KOSMECEUTYKI

WE WSPÓŁCZESNEJ

TERAPII

Dr n. farm. Anna Gromotowicz-Popławska

Zakład Biofarmacji

Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

TEMATY SEMINARIÓW:

1. Definiowanie kosmeceutyków.

Anatomia i fizjologia skóry.

2. Kosmeceutyki w praktyce dermatologicznej.

3. Substancje aktywne zawarte w kosmeceutykach.

Systemy przezskórnego podawania stosowane w

kosmetologii.

4. Kosmeceutyki w praktyce farmaceuty - przypadki

z apteki. Cz. I. Analiza składu kosmeceutyków.

5. Kosmeceutyki w praktyce farmaceuty - przypadki

z apteki. Cz. II. Podsumowanie. Kolokwium.

PODRĘCZNIKI:

JAKIE KATEGORIE PRODUKTÓW

MAMY W APTECE?

PRODUKTY LECZNICZE

WYROBY MEDYCZNE

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

„Produkt leczniczy to substancja lub mieszanina substancji, która reaguje z żywym organizmem zmieniając jego czynność tak, że zmiany te mogą być wykorzystane do zapobiegania chorobom lub ich leczenia”

USTAWA Prawo farmaceutyczne z dnia 6 września 2001r.

Prawo farmaceutyczne definiuje także specyficzne rodzaje produktów leczniczych (leków): produkt leczniczy przeznaczony do specjalnych celów żywieniowych, produkt leczniczy homeopatyczny, produkt immunologiczny, produkt krwiopochodny, produkt leczniczy roślinny.

Produkt leczniczy (lek)

Wyrób medyczny

„Wyrób medyczny - narzędzie, przyrząd, urządzenie,

oprogramowanie, materiał lub inny artykuł, stosowany

samodzielnie lub w połączeniu, w tym z oprogramowaniem

przeznaczonym przez jego wytwórcę do używania specjalnie w

celach diagnostycznych lub terapeutycznych i niezbędnym do jego

właściwego stosowania, przeznaczony przez wytwórcę do

stosowania u ludzi w celu:

a) diagnozowania, zapobiegania, monitorowania, leczenia lub

łagodzenia przebiegu choroby,

b) diagnozowania, monitorowania, leczenia, łagodzenia lub

kompensowania skutków urazu lub upośledzenia,

c) badania, zastępowania lub modyfikowania budowy anatomicznej

lub procesu fizjologicznego,

d) regulacji poczęć”

USTAWA o wyrobach medycznych

z dnia 20 maja 2010 r.

Teoretycznie: nie powinny się wchłaniać, mają wspomagac leczenie,

wykazują działanie “fizyczne”! (np. powlekające).

Coraz częściej jednak możemy znaleźć w aptece w kategorii wyrobów

medycznych:

- pastylki do ssania „na gardło”

- gumy do żucia, żelki

- lizaki „na gardło”, na ból gardła, łagodzące kaszel

- syropy ból gardła, na kaszel…

- …których składniki tylko częściowo działają powlekająco w jamie ustnej,

a częściowo mogą ulec absorpcji.

Wyroby medyczne – przykłady:

- preparat z simetikonem na wzdęcia

- krople nawilżające do oczu,

- aerozole nawilżające do nosa, gardła

- antyperspiranty

Wyroby medyczne – paradoks?

vs

Nowa Ustawa o wyrobach medycznych jest w przygotowaniu (projekt złożony w październiku

2019 roku), przekazany do konsultacji publicznych (status na dzień 24.02.2020r).

Najważniejsze założenia – regulacja przepisów rejestracyjnych różnych wyrobów, zakaz

oferowania efektów, które nie są możliwe do osiągnięcia przy pomocy takiego wyrobu,

zasady prowadzenia reklamy wyrobów, a także wprowadzenie systemu kar

administracyjnych związanych z nieprzestrzeganiem przepisów.

SYROP NA

KASZEL

Wyrób medyczny Wyrób medyczny

„Suplement diety jest środkiem spożywczym,którego celem jest

uzupełnienie normalnej diety, będącym skoncentrowanym

źródłem witamin lub składników mineralnych lub innych

substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny fizjologiczny,

pojedynczych lub złożonych, wprowadzanym do obrotu w formie

umożliwiającej dawkowanie”

USTAWA o bezpieczeństwie żywności i żywienia

z dnia 25 sierpnia 2006 r.

Suplementy diety nie są lekami, a produktami

klasyfikowanymi jako środki spożywcze!

Suplement diety

może zostać dokonana jeszcze przed wprowadzeniem produktu na

rynek lub w momencie jego wprowadzania

jest dokonywana na specjalnym formularzu elektronicznym

udostępnianym na stronie GIS – należy go wypełnić online i przesłać

drogą elektroniczną

nie wymaga oczekiwania na odpowiedź GIS – należy jednak dopełnić

wszystkich wymogów określonych przez prawo polskie oraz

europejskie, ponieważ w przypadku wątpliwości GIS może wszcząć

postępowanie wyjaśniające, a w przypadku stwierdzenia uchybień

produktu terenowe organy inspekcji sanitarnej mogą suplement diety

np. wycofać z rynku

złożenie notyfikacji, czyli de facto rejestracja suplementu pozwala

zgodnie z prawem wprowadzić go do obrotu

Rejestracja suplementów diety = notyfikacja w GIS:

Wprowadzenie do obrotu suplementu diety

wymaga również podania szczegółowych

danych dotyczących

m.in. jego składu jakościowego

i ilościowego, nazwy, producenta oraz

wzoru oznakowania w języku polskim.

Produkt kosmetyczny (kosmetyk)

„Produkt kosmetyczny to każda substancja lub mieszanina

przeznaczona do kontaktu z zewnętrznymi częściami ciała

ludzkiego (naskórkiem, owłosieniem, paznokciami, wargami oraz

zewnętrznymi narządami płciowymi) lub z zębami oraz błonami

śluzowymi jamy ustnej, której wyłącznym lub głównym celem jest

utrzymywanie ich w czystości, perfumowanie, zmiana ich

wyglądu, ochrona, utrzymywanie w dobrej kondycji lub

korygowanie zapachu ciała. ”

USTAWA o produktach kosmetycznych

z dnia 4 października 2018r.

Przykłady różnych kategorii produktów przeciwtrądzikowych

Kosmetyk Wyrób medyczny Lek OTC Lek Rx

Żel punktowy

z 0,8% klindamycyny

i kwasem retinowym

(składniki niedozwolone

w kosmetykach)

Krem

przeciwtrądzikowy

z 1% nadtlenkiem

wodoru

Płyn na skórę

z rezorcyną, tymolem

i kwasem borowym

Żel

z 1% klindamycyny

i 5% nadtlenkiem

benzoilu

(składniki niedozwolone

w kosmetykach)

*Nadtlenek benzoilu dawniej stosowany w kosmetykach, obecnie jego

stosowanie w kosmetykach jest ograniczone wyłącznie do użytku

profesjonalnego w stężeniu 0,7% w zestawach do sztucznych paznokci.

Nadtlenek benzoilu może być składnikiem produktów leczniczych.

Produkty lecznicze (lek oryginalny, lek generyczny, lek

roślinny, etc.) – konieczne badania, dokumentacja,

wniosek o rejestrację - oceniane przez odpowiednie

agencje ds. rejestracji leków w każdym z krajów UE,

w Polsce – Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych,

Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych

(URPLWMiPB).

Kontrolę i nadzór sprawuje inspekcja farmaceutyczna

oraz URPLWMiPB.

REJESTRACJA

Wyroby medyczne – zasady ich wprowadzenia do

obrotu są regulowane Ustawą o wyrobach

medycznych, wprowadzenie wyrobu (różne kategorie)

do sprzedaży wymaga między innymi zgłoszenia lub

powiadomienia Urzędu Rejestracji Produktów

Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów

Biobójczych (URPLWMiPB), przeprowadzenia oceny

klinicznej oraz uruchomienia specjalnego systemu

dotyczącego postępowania w przypadkach

incydentów medycznych i dotyczących

bezpieczeństwa wyrobu medycznego.

Kontrolę i nadzór sprawuje inspekcja farmaceutyczna

oraz URPLWMiPB.

REJESTRACJA

Suplementy diety – zasady ich wprowadzenia do obrotu

(przez wielu nieprawidłowo nazywany rejestracją) jest

regulowany Ustawą o bezpieczeństwie żywności i

żywienia, podstawą jest dokonanie notyfikacji w Głównym

Inspektoracie Sanitarnym.

Brak kontroli i nadzoru.

Kosmetyki – zasady ich wprowadzenia do obrotu (przez

wielu nieprawidłowo nazywany rejestracją) są regulowane

Ustawą o produktach kosmetycznych, podstawą jest

dokonanie zgłoszenia produktu kosmetycznego w CPNP

(Cosmetic Product Notification Portal).

Brak kontroli i nadzoru.

REJESTRACJA

Kosmetyk i…kosmetyk

UWAGA!!! Deklaracje marketingowe na opakowaniach często

bez pokrycia! Uzywanie mylnych pojęć, które mogą

wprowadzać w błąd np. mikrozastrzyk, infuzja tlenowa,

technologia 4D, laser x3, collagen 3D, komórki macierzyste etc.

*„PREPARAT APTECZNY” - zgodnie z ustawą to zwykły kosmetyk, który

podlega ogólnym zasadom rejestracji. To producent decyduje o tym, że

kosmetyk jest dostępny tylko w aptece.

Czy kosmetyki

z apteki różnią się od

tych z drogerii?

- w myśl ustawy? - nie

- w rzeczywistości? – mogą, ale

nie muszą

Czy wszystkie kosmetyki

są dostępne w

aptece/drogerii?

- Niektóre kosmetyki są dostępne do tzw. użytku

profesjonalnego z uwagi na limity stężeń składników

aktywnych (np. w gabinetach kosmetycznych,

stomatologicznych), ale są w zasadzie łatwo dostępne

w hurtowniach kosmetycznych, sklepach medycznych,

na różnych stronach internetowych.

Czemu ludzie chętniej

kupują kosmetyki

w aptece niż

w drogerii?

Dlaczego ważna jest wiedza jak działają kosmetyki? • są uzupełnieniem farmakoterapii

• działania niepożądane kosmetyków prowadzą do stosowania farmakoterapii

• zaciera się granica między apteką a drogerią

• w dzisiejszej aptece ok. 25% ekspozycji stanowią środki o działaniu kosmetycznym, przewiduje się, iż w przyszłości kosmetyki będą stanowiły nawet 50% asortymentu aptecznego

• granica między kosmetykiem a lekiem jest w obecnej chwili bardzo płynna

DEFINIOWANIE

KOSMECEUTYKÓW

Czym jest kosmeceutyk?

Kosmetyka

- sztuka upiększania się i ukrywania defektów urody, posługuje się kosmetykami (róż, szminka, puder itp.), w wersji leczniczej kosmetyka lekarska

Kolebka: Starożytny Egipt, Rzym, Grecja

Kosmetologia

- kosmetyka lekarska, dział dermatologii zajmujący się pielęgnowaniem ciała (skóra, włosy, paznokcie), a zwłaszcza korygowaniem defektów wrodzonych lub nabytych, wspomaganie leczenie stanów chorobowych skóry (suchość, łojotok, łuszczenie, alergia), włosów i paznokci

Kosmetykologia – wiedza o kosmetykach surowce kosmetyczne, pochodzenie, własności

chemiczne i fizyczne, działanie w kosmetykach (fizyczne, chemiczne i biologiczne)

fizykochemia i metody wytwarzania form kosmetycznych

recepturowanie (tworzenie nowych) kosmetyków

metody oceny (bezpieczeństwa stosowania, działania -aplikacja, jakości)

produkcja kosmetyków

elementy marketingu produktów kosmetycznych

Przemysł kosmetyczny

Granica kosmetyk - lek

*Kosmeceutyk z ang. cosmeceuticals

– kombinacja nazw: „cosmetic” i „pharmaceuticals”

kosmeceutyk - nazwa umowna!, bez umocowania prawnego!!!)

UWAGA!!! Obowiązujące przepisy prawne nie

wprowadzają pojęcia „kosmeceutyku”.

Każdy produkt powinien być

kwalifikowany zgodnie z obowiązującymi

przepisami np. jako produkt

kosmetyczny, produkt leczniczy lub

wyrób medyczny.

USTAWA O PRODUKTACH KOSMETYCZNYCH

- nowa ustawa obowiązuje od 1 stycznia 2019r! (zastąpiła Ustawę o

kosmetykach z dnia 30 marca 2001r.)

- nadrzędnym aktem prawnym jest Rozporządzenie Parlamentu

Europejskiego i Rady nr 1223/2009/WE

- reguluje tryb wprowadzenia produktów kosmetycznych na terenie UE

(produkt kosmetyczny wytworzony w danym kraju UE może być

wprowadzony do obrotu w każdym innym kraju UE, przy spełnieniu

lokalnych wymagań językowych)

- zawiera wymagania prawne dotyczące składu, oznakowania,

wytwarzania, dokumentacji i bezpieczeństwa produktów

kosmetycznych we wszystkich krajach Unii Europejskiej.

USTAWA O PRODUKTACH KOSMETYCZNYCH c.d.

- precyzuje zasady dotyczące tego, co może, a co nie może znajdować

się na etykietach kosmetyków (np. informacja o nietestowaniu na

zwierzętach jest niezgodna z przepisami, inne określenia, deklaracje

marketingowe wprowadzające w błąd)

- ustawa wprowadza bardzo wysokie kary za nieprzestrzeganie

przepisów!

- ustawa tworzy System Informowania o Ciężkich Działaniach

Niepożądanych Spowodowanych Stosowaniem Produktów

Kosmetycznych, administratorem systemu jest Główny Inspektor

Sanitarny zgłaszanie na stronie Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi

(formularze zgłoszeniowe do pobrania).

Granica kosmetyk – lek

formalno-prawna i rzeczywista

różna w różnych krajach poza UE np. USA – leki OTC, Japonia: „rzekome leki”

jednakowa w ustawodawstwie polskim i UE (ustawa o produktach kosmetycznych)

lek wykazuje działanie terapeutyczne wobec chorego człowieka, ale także działania niepożądane!

kosmetyk ma działanie „fizjologiczne” ograniczone do skóry lub błony śluzowej człowieka zdrowego, ułatwia lub zapobiega, łagodzi lub prowadzi do zniknięcia zmian skórnych, do niedawna uważało się, że nie może szkodzić.

Ale został stworzony System Informowania o Ciężkich Działaniach Niepożądanych Spowodowanych Stosowaniem Produktów Kosmetycznych!

Granica kosmetyk – lek bywa trudna do ustalenia

kryteria definicji leku zależą od jego przedstawienia, funkcji, składu, użytego słownictwa

zależnie od wymogów produkt może być kosmetykiem lub lekiem np.: produkt przeciwtrądzikowy często jest lekiem, ponieważ trądzik jest chorobą, produkt o tym samym składzie regulujący wydzielanie łoju może być nazwany produktem kosmetycznym

Podejście formalne

o zaklasyfikowaniu – lek/kosmetyk – decyduje: cel stosowania (przeciwtrądzikowo vs do cery z trądzikiem) obecność substancji czynnych (listy „negatywne” i „pozytywne” –

estrogeny vs działanie estrogenne) postać chemiczna i limit stężeń (kwas retinowy vs retinol 0,1%)

czynniki ograniczające: użycie substancji toksycznych i szkodliwych (trucizny, substancje

zakazane) skutki stosowania innego niż założone status substancji czynnych, limity stężeń

deklaracje na opakowaniu

*Kosmeceutyk – środek działający leczniczo.

Dzięki specyficznym właściwościom

pielęgnacyjnym i leczniczym, odgrywają one

coraz większą rolę, np. w dermatologii. Od lat

70. ubiegłego stulecia stanowią one odrębną

grupę kosmetyków. Oprócz działania

leczniczego wykazują one działanie

pielęgnacyjne, dzięki zawartości aktywnych

składników, które mogą wpływać na procesy

fizjologiczne zachodzące w skórze człowieka.

Kosmeceutyki wyróżniają się zwiększoną ilością i dużym

stężeniem substancji aktywnych (leczniczych). Do ich

tworzenia wykorzystuje się najnowsze wynalazki z dziedziny

biotechnologii i farmakologii.

Nazwa kosmeceutyk została wprowadzona przez profesora

dermatologii Aberta M. Kligmana z Uniwersytetu w

Pensylwanii, by wyróżnić preparaty, znajdujące się

pomiędzy lekami a kosmetykami.

Określenie *dermokosmetyki jest często

używane jako hasło reklamowe i może być

mylące dla konsumentów!!! Jeżeli konsument

zinterpretuje, że działanie dermokosmetyków jest

podobne do działanie farmaceutyków, może on

stwierdzić, że dermokosmetyki mają obowiązek

poddania się tym samym badaniom skuteczności

i kontroli jakości które są wymagane w stosunku

do leków. Może to ułatwić sprzedawcy

podniesienie ceny za produkt, który naprawdę

może być mniej skuteczny lub gorszej jakości niż

jest to postrzegane przez konsumenta .

Nutriceutyk = Nutrikosmetyk –

suplementacja dla urody

„Kosmetyki doustne” – pojęcie niewłaściwe, sprzeczne z definicją

kosmetyku (działanie tylko zewnętrzne na skórę i błony śluzowe)

suplement diety (kapsułki, tabletki)

Oligoelementy (cynk, selen, żelazo, miedź, magnez, mangan)

Drożdże piwne ( witaminy z grupy B, aminokwasy: metionina, cysteina,

oligoelementy)

Algi (witaminy z grupy B, A, E, -karoten, cystyna, metionina, Cu)

Olej z wiesiołka dwuletniego, ogórecznika lekarskiego (WNNKT)

Witaminy

Nomenklatura surowców kosmetycznych

- nazwy chemiczne - Numery CAS (Chemical Abstracts) - Numery EINECS i ELINCS - Nazwy techniczne (zwyczajowe) - Nazwy handlowe - Nazwy INCI - Farmakopealne, np. olej parafinowy = paraffinum

liquidum - Colour Index – CI (barwniki i pigmenty)

Nazwy INCI Ingredients

• drobne różnice między USA i UE (water – aqua, Fragrance –Parfum)

• uproszczenie nazewnictwa związków chemicznych, mieszanin, produktów o wielu nazwach handlowych

• ułatwienie porozumiewania się, język zrozumiały dla specjalistów

• system ostrzeżeń dla konsumentów i lekarzy

Czytanie składu INCI

• zgodność ze składnikami deklarowanymi marketingowo

• zgodność z grupą docelową

• zgodność z deklarowanym działaniem

• spójność składu

Podawanie nazwy INCI

• obowiązuje od dawna w krajach UE

• obowiązuje w Polsce od 12.05.2002

• informuje o kolejności stężeń składników (powyżej 1%)

Informacje na opakowaniu kosmetyku

• Nazwa kosmetyku, zawartość kosmetyku

• Adres producenta/dystrybutora

• Nr serii

• Termin przydatności (gdy jest krótszy niż 30 miesięcy)

• Znak PAO „period after opening” (gdy dłuższy niż 30 m-cy)

• Szczególne ostrzeżenia

• Wykaz składników wg INCI

• Kolejność zgodnie z malejącą zawartością (do 1%)

ZGODNIE Z USTAWĄ KOSMETYKI NIE MOGĄ

BYĆ TESTOWANE NA ZWIERZĘTACH!

…ale poszczególne składniki już tak

UMIESZCZANIE TEGO TYPU ZNAKÓW GRAFICZNYCH JEST

NIEZGODNE Z USTAWĄ!

Umieszczenie tego znaku na kosmetyku, podczas gdy inny

kosmetyk tego znaku nie posiada, może wprowadzić

konsumenta w błąd.

X X

Rola kosmetyków:

funkcje higieniczne - profilaktyka zdrowotna („zdrowie to nie tylko brak

choroby, jest to również stan dobrego samopoczucia” wg WHO)

funkcje kulturowe i cywilizacyjne zapach ciała archetypy kulturowe rytuały moda

funkcje estetyczne - łagodzenie stresów psychicznych, podtrzymywanie

pozytywnych złudzeń

Podział kosmetyków:

Środki higieny osobistej

Kosmetyki pielęgnacyjne

Kosmetyki upiększające

Wyroby perfumeryjne

Środki higieny osobistej:

Preparaty do mycia i kąpieli, szampony

Dezodoranty, antyperspiranty

Preparaty do golenia

Preparaty do higieny jamy ustnej i in.

Kosmetyki pielęgnacyjne:

Pielęgnacja twarzy

- nawilżanie, ochrona, regulacja, anti-age, cera problemowa

Pielęgnacja ciała

- ujędrnianie, cellulit, rozstępy, ochrona plażowa

Pielęgnacja stóp, dłoni, paznokci

Pielęgnacja włosów

Kosmetyki specjalne – dla dzieci, mężczyzn

Kosmetyki upiększające:

Kosmetyki kolorowe

- podkłady, środki do malowania twarzy, do upiększania okolic oczu, szminki

Środki do modelowania fryzury i zmieniające kształt włosów

Środki zmieniające kolor włosów

Lakiery do paznokci

Wyroby perfumeryjne:

Perfumy

Wody toaletowe

Wody kolońskie

Inne wyroby zapachowe

Cechy dobrego kosmetyku:

• Starannie przemyślana receptura, przebadana w niezależnych, światowej sławy laboratoriach

• Nie jest lekiem, ale ze względu na zawarte w składzie substancje aktywne ma wywierać pewne działanie pielęgnacyjne np. stymuluje regenerację, działa p/rodnikowo, uszczelnia naczynia, pobudza krążenie w skórze, łagodzi dolegliwości skórne

• Stosowany często jako produkt wspomagający farmakoterapię (np. z lekami dermatologicznymi lub po zabiegach leczniczych)

• Najczęściej pozbawiony barwników, substancji zapachowych (hipoalergiczny)

• Z zastosowaniem najnowszych osiągnięć technologicznych (np. nanocząstki)

• Dostępne w aptekach, gabinetach kosmetycznych, specjalnych sklepach + „fachowa porada”

Co zawierają kosmetyki?

Witaminy A, C, E

Filtry UVA, UVB

Alfahydroksykwasy

Ceramidy

Antyoksydanty

Metale

...często w ilościach „marketingowych”

Fitokosmetyki …”moda na naturę”

• Kosmetyki zawierające składniki pochodzenia roślinnego

• Zawierają wyciągi roślinne wodno-alkoholowe, oleiste, alkoholowe, płynne lub suche, olejki eteryczne, ekstrakty ze świeżych roślin

• Dopuszczalne są wszystkie formy: emulsje, lotiony, żele, lipożele

• Glony w kosmetykach algi (kosmetyki nawilżające, anti-age – dziłanie p/rodnikowe, peelingujące, jako nośnik mikro- i makroelementów, jako filtry UV, maski)

Substancje czynne fitokosmetyków:

• Olejki eteryczne

• Flawonoidy

• Taniny

• Antocyjany

• Saponiny

• Lecytyny

• Cukry (pektyny, śluzy roślinne)

• Witaminy

• Karoteny

• Fitosterole

Zastosowanie kosmetyków:

• Cera wrażliwa, podatna na alergie

• Cera trądzikowa

• Cera łojotokowa

• Cera naczynkowa

• Skóra bardzo sucha, odwodniona

• Skóra przebarwiona, blizny

• Cera dojrzała

• Rozstępy, cellulit

Działanie substancji czynnych w fitokosmetykach

• Ściągające (taniny, flawonoidy)

• Nawilżające (lecytyny, aminokwasy, wielocukry – śluzy)

• Natłuszczające (wielocukry)

• Regenerujące (fitosterole, witaminy, aminokwasy)

• Przyspieszają gojenie ran (taniny, witaminy, olejki eteryczne)

• Przeciwzapalne (olejki eteryczne, flawonoidy, karoteny)

• Przeciwobrzękowe, uszczelniające naczynia (flawonoidy, antocyjany)

• Przeciwrodnikowe (karoteny, witaminy)

Formy kosmetyków:

• Roztwory - rzeczywiste (rzadko jako formy kosmetyczne np. perfumy)

- koloidalne (żele, hydrożele, lipożele)

- micelarne, solubilizowane (toniki alkoholowe i bezalkoholowe, lotiony)

• Emulsje (kremy, lotiony, balsamy, odżywki do włosów)

• Zawiesiny (maseczki)

• Piany

• Aerozole

• Roztwory stałe - sztyfty

• Kosmetyki stałe - sypkie

- prasowane

Składniki kosmetyków:

• Baza związana z formą fizykochemiczną i działaniem

• Substancje kształtujące formę

• Substancje warunkujące efekt

• Składniki pomocnicze

Składniki kosmetyków pielęgnacyjnych:

• Bazowe – woda, alkohol, ciała tłuszczowe

- kompatybilność z innymi składnikami

- podstawa filmu okluzyjnego

• Kształtujące formę – emulgatory, składniki konsystencjotwórcze, stabilizujące

• Pomocnicze – konserwanty, barwniki i kompozycje zapachowe

• Aktywne

- działające bez docierania do receptorów np. filtry UV

- bezpośrednio czynne biologicznie, na poziomie receptorów np. wit. A

W kosmetykach rozróżnia się trzy typy preparatów:

• Produkty całkowicie bezwodne (ok. 20%)

• Roztwory wodne (ok. 20%)

• Emulsje W/O, O/W i wielokrotne (ok.60%)

Emulsje zawierają fazę wodną, fazę tłuszczową i środek powierzchniowo czynny lub mieszaninę środków powierzchniowo czynnych (emulgatorów), które umożliwiają powstanie emulsji i stabilizują ją. Stosunek ilościowy tych trzech części zależy od wymaganej konsystencji, od właściwości składników fazy tłuszczowej i emulgatora.

Surowce kosmetyczne:

• Składniki fazy tłuszczowej (lipofilowe) - węglowodory - silikony - trójglicerydy - woski - pochodne lanoliny - kwasy tłuszczowe i alkohole tłuszczowe - syntetyczne estry kwasów i alkoholi

tłuszczowych - żelujące środki lipofilowe

• Składniki fazy wodnej (hydrofilowe):

- woda

- humektanty

- rozpuszczalniki

- środki zwiększające objętość i żelujące

- środki powierzchniowo czynne (spc)

- konserwanty

- przeciwutleniacze

- barwniki

- kompozycje zapachowe

- składniki aktywne

Węglowodory

• Oleje parafinowe – tworzą film okluzyjny, pozostają na powierzchni skóry, bazy olejków

• Wazeliny – silna okluzja! Komedogenność!! W woskach do włosów

• Parafiny – jako składnik konsystencjotwórczy, składnik sztyftów

Silikony

• Silikony lipofilowe – emolienty, okluzja nieciągła, lekkie, nietłuszczące, aksamitna, gładka skóra

Trójglicerydy

• Oleje roślinne (oleinowy, linolowy, linolenowy) – natłuszczająco, p/rodnikowo – p/starzeniu skóry, odbudowują warstwę lipidową naskórka

• Oleje syntetyczne – natłuszczają, nie drażnią skóry

Składniki fazy tłuszczowej:

Woski

• Jako składniki konsystencjotwórcze, zagęstniki, filmotwórczo, baza sztyftów np. wosk Karnauba

Pochodne lanoliny

• Jako składniki konsystencjotwórcze, natłuszczające, emulgatory, zmiękczające

Kwasy tłuszczowe

• Głównie nienasycone

- mononienasycone (palmitynowy, stearynowy) - jako składniki konsystencjotwórcze, sole tych kwasów jako emulgatory

- wielonienasycone – zmniejszenie TEWL, nawilżenie, uelastycznienie, regulacja podziałów komórkowych, p/zapalnie

Alkohole tłuszczowe

• Cetylowy, stearylowy, cetylostearylowy – konsystencjotwórcze, baza sztyftów

Ciekłe woski

• Naturalne - Olej Jojoba

• Syntetyczne – jako emolienty, okluzja nieciągła, nietłuszczące, lekkie, plastyfikatory

Składniki fazy wodnej

Woda – zdemineralizowana, odkażona przez filtrację!

Humektanty – substancje nawilżające, ograniczają parowanie wody z powierzchni skóry, higroskopijne, wiążą wodę, np. gliceryna, sorbitol, pantenol, glikol propylenowy

Rozpuszczalniki – etanol, izopropanol, glikole polietylenowe (PEG)

Środki żelujące – polimery hydrofilowe, alginiany, galaktomannany (żel aloesowy), pochodne celulozy, polimery akrylowe, krzemionki – zagęszczają emulsje, stabilizują, tworzą żele.

Środki powierzchniowo czynne:

• Anionowe

• Kationowe

• Amfoteryczne

• Niejonowe

- obniżają napięcie powierzchniowe na granicy faz, umożliwiają powstanie emulsji, mogą być również środkami nawilżającymi, głównie w preparatach myjących

SPC i skóra

• Wysuszenie skóry

• Podrażnienie, alergie, stany zapalne

• Działanie odtłuszczające – wymywanie lipidów naskórka

i innych czynników naturalnej bariery (składniki NMF)

• Penetracja wgłąb skóry, denaturacja protein błon komórkowych

• Ułatwiają penetrację innych substancji (wykorzystywane celowo, ale także łatwiejsze przenikanie substancji szkodliwych)

- Zapobieganie suchości skóry – możliwe niskie stężenie spc w preparacie, stosowanie substancji renatłuszczających np. glicerol

Substancje dodatkowe

• Konserwanty

• Antyoksydanty

• Barwniki

• Kompozycje zapachowe

- dodawane w niewielkich ilościach, max. 1%, zwykle 0,1%

Składniki aktywne

- stosuje się składniki aktywne pochodzenia roślinnego, zwierzęcego, ale także witaminy, filtry słoneczne, antyseptyki, sole glinu, środki przeciwzapalne, przeciwłojotokowe, przeciwtrądzikowe, przeciwcellulitowe

Kierunki działania substancji aktywnych:

• Bardzo często działają wielokierunkowo: - ochronnie - regulująco i stymulująco - przeciwzapalnie - proestrogennie - poprawiają stan naczyń - wpływają na pracę gruczołów łojowych,

potowych • Główny kierunek działania jest czasem trudny do

sprecyzowania!

Np.: efekty działania retinoidów w skórze: - Przyspieszenie odnowy naskórka, synteza kolagenu

i elastyny - Regulacja keratynizacji – poprawa kolorytu cery - Regulacja melanogenezy – zmniejszenie

przebarwień - Działanie przeciwzmarszczkowe

- Zmniejszenie wydzielania sebum - Regulacja keratynizacji ujść mieszków włosowych –

normalizacja funkcjonowania cery młodej, ograniczenie zmian trądzikowych

Substancje aktywne „anti-age”

Kolagen

Elastyna

Kwas hialuronowy

AHA

Witamina E

Kwas foliowy

Proteiny

Filtry przeciwsłoneczne

Cechy dobrej, nowoczesnej receptury:

• Dobre własności sensoryczne

• Trwałość i odporność na zmienne warunki

• Dostosowanie składu i formy do rodzaju substancji aktywnych i ich przeznaczenia

Dobry jakościowo kosmetyk:

• Dobra receptura

• Dobre, sprawdzone surowce

• Prawidłowe wytwarzanie

• Przestrzeganie kryteriów fizyko-chemicznych

• Przestrzeganie kryteriów mikrobiologicznych

• Sprawdzona tolerancja skóry na kosmetyk (in vivo i in vitro)

Specjalne receptury:

• Preparaty myjące dla dzieci

• Preparaty do mycia dla skóry suchej

• Preparaty po goleniu

• Wspomagające zwalczanie cellulitu

• Preparaty do stóp, przeciw poceniu