve, 1/3 e të cilëve kanë raportuar se në komunat e tyre nuk janë ndërtuar mekanizmat në nivel shkolle për identifikimin e nevojave të mësimdhënësve për ZHPM. Për më shumë hollësi rreth kësaj çështjeje shih përgjigjet e drejtorëve të DKA-ve në figurën në vijim.

A janë zhvilluar mekanizmat në nivel shkolle për identifikim të nevojave për Zhvillimin Profesional të Mësimdhënësve?

67+33+RGJITHSEJ

9 POJO 63

Gjithashtu, çështja e ndjekjes së trajnimeve të ndryshme vazhdon të mbetet mjaft e mjegulluar, meqë nga shkolla në shkollë e nga komuna në komunë zbatohen praktika të ndryshme të ofrimit të trajnimeve për më-simdhënësit. Kjo vjen si rezultat i buxheteve komunale jo-stabile për nevoja të trajnimit të mësimdhënësve, prandaj trajnimet herë financohen nga institucionet qendrore, herë nga donatorët, herë nga buxheti komunal

63


e herë nga vet mësimdhënësit. Si rezultat i të gjitha këtyre, numri i mësimdhënësve të një shkolle që ndjekin trajnime gjatë një viti ndryshon nga shkolla në shkollë, varësisht se si arrijnë mësimdhënësit të gjejnë mënyra të financimit të trajnimit të tyre. Kjo mbështetet edhe nga të dhënat e këtij hulumtimi, të prezantuara në figurën në vijim, ku vërehen dallime të mëdha në përgjigjet e drejtorëve të shkollave në pyetjen se sa mësim-dhënës të shkollës së tyre kanë marrë pjesë në trajnime vitin e fundit. Për më shumë hollësi rreth kësaj shih figurën në vijim.

Sa mësimdhënës të shkollës kanë marrë pjesë në trajnime në vitin e fundit?

N %

Më pak se 10% 2 2.1

10-30% 26 27.7

31-50% 10 10.6

51-80% 18 19.1

Mbi 80% 38 40.4

GJITHSEJ 94

Siç u përmend edhe në kapitullin paraprak te edukimi parashkollor, edhe drejtorët e shkollave SHFMU-ve dhe gjimnazeve kanë treguar se shkolla që ata drejtojnë mban evidencë të trajnimeve që ndiqen nga mësim-dhënësit (qoftë në formë elektronike qoftë në formë fizike – të shtypur), por edhe këtu mbetet prezent fenome-ni i mosmbajtjes së evidencave nga ana e shkollave për trajnimet që vijojnë mësimdhënësit. Për më shumë në lidhje me këtë aspekt, rezultatet janë të prezantuara në figurën në vijim.

64


A kanë shkollat mekanizëm për mbajtjen e evidencës së trajnimeve të mbajtura në shkollë?

88+5+7+RGJITHSEJ

94PO

JO

REF/PP

88.3%

5.3%

6.4%

Për të kuptuar se cilat janë trajnimet më të kërkuara nga vet mësimdhënësit, për këtë janë pyetur vet mësim-dhënësit lëndorë të SHMU-ve dhe të gjimnazeve. Bazuar në përgjigjet e tyre rezulton se trajnimi më i kërkuar nga mësimdhënësit është trajnimi që lidhet me zbatimin e kurrikulës së re, pastaj trajnimi MKLSH dhe tra-jnimi që lidhet me metodat e vlerësimit të nxënësve. Për më shumë detaje rreth kësaj shih figurën në vijim.

65


Cili është trajnimi më i kërkuar nga mësimdhënësit?

N %

KKK 139 29.8

MKLSH 136 29.1

Metodat e vlerësimit 44 9.4

TIK 32 6.9 Mësimdhënia me nxënësin në

qendër 3 .6

Të tjera 72 15.4

ECDL 18 3.9 Metodologji të reja të

mësimdhënies 10 2.1

Ref/PP 13 2.8

GJITHSEJ 467

Në anën tjetër, për të eksploruar më shumë rreth temave dhe çështjeve rreth të cilave ofrohen trajnimet për mësimdhënësit, drejtorët e shkollave të përfshirë në këtë hulumtim janë pyetur për të treguar se me cilat as-pekte lidhen trajnimet e ndjekura nga mësimdhënësit. Bazuar në përgjigjet e tyre rezulton se këto trajnime janë rreth kurrikulës së re, rreth metodave të reja të mësimdhënies, rreth përdorimit të TIK-ut në shkolla, etj. Për më shumë detaje se me cilat aspekte lidhen trajnimet e ndjekura nga mësimdhënësit, shihni tabelën përmbledhëse në vijim.

66


Me cilat çështje a aspekte lidhen trajnimet e ndjekura nga mësimdhënësit?


n % n % n % n %

Trajnimet në të cilat kanë marrë pjesë mësimdhënësit e shkollës janë rreth kurrikulës se re.

93 98.9 1 1.1 0 0.0 94 100.0

Trajnimet në të cilat kanë marrë pjesë mësimdhënësit e shkollës janë rreth metodave të reja të mësimdhënies.

74 78.7 20 21.3 0 0.0 94 100.0

Trajnimet në të cilat kanë marrë pjesë mësimdhënësit e shkollës janë rreth menaxhimit të shkollës.

62 66.0 31 33.0 1 1.1 94 100.0

Trajnimet në të cilat kanë marrë pjesë mësimdhënësit e shkollës janë rreth TIK-ut.

67 71.3 27 28.7 0 0.0 94 100.0

Trajnimet në të cilat kanë marrë pjesë mësimdhënësit e shkollës janë rreth temave aktuale shoqërore (siguria në internet, të drejtat e fëmijëve).

67 71.3 27 28.7 0 0.0 94 100.0

Trajnimet në të cilat kanë marrë pjesë mësimdhënësit e shkollës janë rreth vlerësimit të performancës.

51 54.3 42 44.7 1 1.1 94 100.0

Ndjekja e trajnimeve nga ana e mësimdhënësve është e pavlerë nëse ata nuk mësojnë gjëra të reja gjatë këtyre trajnimeve dhe nëse ato nuk i praktikojnë në punën e tyre si mësimdhënës për ta bërë mësimdhënien më atraktive dhe efektive dhe për ta bërë mësimnxënien më të lehtë për nxënësit. Në këtë pikë, së paku bazuar në përgjigjet e vet mësimdhënësve të përfshirë në këtë hulumtim, rezulton se shumica dërrmuese e mësim-dhënësve i zbatojnë përvojat e trajnimit në punën e tyre me nxënës. Për më shumë detaje rreth nivelit të zbati-mit të përvojave të trajnimit nga ana e mësimdhënësve, shihni përgjigjet e mësimdhënësve të prezantuara në figurën në vijim.

67


Mësimdhënësi zbaton përvojat e trajnimit në praktikë çdo orë mësimore

N %

Pajtohem plotësisht 198 42.4

Pajtohem 202 43.3

Neutral 15 3.2

Nuk pajtohem 38 8.1

Nuk pajtohem aspak 8 1.7

Ref/PP 6 1.3

GJITHSEJ 467

Po ashtu, mësimdhënësve të përfshirë në këtë hulumtim iu është kërkuar të japin vlerësimin e tyre lidhur me përgatitjen e trajnerëve të cilët kanë ofruar trajnime për mësimdhënës. Në këtë drejtim, është inkurajuese që shumica dërrmuese e mësimdhënësve kanë vlerësuar se trajnerët kanë qenë të përgatitur. Për më shumë hol-lësi rreth kësaj shih figurën në vijim.

68


Trajnerët kanë qenë, kryesisht, të përgatitur rreth temës së trajnimit.

N %


Pajtohem 181 38.8

Neutral 13 2.8

Nuk pajtohem 36 7.7


Ref/PP 5 1.1

GJITHSEJ 467

7.5 Vlerësimi i Performancës së Mësimdhënësve

Vlerësimi i Performancës së Mësimdhënësve (VPM) është një proces i cila ka filluar para shumë viteve në Kosovë, por i cili ende nuk ka arritur të stabilizohet si proces dhe ta kryej funksionin e vet të paraparë, posaçërisht në funksion të licencimit të mësimdhënësve. Në mungesë të kapaciteteve zbatuese të këtij pro-cesi, posaçërisht në nivel qendror, duket se VPM nuk është kuptuar mirë dhe qartë nga shkollat dhe mësim-dhënësit, dhe për pasojë kemi zbatim të larmishëm të këtij procesi nga shkolla në shkollë.

Një konstatim të tillë tërthorazi e mbështesin përgjigjet e drejtorëve të shkollave të përfshirë në këtë hulum-tim të dhëna në disa pyetje të këtij hulumtimi. Të pyetur se sa shpesh bëhet vlerësimi i performancës së më-simdhënësve, përgjigjet e drejtorëve janë nga më të ndryshmet, prej atyre që thonë se ky vlerësim nuk bëhet asnjëherë, deri te ata që thonë që ky vlerësim bëhet një herë në muaj. Për më shumë rreth kësaj çështje, shih figurën në vijim.

69


Sa shpesh bëhet vlerësimi i performancës së mësimdhënësve?

N %

Asnjëherë 7 7.4

Një herë në muaj 9 9.6

Një herë në tre muaj 21 22.3

Një herë në gjysëmvjetor 24 25.5

Një herë në vit 33 35.1

GJITHSEJ 94

Përgjigje të ndryshme të drejtorëve të shkollave ka edhe sa i përket metodave e instrumenteve që përdoren për VPM. Bazuar në përgjigjet e drejtorëve të shkollave të përfshirë në këtë hulumtim, për nevoja të VPM-së në disa prej shkollave përdoret analiza e dokumentacionit e në disa të tjera jo, diku përdoren intervistat e diku jo, diku përdoret analiza e perceptimeve e diku jo, si dhe diku përdoret vëzhgimi e diku jo. Për më shumë detaje rreth përgjigjeve të drejtorëve në lidhje me këto aspekte, shihni tabelën në vijim.

A përdoren metodat/instrumentet e mëposhtme për vlerësimin e performancës së mësimdhënësve?


n % n % n % n %

Analiza e dokumentacionit. 86 91.5 0 0.0 8 8.5 94 100.0

Intervistat. 67 71.3 20 21.3 7 7.4 94 100.0

Analiza e perceptimeve. 55 58.5 29 30.9 10 10.6 94 100.0

Vëzhgimi/observimi. 84 89.4 3 3.2 7 7.4 94 100.0

Edhe sa i përket faktit se kush e bën VPM-në ka përgjigje të ndryshme nga ana e drejtorëve të përfshirë në këtë hulumtim. Megjithëse në kuadër të VPM-së secili mësimdhënës duhet ta bëj vetë-vlerësimin sërish mbi 1/3 e drejtorëve të shkollave kanë raportuar se mësimdhënësi nuk e bën një gjë të tillë. Drejtori i shkollës gjithashtu parashihet të bëj vlerësim në kuadër të VPM-së, por sërish jo të gjitha shkollat kanë raportuar se drejtori e bën një gjë të tillë. Interesant është fakti se megjithëse Inspektorati i Arsimit e ka peshën kryesore në kuadër të VPM-së, mbi gjysma e drejtorëve të shkollave kanë raportuar se inspektorati nuk e bën vlerësimin e perfor-

70


mancës. Për më shumë, mbi gjysma e drejtorëve kanë raportuar se Koordinatori i Cilësisë e bën vlerësimin e performancës. Për rezultatet rreth këtyre aspekteve, shihni tabelën përmbledhëse në vijim.

Kush nga akterët/palët në vijim e bën vlerësimin e performancës së mësimdhënësve?


n % n % n % n %

Vlerësimin e bën vetë mësimdhënësi. 49 52.1 34 36.2 11 11.7 94 100.0

Vlerësimin e bën drejtori i shkollës. 86 91.5 1 1.1 7 7.4 94 100.0

Vlerësimin e bën Inspektorati i Arsimit (MASHT). 37 39.4 48 51.1 9 9.6 94 100.0

Vlerësimin e bën Koordinatori i Cilësisë. 51 54.3 33 35.1 10 10.6 94 100.0

Të gjitha përgjigjet e drejtorëve të shkollave për çështjet e mësipërme dëshmojnë se VPM është një proces jo mjaftueshëm i qartë për shkollat dhe zbatohet në forma të ndryshme, megjithëse VPM supozohet që të jetë proces unik, i cili duhet të zbatohet njëjtë në të gjitha shkollat dhe për të gjithë mësimdhënësit në Kosovë.

Përveç këtyre, VPM në parim do të duhej të shërbente edhe për kategorizimin dhe avancimin e mësim-dhënësve në përputhje me rezultatet e performancës së tyre të dëshmuar në kuadër të procesit të VPM-së. Por duket se as kjo nuk ndodh, sepse shumica e drejtorëve të shkollave kanë treguar se asnjë mësimdhënës nuk është avancuar në detyrë bazuar në performancën e tyre. Për të parë përgjigjet e drejtorëve të shkollave se sa mësimdhënës janë avancuar në detyrë bazuar në performancën e tyre, shihni figurën në vijim.

71


Sa mësimdhënës janë avancuar në detyrë sipas performancës?

N %

0 71 75.5

1-5 14 14.9

6-10 2 2.1

Ref/PP 7 7.4

GJITHSEJ 94

7.6 Licencimi i mësimdhënësve

Licencimi i mësimdhënësve është një proces i cili po ashtu ka filluar vite më parë në Kosovë dhe është i trajtuar në disa dokumente ligjore dhe nënligjore të vendit. Pavarësisht kësaj, në praktikë licencimi i mësimdhënësve vazhdon të mbetet vetëm një proces formal pa peshën dhe rëndësinë e duhur që duhet ta ketë. Pothuajse të gjithë mësimdhënësit në shërbim që kanë aplikuar për licencë e kanë fituar një të tillë, ndërsa shumë mësim-dhënës të rinj hyjnë në proces të mësimdhënies pa pasur licencë në mungesë të rregullimit të duhur të kësaj çështjeje. Rrjedhimisht, në shkollat tona ka mësimdhënës të licencuar, por ka edhe mësimdhënës të pali-cencuar. Së paku kështu raportojnë edhe vet drejtorët e shkollave të përfshirë në këtë hulumtim. Vetëm pak më shumë se gjysma e drejtorëve të përfshirë në këtë hulumtim kanë raportuar se të gjithë mësimdhënësit e shkollave të tyre janë të licencuar, ndërsa pjesa tjetër ka raportuar se jo të gjithë mësimdhënësit e shkollës së tyre janë të licencuar. Për më shumë detaje rreth kësaj teme, shihni përgjigjet e drejtorëve në figurën në vijim.

72


A janë të gjithë mësimdhënësit e licencuar?

52+46+2+RGJITHSEJ

94PO

JO

REF/PP

52.1%

45.7%

2.1%

Në ndërkohë, në shkolla të ndryshme raportohet se ka numër të ndryshëm të mësimdhënësve që janë në pro-ces të licencimit, duke filluar prej shkollave që nuk e kanë asnjë mësimdhënës të tyre në proces të licencimit e deri te shkollat që kanë mbi 45 mësimdhënës në proces të licencimit. Për më shumë detaje shih figurën në vijim.

73


Sa mësimdhënës janë duke u licencuar sipas niveleve nga shkolla përkatëse?

N %

0 28 29.8

1 6 6.4

2 14 14.9

3 6 6.4

4 4 4.3

5 9 9.6

6 2 2.1

8 1 1.1

10 1 1.1

12 1 1.1

20 1 1.1

45 1 1.1

47 1 1.1

Ref/PP 19 20.2

GJITHSEJ 94

Megjithëse siç u përmend më sipër licencimi i mësimdhënësve është një proces që ka filluar shumë vite më parë dhe është i rregulluar mjaft mirë me dokumente ligjore e nënligjore, sërish rezulton se një numër i kon-siderueshëm i mësimdhënësve nuk janë të informuar rreth sistemit të licencimit të mësimdhënësve. Më konk-retisht, afër 1/3 e mësimdhënësve të përfshirë në këtë hulumtim kanë treguar se nuk janë të informuar rreth sistemit të licencimit të mësimdhënësve. Për më shumë detaje rreth përgjigjeve të mësimdhënësve se a janë të informuar rreth procesit të licencimit të mësimdhënësve, shihni figurën në vijim.

74


A jeni të informuar rreth sistemit të licencimit të mësimdhënësve?

68+32+RGJITHSEJ

467 POJO 68.3%31.7%

Mungesa e informimit të mirëfilltë të mësimdhënësve rreth sistemit të licencimit duket se është edhe si rezul-tat i mospunës së disa DKA-ve në këtë drejtim, gjë e cila konfirmohet nga vet përgjigjet e drejtorëve të DKA-ve të këtyre nëntë komunave të përfshirë në këtë hulumtim. Të pyetur se sa aktivitete janë mbajtur nga DKA vitin e fundit për informimin e mësimdhënësve rreth sistemit të licencimit, 2/3 e drejtorëve të DKA-ve kanë rapor-tuar se nuk është mbajtur asnjë aktivitet i tillë, përderisa vetëm dy drejtorë të DKA-ve kanë raportuar se janë mbajtur aktivitete të tilla informuese në komunën e tyre, megjithëse të pakta. Për më shumë detaje rreth përg-jigjeve të drejtorëve të DKA-ve në lidhje me këtë çështje, shihni figurën në vijim.

75


Sa aktivitete janë mbajtur rreth informimit të mësimdhënësve për sistemin e licencimit gjatë këtij viti?

0 61 13 1

REF / PP 1

GJITHSEJ 9

Mësimdhënësve të përfshirë në këtë hulumtim iu është kërkuar që të japin edhe vlerësimin e tyre rreth disa sfidave, të cilat supozohet se e shoqërojnë procesin e licencimit të mësimdhënësve. Bazuar në raportimet e vet mësimdhënësve, mungesa e trajnimeve adekuate për licencimin rezulton të jetë sfida më e madhe, meqë rreth 3/4 e mësimdhënësve e kanë identifikuar këtë si sfidë. Pas kësaj, por sipas mësimdhënësve, pikërisht mungesa e informatave rreth procesit të licencimit është sfida e dytë më e madhe për mësimdhënësit në lidhje me pro-cesin e licencimit. Si sfidë tjetër ata kanë përmendur edhe mungesën e mbështetjes nga organet kompetente, si dhe edhe vet mungesën e motivimit për ndryshim. Për më shumë rreth përgjigjeve të mësimdhënësve në lidhje me këto sfida të procesit të licencimit të mësimdhënësve, shihni tabelën në vijim.

76


A janë aspektet e mëposhtme sfidë rreth licencimit të mësimdhënësve?


n % n % n % n %

Mungesa e informatave rreth procesit të licencimit. 324 69.4 137 29.3 6 1.3 467 100.0

Mungesa e trajnimeve adekuate për licencim. 347 74.3 117 25.1 3 .6 467 100.0

Mungesa e motivimit për ndryshim. 268 57.4 196 42.0 3 .6 467 100.0

Mungesa e mbështetjes nga organet kompetente. 287 61.5 174 37.3 6 1.3 467 100.0

7.7 Materialet mësimoreMaterialet mësimore janë instrumentet më të rëndësishme që shfrytëzohen nga mësimdhënësit për të ofruar dije dhe njohuri për nxënësit, por edhe për t’i pajisur nxënësit me shkathtësitë dhe kompetencat e nevo-jshme. Bazuar në frymën dhe filozofinë e kurrikulës së re të arsimit në Kosovë, tashmë nga mësimdhënësit, përveç teksteve shkollore të cilat përdoren nga të gjithë në nivel vendi, pritet që të përdorin edhe materiale të ndryshme mësimore për lëndët e tyre e për njësi e orë të ndryshme mësimore, qofshin ato materiale që përga-titen nga vet mësimdhënësi në mënyrë individuale, qofshin ato që përgatiten nga një grup mësimdhënësish, qofshin ato materiale të përshtatshme të siguruara si të gatshme nga burime të ndryshme.

Sipas raportimit të mësimdhënësve të përfshirë në këtë hulumtim, rezulton se shumica dërrmuese e mësim-dhënësve përdorin më shumë se një material mësimor për lëndën e tyre mësimore. Në lidhje me këtë çështje në këtë hulumtim kanë qenë të përfshirë dy kategori të ndryshme të mësimdhënësve, përkatësisht mësim-dhënësit klasorë të nivelit fillor (mësues të klasave të treta) dhe mësimdhënësit lëndorë të SHMU-ve dhe të gjimnazeve.

Meqë mësimdhënësit klasorë japin mësim lëndë të ndryshme ata janë pyetur për tri lëndë kryesore të ndryshme se nga sa materiale mësimore mesatarisht i përdorin për një lëndë mësimore. Sipas përgjigjeve të tyre, një shumicë e madhe kanë raportuar se përdorin dy deri në tri materiale të ndryshme për një lëndë mësimore, megjithëse ka edhe të atillë që kanë raportuar se përdorin edhe më shumë tri materiale mësimore për lëndën e tyre, ndërsa vetëm një përqindje e vogël kanë treguar se përdorin vetëm një material mësimor për lëndën e tyre, përkatësisht vetëm tekstin shkollor. Për më shumë rreth përgjigjeve të tyre në lidhje me këtë temë, shihni figurën në vijim (meqë mësimdhënësit klasorë janë përgjigjur në të njëjtën pyetje për tri lëndë të ndryshme, në figurën në vijim të dhënat për ato tri përgjigje janë përmbledhur në të njëjtën figurë).

77


Sa materiale mësimore përdoren për një lëndë mësimore?

N %

1 17 7.2

2 92 38.8

3 72 30.4

4 33 13.9

5 e më shumë 23 9.7

GJITHSEJ 237

Edhe mësimdhënësit lëndorë të nivelit të shkollës së mesme të ulët dhe të gjimnazeve të përfshirë në këtë hu-lumtim kanë raportuar se kryesisht shfrytëzojnë më shumë se një material mësimor për lëndët e tyre mësi-more. Por për dallim nga mësimdhënësit klasorë, një numër më i madh i mësimdhënësve lëndorë kanë rapor-tuar se shfrytëzojnë vetëm një material mësimor për lëndën e tyre (pra tekstin shkollor). Mbi gjysma e tyre kanë treguar se shfrytëzojnë dy deri në tri materiale mësimore, ndërsa rreth çereku i tyre ka treguar se shfrytëzojnë më shumë se tri materiale mësimore për lëndën e tyre. Për më shumë rreth përgjigjeve të mësim-dhënësve lëndorë në lidhje me numrin e materialeve mësimore që ata shfrytëzojnë për lëndën e tyre, shihni figurën në vijim.

78

SFIDAT E ZBATIMIT TË REFORMËS KURRIKULARE NË ARSIMIN PARAUNIVERSITAR NË KOSOVË

Sa materiale mësimore shfrytëzohen për një lëndë mësimore?

N %

1 82 17.6

2 168 36.0

3 88 18.8

4 70 15.0

5 e më shumë 55 11.8

Ref/PP 4 .9

GJITHSEJ 467

7.8 Metodat e punës me nxënës

Sa më i larmishëm e sa më interesant që të jetë procesi i mësimdhënies nga ana e mësimdhënësve, aq më i lehtë, më atraktiv e më efektiv bëhet procesi i mësimnxënies nga ana e nxënësve. Prandaj, është shumë me rëndësi që mësimdhënësit gjatë punës së tyre me nxënësit të shfrytëzojnë sa më shumë metoda, teknika dhe praktika të ndryshme e të larmishme, e jo të mbajnë orën mësimore në formë të ligjërimit klasik para nx-ënësve. Pikërisht në funksion të kësaj në Kosovë janë zhvilluar dhe ofruar shumë trajnime për mësimdhënësit.

Për të vlerësuar këtë aspekt, në kuadër të këtij hulumtimi janë pyetur mësimdhënësit se a i shfrytëzojnë dhe sa shpesh i shfrytëzojnë disa metoda dhe praktika të punës me nxënës, siç është mësimi përmes teknologjisë, përmes punës praktike dhe eksperimentale, leximi me zë apo në qetësi, hartimet e hulumtimet, debatet, etj. Në bazë të përgjigjeve të mësimdhënësve të përfshirë në këtë hulumtim rezulton se mësimdhënësit shfrytëzojnë mjaftueshëm dhe mjaft shpesh metoda dhe praktika të ndryshme gjatë punës së tyre me nxënësit.

Për të kuptuar përgjigjet e mësimdhënësve klasorë (mësimdhënës të klasëve të treta) se cilat metoda e praktika dhe sa shpesh i shfrytëzojnë ato gjatë punës së tyre me nxënës, shihni tabelën përmbledhëse në vijim.

79


Sa s

hpes

h p

ërd

ore

n m

eto

dat

e m

ëpo

shtm

e të

pun

ës m

e nx

ënës

?

Asn

jëhe

rëTë

pak

tën

një

herë

në

mua

j

Më

shum

ë se

një

her

ë në

mua

j

Të p

aktë

n nj

ë he

rë n

ë ja

vë

Të p

aktë

n nj

ë he

rë

gja

të o

rës

mës

imo

re

Ref

/PP

Gjit

hsej

n%

n%

n%

n%

n%

n%

n%

Sa

shp

esh

mës

ojn

ë nx

ënës

it

për

mes

tek

nolo

gjis

ë në

kla

së

(vid

eo, i

nter

net,

ko

mp

jute

r)?

78

.917

21.5

2835

.413

16.5

0.0

1417

.779

100

.0

Sa

shp

esh

bëj

në n

xënë

sit

pun

ë ek

sper

imen

tale

ose

pra

ktik

e?2

2.5

3038

.016

20.3

1519

.02

2.5

1417

.779

100

.0

Sa

shp

esh

lexo

jnë

nxën

ësit

në

qet

ësi?

11.3

67.

66

7.6

2531

.627

34.2

1417

.779

100

.0

Sa

shp

esh

lexo

jnë

nxën

ësit

me

zë?

0.0

45.

10

.028

35.4

334

1.814

17.7

7910

0.0

Sa

shp

esh

shkr

uajn

ë nx

ënës

it

hart

ime

dhe

rap

ort

e në

baz

ë të

hu

lum

tim

eve?

45.

125

31.6

1519

.017

21.5

45.

114

17.7

7910

0.0

Sa

shp

esh

bëj

në n

xënë

sit

pre

zant

ime

par

a kl

asës

?2

2.5

1822

.811

13.9

2329

.111

13.9

1417

.779

100

.0

Sa

shp

esh

pun

ojn

ë nx

ënës

it

në p

roje

kte

të p

avar

ura

dhe

af

atg

jata

?10

12.7

1721

.536

45.

62

2.5

0.0

1417

.779

100

.0

Sa

shp

esh

deb

ato

jnë

nxën

ësit

p

ër id

etë

e ty

re o

se i

shp

jeg

ojn

ë at

o n

ë fo

rma

tjer

a?1

1.310

12.7

911

.412

15.2

334

1.814

17.7

7910

0.0

Sa

shp

esh

për

do

rin

nxën

ësit

p

unëd

ore

ose

mo

del

e p

ër

zgjid

hjen

e p

rob

lem

eve?

22.

512

15.2

1620

.327

34.2

810

.114

17.7

7910

0.0

80


Për të parë përgjigjet e mësimdhënësve lëndorë (mësimdhënës të nivelit të shkollës së mesme të ultë dhe të gjimnazeve) se cilat metoda e praktika dhe sa shpesh i përdorin ato gjatë punës së tyre me nxënës, shihni ta-belën përmbledhëse në vijim.

81


Sa s

hpes

h p

ërd

ore

n m

eto

dat

e m

ëpo

shtm

e të

pun

ës m

e nx

ënës

?

Asn

jëhe

rëTë

pak

tën

një

herë

në

mua

j

Më

shum

ë se

një

her

ë në

mua

j

Të p

aktë

n nj

ë he

rë n

ë ja

vë

Të p

aktë

n nj

ë he

rë

gja

të o

rës

mës

imo

re

Ref

/PP

Gjit

hsej

n%

n%

n%

n%

n%

n%

n%

Sa

shp

esh

mës

ojn

ë nx

ënës

it

për

mes

tek

nolo

gjis

ë në

kla

së

(vid

eo, i

nter

net,

ko

mp

jute

r)?

296

.211

624

.817

437

.39

821

.04

69

.94

.94

67

100

.0

Sa

shp

esh

bëj

në n

xënë

sit

pun

ë ek

sper

imen

tale

ose

pra

ktik

e?14

3.0

164

35.1

162

34.7

87

18.6

398

.41

.24

67

100

.0

Sa

shp

esh

lexo

jnë

nxën

ësit

në

qet

ësi?

316

.68

518

.212

426

.615

533

.26

714

.35

1.14

67

100

.0

Sa

shp

esh

lexo

jnë

nxën

ësit

me

zë?

5010

.76

814

.618

639

.810

221

.855

11.8

61.3

46

710

0.0

Sa

shp

esh

shkr

uajn

ë nx

ënës

it

hart

ime

dhe

rap

ort

e në

baz

ë të

hu

lum

tim

eve?

245.

119

94

2.6

161

34.5

7415

.87

1.52

.44

67

100

.0

Sa

shp

esh

bëj

në n

xënë

sit

pre

zant

ime

par

a kl

asës

?5

1.117

437

.370

15.0

141

30.2

7716

.50

.04

67

100

.0

Sa

shp

esh

pun

ojn

ë nx

ënës

it

në p

roje

kte

të p

avar

ura

dhe

af

atg

jata

?25

5.4

141

30.2

243

52.0

45

9.6

122.

61

.24

67

100

.0

Sa

shp

esh

deb

ato

jnë

nxën

ësit

për

idet

ë e

tyre

ose

i sh

pje

go

jnë

ato

në

form

a tj

era?

0.0

84

18.0

87

18.6

125

26.8

170

36.4

1.2

46

710

0.0

Sa

shp

esh

për

do

rin

nxën

ësit

p

unëd

ore

ose

mo

del

e p

ër

zgjid

hjen

e p

rob

lem

eve?

224

.715

032

.117

737

.98

317

.831

6.6

4.9

46

710

0.0

82


7.9. Metodat e vlerësimit të nxënësve

Vlerësimi i nxënësve është një proces shumë i rëndësishëm dhe në të njëjtën kohë shumë i ndjeshëm, posaçër-isht për nxënësit, i cili nëse nuk realizohet mirë dhe objektivisht nga ana e mësimdhënësve mund të ndikojë mjaft negativisht në aspektet akademike dhe emocionale të nxënësve. Kjo nënkupton se mësimdhënësit duhet të përdorin metoda, instrumente dhe praktika të shumta e të ndryshme për vlerësimin e nxënësve, në mënyrë që të sigurohen që secili nxënës do të vlerësohet dhe notohet realisht dhe objektivisht për nivelin e aftësive, dijeve, njohurive, shkathtësive dhe kompetencave që ata zotërojnë në kuadër të një lënde mësimore të caktuar.

Pikërisht duke u nisur nga rëndësia e madhe që ka vlerësimi i nxënësve, mësimdhënësit e përfshirë në këtë hulumtim janë pyetur të tregojnë se a përdorin ata metoda të reja të vlerësimit të nxënësve, përveç testeve dhe pyetjeve me gojë. Në lidhje me këtë çështje, shumica e mësimdhënësve klasorë kanë raportuar se përdorin metoda të reja të vlerësimit, përveç testeve dhe pyetjeve me gojë. Për më detaje rreth kësaj teme shih figurën në vijim.

A përdoren metoda të reja të vlerësimit të nxënësve përveç testeve dhe pyetjeve me gojë?

65+16+19+RGJITHSEJ

79PO

JO

REF/PP

64.6%

16.5%

19.0%

Të pyetur se cilat metoda të reja të vlerësimit i përdorin mësimdhënësit, mësimdhënësit klasorë kanë treguar se përdorin metoda të ndryshme, si: ushtrimet dhe detyrat në klasë, detyrat e shtëpisë, esetë, punimet e pro-jektet, punën në grupe, etj. Për më shumë rreth metodave të vlerësimit të nxënësve që përdorin mësimdhënësit klasorë shihni figurën në vijim.

83


Nëse përdoren metoda të reja të vlerësimit të nxënësve, cilat janë ato metoda?

N %

Ese 8 10.1

Punime/projekte 3 3.8

Kuize 1 1.3

Punë në grupe 3 3.8

Të tjera 15 19.0

Ushtrime/detyra në klasë 10 12.7

Detyrat e shtëpisë 9 11.4

Vlerësim i ndërsjelltë 2 2.5

Ref/PP 28 35.4

GJITHSEJ 79

Përveç mësimdhënësve klasorë, edhe mësimdhënësit lëndorë janë pyetur për të njëjtat çështje. Të pyetur se a përdorin metoda të reja të vlerësimit të nxënësve përveç testeve dhe pyetjes me gojë, një shumicë dërrmuese e mësimdhënësve lëndorë të përfshirë në këtë hulumtim kanë treguar se përdorin metoda të reja të vlerësimit, përveç testeve dhe pyetjeve me gojë. Për më detaje rreth kësaj teme shih figurën në vijim.

84


A përdoren metoda të reja të vlerësimit të nxënësve; përveç testeve dhe pyetjeve me gojë?

86+11+3+RGJITHSEJ

467PO

JO

REF/PP

85.9%

10.9%

3.2%

Edhe mësimdhënësit lëndorë kanë raportuar se përdorin metoda të ndryshme të vlerësimit të nxënësve, si: punime e projekte, ese, ushtrime e detyra në klasë, detyrat e shtëpisë, etj. Për më shumë rreth metodave të vlerësimit të nxënësve që përdorin mësimdhënësit lëndorë shihni figurën në vijim.

85


Nëse përdoren metoda të reja të vlerësimit të nxënësve, cilat janë ato metoda?

N %

Ese 75 16.1

Punime/projekte 113 24.2

Kuize 7 1.5

Punë në grupe 7 1.5

Të tjera 106 22.7

Ushtrime/detyra në klasë 64 13.7

Detyrat e shtëpisë 34 7.3

Ref/PP 61 13.1

GJITHSEJ 467

7.10. Mësimdhënësit e rinj

Mësimdhënësit e rinj të cilët përfshihen për herë të parë në procesin edukativo-arsimor si mësimdhënës duket që ballafaqohen me sfida dhe vështirësi të ndryshme “të fillestarit”, meqë në Kosovë ende nuk është rregulluar mirë mentorimi i mësimdhënësve të rinj e pa përvojë në arsim. Pikërisht për të eksploruar pak më shumë këtë aspekt në kuadër të këtij hulumtimi janë intervistuar 60 mësimdhënës të rinj, të cilët kanë filluar punën si mësimdhënës në vitin e fundit shkollor. Të pyetur se a mentorohen mësimdhënësit e rinj nga mësimdhënësit me përvojë, më shumë se gjysma e tyre kanë treguar se një gjë e tillë ndodh, por megjithatë një përqindje mjaft e lartë e tyre kanë treguar se nuk ju ofrohet mentorim nga mësimdhënësit me përvojë. Për më shumë detaje rreth kësaj shih figurën në vijim.

86


A mentorohen mësimdhënësit e rinj nga mësimdhënësit me përvojë?

60+40+RGJITHSEJ

60 POJO 60.0%40.0%

Ata mësimdhënës të rinj që kanë raportuar se ju ofrohet mentorim nga mësimdhënësit me përvojë kanë treguar edhe për shpeshtësinë e takimeve me mësimdhënësit mentorë për nevoja të mentorimit. Sipas rapor-timit të tyre rezulton se afër 1/3 e mësimdhënësve të rinj takohen me mësimdhënësit mentorë sipas nevojës e po ashtu një përqindje e lartë kanë treguar se takohen me mësimdhënësit mentorë së paku dy herë në muaj. Për më shumë rreth shpeshtësisë së takimit të mësimdhënësve të rinj me mësimdhënësit mentorë për nevoja të mentorimit, shihni figurën në vijim.

87


Sa shpesh takohen mësimdhënësit e rinj me mësimdhënësit mentorë?

N %

Asnjëherë 19 31.7

Të paktën dy herë në muaj 17 28.3

Të paktën 1 herë në muaj 2 3.3


Sipas nevojës 18 30.0

Ref/PP 1 1.7

GJITHSEJ 60

Të pyetur se për cilat çështje dhe tema ofrohet mentorim nga mësimdhënësit mentorë, mësimdhënësit e rinj kanë treguar se në kuadër të mentorimit që u ofrohet ata marrin ndihmë rreth plan-programit dhe zbatimit të tij, këshilla rreth mësimdhënies dhe vlerësimit të nxënësve, këshilla se si të sillen me nxënësit dhe aspekte tjera të përgjithshme rreth shkollës. Për më shumë lidhur me format e mentorimit që ofrohen nga mësimdhënësit mentorë për mësimdhënësit e rinj, shihni tabelën përmbledhëse në vijim.

A ofrohen format e mëposhtme si forma të mentorimit për mësimdhënësit e rinj?


n % n % n % n %

Diskutim rreth plan-programit. 46 76.7 9 15.0 5 8.3 60 100.0

Ndihmë rreth zbatimit të plan-programit. 49 81.7 9 15.0 2 3.3 60 100.0

Këshilla rreth mësimdhënies. 42 70.0 13 21.7 5 8.3 60 100.0

Këshilla rreth vlerësimit të nxënësve. 38 63.3 17 28.3 5 8.3 60 100.0

Këshilla se si të silleni me nxënës. 35 58.3 20 33.3 5 8.3 60 100.0

Këshilla orientuese dhe të përgjithshme rreth shkollës. 43 71.7 12 20.0 5 8.3 60 100.0

88


7.11. Pajisjet dhe infrastruktura shkollore

Pajisjet dhe infrastruktura shkollore janë parakusht i domosdoshëm për një proces edukativo-arsimor të rreg-ullt dhe cilësor. Megjithëse pajisjet dhe infrastruktura shkollore mund të duken si diçka anësore për nga rëndë-sia, realisht ato janë shumë të rëndësishme sepse mund të jenë përcaktuese për atmosferën e përgjithshme në shkollë dhe për llojin e aktiviteteve që mund të zhvillohen me nxënësit në shkollë. Mungesa e pajisjeve dhe hapësirave të duhura shkollore mund t’i kufizojnë shumë mësimdhënësit në punën e tyre me nxënësit dhe në të njëjtën kohë mund të jenë shumë kufizuese për nxënësit se çfarë aktivitete edukativo-arsimore, sociale, rekreative e sportive mund të realizojnë në shkollë. Nisur nga këto, në Kosovë është investuar mjaft shumë gjatë dekadave të fundit për pajisjen e shkollave me gjërat e nevojshme dhe për krijimin e hapësirave dhe infrastrukturës së nevojshme shkollore, megjithëse mbetet ende shumë punë për t’u bërë, sepse shkollat tona ende nuk janë afër standardeve të përparuara ndërkombëtare se i përket këtyre aspekteve.

Për të eksploruar se si qëndron gjendja lidhur me këto aspekte në nëntë komunat e përfshira në këtë hulum-tim, drejtorët e shkollave janë pyetur për të raportuar për gjendjen e shkollave sa i përket pajisjeve dhe infra-strukturës shkollore, duke filluar nga qasja në internet dhe pajisjet e TIK-ut.

Megjithëse supozohet se shumica e shkollave kanë qasje në internet, së paku në një vend në shkollë (krye-sisht në zyrat e drejtorit apo në kabinetet e TIK-ut), gjendja rezulton të mos jetë shumë e mirë kur flasim për qasjen në internet të klasave ku zhvillohet mësimi, gjë që është e domosdoshme, sidomos në rastet kur më-simdhënësit duan ta përdorin internetin gjatë orës mësimore. Të pyetur se a ka shkolla qasje në internet në klasat ku zhvillohet mësimi, vetëm pak më shumë se gjysma e drejtorëve të përfshirë në këtë hulumtim kanë raportuar se kanë internet në klasat ku zhvillohet mësimi, përderisa pjesa tjetër kanë treguar se nuk kanë qasje në internet nëpër klasa ku zhvillohet mësimi. Për më shumë detaje rreth kësaj shih figurën në vijim.

A ka shkolla qasje në Internet në klasat ku zhvillohet mësimi, përfshirë kabinetin e TIK-ut?

53+43+4+RGJITHSEJ

94PO

JO

REF/PP

53.2%

42.6%

4.3%

89


Përdorimi i TIK-ut në procesin edukativo-arsimor është promovuar shumë në vendin tonë dhe shumica e mësimdhënësve janë trajnuar për një gjë të tillë. Kjo duket që ka dhënë rezultate, meqë shumica e drejtorëve të shkollave të përfshirë në këtë hulumtim kanë raportuar se TIK-u përdoret në shkollat e tyre, përveç për orën e TIK-ut, edhe për lëndët e tjera mësimore e edhe për aktivitete të ndryshme ekstra-kurrikulare. Për më shumë rreth kësaj shih tabelën përmbledhëse në vijim.

Për çfarë përdoret TIK-u në shkollë?


n % n % n % n %

Përdoret për orë mësimore të TIK-ut. 81 86.2 13 13.8 0 0.0 94 100.0

Përdoret për lëndë tjera mësimore. 68 72.3 25 26.6 1 1.1 94 100.0

Përdoret për aktivitete ekstra-kurrikulare. 62 66.0 32 34.0 0 0.0 94 100.0

Kur jemi te pajisjet e TIK-ut duket se ekziston një problem në shumicën e shkollave, problemi i mungesës së mirëmbajtjes së pajisjeve të TIK-ut nga kompani të specializuara. Më shumë se gjysma e drejtorëve të përfshirë në këtë hulumtim kanë treguar se nuk kanë kompani të specializuar për mirëmbajtjen e pajisjeve të TIK-ut. Në mungesë të kësaj, në shumicën e shkollave mirëmbajtjen e këtyre pajisjeve e bëjnë vet mësimdhënësit, por ka edhe shkolla në të cilat mirëmbajtjen e bëjnë vet nxënësit e shkollës. Për më shumë rreth mirëmbajtjes së pajisjeve të TIK-ut nëpër shkolla shih tabelën përmbledhëse në vijim.

Kush e bën mirëmbajtjen e pajisjeve të TIK-ut në shkollë?


n % n % n % n %

Kemi kontratë me kompani të specializuar për mirëmbajtjen e pajisjeve të TIK-ut dhe softuerit në shkollë.

34 36.2 57 60.6 3 3.2 94 100.0

Mirëmbajtjen e pajisjeve të TIK-ut dhe softuerit në shkollë e bëjnë mësimdhënësit e shkollës.

61 64.9 30 31.9 3 3.2 94 100.0

Mirëmbajtjen e pajisjeve të TIK-ut dhe softuerit në shkollë e bëjnë nxënësit.

20 21.3 69 73.4 5 5.3 94 100.0

Megjithëse më herë u përmend se në Kosovë është investuar mjaft shumë për pajisje të TIK-ut, sërish gjendja duket të jetë aspak e mirë në këtë drejtim. Nëse bazohemi në të dhënat e këtij hulumtimi rezulton se numri i kompjuterëve (desktopë e laptopë) në shkollat tona është shumë i vogël në raport me numrin e nxënësve. Nëse bazohemi në numrin total të nxënësve (90,099 nxënës) të shkollave (që kanë dhënë përgjigje) dhe në numrin

90


e përgjithshëm të kompjuterëve funksionalë që gjenden në këto shkolla (2,059 desktopë e laptopë) të përfshira në këtë hulumtim, rezulton se në shkollat tona kemi afërsisht 1 kompjuter për 44 nxënës. Kjo nënkupton se kemi shkolla që nuk kanë asnjë kompjuterë, kemi shkolla që kanë shumë pak kompjuterë, ndërsa kemi fare pak ose aspak shkolla që kanë numër të mjaftueshëm të kompjuterëve për kokë nxënësi. Në tabelën në vijim janë të dhënat për numrin e nxënësve dhe numrin e kompjuterëve në shkollat e përfshira në këtë hulumtim.

NR.

NUMRI I NXËNËSVE

NË SHKOLLË

NUMRI I PËRGJITHSHËM I KOMPJUTERËVE

FUNKSIONALË (DESKTOPË DHE

LAPTOPË) NË SHKOLLË.

NUMRI I NXËNËSVE PËR 1 KOMPJUTER

1 1500 0 Shkolla nuk ka fare kompjuterë.







8 584 1 584

9 496 1 496

10 531 2 266

11 267 2 134

12 603 2 302

13 714 3 238

14 50 3 17

15 360 3 120

16 640 4 160

17 440 4 110

18 417 4 104

19 1423 4 356

91


NR.

NUMRI I NXËNËSVE

NË SHKOLLË





20 524 5 105

21 500 5 100

22 419 5 84

23 497 5 99

24 674 6 112

25 491 6 82

26 401 7 57

27 2150 7 307

28 458 7 65

29 1800 8 225

30 1070 8 134

31 478 9 53

32 259 9 29

33 466 9 52

34 986 10 99

35 413 10 41

36 877 10 88

37 700 12 58

38 786 12 66

39 422 13 32

40 474 14 34

41 283 15 19

42 684 15 46

92


NR.

NUMRI I NXËNËSVE

NË SHKOLLË





43 617 15 41

44 826 16 52

45 552 16 35

46 330 16 21

47 392 17 23

48 1163 18 65

49 1414 18 79

50 635 19 33

51 792 20 40

52 589 21 28

53 359 23 16

54 650 23 28

55 445 23 19

56 583 23 25

57 1303 23 57

58 1560 25 62

59 1474 26 57

60 451 27 17

61 1070 27 40

62 1700 28 61

63 1300 30 43

64 2300 30 77

65 1272 30 42

93


NR.

NUMRI I NXËNËSVE

NË SHKOLLË





66 1192 31 38

67 1479 32 46

68 505 33 15

69 1473 36 41

70 1312 38 35

71 2056 38 54

72 1873 40 47

73 1140 42 27

74 589 42 14

75 1213 43 28

76 1070 44 24

77 636 44 14

78 650 45 14

79 1127 45 25

80 1167 45 26

81 1343 47 29

82 1566 50 31

83 1502 50 30

84 1405 50 28

85 2482 50 50

86 2079 52 40

87 4876 54 90

88 1860 61 30

94


NR.

NUMRI I NXËNËSVE

NË SHKOLLË





89 1800 90 20

90 1740 100 17

91 1975 103 19

Gjithsej 90099 2059 44

Edhe sa i përket pajisjeve të tjera, si projektorë, Smart TV e printerë, shumica dërmuese e shkollave kanë raportuar se kanë fare pak ose aspak mjete të tilla nëpër shkolla. Për më shumë detaje rreth këtyre pajisjeve, shih tri figurat në vijim.

95


Numri i përgjithshëm i projektorëve funksional.

N %

0 8 8.5

1 24 25.5

2 16 17.0

3 8 8.5

4 12 12.8

5 7 7.4

6 5 5.3

7 1 1.1

8 1 1.1

10 2 2.1

12 1 1.1

13 1 1.1

16 1 1.1

20 2 2.1

23 1 1.1

Ref/PP 4 4.3

GJITHSEJ 94

96


Numri i përgjithshëm i TV Smart funksional.

N %

0 51 54.3

1 18 19.1

2 6 6.4

3 2 2.1

4 1 1.1

5 1 1.1

6 1 1.1

9 4 4.3

10 1 1.1

Ref/PP 9 9.6

GJITHSEJ 94

97


Numri i përgjithshëm i printerëve funksional.

N %

0 9 9.6

1 20 21.3

2 16 17.0

3 16 17.0

4 16 17.0

5 9 9.6

7 1 1.1

8 2 2.1

10 1 1.1

Ref/PP 4 4.3

GJITHSEJ 94

Përveç për pajisjet e TIK-ut, drejtorët janë pyetur edhe për shumë pajisje dhe hapësira të ndryshme shkollore. Pjesa dërrmuese e shkollave kanë treguar se kanë biblioteka shkollore, megjithëse afër 1/5 e shkollave nuk kanë biblioteka. Rreth 60% e shkollave kanë treguar se kanë laboratorë dhe kabinete të lëndëve të ndryshme dhe kanë salla sportive, por megjithatë mbetet një përqindje mjaft e lartë e shkollave që nuk i kanë këto hapë-sira të domosdoshme shkollore. Rreth gjysma e shkollave kanë raportuar se kanë kënde për bashkëpunim mes nxënësve dhe kanë infrastrukturë për nxënësit me nevoja të veçanta, por sërish rreth gjysma e tyre nuk i kanë këto hapësira dhe këtë infrastrukturë të domosdoshme për nxënësit. Po ashtu, një shumicë e madhe e shkol-lave kanë kamera të sigurisë dhe kuti të ndihmës së parë, por vetëm rreth 1/3 e shkollave kanë shkallë emerg-jente. Për më shumë rreth këtyre pajisjeve dhe hapësirave shkollore, shihni tabelën përmbledhëse në vijim.

98


A disponon shkolla pajisjet, hapësirat, infrastrukturën dhe elementet e mëposhtme?


n % n % n % n %

A ka shkolla bibliotekë? 76 80.9 17 18.1 1 1.1 94 100.0

A ka shkolla laboratorë ose kabinete të specializuara (Fizikë, Kimi, Biologji, Art, TIK)?

57 60.6 36 38.3 1 1.1 94 100.0

A ka shkolla sallë sportive? 56 59.6 38 40.4 0 0.0 94 100.0

A ka shkolla kënde për bashkëpunim në mes të nxënësve?

49 52.1 45 47.9 0 0.0 94 100.0

A ka shkolla infrastrukturë për fëmijët me nevoja të veçanta? 48 51.1 46 48.9 0 0.0 94 100.0

A ka shkolla higjienë të mjaftueshme (pastërti në klasa, tualete, oborr)?

79 84.0 14 14.9 1 1.1 94 100.0

A ka shkolla shkallë emergjente? 31 33.0 63 67.0 0 0.0 94 100.0

A ka shkolla kamera të sigurisë? 71 75.5 23 24.5 0 0.0 94 100.0

A ka shkolla kuti të ndihmës së parë? 67 71.3 26 27.7 1 1.1 94 100.0

A ka shkolla sinjalizim në rrugë kryesore? 41 43.6 53 56.4 0 0.0 94 100.0

Pavarësisht se rreth 4/5 të shkollave kanë treguar se kanë biblioteka shkollore, duket se gjendja me furnizimin e tyre me libra e lektura shkollore nuk është e kënaqshme. Nëse bazohemi në numrin e përgjithshëm të nx-ënësve (71,304 nxënës) të shkollave (që kanë dhënë përgjigje) dhe në numrin e përgjithshëm të librave në bibliotekat (186,668 libra) e këtyre shkollave të përfshira në këtë hulumtim, rezulton se në shkollat tona kemi afërsisht vetëm 2.6 libra për një nxënës. Në tabelën në vijim janë të dhënat për numrin e nxënësve dhe numrin e librave të bibliotekave në shkollat e përfshira në këtë hulumtim.

NR.NUMRI I

NXËNËSVE NË SHKOLLË

NUMRI I PËRGJITHSHËM I LIBRAVE NË BIBLIOTEKËN E

SHKOLLËS

NUMRI I LIBRAVE PËR 1

NXËNËS

1 531 100 0.2

2 283 150 0.5

3 359 200 0.6

4 259 240 0.9

99


NR.NUMRI I



SHKOLLËS


NXËNËS

5 826 250 0.3

6 466 300 0.6

7 2300 300 0.1

8 474 400 0.8

9 413 500 1.2

10 552 500 0.9

11 1300 500 0.4

12 1156 700 0.6

13 684 750 1.1

14 589 800 1.4

15 437 1000 2.3

16 241 1000 4.1

17 417 1000 2.4

18 674 1000 1.5

19 583 1000 1.7

20 451 1000 2.2

21 1070 1000 0.9

22 1070 1000 0.9

23 1127 1000 0.9

24 1566 1000 0.6

25 401 1100 2.7

26 617 1100 1.8

27 877 1150 1.3

28 786 1300 1.7

100


NR.NUMRI I



SHKOLLËS


NXËNËS

29 375 1500 4.0

30 630 1500 2.4

31 1423 1500 1.1

32 330 1500 4.5

33 1192 1500 1.3

34 440 1510 3.4

35 1213 1530 1.3

36 524 1700 3.2

37 1860 1700 0.9

38 1405 1900 1.4

39 360 2000 5.6

40 986 2000 2.0

41 1163 2000 1.7

42 635 2000 3.1

43 650 2000 3.1

44 589 2000 3.4

45 1800 2000 1.1

46 189 2000 10.6

47 2150 2100 1.0

48 1479 2250 1.5

49 491 2300 4.7

50 1160 2500 2.2

51 496 2500 5.0

52 497 2500 5.0

101


NR.NUMRI I



SHKOLLËS


NXËNËS

53 1312 2500 1.9

54 392 2700 6.9

55 267 2800 10.5

56 458 3000 6.6

57 700 3000 4.3

58 792 3000 3.8

59 1700 3000 1.8

60 505 3000 5.9

61 1502 3100 2.1

62 445 3120 7.0

63 1414 3500 2.5

64 1532 4000 2.6

65 1740 4000 2.3

66 2874 4200 1.5

67 1975 5000 2.5

68 1873 5011 2.7

69 1560 6000 3.8

70 714 7000 9.8

71 1272 7000 5.5

72 1343 10000 7.4

73 603 11000 18.2

74 2482 11000 4.4

75 1303 13407 10.3

102


NR.NUMRI I



SHKOLLËS


NXËNËS

Gjithsej 71304 186668 2.6

Kur jemi te pajisjet dhe infrastruktura shkollore, drejtorët e shkollave janë pyetur të tregojnë edhe për dy gjëra elementare, siç është pajisja e shkollave me banka dhe karrige, si dhe renovimi i ambienteve të shkollës. Të pyetur se kur është viti shkollor i fundit kur shkolla është pajisur me banka dhe karrige për nxënësit, më shumë se gjysma e drejtorëve të shkollave kanë raportuar se shkollat tyre janë pajisur me banka dhe karrige në periudhën e fundit katërvjeçare 2014-2018, megjithëse mjaft shkolla kanë raportuar se nuk janë pajisur me elemente të tilla që dhjetë vite e më shumë. Për më shumë detaje rreth kësaj shih figurën në vijim.

103


Kur është viti shkollor i fundit kur keni blerë banka dhe karrige në shkollë?

N %

Ref/PP 11 11.7

2000 1 1.1

2001 1 1.1

2002 1 1.1

2007 2 2.1

2008 6 6.4

2009 1 1.1

2010 4 4.3

2012 4 4.3

2013 5 5.3

2014 6 6.4

2015 8 8.5

2016 7 7.4

2017 28 29.8

2018 9 9.6

GJITHSEJ 94

Ndërsa të pyetur se kur është viti shkollor kur shkolla ka bërë rinovim, shumica e drejtorëve kanë treguar se shkollat e tyre janë rinovuar në periudhën e fundit katërvjeçare 2014-2018, ndërsa fare pak shkolla kanë raportuar se nuk kanë pasur renovim për shumë vite. Për më shumë detaje rreth kësaj shih figurën në vijim.

104


Kur është viti shkollor i fundit kur keni bërë renovim në shkollë?

N %

Ref/PP 7 7.4

1999 1 1.1

2000 1 1.1

2002 1 1.1

2006 1 1.1

2007 1 1.1

2008 4 4.3

2010 1 1.1

2011 1 1.1

2012 1 1.1

2013 6 6.4

2014 3 3.2

2015 7 7.4

2016 10 10.6

2017 30 31.9

2018 19 20.2

GJITHSEJ 94

7.12. Çështje të tjera me rëndësi në lidhje me arsimin e përgjithshëm

Në pamundësi që disa çështje dhe aspekte të përfshihen në kuadër të temave të mësipërme të këtij kapitulli, ato janë lënë për t’u prezantuar në këtë pjesë, meqë janë çështje dhe aspekte specifike, por të rëndësishme.

105


Megjithëse vlerësohet se psikologët shkollorë mund të japin kontribut të madh për mirëqenien sociale dhe emocionale të nxënësve dhe posaçërisht në aspektet që lidhen me çështjet e dhunës dhe sigurisë në shkolla, por edhe në përgjithësi në mbarëvajtjen e procesit edukativo-arsimor, sërish numri i psikologëve nëpër shkol-la rezulton të jetë shumë i vogël. Më konkretisht, sipas raportimit të drejtorëve të përfshirë në këtë hulumtim, as çereku i shkollave nuk kanë psikolog të punësuar në shkollë, rrjedhimisht shumica dërrmuese e shkollave vazhdojnë të mos kenë psikologë shkollorë e për pasojë edhe nxënësit mbesin pa shërbimet e nevojshme psi-kologjike. Për më shumë detaje rreth kësaj shih figurën në vijim.

A ka psikolog në shkollë?

22+78+RGJITHSEJ

27 POJO 22.3%77.7%

Një problem tjetër që lidhet me stafin jo-mësimdhënës nëpër shkolla vazhdon të mbetet edhe numri i lartë i shkollave që nuk kanë të punësuar bibliotekar. Siç u përmend më herët, rreth 4/5 të shkollave kanë treguar se kanë biblioteka shkollore, por sipas raportimit të drejtorëve të shkollave vetëm gjysma e shkollave kanë të punësuar bibliotekar, gjë që nënkupton se shumë shkolla megjithëse kanë biblioteka nuk kanë bibliotekar, prandaj dhe mbetet problematike menaxhimi i mirë i fondit bibliotekar nga ana e shkollës dhe nga ana e nx-ënësve. Për më shumë detaje rreth kësaj, shih përgjigjet e drejtorëve të prezantuara në figurën në vijim.

106


A ka shkolla bibliotekar?

50+42+8+RGJITHSEJ

94PO

JO

REF/PP

50.0%

41.5%

8.5%

Një problem i kamotshëm për shkollat tona vazhdon të mbetet pamundësia e sigurimit të transportit për nx-ënësit që udhëtojnë në distanca të mëdha nga shtëpia në shkollë dhe anasjelltas. Në lidhje me këtë çështje, më pak se 1/3 e drejtorëve të shkollave të përfshirë në këtë hulumtim kanë treguar ofrohet transport për nxënësit që udhëtojnë nga larg, ndërsa pjesa dërrmuese tyre kanë treguar se një gjë e tillë nuk ofrohet për nxënësit e shkollave të tyre. Për më shumë detaje rreth kësaj shih figurën në vijim.

A i ofrohet transporti nxënësve që udhëtojnë nga larg?

31+67+2+RGJITHSEJ

94PO

JO

REF/PP

30.9%

67.0%

2.1%

Drejtorët e shkollave të përfshirë në këtë hulumtim janë pyetur edhe për raportet e tyre me sindikatën e arsim-it SBASHK-un. Sipas raportimit të tyre, rezulton se pothuajse të gjitha shkollat janë anëtare të SBASHK-ut,

107


megjithëse rreth 1/3 e tyre tregojnë se nuk kanë marrë pjesë në aktivitetet e organizuara nga SBASHK-u. Për më shumë detaje rreth kësaj teme, shih dy figurat në vijim.

A është shkolla anëtare e SBASHK-ut?

93+5+2+RGJITHSEJ

94PO

JO

REF/PP

93.6%

5.3%

1.1%

A keni marrë pjesë në aktivitete të organizuara nga SBASHK-u?

63+33+4+RGJITHSEJ

94PO

JO

REF/PP

62.8%

33.3%

4.3%

108


109


ARSIMI I MESËM PROFESIONAL

8.

110


8. ARSIMI I MESËM PROFESIONAL

14 Statistikat e Arsimit në Kosovë 2017/2018 – MASHT dhe Agjencia e Statistikave të Kosovës.15 Plani Strategjik i Arsimit në Kosovë 2017 – 2021 (PSAK).

Arsimi i mesëm profesional supozohet që duhet t’i aftësojë dhe t’i përgatisë nxënësit në shumë profesione dhe zanate të ndryshme për të hyrë në tregun e punës me rastin e përfundimit të shkollimit të mesëm profesional. Por të gjitha vlerësimet tregojnë se shkollat e mesme profesionale në Kosovë nuk e përmbushin kënaqshëm këtë qëllim të tyre.

Megjithëse rreth 53%14 e të gjithë nxënësve të shkollave të mesme të larta të Kosovës vijojnë shkollat profe-sionale, në përgjithësi gjendja dhe cilësia në këto shkolla nuk është në nivelin e duhur. Kjo për faktin se këto shkolla ballafaqohen me sfida dhe probleme të shumta, si mosbashkëpunimi i duhur me bizneset, mospër-shtatja e mjaftueshme me tregun e punës, infrastrukturë dhe pajisje jo të mjaftueshme, mungesë të labora-torëve e punëtorive, të punës praktike profesionale, mungesë të teksteve shkollore, etj. Si rezultat i të gjitha këtyre problemeve reputacioni i këtyre shkollave vlerësohet se është mjaft i dëmtuar, gjë që ndikon në interes-imin e nxënësve të mirë për të ndjekur shkollat profesionale.

Pavarësisht të gjitha sfidave dhe problemeve, ky sektor i arsimit është shumë i rëndësishëm për vendin, pran-daj dhe është përfshirë në kuadër të këtij hulumtimi. Pikërisht me qëllim të eksplorimit nga perspektiva të ndryshme të disa çështjeve dhe aspekteve të arsimit profesional në Kosovë, për nevoja të këtij hulumtimi janë intervistuar drejtorët e DKA-ve të nëntë komunave (Prishtina, Mitrovica, Peja, Prizreni, Gjakova, Ferizaji, Gjilani dhe Suhareka), si dhe janë intervistuar 27 drejtorë dhe 139 mësimdhënës të shkollave të mesme pro-fesionale të këtyre komunave (përveç të komunës së Dragashit). Në vijim janë prezantuar të dhënat e dalura nga ky hulumtim.

8.1 Sinkronizimi me tregun e punës dhe bashkëpunimi me bizneset

Aktualisht në Kosovë, në kuadër të institucioneve të arsimit dhe aftësimit profesional (IAAP) ofrohen rreth 140 profile15 nga sektorë të ndryshëm ekonomikë, mirëpo këto profile nuk janë gjithmonë në sinkron me nevojat dhe kërkesat e tregut të punës në Kosovë. Kjo ndodh për faktin se jo të gjitha DKA-të dhe jo të gjitha shkollat e mesme profesionale realizojnë analizë të tregut të punës në nivel komune apo në nivel vendi.

Të pyetur rreth faktit se a kanë realizuar ndonjë analizë të tregut të punës në komunën e tyre, rreth gjysma e drejtorëve të DKA-ve kanë treguar se e kanë bërë një gjë të tillë, ndërsa rreth gjyma tjetër kanë raportuar se një gjë e tillë nuk ka ndodhur. Për më shumë, shihni detajet në vazhdim.

111


A është realizuar ndonjë analizë e tregut të punës në komunën tuaj?

44+44+12+RGJITHSEJ

9PO

JO

REF/PP

4

4

1

Po ashtu, për të njëjtën gjë janë pyetur edhe drejtorët e shkollave të mesme profesionale. Edhe sipas përgjigjeve të tyre vërehet se një numër mjaft i madh i shkollave të mesme profesionale nuk bëjnë analizë të nevojave të tregut të punës. Për më shumë rreth përgjigjeve të drejtorëve të shkollave, shihni detajet në vazhdim.

A keni realizuar ndonjë analizë mbi nevojat e tregut të punës?

59+41+RGJITHSEJ

27 POJO 59.3%40.7%

Përveç analizës së nevojave të tregut të punës, drejtorët e DKA-ve janë pyetur edhe lidhur me rishikimin e profileve që ofrohen në kuadër të arsimit dhe aftësimit profesional (AAP), në mënyrë që ato të reflektojnë nevojat e tregut të punës. Edhe sa i përket kësaj çështjeje, 1/3 e drejtorëve të DKA-ve kanë raportuar se në komunën e tyre nuk janë rishikuar profilet që ofrohen në AAP, që nënkupton se jo në të gjitha komunat reflek-

112


tohen nevojat e tregut të punës. Për më shumë rreth përgjigjeve të drejtorëve të DKA-ve, shihni detajet në vazhdim.

A është bërë rishikimi i profileve që ofrohen në shkollat e AAP-së për të reflektuar nevojat e tregut të punës?

56+33+11+RGJITHSEJ

9PO

JO

REF/PP

5

3

1

Moskoordinimi i shkollave profesionale me kërkesat dhe nevojat e tregut të punës është edhe si rezultat i mungesës së bashkëpunimit ndërmjet shkollave dhe bizneseve, megjithëse një bashkëpunim i tillë mes këtyre dy palëve është më se i domosdoshëm, në mënyrë që të dyja palët të përfitojnë, shkollat të përfitojnë përmes përgatitjes së mirëfilltë të nxënësve dhe sigurimit të punësueshmërisë së tyre pas diplomimit, ndërsa bizneset të përfitojnë duke pasur kuadro të mjaftueshme dhe të përgatitura mirë për të punësuar në biznesin e tyre. Se ka shumë pak bashkëpunim mes shkollave profesionale dhe bizneseve kjo vërehet në bazë të raportimit të drejtorëve të këtyre shkollave, shumica e të cilëve kanë treguar se ata dhe shkollat e tyre nuk kanë nënshkruar asnjë marrëveshje me biznese për punësimin me kontratë të nxënësve. Për më shumë detaje rreth kësaj, shih-ni figurën në vijim.

113


Sa memorandume janë të nënshkruara në mes të shkollës me biznese për punë me kontratë të nxënësve?

0 221-3 2

4-6 110-12 2

GJITHSEJ 27

Përveç marrëveshjeve të pakta në mes vet shkollave profesionale dhe bizneseve, vërehet se as në nivel komune nuk ka shumë marrëveshje mes DKA-ve dhe bizneseve për punësimin me kontratë të nxënësve të shkollave profesionale. Kjo dëshmohet në bazë të përgjigjeve të drejtorëve të DKA-ve të përfshirë në këtë hulumtim, të cilat janë prezantuar në figurën në vijim.

114


Sa memorandume janë të nënshkruara në mes të DKA-së ose shkollës me biznese për punë me kontratë të nxënësve?

0 41-3 2

MË SHUMË SE 12 1REF/PP 2

GJITHSEJ 9

Kjo mungesë e bashkëpunimit mes shkollave profesionale dhe bizneseve, si dhe ky sinkron jo i mjaftueshëm mes shkollave profesionale dhe nevojave të tregut të punës mund të jetë i lidhur edhe me mungesën e shërbi-meve të këshillimit dhe orientimit në karrierë, shërbim i cili përveç ndihmës për nxënësit përmes këshillimit dhe orientimit në karrierë, do të mund të kontribuonte edhe në ndërlidhjen mes shkollave profesionale dhe bizneseve. Mirëpo, pavarësisht se PSAK parasheh se këshillimi dhe orientimi në karrierë është një shërbim i domosdoshëm për një sistem funksional të AAP-së në vend dhe se ky shërbim, përmes këshilltarëve të karri-erës, do të sigurohet për të gjitha shkollat e AAP-së, duket se gjendja nuk ka shënuar shumë progres në këtë drejtim.

Të pyetur rreth faktit se a janë caktuar këshilltarët e karrierës në shkollat profesionale të komunës së tyre, më shumë se gjysma e drejtorëve të DKA-ve kanë treguar se këta këshilltarë të karrierës ende nuk janë caktuar në shkolla, ndërsa vetëm rreth 1/3 kanë raportuar se një gjë e tillë ka ndodhur. Për më shumë, shihni detajet në vazhdim.

115


A janë caktuar këshilltarët e karrierës në shkolla?

33+56+11+RGJITHSEJ

9PO

JO

REF/PP

3

5

1

Në lidhje me këtë, situata duket të jetë edhe më e keqe sa i përket zyrave për këshillim dhe orientim në karrierë në shkollat profesionale. Pjesa dërrmuese e drejtorëve të shkollave të mesme profesionale të përfshira në këtë hulumtim kanë treguar se në shkollat që ata drejtojnë nuk ka zyre për këshillim dhe orientim në karrierë. Për më shumë rreth përgjigjeve të drejtorëve të shkollave në lidhje me këtë çështje, shihni detajet në vazhdim.

A ka shkolla zyre për Këshillim dhe Orientim në karrierë?

18+82+RGJITHSEJ

27 POJO 14.8%85.2%

116


8.2. Praktika Profesionale në shkollat profesionale

Për shkak të natyrës dhe funksionit të shkollave profesionale, është i paimagjinueshëm funksionimi i tyre pa ofrimin e kushteve dhe mundësive për punë praktike për nxënësit gjatë shkollimit të tyre. Pikërisht praktika profesionale e nxënësve gjatë shkollimit është ndër përcaktuesit kryesorë se sa mirë do të përgatiten nxënësit për zbatimin e profesionit të tyre në momentin e diplomimit të tyre nga shkolla e mesme profesionale.

Përkundër rëndësisë së madhe të praktikës profesionale për nxënësit, duket se jo të gjithë nxënësit e shkollave profesionale e kanë mundësinë ta realizojnë punën praktike gjatë shkollimit të tyre. Afër 1/5 e drejtorëve të shkollave profesionale të përfshirë në këtë hulumtim kanë raportuar se jo të gjithë nxënësit e realizojnë prak-tikën profesionale. Për më shumë rreth kësaj, shihni figurën në vijim.

A e realizojnë të gjithë nxënësit praktikën profesionale?

82+18+RGJITHSEJ

27 POJO 81.5%18.5%

Po ashtu, drejtorët e shkollave të mesme profesionale janë pyetur të tregojnë se sa shpesh mesatarisht nxënësit e shkollave të tyre e realizojnë mësimin praktik. Bazuar në përgjigjet e tyre rezulton se pak më shumë se gjys-ma e nxënësve e realizojnë mësimin praktik dy, tri ose pesë herë në javë, ndërsa pjesa tjetër kanë treguar se kjo ndodh më rrallë ose asnjëherë. Për më shumë rreth përgjigjeve të drejtorëve të shkollave në lidhje me këtë çështje, shihni rezultatet në figurën në vijim.

117


Mesatarisht, sa shpesh realizohet mësimi praktik në një klasë?

ASNJËHERË 2NJË HERË NË JAVË 8DY HERË NË JAVË 5

TRE HERË NË JAVË 3ÇDO DITË 6

1-2 HERË NË MUAJ 1REF/PP 2

GJITHSEJ 27

Sa i përket praktikës profesionale të nxënësve, shumica e drejtorëve të shkollave profesionale të përfshirë në këtë hulumtim kanë treguar se ata marrin raporte vlerësuese nga instruktorët-mbikëqyrësit e nxënësve për praktikën profesionale të tyre. Rezultatet rreth kësaj janë prezantuar në figurën në vijim.

118


A keni raporte vlerësuese nga instruktoret – mbikëqyrësit e nxënësve në praktikën profesionale?

85+15+RGJITHSEJ

27 POJO 85.2%14.8%

Ndërsa të pyetur se a marrin informata kthyese nga vet nxënësit për mbikëqyrësit dhe për punën praktike, 1/3 e drejtorëve kanë treguar se një praktikë e tillë nuk ndodh në shkollën e tyre. Për më shumë detaje rreth kësaj, shihni figurën në vijim.

A keni informata kthyese nga nxënësit që realizojnë praktikën profesionale për mbikëqyrësit dhe punën?

78+22+RGJITHSEJ

27 POJO 66.7%33.3%

119


Kur jemi te praktika profesionale e nxënësve të shkollave profesionale, ajo parashihet të organizohet edhe në kuadër të hapësirave shkollore, në laboratorë dhe punëtori të shkollës, edhe në kuadër të bizneseve dhe ndër-marrjeve private që realizojnë aktivitet që lidhet me profilin e profesionit të nxënësve. Kombinimi i këtyre dy burimeve për praktikë profesionale të nxënësve është i domosdoshëm, sepse në njërën anë shkollat nuk mund të kenë të gjitha ambientet dhe pajisjet e nevojshme për ofrimin e praktikës për nxënësit, në anën tjetër bizne-set dhe ndërmarrjet mund të ofrojnë mundësi për punë praktike për nxënësit vetëm për aspektet që ata kanë mundësi dhe nevojë, si dhe për të cilat janë të interesuar.

Për të kuptuar se a kanë shkollat e mesme profesionale hapësira, rekuizita dhe materiale të nevojshme për ofrimin e praktikës profesionale për nxënësit brenda shkollës, drejtorët e shkollave profesionale janë pyetur të tregojnë se e kanë shkollat laboratorë dhe punëtori ku nxënësit mund ta realizojnë praktikën profesionale, si dhe janë pyetur se a kanë këto shkolla lëndë të parë të nevojshme për mësimin praktik të nxënësve. Bazuar në përgjigjet e tyre rezulton se mbi 1/5 e shkollave profesionale nuk kanë laboratorë e punëtori për punë praktike të nxënësve, ndërsa gati gjysma e shkollave nuk kanë lëndë të parë punuese, e cila ju duhet shkollave për nev-oja të realizimit të punës praktike për nxënësit. Për më shumë detaje rreth këtyre dy çështjeve, shihni figurat në vijim.

A ka shkolla laboratorë/punëtori?

78+22+RGJITHSEJ

27 POJO 77.8%22.2%

120


A ka shkolla lëndë të parë punuese (p.sh. materiale të lëndës së parë për mësim praktik)?

56+44+RGJITHSEJ

27 POJO 55.6%44.4%

Ndërsa sa i përket mundësisë së nxënësve të shkollave profesionale për realizimin e praktikës profesionale në kuadër të bizneseve, duket se jo të gjitha shkollat e mesme profesionale përkushtohen për ofrimin e praktikës profesionale për nxënësit e tyre. Bazuar në përgjigjet e drejtorëve të shkollave të përfshirë në këtë hulumtim rezulton se afër gjysma e shkollave profesionale kanë nënshkruar fare ose pak marrëveshje me bizneset, për-katësisht kanë nënshkruar 0 – 3 marrëveshje me bizneset për realizimin e praktikës profesionale të nxënësve në këto biznese, ndërsa vërehet se ka edhe shkolla që janë shumë aktive në këtë drejtim dhe kanë nënshkruar marrëveshje me shumë biznese për mundësimin e punës praktike për nxënësit. Për më shumë detaje rreth kësaj çështjeje, shihni figurën në vijim.

121


Sa memorandume janë të nënshkruara në mes të shkollës me biznese për realizimin e praktikes profesionale të nxënësve?

0 31-3 10

4-6 27-9 1

10-12 1MË SHUMË SE 12 10

GJITHSEJ 27

8.3. Materialet mësimore për shkollat profesionale Mungesa e teksteve shkollore dhe materialeve mësimore për shkollat e mesme profesionale, sidomos për lëndët profesionale, është një problem shumë i madh, tashmë i mirënjohur dhe i pranuar në Kosovë. Pavarë-sisht kësaj, deri më tani nuk është ndërmarrë asgjë serioze nga ana e ministrisë së arsimit për ta adresuar këtë problem, sepse ky problem nuk pritet të zgjidhet bazuar në parimin e “kërkesë-ofertës”. Kjo për faktin se në shkollat profesionale ka shumë drejtime e profile të ndryshme, në të cilat shkollohen numër i vogël i nxënësve, prandaj dhe shtëpinë botuese nuk e shohin të leverdishme që të botojnë tekste shkollore, të cilat mund të shiten në shumë pak ekzemplarë.

Në mungesë të teksteve shkollore dhe materialeve mësimore, sidomos për lëndët profesionale, mësimdhënësit e shkollave të mesme profesionale detyrohen të improvizojnë dhe të gjejnë zgjidhje tjera, në mënyrë që të mund t’ju ofrojnë nxënësve materiale mësimore. Ata detyrohen të përdorin burime të ndryshme, si tekstet shkollore të gjimnazeve, tekstet universitare apo kapituj të caktuar të këtyre teksteve, të përgatisin vet përm-bledhje të materialeve dhe skripta, etj. Mirëpo, pavarësisht se PSAK parasheh që ka nevojë që të zhvillohen kapacitetet e mësimdhënësve për zhvillimin e materialeve mësimore dhe mbështetëse sipas kërkesave të kurri-

122


kulit dhe duke u bazuar në nevojat e sektorëve ekonomikë16, as në këtë drejtim duket se nuk është bërë shumë apo asgjë, meqë nuk ka raporte për ndonjë nismë në këtë drejtim.

Sidoqoftë, mësimdhënësit e shkollave të mesme profesionale të përfshirë në këtë hulumtim janë pyetur të tregojnë se sa materiale mësimore përdorin ata për lëndën e tyre. Bazuar në raportimin e tyre rezulton se numri i teksteve mësimore që përdoren nga mësimdhënësit varion shumë, prej atyre që nuk përdorin asnjë libër (por përdorin materiale të tjera) deri te ata që përdorin më shumë se 4 libra si material mësimor për lëndën e tyre. Për të kuptuar përgjigjet e mësimdhënësve në lidhje me numrin e materialeve mësimore, shihni figurën në vijim.

Sa materiale mësimore përdoren për lëndën mësimore?

N %

Asnjë libër 15 10.8

1 libër 35 25.2

2 libra 28 20.1

3 libra 28 20.1

4 libra 6 4.3

Më shumë se 4 libra 18 12.9

Ref/PP 9 6.5

GJITHSEJ 139

Duke mos pasur tekste shkollore të posaçme, të cilat përditësohen dhe ribotohen kohë pas kohe, duket se mësimdhënësit e shkollave të mesme profesionale detyrohen të përdorin materiale mësimore dhe tekste shkollore të vjetërsuara. Të pyetur se cili është viti i botimit të materialit mësimor kryesor të lëndës së tyre, afër gjysma e mësimdhënësve të përfshirë në hulumtim kanë treguar se ata përdorin si material kryesor për lëndën e tyre materiale të botuara në vitin 2007 e më herët, ndërsa shumë pak prej tyre përdorin materiale të botuara në katër vitet e fundit. Për më shumë detaje rreth vitit të botimit të materialeve që përdoren nga mësim-dhënësit e shkollave profesionale si materiale mësimore kryesore, shihni figurën në vijim.

16 Plani Strategjik i Arsimit në Kosovë 2017 – 2021 (PSAK).

123


Cili është viti i botimit të materialit mësimor kryesor i lëndës mësimore?

N %

2017-2016 6 4.3

2015-2014 11 7.9

2013-2012 14 10.1

2011-2010 17 12.2

2009-2008 9 6.5

2007 e më i vjetër 65 46.8

Ref/PP 17 12.2

GJITHSEJ 139

8.4. Zhvillimi profesional i mësimdhënësve të shkollave profesionale

Trajnimi dhe zhvillimi i vazhdueshëm profesional i mësimdhënësve dhe instruktorëve të shkollave të mesme profesionale është i domosdoshëm në funksion të zbatimit të profesioneve dhe programeve të AAP-së. Në mënyrë që trajnimi dhe zhvillimi profesional i mësimdhënësve të jetë sa më efektiv dhe sa më i dobishëm për ta dhe për nxënësit, para së gjithash duhet të bazohet në nevojat dhe kërkesat e vet mësimdhënësve.

Megjithatë, vërehet se një numër i konsiderueshëm i mësimdhënësve të shkollave profesionale nuk janë të kënaqur se si analizohen nevojat e tyre për trajnim nga shkolla. Nga 139 mësimdhënës të shkollave të mesme profesionale të intervistuar për këtë hulumtim, gati 1/3 janë neutralë ose nuk pajtohen se shkolla ka analizë të nevojave të mësimdhënësve për trajnim, përderisa pjesa tjetër pajtohen se shkolla e tyre ka analizë të tillë. Për më shumë detaje rreth përgjigjeve të mësimdhënësve në lidhje me këtë, shihni figurën në vijim.

124


Shkolla ka analizë të nevojave për trajnim të mësimdhënësve.

N %


Pajtohem 29 20.9

Neutral 4 2.9

Nuk pajtohem 9 6.5


GJITHSEJ 139

Kur jemi te trajnimi i mësimdhënësve, është me rëndësi që mësimdhënësit të kenë mundësi që të ndjekin trajnime të ndryshme gjatë vitit, në mënyrë që ata vazhdimisht të jenë në trend me zhvillimet bashkëkohore, ta përmirësojnë vazhdimisht mësimdhënien dhe gjithashtu të jenë në gjendje të përmbushin kërkesat ligjore të parapara me procesin e licencimit të mësimdhënësve.

Për të parë se sa shpesh mësimdhënësit e shkollave të mesme profesionale marrin pjesë në trajnime të ndryshme gjatë një viti janë pyetur drejtorët e shkollave. Sipas raportimit të 27 drejtorëve të shkollave profesionale, shu-mica e mësimdhënësve të këtyre shkollave vijojnë 1 deri në 4 trajnime gjatë vitit, në ndërkohë që ka edhe të atillë që ndjekin më shumë se 4 trajnime gjatë vitit, por shqetësues mbetet fakti se ka edhe mësimdhënës që nuk ndjekin asnjë trajnim gjatë një viti. Për më shumë hollësi në lidhje me këtë, shihni figurën në vijim.

125


Në sa trajnime kanë marrë pjesë mësimdhënësit e shkollës gjatë vitit të fundit?

ASNJË 21-2 93-4 105-6 37-8 2

9 OSE MË SHUMË 1

GJITHSEJ 27

Sikurse edhe në nivelet dhe sektorët tjerët të arsimit, edhe sa i përket ofruesve të trajnimeve për mësim-dhënësit e shkollave të mesme profesionale, drejtorët kanë treguar se këto trajnime ofrohen e zbatohen nga entitete të ndryshme, si nga MASHT, nga DKA, nga OJQ-të dhe organizatat e huaja që ofrojnë trajnime në Kosovë.

Bazuar në përgjigjet e drejtorëve të shkollave rezulton se shumica dërrmuese e shkollave të mesme profesio-nale mbajnë evidencë të trajnimeve që ndiqen nga mësimdhënësit (qoftë në formë elektronike qoftë në formë fizike – të shtypur), megjithëse ka edhe drejtorë që kanë treguar që shkolla që ata drejtojnë nuk mbajnë evi-denca të tilla. Për më shumë në lidhje me këtë aspekt, detajet janë të prezantuara në figurën në vijim.

126


A kanë shkollat profesionale mekanizëm për mbajtjen e evidencës së trajnimeve të organizuara në shkollë

88+8+4+RGJITHSEJ

27PO

JO

REF/PP

88.9%

7.4%

3.7%

Të pyetur se cili është trajnimi më i kërkuar nga vet mësimdhënësit e shkollave profesionale, mësimdhënësit e intervistuar kanë treguar se trajnimi më i kërkuar nga mësimdhënësit është trajnimi që lidhet me zbatimin e Kurrikulës dhe trajnimet që lidhen me Praktikën profesionale. Për më shumë detaje rreth trajnimeve më të kërkuara nga mësimdhënësit e shkollave profesionale, shihni figurën në vijim.

127


Cili është trajnimi më i kërkuar nga mësimdhënësit e shkollave profesionale?

N %

Metodik-didaktik 8 8

TIK 9 9

Praktika profesionale 22 22

ECDL 5 5

Kurrikula 23 23

Tjetër 51 51 Mendim kritik gjatë leximit dhe

shkrimit 11 11

Ref/PP 10 10

GJITHSEJ 139

Po ashtu, mësimdhënësit e shkollave profesionale janë pyetur se a kanë mbajtur trajnime në lidhje me disa çështje dhe aspekte që vlerësohen se janë të nevojshme dhe të dobishme për ta dhe për punën e tyre me nx-ënës, siç është zhvillimi i kurrikulave të këshillimit dhe orientimit në karrierë për të rinjtë dhe të rriturit, metodat e reja të mësimdhënies, ndërtimi i plan-programeve, shfrytëzimi i platformave elektronike dhe puna praktike me nxënësit. Bazuar në përgjigjet e mësimdhënësve në lidhje me këtë (detajet janë prezantuar në ta-belën në vijim) rezulton se një numër mjaft i madh i mësimdhënësve të shkollave profesionale janë të përfshirë në këto trajnime, megjithëse për disa nga to mbeten mjaft mësimdhënës të papërfshirë. Të gjitha detajet e përgjigjeve të mësimdhënësve në lidhje me këto çështje janë prezantuar në tabelën në vijim.

128


Me cilat çështje apo aspekte lidhen trajnimet e mbajtura?


n % n % n % n %

Trajnimet e organizuara për zhvillimin e kurrikulave të këshillimit dhe orientimit në karrierë për të rinjtë dhe të rriturit.

67 48.2 71 51.1 1 .7 139 100.0

Trajnimet e organizuara për metodat e reja të mësimdhënies.

103 74.1 36 25.9 0 0.0 139 100.0

Trajnimet e organizuara për hartimin e plan-programit. 77 55.4 59 42.4 3 2.2 139 100.0

Trajnimet e organizuara për shfrytëzimin e platformave elektronike.

94 67.6 45 32.4 0 0.0 139 100.0

Trajnimet e organizuara për programet për punë praktike me nxënës.

66 47.5 72 51.8 1 .7 139 100.0

Trajnimet kanë për qëllim që t’ju shërbejnë mësimdhënësve që të përmirësojnë cilësinë e mësimdhënies dhe rrjedhimisht ta lehtësojnë procesin e mësimnxënies për nxënësit, duke kontribuuar kështu në rritjen e cilësisë në arsim. Prandaj, mësimdhënësit e përfshirë në këtë hulumtim janë pyetur që të japin vlerësimin e tyre se sa ju shërbejnë këto trajnime për mësimdhënie dhe bazuar në përgjigjet e tyre rezulton se shumica dërrmuese e tyre pajtohen se këto trajnime që i ndjekin ju shërbejnë për mësimdhënie. Për më shumë detaje, shihni figurën në vijim.

129


Këto trajnime shërbejnë në mësimdhënie.

N %


Pajtohem 29 20.9

Neutral 2 1.4

Nuk pajtohem 12 8.6


Ref/PP 9 6.5

GJITHSEJ 139

Gjithashtu, bazuar në gjykimin dhe vlerësimin e shumicës së mësimdhënësve të përfshirë në këtë hulumtim, rezulton se trajnerët që ofrojnë këto trajnime janë kompetentë dhe të përgatitur për trajnimet që i mbajnë. Detajet për këtë janë prezantuar në figurën në vijim.

130


Trajnerët janë të përgatitur rreth temës së trajnimit.

N %


Pajtohem 60 43.2

Neutral 9 6.5

Nuk pajtohem 13 9.4


Ref/PP 8 5.8

GJITHSEJ 139

17 Plani Strategjik i Arsimit në Kosovë 2017 – 2021 (PSAK).

8.5. Reputacioni i shkollave profesionale dhe tërheqja e nxënësve të mirë

Për shkak të problemeve dhe sfidave të shumta e të ndryshme me të cilat ballafaqohen shkollat e mesme profesionale në Kosovë, disa prej të cilave u përmendën më sipër, vlerësohet se reputacioni i shkollave pro-fesionale nuk është i mirë, prandaj dhe këto shkolla nuk kanë arritur të tërheqin nxënësit e mirë. Pavarësisht se rreth 53% e nxënësve vijojnë shkollimin e mesëm në këto shkolla, në përgjithësi, regjistrimi i nxënësve në shkolla profesionale shihet si një opsion i dytë për ata që nuk arrijnë të regjistrohen në shkollat e mesme të përgjithshme/gjimnazet17. Prandaj mbetet shumë punë për MASHT-in, DKA-të dhe vet shkollat profesionale për të punuar në drejtim të përmirësimit të reputacionit të këtyre shkollave, në mënyrë që këto të tërheqin nxënës të mirë e cilësorë dhe kështu të përmirësohet në përgjithësi cilësia e kuadrove që nxjerrin këto shkolla.

Kjo më së miri pritet të bëhet përmes organizimit të fushatave informuese dhe vetëdijesuese për prindërit dhe nxënësit potencialë. Por duket se edhe DKA-të edhe shkollat profesionale janë duke investuar shumë pak në këtë drejtim. Të pyetur se sa fushata vetëdijesese me prindër dhe nxënës për promovimin e arsimit profesional janë organizuar gjatë vitit nga DKA, 2/3 e drejtorëve të DKA-ve të përfshirë në këtë hulumtim kanë raportuar se janë organizuar vetëm 1-2 fushata gjatë vitit dhe pak a shumë ngjashëm planifikojnë të organizojnë edhe gjatë vitit të ardhshëm. Për më shumë detaje rreth numrit të fushatave vetëdijesuese të organizuara gjatë një viti dhe të planifikuara gjatë vitit të ardhshëm nga DKA-të, shihni përgjigjet e drejtorëve të DKA-ve në dy figurat në vijim.

131


Sa fushata vetëdijësuese janë organizuar me prindër dhe nxënës për promovimin e arsimit profesional gjatë këtij viti shkollor?

1-2 3-4 MË SHUMË SE 10 GJITHSEJ

96 2 1

Sa fushata vetëdijësuese planifikohen të organizohen me prindër dhe nxënës për promovimin e arsimit profesional gjatë vitit të ardhshëm shkollor?

1-2 53-4 25-6 1

MË SHUMË SE 10 1

GJITHSEJ 9

Sa i përket fushatave vetëdijesuese me prindër dhe nxënës, të njëjtat pyetje që iu janë shtruar drejtorëve të DKA-ve, iu janë shtruar edhe drejtorëve të shkollave të mesme profesionale të përfshirë në këtë hulumtim. Të pyetur se sa fushata vetëdijesese me prindër dhe nxënës për promovimin e arsimit profesional janë organizuar gjatë vitit nga shkolla, afër gjysma e drejtorëve të shkollave të përfshirë në këtë hulumtim kanë raportuar se janë organizuar vetëm 1-2 fushata gjatë vitit dhe pak a shumë ngjashëm planifikojnë të organizojnë edhe gjatë vitit të ardhshëm. Veçse ka edhe drejtorë që kanë treguar se shkollat e tyre as nuk kanë organizuar e as nuk

132


planifikojnë të organizojnë fushata të tilla vetëdijesuese për promovimin e arsimit profesional. Për më shumë detaje rreth numrit të fushatave vetëdijesuese të organizuara gjatë një viti dhe të planifikuara gjatë vitit të ard-hshëm nga vet shkollat e mesme profesionale, shihni përgjigjet e drejtorëve të shkollave në dy figurat në vijim.

Sa fushata vetëdijësuese janë organizuar me prindër dhe nxënës për promovimin e arsimit profesional gjatë këtij viti shkollor?

1-2 133-4 75-6 1

MË SHUMË SE 10 3ASNJËHERË 3

GJITHSEJ 27

133


Sa fushata vetëdijësuese planifikohen të organizohen me prindër dhe nxënës për promovimin e arsimit profesional gjatë vitit të ardhshëm shkollor?

1-2 133-4 45-6 17-8 2

9-10 1MË SHUMË SE 10 3

ASNJËHERË 3

GJITHSEJ 27

8.6. Çështje të tjera me rëndësi në lidhje me shkollat profesionale

Përveç çështjeve dhe aspekteve të lartcekura në lidhje me arsimin profesional dhe shkollat e mesme profesio-nale, ky hulumtim ka mbledhur informata nga drejtorët e shkollave të përfshirë në këtë hulumtim edhe për tri çështje të rëndësishme që lidhen me shkollat e mesme profesionale.

Drejtorët e shkollave janë pyetur se sa bashkëpunojnë mësimdhënësit e shkollës mes vete, përkatësisht sa shpesh mbahen mbledhje të përbashkëta mes mësimdhënësve të së njëjtës shkollë. Bazuar në përgjigjet e drejtorëve të shkollave rezulton se në shumicën e shkollave këto takime të përbashkëta mbahen mjaft rrallë, përkatësisht një herë në tre muaj, ndërsa në shkollat tjera ato mbahen një herë në muaj. Përgjigjet e drejtorëve të shkollave në lidhje me këtë çështje janë prezantuar në figurën në vijim.

134


Sa herë mbahen mbledhje të përbashkëta të mësimdhënësve nga shkolla e njëjtë?

63+37+RGJITHSEJ

27 1 HERË NË TRE MUAJ

1 HERË NË MUAJ 63.0%37.0%

Kurse sa i përket bashkëpunimit të mësimdhënësve të shkollave të ndryshme profesionale, duket se ky bash-këpunim pothuajse nuk ekziston fare. Drejtorët e shkollave janë pyetur se sa bashkëpunojnë mësimdhënësit e shkollës së tyre me mësimdhënës të ndonjë shkolle tjetër, përkatësisht sa shpesh mbahen mbledhje të përbash-këta mes mësimdhënësve të shkollave të ndryshme dhe bazuar në përgjigjet e drejtorëve të shkollave rezulton se vetëm fare pak shkolla organizojnë mbledhje të tilla, dhe atë shumë rrallë, ndërsa mbi 90% e shkollave nuk organizojnë fare takime të tilla të përbashkëta mes mësimdhënësve. Përgjigjet e drejtorëve të shkollave në lidhje me këtë çështje janë prezantuar në figurën në vijim.

135


Sa herë mbahen mbledhje të përbashkëta të mësimdhënësve nga shkolla tjetër?

8+92+RGJITHSEJ

27 1 HERË NË TRE MUAJASNJËHERË 7.4%92.6%

Bazuar në raportimin e drejtorëve të shkollave të mesme profesionale, rezulton se pothuajse të gjitha këto shkolla kanë Koordinatorë të Cilësisë. Përgjigjet në lidhje me këtë çështje janë prezantuar në figurën në vijim.

A ka shkolla Koordinatorë të Cilësisë?

96+4+RGJITHSEJ

27 POJO 96.3%3.7%

Edhe sa i përket përdorimit të Sistemit për Menaxhimin e Informatave në Arsim (SMIA) nga ana e shkollës, pothuajse të gjitha shkollat e mesme profesionale e shfrytëzojnë SMIA-n. Përgjigjet në lidhje me këtë çështje janë prezantuar në figurën në vijim.

136


A e shfrytëzon shkolla Sistemin për Menaxhimin e Informatave në Arsim?

96+4+RGJITHSEJ

27 POJO 96.3%3.7%

137


10. PËRFUNDIM

Me gjithë çfarë u prezantua në këtë raport të hulumtimit mund të thuhet se sektori i arsimit në Kosovë ka nevojë edhe për shumë investime profesionale, infrastrukturore e financiare, si dhe ka nevojë për më shumë vëmendje dhe përqendrim të energjisë dhe burimeve të institucioneve shtetërore qendrore dhe lokale, të do-natorëve vendorë dhe ndërkombëtarë dhe të organizatave profesionale të shoqërisë civile. Po ashtu, mbetet që institucionet edukativo-arsimore dhe aftësuese së bashku me të gjitha organet, mekanizmat dhe burimet e brendshme të angazhohen më shumë në funksion të përmirësimit të cilësisë së arsimit.

Të gjeturat e këtij hulumtimi tregojnë se në nëntë komunat e përfshira në këtë hulumtim (Prishtina, Mitrovica, Peja, Gjakova, Prizreni, Ferizaji, Gjilani, Suhareka dhe Dragashi) ka mjaft zhvillime, trende dhe praktika pozi-tive në sektorin e arsimit parauniversitar dhe mbetet që këto të përforcohen e të përmirësohen edhe më tutje.

Po ashtu, të gjeturat e këtij hulumtimi treguan se arsimi parauniversitar në këto nëntë komuna vazhdon të ballafaqohet me mjaft sfida, vështirësi dhe probleme, të cilat kërkojnë vëmendjen e të gjithë akterëve kom-petentë e përgjegjës dhe adresimin e zgjidhjen e tyre. Nga ajo që është prezantuar në këtë raport rezulton se mbetet shumë punë dhe kërkohet shumë investime për të rritur nivelin e përfshirjes në edukimin parashkollor dhe për ta arritur gjithëpërfshirjen në klasën parafillore; për të përmirësuar menaxhimin në nivel të shkollave dhe për të rregulluar më mirë aspektet që lidhen me zhvillimin profesional të mësimdhënësve, vlerësimin e performancës së tyre, si dhe procesin e licencimit të tyre; për të përmirësuar infrastrukturën shkollore dhe për t’i pajisur shkollat me të gjitha mjetet dhe materialet e nevojshme; për ta përmirësuar imazhin e shkollave profesionale dhe për t’i sinkronizuar ato më mirë me nevojat e tregut të punë, etj.

Nëse të gjitha këto sfida, vështirësi e probleme do të marrin vëmendjen e duhur të organeve kompetente e përgjegjëse dhe nëse ato do të adresohen sa e si duhet, me siguri që cilësia në arsimin parauniversitar në mënyrë graduale do të fillojë të përmirësohet.

138


11. SHTOJCAT

Shtojca 1. Lista e shkollave të përfshira në hulumtim

KOMUNA E PRISHTINËS

Nr. Institucioni edukativo-arsimor Niveli

1 Meto Bajraktari SHFMU

2 Ismail Qemali SHFMU

3 Dardania SHFMU

4 Elena Gjika SHFMU

5 Hasan Prishtina SHFMU

6 Nazim Gafurri SHFMU

7 Hilmi Rakovica SHFMU

8 Faik Konica SHFMU

9 Gjimnazi Sami Frashëri 2 SHFML - Gjimnaz

10 Xhevdet Doda SHFML - Gjimnaz

11 Anton Zako Çajupi SHFMU

12 Nexhmi Mustafa SHFMU

13 Rilindja SHFMU

14 Afrim Gashi SHFMU

15 Dr. Ali Sokoli SHML – Profesional

16 28 Nëntori SHML – Profesional

17 Hoxhë K. Prishtina SHML – Profesional

18 Gjin Gazulli SHML – Profesional

19 Dielli Institucion Parashkollor

20 Yllkat Institucion Parashkollor

21 Fatosat Institucion Parashkollor

22 Ardhmëria Institucion Parashkollor

23 Lulevera Institucion Parashkollor

24 Gëzimi Ynë Institucion Parashkollor

139


KOMUNA E PRIZRENIT


1 Abdyl Frashëri SHFMU

2 Lekë Dukagjini SHFMU

3 Motrat Qiriazi SHFMU

4 Emin Duraku SHFMU

5 Mati Logoreci SHFMU

6 Gjon Buzuku SHML – Gjimnaz

7 Remzi Ademaj SHML - Gjimnaz

8 Zenun Çoçaj SHFMU

9 Bajram Curri SHFMU

10 Dëshmorët e Zhurit SHFMU

11 Pjetër Budi SHFMU

12 Dëshmorët e Kabashit SHFMU

13 Naim Frashëri SHFMU

14 Dy Dëshmorët SHFMU

15 Nazim Buduri SHFMU

16 Ekrem Rexha - Drini SHFMU

17 Luciano Motroni SHML – Mjekësi

18 11 Marsi SHML – Teknikë

19 Ymer Prizreni SHML – Ekonomik

20 Qendra e Kompetencës SHML - Profesional

140


KOMUNA E GJAKOVËS


1 Zekerija Rexha SHFMU

2 Mustafa Bakija SHFMU

3 Yll Morina SHFMU

4 Selman Riza SHFMU

5 Emin Duraku SHFMU

6 Fehmi Agani SHFMU

7 Hajdar Dushi SHML - Gjimnaz

8 Zef Lush Marku SHFMU

9 Haxhi Hoti SHFMU

10 Durak Ahmeti SHFMU

11 Pjetër Bogdani SHFMU

12 Ali M. Hasi SHFMU

13 Jahë Salihu SHFMU

14 Kadri Kusari SHML – Ekonomik

15 Nexhmedin Nixha SHML – Teknik

16 Hysni Zajmi SHML - Mjekësi

17 Ganimete Terbeshi Institucion Parashkollor

141


KOMUNA E PEJËS


1 Xhemajl Kada SHFMU

2 Tetë Marsi SHFMU

3 Lidhja e Prizrenit SHFMU

4 Dardania SHFMU

5 Bedri Pejani SHML - Gjimnaz

6 7 shtatori SHFMU

7 Lidhja e Pejës SHFMU

8 Dëshmorët e Kombit SHFMU

9 28 Nëntori SHFMU

10 Ali Hadri SHML – Ekonomik

11 Shaban Spahija SHML – Teknik

12 Sh.M. Mjekësisë SHML – Mjekësi

13 Pëllumbat e Paqes Institucion Parashkollor

142


KOMUNA E FERIZAJT


1 Gjon Serreçi SHFMU

2 Tefik Canga SHFMU

3 Jeronim De Rada SHFMU

4 Ahmet Hoxha SHFMU

5 Kuvendi i Arbërit SHML - Gjimnaz

6 Gjimnazi i Shkencave Shoqërore SHML - Gjimnaz

7 Naim Frashëri SHFMU

8 Besim Rexhepi SHFMU

9 Muharrem Shemsedini SHFMU

10 Abetarja SHFMU

11 Imri Halili SHFMU

12 Jeta e Re SHFMU

13 Faik Konica SHML – Ekonomik

14 Pjetër Bogdani SHML – Teknik

15 Elena Gjika SHML – Mjekësi

16 Zenel Hajdini SHML – Agrobiznes dhe Tregti

17 Qendra e Kompetencës SHML - Profesional

18 Ardhmëria Jonë Institucion Parashkollor

19 Çerdhja në Lagjen e Re Institucion Parashkollor

143


KOMUNA E SUHAREKËS


1 7 Marsi SHFMU

2 Destan Bajraktari SHFMU

3 Shkëndija SHFMU

4 Gjimnazi Jeta e Re SHML - Gjimnaz

5 Dituria SHFMU

6 Sadri Duhla SHFMU

7 Ramë Bllaca SHFMU

8 Edit Durham SHFMU

9 Kongresi i Manastirit SHFMU

10 Skënder Luarasi SHML – Teknik

11 Abdyl Ramaj SHML - Profesional

12 Fluturat Institucion Parashkollor

KOMUNA E MITROVICËS


1 Migjeni SHFMU

2 Eqrem Çabej SHFMU

3 Fazli Greiçevci SHFMU

4 Abdullah Shabani SHFMU

5 Frang Bardhi SHML - Gjimnaz

6 Bislim Imeri SHFMU

7 Jusuf Rexha SHFMU

8 Harun Beka SHFMU

9 Hasan Prishtina SHML – Ekonomik

10 Arkitekt Sinani SHML – Teknik

11 Dr. Xheladin Deda SHML - Mjekësi

12 Gëzimi Ynë Institucion Parashkollor

144


KOMUNA E GJILANIT


1 Selami Hallaqi SHFMU

2 Thimi Mitko SHFMU

3 Abaz Ajeti SHFMU

4 Zenel Hajdini SHML - Gjimnaz

5 Xhavit Ahmeti SHML - Gjimnaz

6 Agim Ramadani SHFMU

7 M. I. Gjilani SHFMU

8 Ramiz Cernica SHFMU

9 Skënderbeu SHFMU

10 Mehmet Isai SHML – Teknik

11 Marin Barleti SHML – Ekonomik

12 Dr. Asllan Elezi SHML – Mjekësi

13 Çerdhja Integj Institucion Parashkollor

14 Ardhmëria 2 Institucion Parashkollor

15 Konvikti Institucion Parashkollor

KOMUNA E DRAGASHIT


1 Fetah Sylejmani SHFMU

2 28 Nëntori SHFMU

3 Shaban Shabani SHFMU

4 Ruzhdi Berisha SHML - Gjimnaz

145


Documents

GJENDJA E ARSIMIT NË KOMUNAT E KOSOVËS - keen-ks.netkeen-ks.net/site/assets/files/1449/gjendja_e_arsimit_ne_komunat_e... · e arsimit fillor, të mesëm të ulët dhe të mesëm