Görüşme sunum

Bilimsel Araştırma YöntemleriUzman Mahmut GÜRSOY

Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma

NİTEL ARAŞTIRMADA VERİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ:

GÖRÜŞME

Başlıca iki araştırma metodolojisi vardır:

•Nicel Araştırma •Nitel Araştırma

Biyoloji, kimya, fizik, mühendislik gibi doğa bilimleri alanlarında araştırmalar gözlem ve

ölçmeye dayanır. Gözlem ve ölçmelerin tekrarlanabildiği ve objektif yapıldığı

araştırmalara nicel, sayısal (“quantitative”) araştırma denir.

Psikoloji, sosyoloji, antropoloji, eğitim gibi sosyal bilim alanlarında insan ve toplum davranışları incelenmektedir. Bu davranışları sayılarla açıklamak

zordur.

Ölçümler bize kaç kişinin nasıl davrandığını gösterir, ama “niçin?”

sorusuna cevap veremez.

İnsan ve grup davranışlarının “niçin”ini anlamaya yönelik

araştırmalara nitel (“qualitative”) araştırma denir.

•Nitel araştırma kişilerin kanaatleri, tecrübeleri, algıları ve duyguları gibi subjektif verilerle (data) meşgul olur.

•Bir sosyal olayı doğal ortamı ve doğal oluşumu içinde tasvir eder.

•Bir durumu ilişki bağlantıları içinde anlamaya çalışır (holistic perspective).

NİTEL ARAŞTIRMA

Özellikler Açıklama

Doğal Ortam Olguların, olayların ya da davranışların gerçekleştiği doğal ortamda çalışılır.

Doğrudan veri toplama Araştırmacı verilere doğrudan kaynağından ulaşır.

Zengin betimlemelerin yapılması Bağlam ve olguların derinlemesine anlaşılmasını sağlayacak detaylı betimlemeler yapılır.

Sürece yönelik Olgu ve davranışların nasıl ve neden gerçekleştiğine odaklanır.

Tümevarımcı veri analizi Sentezlenerek elde edilen bilgilerden yola çıkarak ikna edici genellemeler yapılır.

Katılımcının bakış açısı Katılımcının anlamasına ve anlamlandırmasına odaklanır

Araştırma desenlerinde esneklik Araştırma deseninin çalışmanın gerçekleştiği duruma göre gelişip ve değişmesi

Nitel Araştırmanın Özellikleri

Doğal Ortam: Nitel araştırmaların en belirgin özelliklerinden birisi de doğal ortamda meydana gelen olgu, olay ya da davranışlar üzerine yoğunlaşarak araştırmaların sürdürülmesidir.

Doğal ortamlar bir sınıf olabileceği gibi, okul, klinik ya da bir mahalle bile olabilir. Bu nedenle nitel araştırmalar saha araştırmaları gibi tanımlanır.

Nitel araştırmaların sahada gerçekleştirilmesinin 2 temel nedeni vardır:

1.Davranışlar, dışsal müdahale ve kontrol olmadan ortaya çıktığında en iyi şekilde anlaşılır. 2.Davranışın anlaşılmasında durumsal bağlam çok önemlidir.


Doğrudan Veri Toplama:

Nitel araştırmalarda, araştırmacı genellikle gözlemcidir. Nitel araştırmacılar bilgiyi doğrudan kaynaktan almak isterler.

Zengin Betimlemelerin Yapılması: Nitel araştırmalarda farklı yollarla edinilen verilerin hiçbirisi sıradan ya da önemsiz değildir. Kaydedilen her detayın gerçekleşen davranışın daha iyi anlaşılmasını sağladığı düşünülür.

Tanımlamalar ve betimlemeler, doğal ortamda gerçekleştiği şekilde kayıt altına alınır. Hiçbir detay dikkatten kaçmamalıdır.

Bu amaçların gerçekleştirilmesi için uzun süreli çalışmalar yapmak gerekir, konuyla ciddi şekilde ilgilenilmeli ve kapsamlı bir raporla sonuçlandırılmalıdır.


Sürece Yönelik:

Nitel araştırmalar davranışın nasıl ve neden ortaya çıktığı ile ilgilenirler. Nicel araştırmaların aksine nitel araştırmalar davranışın gerçekleştiği sürece odaklanırlar.

Tümevarımcı veri analizi:

Nitel araştırmada önce, uzun süren çalışmalar sonucu veriler toplanır, sonrasında genellemeler yapmak için tümevarım yolu ile bu veriler sentezlenir.

Nitel araştırmacılar anlama ve kavrama için yeni yollar açmak istediklerinden bu yaklaşım oldukça önemlidir.


Katılımcının bakış açısı (araştırmacının katılımcı rolü):

Nitel araştırmanın amacı, katılımcıları kendi bakış açılarına göre anlamaya çalışmaktır. Bu nedenle, farklı insanlar aynı olaya farklı öznel anlamlar yükleyebildiklerinden bir çok gerçek ortaya çıkabilir.

Dolayısıyla nitel araştırmalarda, araştırmacılar kendi düşünceleri nasıl olursa olsun, katılımcıların bakış açılarını katılımcıların kelime ve eylemleriyle birlikte rapor etmelidirler.


Araştırma desenlerindeki esneklik:

Nitel araştırmacılar araştırma yaptıkları konuyla ilgili bilgileri öğrendikçe, üzerinde çalıştıkları konuyu tam olarak anlamaya ve tanımlamaya başlarlar.

Araştırmanın yöntemi ise ancak verilerin tamamı toplandıktan sonra netleşir. Daha derinlemesine araştırma yapmak ve değişen durumları incelemek istedikleri için önceden belirlenmiş kesin desenlere bağımlı kalmak istemezler.


GÖRÜŞME

•Görüşme nitel araştırmada en sık kullanılan veri toplama aracıdır.

•Görüşmenin etkili ve verimli bir veri toplama yöntemi olarak kullanılabilmesi için bu yöntemin temel özelliklerini, güçlü ve zayıf yönlerini iyi anlamak, nitel veriye ulaşmayı kolaylaştıracak bir görüşme formu hazırlamada ve görüşmeyi gerçekleştirme sürecinde dikkate alınması önerilen ilkeleri özümsemek gerekir.

GÖRÜŞME

•Görüşme, sosyal bilimlerde ve özellikle de Sosyoloji’de en sık kullanılan araştırma yöntemlerinden biridir. “Neredeyse sosyolojik yöntemle eş anlamlı kullanılır hale gelmiştir.

•Görüşme yönteminin sosyal bilimler alanında yapılan araştırmalarda kullanılan en yaygın veri toplam yöntemi olmasının nedeni; bireylerin deneyimlerine, tutumlarına, görüşlerine, şikayetlerine, duygularına ve inançlarına ilişkin bilgi elde etmede oldukça etkili bir yöntem olmasıdır.

GÖRÜŞME

•Görüşme; beceri, duyarlık, yoğunlaşma, bireyler arası anlayış, öngörü, zihinsel uyanıklık ve disiplin gibi pek çok boyutu kapsaması açısından, hem sanat hem de bilimdir.

•Nitelikli bir görüşmede, günlük etkileşim ve iletişim sürecinde oluşan hatalar (dinleme eksikliği, önyargılar gibi) yapılmaz.

•Görüşme, “önceden belirlenmiş ve ciddi bir amaç için yapılan, soru sorma ve yanıtlama tarzına dayalı karşılıklı ve etkileşimli bir iletişim sürecidir.”

GÖRÜŞME

Görüşmenin amacı; bir bireyin iç dünyasına girmek ve onun bakış açısını anlamaktır. Görüşme yoluyla, deneyimler, tutumlar, düşünceler, niyetler, yorumlar ve zihinsel algılar ve tepkiler ile gözlenemeyeni anlamaya çalışırız.

Bu süreçte, sorulan sorulara, karşı tarafın rahat, dürüst ve doğru bir şekilde tepkide bulunmasını sağlamak görüşmecinin temel görevidir.

GÖRÜŞME TÜRLERİ


Yapılandırılmış Yapılandırılmamış


Bu iki tür bir doğrunun iki ucunu temsil eder. Bir yanda, önceden belirlenmiş bir dizi soruyu içeren yapılandırılmış görüşme; diğer yanda açık uçlu sorular içeren yapılandırılmamış görüşme yer alır.

Yapılandırılmış görüşmede amaç, görüşülen bireylerin verdikleri bilgiler arasındaki paralelliği ve farklılığı saptamak ve buna göre karşılaştırmalar yapmaktır.

Yapılandırılmamış görüşme ise, “keşfe yönelik” bir görüşme sürecidir. Bu türde, önceden belirlenmiş herhangi bir soru ve doğal olarak yanıtlara ilişkin bir beklenti de yoktur. Bu durumda araştırmacı, görüşülen kişilerle belirli konuları keşfetmeye çalışır. Görüşme sırasında çalıştığı problemle ilgili belirli özel alanlar keşfederse, daha ayrıntılı sorularla o alanları daha derinliğine irdelemeyi deneyebilir.

GÖRÜŞME YAKLAŞIMLARI

Görüşme Yaklaşımları

Sohbet Tarzı Görüşme

Görüşme FormuStandartlaştırılmış

Açık UçluGörüşme


•Genellikle araştırmacının gözlem amacıyla doğrudan ortama katıldığı alan araştırmalarında kullanılır.

•Sorular, etkileşimin doğal akışı içinde sorulur ve görüşülen birey kendisiyle görüşme yapıldığını bile fark etmeyebilir.

•Önceden belirlenmiş sorular yoktur.

•Görüşmenin gideceği yön kestirilemez.

•Sorular kendiliğinden gelişir.

•Esneklik sağlar.


•Uzun zaman gerektirebilir.

•Aynı kişiyle birden fazla görüşme gerekebilir.

•Araştırmacının kişiliğine bağlı olarak başarılı olamayabilir.

•Görüşmecinin sohbet ve konuşma yeteneğine aşırı bağlı olduğu için, görüşmeci etkisine açıktır. “Bu tarzı kullanacak görüşmeci, çok değişik ortam ve durumlarda insanlarla iletişim kurabilme becerisine sahip olmalı, değişen durumlara göre hızlı tavır alabilmeli, soruları çok çabuk formüle edebilmeli, sorduğu soruların yapısı ve içeriği yoluyla görüşülen bireyi yönlendirmeme konusunda duyarlı ve dikkatli olabilmelidir.”

•Verilerin düzenlenmesi, analizi zordur.

•Deneyimli araştırmacılar için uygundur.

Görüşme Formu

•Görüşme sırasında irdelenecek bir sorular veya konular listesini kapsar.

•Benzer konulara yönelmek yoluyla değişik insanlardan aynı tür bilgilerin alınması amacıyla hazırlanır.

•Görüşmeci ek sorular sorma özgürlüğüne sahiptir.

•Görüşme formu, araştırma problemiyle ilgili tüm boyutların ve soruların kapsanmasını güvence altına almak için geliştirilmiş bir yöntemdir.

•Görüşme sırasında soruların cümle yapısı ve sırası değiştirilebilir.

Görüşme Formu

•Zaman esnekliği sağlar, yanıtlanmış sorular tekrar sorulmayabilir, bazı sorular atlanabilir.

•Belirli bir forma dayalı bu görüşme, farklı bireylerden daha sistematik ve karşılaştırılabilir bilgi elde etmeyi sağlar.

•Verilerin düzenlenmesi ve analizi daha kolaydır. Çünkü bu veriler bir görüşme formunun varlığı nedeniyle, formda kapsanan soru veya konu alanları altında elde edilmiştir.

Standartlaştırılmış Açık Uçlu Görüşme

•Dikkatlice yazılmış, belli bir sırası olan sorulardan oluşur.

•Her bireye bu sorular aynı sıra ve tarzda sorulur.

•Esneklik sınırlandırılmıştır.

•Görüşmeci öznelliğini azaltır.

•Verilerin karşılaştırılması ve analizi kolaydır.

•Öngörülmemiş boyutların ortaya çıkarılması ve irdelenmesini önlediği için bu anlamda zayıftır.

- Esneklik- Yüksek yanıt oranı- Sözel dışı davranışların da incelenmesi- Ortam üzerinde kontrol sağlanması- Soru sırasının esnekliği- Anlık tepkilerin zengin bilgi kaynağı olması- Veri kaynağının netliği- Yanıt oranının tamlığı- Derinlemesine bilgi edinme

Görüşme Yönteminin Artıları

-Maliyet-Zaman-Olası yanlılık-Kayıtlı veya yazılı bilgileri kullanamama-Zaman ayırma güçlüğü-Gizliliğin ortadan kalkması-Soru standardının olmayışı-Bireylere ulaşma güçlüğü

Görüşme Yönteminin Eksileri

Görüşmenin nitel araştırmada en yaygın veri toplama tekniği olmasının nedeni, bireylerin verilerini, görüşlerini, deneyimlerini ve duygularını ortaya çıkarma yönünden oldukça güçlü olması ve iletişimin en yaygın biçimi olan konuşmayı temel almasıdır. Bu yönüyle yazmaya veya doldurmaya dayalı testler ya da anketlerde var olan sınırlılığı ve yapaylığı ortadan kaldırır.

Görüşme, temel boyutları açısından ele alındığında özel bir eğitimi gerektirir. Bu temel boyutları; görüşme formunun hazırlanması, test edilmesi, görüşmelerin ayarlanması, hazırlıkların yapılması ve görüşmelerin gerçekleştirilmesi oluşturur. Bunların her biri, dikkatle üzerinde durulması gereken, geçerli ve güvenilir veri toplamada oldukça önemli aşamalardır.

Görüşme Formunun Hazırlanması

Görüşme formunun hazırlanmasında dikkate alınması gereken bazı ilkeler şöyle sıralanabilir:

1. Kolay anlaşılabilecek sorular yazma

2. Odaklı (specific) sorular hazırlama

3. Açık uçlu sorular sorma

4. Yönlendirmekten kaçınma

5. Çok boyutlu soru sormaktan kaçınma


6. Alternatif sorular ve sondalar hazırlama

a) Ayrıntıya yönelik sondalar

b) Açıklamaya yönelik sondalar

c) Aydınlatmaya yönelik sondalar

7. Farklı türden sorular yazma

a) Kapalı uçlu sorular

b) Açık uçlu sorular

c) Dolaylı sorulan sorular

d) Varsayıma dayalı sorular


8. Soruları mantıklı bir biçimde düzenlemek

a) Görüşmeye güven oluşturucu bir giriş hazırlamak

b) İlk soruları kolay yanıtlanabilecek sorulardan oluşturmak

c) Özelden genele doğru sorular sormak

d) Hassas konularla ilgili soruları sona bırakmak

e)Şimdiki zamanla ilgili soruları, geçmiş ve gelecek zamanla ilgili sorulardan önce sormak

f) Bireysel bilgilere ilişkin soruları başta veya sonda sormak.

9. Soruları geliştirme


Görüşme sorularının hazırlanması, yapılacak görüşme için önemli bir çerçeve oluşturur ve hazırlanan soruların niteliği görüşmenin niteliğini oluşturan önemli öğelerden biridir. Ancak görüşme sorularının nitelikli olması, görüşmenin her zaman etkili ve verimli olacağı anlamına gelmeyebilir. İyi hazırlanmış, ancak görüşme sürecinin kendine özgü dinamiklerini dikkate almayan bir yaklaşımla yapılan bir görüşmenin, bizi istenen sonuca ulaştırması mümkün değildir. İyi soru sorma sanatsal bir süreçtir.

Görüşmenin Yapılması

Görüşmenin Yapılması

Görüşme sürecinin daha etkili ve verimli hale getirilmesi için dikkat edilmesi gereken ilkelere ve süreçler şöyle sıralanabilir:

1. Görüşme sorularını sorarken akışa göre gerekli değişiklikleri yapma

2. Soruları konuşma tarzında sorma

3. Teşvik edici olma ve geri bildirimde bulunma

4. Görüşme sürecini kontrol etme

5. Yansız ve empatik olma

Görüşme Verilerinin Kaydedilmesi

Görüşme ile elde edilen verilerin kaydedilmesinde izlenen iki temel yöntem vardır:

a) Kayıt cihazı ile kaydetme

b) Not alma

* Eğer görüşme kaydedilecekse mutlaka görüşülen kişiden izin alınmalıdır.

* En ideal olanı aynı anda hem kayıt yapmak hem de not almaktır.

Documents

Görüşme sunum