GİRİŞ

425*306 Makine Mühendisliği Laboratuarı dersinde temel Makine Mühendisliği derslerinde görülen

teorik bilgilerin uygulamalarının yapılması amaçlanmaktadır. Deneysel çalışmalar, Ölçme Tekniği,

Malzeme Bilgisi, Mukavemet, Makine Dinamiği, Akışkanlar Mekaniği, Termodinamik ve Isı Transferi

gibi konuları içerir. Bir deney birden çok dersin konusunu kapsayan bilgileri gerektirebilir. Deneyler

gruplar halinde gerçekleştirilir ve grup çalışması esasına dayalıdır. Her deney için ayrı hazırlanacak

olan deney raporlarından elde edilecek notlar öğrencinin başarı notuna etki edecektir. Dönem başarı

notunun hesaplanmasında vize ve deney raporları %30, final ise %40 etkili olacaktır.

LABORATUAR DENEY ESASLARI VE KURALLARI

1. DENEYLERE KATILMAK ZORUNLUDUR. AKSİ TAKDİRDE ÖĞRENCİ DERSTEN BAŞARISIZ

SAYILACAKTIR.

2. DENEYLERE KATILMA ŞARTLARI AŞAĞIDA BELİRTİLMİŞTİR.

a. DENEY ÖNCESİ DENEY FÖYLERİ TAM OLARAK İNCELENMİŞ VE ARAŞTIRILMIŞ

OLMALIDIR.

b. DENEYE ZAMANINDA GELİNMELİDİR.

c. HER ÖĞRENCİ İLAN EDİLEN GRUPTA VE İLAN EDİLEN TARİH, GÜN VE SAATTE DENEYE

GELMELİDİR.

d. DENEY ESNASINDA DENEYİ YAPAN ARAŞTIRMA GÖREVLİSİNİN UYGULAYACAĞI

KURALLARA TAM OLARAK UYULMALIDIR.

3. YUKARIDA BELİRTİLEN ŞARTLAR SAĞLANMADIĞI TAKDİRDE ÖĞRENCİ O DENEYDEN BAŞARISIZ

SAYILACAKTIR.

4. DENEY RAPORLARI DENEY TARİHİNDEN İTİBAREN BİR HAFTA İÇİNDE DENEYİ YAPTIRAN

ARAŞTIRMA GÖREVLİSİNE TESLİM EDİLECEKTİR.

5. ZAMANINDA TESLİM EDİLMEYEN DENEY RAPORLARI ÖĞRENCİNİN O DENEYDEN BAŞARISIZ

SAYILMASINA NEDEN OLACAKTIR.

6. HER ÖĞRENCİ DENEYLERE İLGİLİ DENEY FÖYÜ İLE BİRLİKTE GELECEKTİR. ÖĞRENCİNİN DENEY

FÖYÜNÜN OLUP OLMADIĞI ARAŞTIRMA GÖREVLİLERİ TARAFINDAN KONTROL EDİLECEK VE

DENEY FÖYÜ OLMAYAN ÖĞRENCİ DENEYE ALINMAYARAK O DENEYDEN BAŞARISIZ

SAYILACAKTIR.

7. DENEYLERLE İLGİLİ OLARAK LABORATUARLARDA YAPILACAK TÜM ÇALIŞMALAR ESNASINDA

LABORATUARLARDA BULUNAN VE YAPILAN DENEYLE İLGİSİ OLMAYAN DİĞER CİHAZLARA

KESİNLİKLE DOKUNULMAYACAKTIR.

8. LABORATUARA SADECE DENEYİ YAPACAK ÖĞRENCİLER GİRECEK DİĞER ÖĞRENCİLER

DIŞARIDA BEKLEYECEKTİR.

9. SINAV SORULARI DENEYLERDE İŞLENEN VE GÖSTERİLEN TEORİK VE DENEYSEL BİLGİLERDEN

HAZIRLANACAKTIR.

10. DENEY RAPORLARI FERDİ OLARAK HAZIRLANACAKTIR.

DENEY RAPORLARININ HAZIRLANMASI

Deney raporlarının hazırlanmasında amaç öğrenciye rapor, makale veya bildiri yazma yeteneğini kazandırmaktır. Raporlar hazırlanırken aşağıda belirtilen noktalara özen gösterilmelidir.

1. BAŞLIK SAYFASI

Her raporun ekte örneği sunulan bir başlık sayfası olmalıdır. Örnekte de görüldüğü üzere başlık sayfası deney numarasını, deney adını, öğrenci grup numarasını, öğrencinin adını ve numarasını, deney tarihini içermelidir.

2. ÖZET

Deneyin amacı, önemi, yöntemi, deney düzeneği ve sonuçlar kısaca bu kısımda ifade edilir. Özetin uzunluğu 100 kelimeyi geçmemelidir.

3. GİRİŞ (veya TEORİ)

Deneye bağlı olarak rapor her iki bölümü de ayrı ayrı içerebilir. Çözülecek problemin açık ifadesi, varsa literatürdeki çalışmaların kısa özeti, temel bağıntılar ve benzeri uygulamalar bu bölümde ifade edilir.

4. DENEY DÜZENEĞİ

Deneyde ve ölçümlerde kullanılan düzenek ve cihazların tanımı, irdelenmesi, düzeneğin şematik görünümü, cihazları imal eden firmaların adı ve cihazların tip veya modeli bu bölümde ifade edilir.

5. DENEY YÖNTEMİ

Ölçümlerin alınış şekli ve sayısı, deney planı, hesaplama yöntemi ve varsa elektrik devresi vb. ayrıntılar bu bölümde ifade edilir.

6. SONUÇLAR

Elde edilen veya verilmesi uygun görülen sonuçlar tablo veya grafik şeklinde bu bölümde verilir. Sonuçlarla ilgili yeterli bilgiler verilir ve açıklamalar yapılır.

7. SONUÇLARIN TARTIŞILMASI

Elde edilen sonuçların uygulanabilirliğinin tartışılması, sonuçların sayısal ve/veya analitik sonuçlarla karşılaştırılması, bu konuda ileride yapılabilecek çalışmalar ile ilgili öneriler bu bölümde yapılır ve hata hesaplamalarının sonuçları verilir.

8. FORMAT

Rapor A4 (210x197 mm) kâğıdına tükenmez veya dolmakalemle yazılmalıdır. İstenilen kalitede kâğıt kullanılabilir. Yazı düzgün olmalıdır.

Kâğıdın sol ve üst kenarından 25 mm, sağ ve alt kenarından 20 mm boşluk bırakılmalıdır.

Şekil ve tablolar uygun biçimde numaralandırılmalıdır.

Grafikler ve şekiller kurşun kalemle düzgün biçimde çizilmelidir.

Sayfalar sağ alt köşede numaralandırılmalıdır.

Grafikler, tablolar ve şekiller ekte verilebilir. Rapor içerisinde bahsedilirken grafikler, tablolar ve şekiller numaraları ile belirtilmelidir.

Kaynaklar “Sonuçların Tartışılması”ndan hemen sonra belirtilmelidir. Gerekli görülen yerlerde kaynaklar köşeli parantez içindeki sayılarla belirtilmelidir.

ÇEKME DENEYİ

ÇEKME DENEYİ

Çekme deneyi malzemelerin mukavemeti hakkında esas dizayn bilgilerini saptamak ve

malzemelerin özelliklere göre sınıflandırılmasını sağlamak amacı ile geniş çapta kullanılır.

Çekme deneyi standartlara göre hazırlanmış deney numunesinin tek eksende, belirli bir hızla

ve sabit sıcaklıkta koparılıncaya kadar çekilmesidir. Deney sırasında, standart numuneye

devamlı olarak artan bir çekme kuvveti uygulandığında, aynı esnada da numunenin uzaması

kaydedilir.

Çekme deneyi sonucunda numunenin temsil ettiği malzemeye ait aşağıdaki mekanik

özellikler bulunabilir.

a. Elastisite modülü b. Elastik sınırı c. Rezilyans d. Akma gerilmesi e. Çekme dayanımı f. Tokluk g. % uzama h. % kesit daralması

Çekme deneyine tabi tutulan numunenin yukarıda belirtilen özelliklerin sıhhatli bir şekilde

ortaya çıkarılabilmesi için, alındığı malzemeyi tam olarak temsil edebilmesi şarttır. Ayrıca şu

hususların bilinmesi de, sonuçların irdelenmesi bakımından gereklidir. [2]

Numunenin alındığı malzemenin:

a) imalat şekli:

Döküm Kaynak Sıcak dövme veya haddeleme Soğuk dövme veya haddeleme

a. İmalat şekline göre yönlenme b. Tatbik edilen ısıl işlemler

Deney sonuçlarının irdelenmesinde, numunenin alındığı malzemenin durumu yanısıra, alınan

numunede de şu hususları bilinmesi faydalıdır:

a. Numunenin alındığı bölgeler b. Numunenin alınış şekli c. Numunenin hazırlanış şekli

Çekme deneyine tabi tutulacak numunelerin şekil ve boyutları standartlarda belirtilmektedir.

Deney sonuçlarının belirli bir standarda uyma zorunluluğu vardır. Sonuçlar, numune boyut ve

biçimine göre değişiklik arz edebilir. Numuneler iki kısımdan ibarettir.

1) Numunenin baş kısımları: Yük tatbik edilmek için tutulan kısımlardır ve diğer bölgeye göre

daha büyük boyutludur.

2) Numunenin orta kısmı: Yük tatbik edildiğinde deformasyonun yer alması arzu edilen daha

küçük boyutlu bölgedir. Deney sonuçları bu kısımda yapılan ölçmelerle tespit edilir.

Numunenin bu kısmında, kesit ile uzunluk arasında belli bir ilişki vardır.

Yuvarlak Kesitli Basamaklı Çekme Numunesi

d 0 = Numune Çapı

d 2 = Basamak Kısmının Çapı = 1,2 d 0

d 1 = Baş Kısmının Çapı = 1,75 d 0

L v = İnceltilmiş Kısmın Çapı = L 0 + d 0

L 0 = Ölçü Uzunluğu = 5 d 0

L t = Toplam Uzunluk

h = Basamak Kısmının Uzunluğu = d 0

g = Baş Kısmının Uzunluğu = d 0 + 5 mm

Elastisite katsayısı (E): Gerilme (σ) ile gerinme (ε) arasındaki ilişkiyi belirleyen malzemenin temel

özelliği olan sabit.

σ = Eε

Elastiklik sınırı: Elastik şekil değişiminin görüldüğü en yüksek gerilme değerine denir.

Akma Gerilmesi: Uygulanan çekme kuvvetinin yaklaşık olarak sabit kalmasına rağmen plastik şekil

değişiminin önemli ölçüde arttığı ve çekme diyagramının düzgünsüzlük gösterdiği gerilme değeridir.

Alüminyum alaşımlarında, akma gerilmesi diyagram üzerinde tam belirli olmadığından, Şekil 8’ deki

yöntem uygulanarak akma gerilmesi bulunur. Bu yönteme göre paralel doğrunun kestiği nokta

gerilme değerini verir.

Gerilme-gerinme diyagramı

Çekme Dayanımı (Maksimum gerilme): Numunenin kopmadan dayanabileceği ve diyagramdaki en

yüksek gerilme değeridir.

Uzama (%): Son ölçü uzunluğu ile ilk ölçü uzunluğunun farkının ilk ölçü uzunluğuna oranının yüzde

olarak ifadesidir.

% = 𝐿𝑠 − 𝐿0

𝐿0 𝑥 100

İlgili Standartlar

• Türk Standardı TS 138 EN 10002-1 Metalik Malzemeler-Çekme Deneyi Bölüm 1:Ortam Sıcaklığında

Deney Metodu

• Türk Standardı TS EN ISO 7500-2 Metalik Malzemeler - Tek Eksenli Statik Deney Makinalarının

Doğrulanması - Bölüm 2: Çekme Sürünme Deney Makinaları - Uygulanan Yükün Doğrulanması

• ISO 6892 Metallic Materials - Tensile Testing at Ambient Temperature Second Edition

• European Standard EN 2002-001 Aerospace Series - Metallic Materials - Test Methods

- Part 1: Tensile testing at Ambient Temperature

BASMA DENEYİ

EĞİLME DENEYİ