GÖZ

GÖRME OLAYI VE IŞIK

HAZIRLIK ÇALIŞMALARI1. Bir arkadaşınızın gözlerinin ışığa bakarken ve gölge bir

yerde aldığı biçimleri nasıldır?2. Gözlerinizi kapattığınızda ya da karanlık bir ortamda

cisimleri görebiliyor musunuz? Görebilmek için ne gereklidir?

3. Göz kapağının önemi nedir?4. Gözlerimizin sağlığı için nelere dikkat etmeliyiz?

Göz, ışık ışınlarına karşı duyarlıdır. Işınlar sayesinde çevredeki cisimler algılanır ve değerlendirilir.

1. GÖRME VE IŞIK Okul bahçesinde “kör

ebe” oyunu oynarken arkadaşlarınızı göremezsiniz. Sınıfınızın perdelerini iyice kapatırsanız, kitaptaki yazıları okuyamazsınız. Gece karanlığında çevrenizi göremezsiniz. Bu durumlarda çevreye yansıyan ışık ışınları gözünüze ulaşamaz.

Göz görme organımızdır. Bir cismi, bir maddeyi görebilmek için mutlaka ışık gereklidir.

Işık gözümüze, ya doğrudan ışık kaynağından çıkarak ya da yansıyarak gelir.

Işıksız ortamda görme olayı gerçekleşemez. Görme olayının gerçekleşmesi için, cisimlerin, bir ışık kaynağı tarafından aydınlatılması şarttır.

Gündüz cisimleri rahat görürüz. Çünkü, en güçlü ışık kaynağı olan Güneş, çevremizi aydınlatmaktadır. Geceleri, güneş olmadığı için göremeyiz. Bu nedenle de gece görebilmek için elektrik lambası, mum, el feneri, gaz lambası gibi ışık kaynaklarından yararlanırız. Ay, Güneş’ten aldığı ışığın bir kısmını Dünya’ya yansıtır. Yansıyan ışık sayesinde çevremiz biraz aydınlanır. Biz de böylece çevremizdeki cisimleri görebiliriz.

GÖZÜN YAPISI

Göz küre şeklindedir. Göz iki kısımdan meydana gelmiştir:

Göz yuvarlağı ve yardımcı organlar.

Gözün yardımcı organları: Kaşlar, göz kapakları,

kirpikler, göz yaşı bezleri ile çapak bezleridir.

Gözün yardımcı organları gözü koruyan organlarıdır. Gözü korumada her birinin ayrı bir görevi vardır.

1.GÖZÜN YARDIMCI ORGANLARI

Göz yuvarlağı, kafatasının ön kısmında bulunan göz çukurlarına yerleşmiş bir küre şeklindedir. Göz yuvarlakları, kaslarla göz çukuruna bağlıdır. Her yöne rahatlıkla dönebilmektedirler.

Göz Yuvarlağı

2. GÖZÜN GÖRÜNTÜYÜ SAĞLAYAN KISIMLARI

Göz dıştan içe doğru sırasıyla şu tabakalardan oluşur:

SERT TABAKA DAMAR TABAKA AĞ TABAKA

Gözün en dış kısmında bulunan beyaz ve sert

kısımdır. Gözü, dıştan gelebilecek etkilerden korur. Ön kısmı biraz kabarık ve saydamdır. Bu

kısma kornea adı verilir. Saydam tabaka(Kornea), ışığı kırar ve göz

bebeğinde toplanmasını sağlar.

Sert tabaka

Sert tabakanın altında yer alır. Gözü besleyen kan damarları bakımından

zengindir. Damar tabakanın iç yüzeyi, siyah renk

maddesi taşıyan hücrelerden oluşur. Bu tabaka gözün içini karanlık bir odaya

çevirir. Fazla ışık bu tabakada emilir.

Damar tabaka

İris:Göze renk veren kısımdır.

Damar tabakanın gözün ön tarafında düzleşmesiyle düz kaslardan oluşmuş bir yapıdır.

Daralıp genişleyerek göze girecek ışık miktarını ayarlar.

İRİS

Göz Bebeği: İrisin ortasında bulunan, göze ışık

girmesini sağlayan açıklıktır.

Göze gelen ışığın şiddetini ayarlar.

GÖZ BEBEĞİ

Göz Merceği (Göz Billûru): Göz bebeğinin arkasında göz merceği yer alır. Canlı, esnek ve saydam bir yapıdır. Göze giren ışığı kırıp ağ tabakaya düşmesini

sağlar. Göz merceği, kaslarla damar tabakaya bağlıdır.

Göz merceği, ince kenarlı bir mercektir.

Ağ tabaka (Retina)

Görme sinirlerinin bulunduğu tabakadır. Bu tabakada, ışığa duyarlı görme sinirleri vardır. Ağ tabaka, gözün iç kısmını kaplar ve ağ gibi bir görünüşü vardır. Sinir hücrelerinden ve sinir tellerinden oluşur. Görme duyusu bu takada meydana gelir.

En içteki tabakadır. Yapısında görme duyu hücreleri bulunur. Işığa duyarlı hücrelerin bir kısmı koni, bir

kısmı çomak şeklindedir. Çomak şeklinde olanlar zayıf ışıkta

görmeyi sağlar. Koni şeklinde olanlar parlak ışıkta ve renkli

olarak görmemizi sağlar.

Ağ tabaka (Retina)

Görüntüler, ağ tabaka tarafından alınarak elektrik sinyalleri şeklinde sinirlere verilir.

Sinirler, görüntüyü beyne iletir. Görüntü beyinde algılanır. Ağ tabaka üzerindeki sarı benek görmenin en iyi

olduğu, kör nokta görmenin olmadığı yerdir. Sarı benek, göz merceğinin ışığı odakladığı yerde

bulunur. Kör nokta, görme sinirlerinin gözden çıktığı ışığa

duyarlı olmayan bir bölgedir.

Ağ tabaka (Retina)

3. GÖZDE GÖRÜNTÜ OLUŞUMU

3. GÖZDE GÖRÜNTÜ OLUŞUMU

Görme Olayının Gerçekleşmesi

Göze dışarıdan gelen ışık, sırasıyla şu kısımlardan geçer ve ağ tabakaya ulaşır:

Işık kornea göz bebeği göz merceği retina (ağ tabaka)

Görme olayı, cisimlerden gözümüze gelen ışınlar sayesinde gerçekleşir.

Cisimlerden gelen ışınlar, önce saydam tabakadan geçer, göz merceğine gelir.

Göz merceği, göze gelen ışınları birbirine yaklaştırarak kırar.

Cismin tam ve gerçek görüntüsünü ağ tabaka (retina) üzerine düşürür. Retina üzerine ters olarak düşen görüntü, beyinde düzeltilir ve cisimler düzgün olarak görünür.

İnsan gözü, renk görme yeteneğine de sahiptir.

Göz bebeğinden geçen ışınlar, mercekte kırılarak ağ tabaka üzerinde sarı benekte ters görüntü oluşturur.

Ters görüntü sarı benekteki duyu hücreleri tarafından görme sinirlerine gönderilir.

Görüntü, sinir hücreleri tarafından beynin görme merkezine taşınır.

Görme merkezinin uyarıları değerlendirmesi sonucu net, düz görüntü oluşur.

Görme Yolları

GÖZ UYUMU

Bakılan cismin uzaklığına bağlı olarak, göz merceği kaslarının kasılıp gevşemesiyle şişkinleşir veya yassılaşır. Buna göz uyumu denir.

Cisim uzaktaysa göz merceği daralır. Cisim yakındaysa göz merceği şişkinleşir.

Göz merceği esnektir. Ağ tabakaya tutunduğu ince kas telleri yardımıyla yassılaşıp genişleyerek görüntünün retina üzerine düşmesini sağlar. Bu olaya gözün uyum yapması denir.

Normal ve sağlıklı bir göz, 13 m. ile 25 cm. arasında uyum yapar. 25 cm’den daha yakındaki cisimleri net olarak göremez.

Bazı kişilerin gözleri, normal uzaklıklarda uyum yapmakta güçlük çeker. Cisimleri net olarak göremez. Bu durumda, göz merceğinde bir arıza vardır. Buna göz kusurları denir. Göz kusurları miyop, hipermetrop, astigmatizm, renk körlüğü ve presbit olarak adlandırılmıştır.

4. GÖZ SAĞLIĞI•Göz temizliğine özen göstermeliyiz.

•Gözlerimiz için gelişigüzel ilaç kullanmamalıyız.

•Gözlerimizi toz, duman ve kirden korumalıyız.

•Kitap okurken, kitapla gözümüz arasındaki uzaklığı 30 cm olacak şekilde ayarlamalıyız.

•Işığın gözlerimizi yormayacak şekilde sol taraftan ve üstten gelmesine dikkat etmeliyiz.

•Beslenmemize dikkat etmeli, bol bol yeşil yapraklı yiyecekler ve havuç yemeliyiz.

•Gözlerimiz rahatsızlanınca mutlaka bir doktora başvurmalıyız. Çünkü, zamanında yapılmayan tedavi, kör olmaya kadar gidebilir.

DEĞERLENDİRME SORULARI1. Görme olayı ile ışık arasında nasıl bir ilişki vardır?

2. Göz kaç kısımdan oluşur?

3. Gözümüz nasıl görür?

4. Göz uyumu ne demektir?

5. Gözün yardımcı organları nelerdir?

6. Gözümüzün sağlığını nasıl koruruz?

Teşekkürler

HÜLYA AKYÜREK

FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ ÖĞRETMENİ