GRAAD 11 WETENSKAP VRAESTEL 2 CHEMIE

Vraestel 2 ................................................................................................................................................................. 1

Materie & materiale ........................................................................................................................................... 1

LEWIS STRUKTURE van kovalente molekule ...................................................................................... 1

Intermolekulêre kragte ................................................................................................................................. 6

Ideale gasse ..................................................................................................................................................... 8

Chemiese Verandering ...................................................................................................................................... 9

Stoigiometrie .................................................................................................................................................. 9

Entalpie .........................................................................................................................................................13

Tipes reaksies ...............................................................................................................................................20

Suur-basis reaksies .......................................................................................................................................20

Redoks reaksies ............................................................................................................................................15

Vraestel 2 MEMO/Materie & materiale/LEWIS STRUKTURE van kovalente molekule/Deel van 40% 1

Vraestel 2 MEMO

Materie & materiale LEWIS STRUKTURE van kovalente molekule

Voorbeelde Soutsuur

Water

Koolstof dioksied

Stikstof gas

Ammoniak

Metaan

Antwoorde Soutsuur

Water

Koolstofdioksied

Stikstofgas

Amoniak

Metaan

LEWIS STRUKTURE van kovalente ione

Voorbeelde • NO2

-

• PO43-

• NO+

Antwoorde Nitriet

Fosfaat

Nitrosonium

2Vraestel 2 MEMO/Materie & materiale/LEWIS STRUKTURE van kovalente molekule/Deel van 40%

LEWIS STRUKTURE van DATIEF KOVALENTE BINDINGS

Voorbeelde • CO

• NO3-

• NH3 en H+

Antwoorde Koolstofmonoksied

Nitraat

Ammoniak en waterstof ioon

.LEWIS STRUKTURE met RESONANS STRUKTURE Nitraat

Nitriet

Vraestel 2 MEMO/Materie & materiale/LEWIS STRUKTURE van kovalente molekule/Deel van 40% 3

VORMS VAN MOLEKULE

Voorbeelde Soutsuur

Water

Koolstof dioksied

Stikstof gas

Ammoniak

Metaan

Antwoorde Soutsuur = linier

Water = tetrahedries =hoekig

Koolstofdioksied = linier

Stikstofgas = linier

Amoniak =tetrahedries =trigonaal piramidaal

Metaan = tetrahedries

POLARITEITE (ERATA)

POLARITEIT van BINDINGS POLÊRE BINDING Wanneer die elektronegatiwiteitverskil NIE nul is nie NIE-POLÊRE BINDING Wanneer die elektronegatiwiteitverskil GELYK IS AAN nul

OOK

SWAK POLÊR

STERK POLÊR

IONIES

EN= 0 1 2 2.1 4

ELEKTRONEGATIWITEITSVERSKIL (EN)

Die verskil tussen die elektronegatiwiteitswaardes van twee atome wat gebind is

POLARITEIT van MOLEKULE NIE POLÊRE MOLEKUUL Wanneer die molekuul SIMMETRIES is (2 of meer simmetrie-asse) NIE-POLÊRE MOLEKUUL Wanneer die molekuul NIE-SIMMETRIES is nie (slegs 1 simmetrie-as)

4Vraestel 2 MEMO/Materie & materiale/LEWIS STRUKTURE van kovalente molekule/Deel van 40%

.BESPREEK DIE POLARITEITE VAN MOLEKULE

Voorbeelde Soutsuur

Water

Koolstof dioksied

Stikstof gas

Ammoniak

Metaan

Antwoorde Soutsuur (Swak) polere binding want EN=3.0-2.1=0.9≠0 H is gedeeltelik positief Cl is gedeeltelik negatief Dipool moment(e):

Polere molekuul want die molekuul is nie-simmetries Netto dipool moment:

Water (Sterk) polere bindings want EN=3.5-2.1=1.4≠0 H is gedeeltelik positief O is gedeeltelik negatief Dipool moment(e):

Polere molekuul want die molekuul is nie-simmetries Netto dipool moment:

Koolstofdioksied (Swak) polere bindings want EN=3.5-2.5=1≠0 C is gedeeltelik positief O is gedeeltelik negatief Dipool moment(e):

Nie-polere molekuul want die molekuul is simmetries Geen netto dipool moment

Stikstofgas Nie-polere bindings want EN=3.0-3.0=0 Geen dipool moment(e):

Nie-polere molekuul want die molekuul is simmetries Geen netto dipool moment

Ammoniak (Swak) polere bindings want EN=3.0-2.1=0.9≠0 H is gedeeltelik positief N is gedeeltelik negatief Dipool moment(e):

Polere molekuul want die molekuul is nie-simmetries Netto dipool moment:

Metaan (Swak) polere bindings want EN=2.5-2.1=0.4≠0 H is gedeeltelik positief C is gedeeltelik negatief

Nie-polere molekuul want die molekuul is simmetries Geen netto dipool moment

Vraestel 2 MEMO/Materie & materiale/LEWIS STRUKTURE van kovalente molekule/Deel van 40% 5

IONIESE BINDINGS

Voorbeelde tafelsout

kalsium en chloor

aluminium en suurstof

yster(III) en suurstof

Voorbeelde tafelsout

kalsium en chloor

aluminium en suurstof

yster(III) en suurstof

6 Vraestel 2 MEMO/Materie & materiale/Intermolekulêre kragte/Deel van 40%

Intermolekulêre kragte Deel van 40%

VRAE OOR KOOK & SMELTPUNTE

Voorbeeld

Die grafiek hierbo toon die kookpunte van die

hidriede van groep VI in die periodieke tabel

teenoor hulle relatiewe molekulere massas

Uit die grafiek, lei die naam van die hidried af en

skryf die neer

ma

et die swakste intermolekulere kragte

met waterstofbindings tussen die molekule

wat die meeste energie benodig om 'n

faseverandering te ondergaan

Verwys na intermolekulere kragte en

energie en gee 'n

b

c

d

rede waarom een van

die hidriede van groep VI afwyk van die

neiging in kookpunt waargeneem vir die

ander

Voorbeeld

o o

4 3

2 6 2 5

4 10 4 9

5 12 5 11

6 14 6 113

Formule Naam Formule NaamKookpunt ( ) Kookpunt ( )

metaan 161 metanol 65

etaan 88.5 etanol 79

butaan 1 butanol 97

pentaan 34 pentanol 117

heksaan 68.7 heksanol 156

C C

CH CH OH

C H C H OH

C H C H OH

C H C H OH

C H C H OH

Die tabel toon die kookpunte van die eerste ses

alkane en die eerste ses alkohole

Watter tendens in kookpunt van die alkane

kan uit die tabel waargeneem word?

Verstrek 'n rede vir die tendens genoem i

a

b

n

die vorige vraag deur na die tipe

intermolekulêre kragte te verwys

Verduidelik, deur na die tipes

intermolekulêre kragte te verwys, hoekom

die kookpunte van alkohole hoër is as die

kookpunte van alka

c

ne.

Antwoord

2

2

2

2 2

H

Van der Waalskragte neem toe met toename in

molere massa, wat verduidelik waarom die kook-

punte van (klein massa) tot H (groot massa)

toeneem.

Volgens die tendens sou mens voorspel d

a S

b H O

c H O

d

H S Te

at water

(met die kleinste molere massa) dus die laagste

kookpunt sal he, maar omdat daar waterstofbindings

tussen die water molekule voorkom, is hierdie

intermolekulere kragte sterker as die van die Waals

kragte tussen die res van die hidriede.

Meer energie is dus nodig om die intermolekulere

kragte tussen water deeltjies te breek en daarom is

water se kookpunt die hoogste van die reeks

Antwoord

Die tabel toon die kookpunte van die eerste ses

alkane en die eerste ses alkohole

Alkane se kookpunte neem toe soos die

molere massa toeneem

Van der Waalskragte neem toe met molere

massas, daarom is me

a

b

er energie nodig om die

swaarder molekule se intermolekulere bindings

te breek en daarom is hulle kookpunte hoer

Alkane het slegs (swak) van der Waalskragte,

so min energie is nodig om die bindings te b

c

reek

en daarom is hulle kookpunte laag

Alkohole het (sterk) waterstofbindings,

so baie energie is nodig om die bindings te breek

en daarom is hulle kookpunte hoog

Vraestel 2 MEMO/Materie & materiale/Intermolekulêre kragte/Deel van 40% 7

EIENSKAPPE VAN WATER

8 Vraestel 2 MEMO/Materie & materiale/Ideale gasse/Deel van 40%

Ideale gasse Deel van 40%

VRAE OOR DIE ALGEMENE GASVERGELYKING

Voorbeeld

3

Die volgende data is van toepassing op ‘n vliegtiug

se wiel terwyl dit in die lug is: Volume 150dm ,

temperatuur 12°C, druk 440kPa. 

Die maksimum druk wat die band kan weerstaan

is 600 kPa. Tydens ‘n n

3

oodlanding neem die

temperatuur van die band toe tot 18°C & die

volume tot 120dm . Sal die band bars?

Antwoord

1 2

1 2

1 2

1 1 2 2

1

3

2

2

2

3

440 ?

440 150 120

285 291

561.6

N

kPa

150dm 120d

ee dit sal nie bars ni

m

12°C=285K 18°C=2 1K

e

9

p p

V V

T T

p V p V

T T

p

p kPa

VRAE OOR DIE IDEALE GASVERGELYKING

Voorbeeld

Twee mol heliumgas word in ‘n houer verseël. 

Aanvaar dat helium soos ‘n ideale gas optree

& voltooi die onderstaande grafiek:

Bereken die waarde in SI-eenhede waarby

die grafiek die -as sal sny by 2

a

b

y 73 K

Antwoord

2 1

2 1

3

(2) 8.31 16.62

016.62

273 0

4537.26 .

pV nRT

y mx

helling nR

y ym

x x

y

y pa m

pV

0 273 T

(K)

Vraestel 2 MEMO/Chemiese Verandering/Stoigiometrie/Deel van 47% 9

Voorbeeld

o

'n Ballon word gevul met 264.4g suurstof

by 'n druk van 9.11kPa en temperatuur

van 56 C.

Wat is die diameter van die ballon?

Antwoord

3

23

2

3

3

3

3

o

3

264.49.11 10

?

22.4

6.02 10

8.31

264.4

2 16

8.2625

9.11 10 8.2625 8.31 329

2.4796

4 (sal vir jou gegee word)

3

42.4796=

3

0.5919

0.83956

1.6

56 C

8

329 m

A

mp pa

MV

VT

Nn

R

mn

M

mol O

pV nRT

V

V m

V r

r

r

r m

d m

Chemiese Verandering Stoigiometrie Deel van 47%

EENVOUDIGE STOIGIOMETRIE

Voorbeeld

4 2 2 2

4

Beskou die volgende verbrandings reaksie.

As 16 g CH gebruik word, hoeveel

water sal vorm?

CH O CO H O

Antwoord

4 2 2 2

4

4 2

2

2

2 2

16

12 4 1

1 CH

:

1: 2

1 :

2 H

22 1 16

36

CH O CO H O

mn

M

mol

CH H O

mol x

x mol O

mn

M

m

m g H O

①②

③

④

⑤

⑤

⑥

⑥

.

10 Vraestel 2 MEMO/Chemiese Verandering/Stoigiometrie/Deel van 47%

Voorbeeld

2 4 4 2 2

4 3

Die aantal koper in ‘n sekere allooi word

bepaal deur die koper met swawelsuur te

reageer,

Cu + 2H SO CuSO + SO + 2H O

En dan die CuI met ‘n KI oplossing te

presipiteer

2CuSO + 5KI 2CuI + KI +

2 42K SO

Watter massa koper is teenwoordig as

4.86 g CuI verhaal word?

Antwoord

4 3 2 4

4

4

2 4 4 2 2

4

4

2CuSO + 5KI 2CuI + KI + 2K SO

4.86

63.5 127

0.0255 C

CuSO : CuI

2 : 2

: 0.0255

0.0255 CuSO

Cu + 2H SO CuSO + SO + 2H O

nie nodig - reeds in mol: 0.0255 CuSO

: CuSO

1:1

mn

M

mol uI

x mol

x mol

mol

Cu

①②

③

④

⑤

⑤

⑥

③

④

⑤

: 0.0255

0.0255 Cu

0.025563.5

1.62

x mol

x mol

mn

M

m

m g Cu

⑤

⑥

⑥

BEPERKTE REAKTANTE

Voorbeeld

2 4

2 4

2 4 2 4

‘n Brandstof mengsel van hidrasien N H

en distikstof tetraoksied N O  brand

om stikstof gas en waterdamp te vorm.

Hoeveel gram stikstof gas vorm wanneer

100.0 g N H en 200.0 g N O gemeng is?

Antwoord

2 4 2 4 2 2

2 4 2 4

2 4 2 4

2 4

2 4 2 4

2 3 4

100 200

2 14 4 1 2 14 4 16

3.125 2.1739

:

2 :1

3.125 :

1.5625

1.56mol N is nodig vir al die N om te reageer,

maar ons het 2.17mol

N H N O N H O

m mn n

M M

mol N H mol N O

N H N O

mol x

x mol N O

O H

①②

③

④a

④b

④b

④c

2 4 2 4

2 4

2 4 2 4 2 2

2 4

2 4 2

2

2

N , dus is N in oormaat

en N H is dus die beperkte reaktant

2 3 4

3.125

:

2 : 3

3.125 :

4.687

4.6872 14

131.25 N

O O

N H N O N H O

n mol N H

N H N

mol x

x mol N

mn

M

m

g

⑤

①②

③

④

⑤

⑤

Vraestel 2 MEMO/Chemiese Verandering/Stoigiometrie/Deel van 47% 11

Voorbeeld

2

‘n Mengsel van 12.2 g kalium en 22.2 g

Broom, Br , word verhit totdat die

reaksie voltooi is. Watter massa KBr sal vorm?

Antwoord

2

2

2

2

‘n Mengsel van 12.2 g kalium en 22.2 g

Broom, Br , word verhit totdat die

reaksie voltooi is. Watter massa KBr sal vorm?

2 2

12.2 22.2

39 2 80

0.3128 0.13875

:

2 :1

0.3

K Br KBr

m mn n

M M

mol K mol Br

K Br

①②

③

④a

④b

④b

2

2

2 2

2

2

2

128 :

0.1564

0.156mol is nodig vir al die om te reageer,

maar ons het net 0.1387mol , dus is

die beperkte reaktant

2 2

0.13875

:

1: 2

0.138 :

0.2

mol x

x mol Br

Br K

Br Br

K Br KBr

n mol Br

Br KBr

mol x

x

④c

⑤

①②

③

④

⑤

⑤

775

0.13839 80

33.02

mol KBr

mn

M

m

g KBr

12 Vraestel 2 MEMO/Chemiese Verandering/Stoigiometrie/Deel van 47%

PERSENTASIE OPBRENGS/SUIWERHEID

Voorbeeld

3

9gram van ‘n stukkie erts wat Zn bevat

reageer met soutsuur om die suiwerheid

van die Zn in die erts te bepaal. Daar 

word waterstof vrygestel. 

Bepaal die persentasie suiwerheid van die

Zn a

2,

5

s:

dm

2 22Zn HC ZnC H

Antwoord

2

2

2

2 

2.5

22.4

0.1116 H

:

1:1

: 0.1116

0.1116 Zn

0.111665

2

teoriese waarde%suiwerheid 100%

werklike waarde

7.25100%

9

80.6%

7.25

m

Vn

V

mol

H

x mol

x mol

mn

M

m

m

Zn

g Zn

HC ZnC H

Zn

①②

③

④

⑤

⑤

⑥

⑥

PERSENTASIE SAMESTELLING

Voorbeeld Kopersulfaat kristalle is grys-wit, maar

wanneer hulle met lug in aanraking kom

verander hulle in 'n helder blou kleur

omdat die vog in die lug met die krsitalle

bind. Vind die persentasie water in

hi 4 2erdie kristalle CuSO .7H O

Antwoord

2

1

4 2

1

2

2

4 2

7H O 7 2 1 16

126 .

CuSO .7H O 63.5 32 4 16 7 2 1 16

285.5

M% 100%

126100%

285.5

.

H OH O

CuSO

4

.7

%

H O

4.1

M

g mol

M

g m l

M

o

①

②

③

Vraestel 2 MEMO/Chemiese Verandering//Deel van 47% 13

EMPIRIESE & MOLEKULÊRE FORMULE

Voorbeeld Daar word gevind dat ‘n sekere verbinding

67.6% C, 22.5% O, en 9.9% H bevat.

ˆDie molekulere massa van die verbinding

is ongeveer 142 g/mol. Bepaal die korrekte

ˆmolekulere formule van die verbinding

Antwoord

4 7

1

4 1 7

8 2 14

in 100g is 67.6 ; 22.5 & 9.9

67.6 ; 22.5 9.9

12 16 1

5.633 9.91.406

: :

5.6 :1.4 : 9.9

4.01:1: 7.04

4 12 16 7 1 71 .

1422

:

71

g C g O g H

n n n

mol molmol

C

mn

M

O H

M g mol

x

c

①

②

③

③

④

⑤ C OH

⑥a C OH

⑥b

⑥ C O H

Entalpie

Deel van 47%

Voorbeeld

4 2 2 2CH HCl H CH Cl

Antwoord

4 2 2 22 2CH HCl H CH Cl

produkte reaktante

Reaktante Produkte

4C-H: 4(413)=1652 2H-H: 2(436)=872

2H-Cl: 2(432)=864 2C-Cl: 2(330)=660

2516 2C-H: 2 413 826

2358

2358 2516

158 .

Eksotermies

H H H

H kJ mol

14 Vraestel 2 MEMO/Chemiese Verandering/Tipes reaksies/Deel van 47%

Tipes reaksies Deel van 47%

Suur-basis reaksies KONSENTRASIE

Voorbeeld

3Hoeveel gram HNO is nodig om 'n

500ml oplossing met konsentrasie

0.6M te maak?

Antwoord

3

3

3

3

3

HNO HNO

0.6 .

500 0.5

?

0.30.61 14 3 160.5

0.3 18.9

Prose

HNO

dure:

Plaas 18.9g in 'n maatbeker

Voeg genoeg water by om tot by 500ml te kom

c mol dm

n

V ml dm

m

M

n mc n

V M

mn

n mol m g

VERDUNNING

Voorbeeld

-3

-3

-3

3

Die leerder verdun nou 'n bietjie van die

6 mol.dm -swawelsuuroplossing in die

fles tot 0,1 mol.dm . Bereken die volume

van die 6 mol.dm -swawelsuuroplossing

wat nodig is om 1 dm van die verdunde

suur te berei.

Antwoord

1 1 1 2 2

1 1

32

1

2

6 c

V ? 6 0.1 1

0.1 0.017

V 1

c V c V

V

c V dm

GRAAD 11 STOIGIOMETRIE

Voorbeeld

-3

'n Leerder mors per ongeluk 'n bietjie swawelsuur, met

konsentrasie 6 mol.dm , uit 'n fles op die

laboratoriumbank. Haar onderwyser vra haar om

die suur wat gemors het, te neutraliseer deur

natriumwa

2 4 3 2 4 2 2

2 4

terstofkarbonaatpoeier daarop te strooi.

Die reaksie wat plaasvind, is:

H SO +2NaHCO Na SO +2H O+2CO

Aanvaar dat die H SO volledig ioniseer.

Die opbruising, as gevolg van die vorming van

koolstofdioksied, stop nadat die leerder 27 g

natriumwaterstofkarbonaat by die gemorste suur

gevoeg het.

Bereken die volume van die swawelsuur wat

gemors is. Aanvaar dat al die natriumwaterstof-

karbonaat met al die suur reageer.

Antwoord

3

22 4 4

3

270.321

84

uit gebalanseerde vergelyking:

:

1 : 2

: 0.321

0.3211 0.16

2

herlei mol na volume

H SO

c

0.166

0.160.027

6

NaHCO

mn mol

M

H SO

x

x mol

n

V

V

V dm

Vraestel 2 MEMO/Chemiese Verandering/Redoks reaksies/Deel van 47% 15

Redoks reaksies

Voorbeeld

2 2 7

2

4

4 3

+

4

Bepaal die oksidasie getal van

elke atoom in die volgende

verbindings

K Cr O

SO

NH NO

NH

Voorbeeld

2 2 7

1 6 2

2

4

6 2

4 3

1 1 2

+

4

3 1

K Cr O

2 2 7 0

2 1 2 7 21 0

2 12

6

SO

4 2

4 2 2

6

NH NO

4 3 0

4 1 3 2 0

2 2

1

NH

4 1

4 1 1

3

K Cr O

Cr

Cr

Cr K Cr O

S O

S

S S O

N H N O

N N

N

N N H O

N H

N

N N H

16 Vraestel 2 MEMO/Chemiese Verandering/Redoks reaksies/Deel van 47%

REDOKS REAKSIE SOMME

Voorbeeld

Vir elk van die volgende reaksies, bepaal

identifiseer die oksidasie reaksie en skryf dit neer

identifiseer die reduksie reaksie en skryf dit neer.

Skryf die netto vergelyking neer

Skryf die ioon ve

a

b

c

d

3 4 (g) 2

2 1 2 22 5

rgelyking neer

(indien toeskouer ione teenwoordig is)

Skryf die formule vergelyking neer

Wie is die reduseermiddel en wie is die

oksideermiddel?

CuS + HNO Cu SO + NO + H O1

S

e

f

Cu H CuN O

2 2 1 2

2 5 6 2

2 2 5 2 2 6

2

5 2

6

2

2 2 1

6

N

1 2 :

Vir : 3 0 Vir : 4 2

1 3 2 0 4 2 2

5 6

.... 3

.... 8

: 3 8 3 8

: 3Cu 3 8 8H 24 3C

S

u 3 2

3

4

1 :2

8 8

8

O O H O

H N O S O

N S

N S

NETTO S N S N

ioon S

S

O

N O S O N H

N

R rx N N

x S S e

e

r

3 4 (g) 2

2

5

: 3CuS + 8HNO 3Cu SO + 8NO + 4H O

**hierdie ioon vergelyking is moeilik, so doen EERS die formule vergelyking en gaan

terug na die ioon v

is die reduseeermidd

erge

el

is die ok

lyki

s

ng

idN

Fo mule

S

r

4 2 2 4

2 6 2 2 1 2 2 1 6 2

(s) 2(g)

CuSO + 2NaOH Cu(OH) + Na SO3

geen ladings verskil, daarom is hierdie slegs 'n ioonuitruilingsreaksie en NIE

'n redo

eermidd

ks reaksie nie

2AgC

el

l H 2HC4

Cu S O Na O H Cu O H Na S O

1

(aq) (s)

1 1 0

1

1 1

2

1

0

1

1

2

0 1

2

0

2

1

2

1

2

1

1 2 : 1

is die

l 2Ag

.... 2

: 2 2 2

: 2 2 2 2 2

: 2 2 2

1 : 2 22

is die red

ok

useermidde

s

l

i

Cl Cl

NETTO H Ag H Ag

ioon H Ag Cl H Cl Ag

Formule H AgCl HCl

Ag Ag

R rx

H H

O rx H H e

Ag e Ag

H

Ag

Ag

deermiddel