INSTITUTI I SHENDETIT PUBLIK

Gruaja dhe kanceri i gjirit

Udhzues pr gruan me kancer gjiri

Instituti i Shndetit PublikGrupi i prgatitjes s broshurs:

Jeta LAKRORI Kozeta FILIPIGenc BURAZERI Agim SALLAKUHelidon NINA

Alban YLLI

Tabela e prmbajtjes

4 5 far sht Kanceri I Gjirit 5 far e shkakton Kancerin e Gjirit 6 Sa I perhapur sht Kanceri I Gjirit 7 Tipet e Kancerit t Gjirit 9 Stadet e Kancerit t Gjirit11 Testet shtes

14 Kirurgjia 19 Terapia me rrezatim 21 Kimioterapia23 Terapia Hormonale 25 Terapia e targetuar

3

4 2.Rreth Kancerit t Gjirit

13 3.Llojet e trajtimit

28

30 5.Rindrtimi I gjirit

32 6.Ndjekja e mtejshme

1.Hyrje

4.Trajtimi sipas stadeve

Ndrtimi I gjirit

29 Stadi O Stadi I,II,III 29 Stadi IV30 Rikthimi i Kancerit t Gjirit

30 Llojet e rindrtimit

Design. Genc MUSA

publikut dhe sidomos i grave n veanti ,sht nj ndr sektort m t rndsishm. sht fakt konkret dhe i dukshm se informimi dhe sensibilizimi ka uar n diagnostikim t parakohshm t nj kanceri i cili ka rezultuar me shrimin n pjesn m t madhe t rasteve t kancerit t gjirit.

T jetosh me kancer t gjirit t prhapur shpesh shkakton shqetsim, stres dhe ankth. Kto jan reagime krejtsisht normale. Shqetsimi mund t shfaqet n shum mnyra, ti mund t bhesh e ndjeshme dhe t irritohesh me lehtsi, t kesh probleme me gjumin,apo t ndihesh e vetmuar. Ti ndoshta mendon se si do t jet e ardhmja dhe me lehtsi t shkojn npr mnd mendime t errta pr fmijt, familjen apo miqt. Mos ki frik t informohesh, t pyessh apo t krkosh ndihm.Pr shumicn e grave, nj diagnoz e kancerit t gjirit vjen si nj goditje shokuese dhe pr grat mund t jet e vshtir t prqndrohen menjher n t gjitha informacinet e reja q ju duhen.

Kjo broshur do t ndihmoj me informacion t nevojshm t gjitha grat,e n veanti n qoft se ju jeni diagnostikuar me kancer t gjirit. Ajo sht shkruar pr tu treguar se ekzisdtojn lloje t shumta t trajtimit t kancerit t gjirit, t cilat jan n dispozicion tuaj.

Trajtimi I kancerit sht kompleks, multidisiplinar e krkon nj ekip t kujdesit shndetsor. Secila prej jush sht e rndsishme t bni pyetje dhe t shkmbeni informacion.

Mbani n mend se kjo broshur nuk sht nj zvendsim i mjekut tuaj,por nj burim shtes pr t msuar n lidhje me kancerin e gjirit dhe zgjedhjet tuaja.Kjo broshur sht nj pik fillimi pr t msuar rreth opsioneve t

N fushn e gjr t lufts kundr kancerit t gjirit, informimi i

HYRJE

3

4

Asnj gji nuk sht tipik. far sht normale pr nj grua nuk

mund t jet normale pr nj grua tjetr. Shumica e grave thon

se gjinjt e tyre jan me kokrra apo t pabarabart.Mnyra se si

duken dhe ndjehen gjinjt mund t ndikohen nga t paturit

fmij, humbja apo marrja pesh, dhe ndryshimi nga mosha.Gjiri i

nj gruaje sht i prbr nga tri pjes kryesore: gjndrat q

prodhojn qumsht apo gjndrat e qumshtit (lobulet), kanalet

ku kalon qumshti (duktusi) t cilat lidhin gjndrat e qumshtit

NDRTIMI I GJIRIT

me thithin e gjirit dhe nga indi

lidhs i cili lidh dhe mban do gj

s bashku, dhe prbhet nga indi

fijor apo fibror dhe indi yndyror.

Shumica e kancereve fillojn n

kanalet (dukt), disa

n gjendrat(lobulet) dhe pjesa

tjetr n indet e tjera.

Ent limfatike jan t ngjshme me ent e gjakut por n ent limfatike rrjedh limfa.

Limfa sht nj lng i qart q

mban produktet e mbeturinave

t indeve dhe qelizat e sistemit

imunitar(mbrojts).Shum nga

ent e sistemit limfatik t gjirit

t ojn n nyjet limfatike t

sqetulls. Disa t ojn nnyjet limfatike mbi klavikul dhe t tjerat t ojn pr n nyjet e brendshme t

gjndrs mamare t cilat jan pran sternumit (kockave t gjirit). Qelizat e kancerit mund t hyjn n limfatike dhe t prhapen prmes ktyre enve t arrijn nyjet

5

limfatike. Qelizat e kancerit mund t hyjn,gjithashtu n ent e

gjakut dhe t prhapen prmes sistemit t qarkullimit t gjakut n

pjes t tjera t trupit.Nyjet limfatike jan t vogla, n form fasule,

jan grumbullime t qelizave t sistemit imunitar t rndsishme

pr t luftuar kundr infeksioneve. Kur qelizat e kancerit t gjirit

kan arritur n nyjet limfatike t sqetulls, ato mund t vazhdojn t

rriten, shpesh duke shkaktuar njtje apo gungzim t nyjeve

limfatike t sqetulls apo kudo ku ato gjenden. Nse qelizat e

kancerit t gjirit jan prhapur n nyjet limfatike t sqetulls, kjo

tregon se ka shum t ngjar q qelizat e kancerit t gjirit jan

prhapur n organet e tjera t trupit.

Imazhi i mposhtm tregon rrjetin e sistemit limfatik dhe lidhjen

me gjndrn mamare.FAR SHT KANCERI I

GJIRITKanceri i gjirit zhvillohet nga qelizat e vet gjirit,kur qelizat n nj pjes t gjirit bhen anormale dhe fillojn t rriten dhe t prhapen jasht kontrollit. Kto qeliza

grumbullohen dhe formojn nj tumor i cili shtyp,prhapet dhe shkatrron indin normal t gjirit. Nse nuk trajtohet, kto qeliza anormale mund t prhapen dhe t dmtojn apo t shkatrrojn indet normale q ndodhen prreth. Ato mund t prhapen gjithashtu,edhe n pjest m t largta t trupit nprmjet sistemit t qarkullimit t gjakut ose nprmjet sistemit limfatik .

Askush nuk e di me siguri se far e shkakton kancerin e gjirit apo

pse disa gra bjn kancer gjiri dhe t tjerat nuk bjn kancer gjiri.

N kt fush bhen krkime t vazhdueshme.

FAR E SHKAKTON KANCERIN E GJIRIT?

far sht e njohur apo e ditur sht se:

Grat zhvillojn m shum Kancer Gjiri se sa burrat; rreth 99%

e kancereve t gjirit zhvillohen te grat.

6

Grat e moshuara zhvillojn m shum Kancer Gjiri se sa grat

me mosh t re; gati 80% e kancereve t gjirit jan verifikuar n

grat mbi moshn 50 vje.

Shumica e grave nuk kan ndonj antar t familjes q ka pasur

Kancer Gjiri; vetm 20% deri 30% t grave me Kancer t Gjirit

kan nj antar t familjes me kt smundje.

Kanceri i gjirit nuk sht ngjits,pra nuk mund t merret nga

dikush tjetr.

Kanceri i gjirit nuk sht shkaktuar nga stresi apo dmtime n gji.

Kanceri i gjirit nuk sht shkaktuar nga deodorantt antidjers

sytjeta t forta apo marrja e kafeins.

KUSH JANE SHENJAT PR T DYSHUAR NJ TUMOR T GJIRIT?

SA I PRHAPUR SHT KANCERI I GJIRIT?

Disa shenja duhen marr n konsiderat pr thellime t

tjera diagnostike:

Prekja e nj kokrre t fort

Rrudhosje t lekurs,

Skuqje t lokalizuara apo t prhapura,

Ndryshim i thumbit t gjirit,

Sekrecione gjaku apo sierre nga thithi i gjirit,

Sekrecione gjaku apo sierre nga thithi I gjirit,

Lkura n form portokalli

Kanceri i gjirit sht kanceri i dyt m i zakonshm i diagnostikuar

te grat,mbas kancerit t lkurs.

Nj grua q jeton deri n 80 vje do t ket mundsi prt zhvilluar Kancer Gjiri n raportin 1 me 8 gra apo ethn ndryshe 1 n 8 gra do t zhvillojn kancerin e gjiritgjat jets s tyre.Nj grua rreth t tridhjetave ka mundsi pr t zhvilluarKancer Gjiri n raportin 1 me 233 gra.

7

Njohja e tipeve t kancerit t gjirit sht e rndsishme pr t

kuptuar mundsit e trajtimit. Si e tham edhe m sipr,shumica e kancereve fillojn n kanalet (dukt), disa n gjendrat(lobulet) dhe pjesa tjetr n indet e tjera.

Ka dy tipe kryesore t kancerit t gjirit: Kanceri i gjirit jo-invaziv (joprhaps)Kanceri i gjirit invaziv (prhaps)

Ka dy tipe t karcinomave in situ,ku njri prej tyre nuk sht nj

kancer i vrtet. Karcinoma lobulare apo gjendrore in situ (LCIS) ;e quajtur edhe neoplazia lobulare/ gjendrore; sht nj gjendje n t ciln qelizat anormale gjenden brenda gjendrs s gjirit. Pavarsisht nga emri i saj, Karcinoma lobulare/gjendrore in situ nuk konsiderohet si nj kancer i vrtet. Por, kjo sht nj shenj paralajmruese se rreziku q ka nj grua pr t zhvilluar kancer t gjirit (n secilin gji) sht i rritur.

Karcinoma tubulare/duktale in situ (DCIS) sht nj kancer jo-invaziv q gjendet n duktuset (kanalet)e qumshtit t gjirit dhe nuk sht prhapur jasht tyre.Megjithat, disa raste t karcinoms tubulare/duktale in situ (DCIS) nse mbeten t pa trajtuara ,do t ndryshojn prfundimisht n

Kanceri i gjirit jo-invaziv

TIPET E KANCERIT T GJIRIT

Kancer jo-invaziv,kemi kur

Kanceri i Gjirit nuk sht

prhapur nga vendi se ku ka

filluar ai n gji (zakonisht sht

kanali i qumshtit), gjithashtu

quhet edhe karcinoma in situ.

8

kancere invazive t gjirit. Meqnse nuk sht e njohur se cilat raste t karcinoms do t ndryshojn, rekomandohet q heqja kirurgjikale e tumorit zakonisht t pasohet nga terapia e rrezatimit.

Kanceri i gjirit q sht prhapur nga ku vendi i gjirit ku ka fillua n indet e afrta quhet quhet kancer invaziv (ose infiltrues, prhaps) i gjirit. Rreth 70% deri 75% t t gjith kancereve t gjirit, jan kancere invazive. Ka disa tipe t karcinomave invazive. Ka disa tipe t karcinomave invazive,por format m t shpeshta jan:

sht lloji m i zakonshm i kancerit t gjirit. Ky kancer i cili ka filluar n nj kanal t qumshtit, ka dmtuar muret e kanalit(duktit) dhe sht Prhapur n indet prreth. Ai mund t jet prhapur n nyjet limfatike ose jo, ose n pjes t largta t trupit. Shumica e kancereve invazive t gjirit pra , rreth 80% jan t ktij tipi.

sht kanceri q ka filluar

dhe sht prhapur

nga nj gjndr e gjirit n indet prreth. Ashtu si Karcinoma

tubulare/duktale invazive (IDC), ai mund t jet prhapur n nyjet

limfatike ose jo, ose n pjes t tjera t trupit. Rreth 10% deri 15% e

kancereve invazive t gjirit jan karcinoma lobulare invasive (ILC).

Prve Karcinoms tubulare/duktale invazive dhe Karcinoms

lobulare invasive, ka disa tipe t tjera t kancereve invazive t gjirit,por

m pak t zakonshme, pr shmbull si :Kanceri Inflamator i Gjirit (IBC),

Karcinoma Medullare, Karcinoma Metaplastike,etj.

Karcinoma tubulare/duktale invazive (IDC);

Karcinoma lobulare/gjndrore invasive (ILC)

Pr informacion : Prhapja e kancerit shpesh prshkruhet si lokal,rajonal,ose i largt (n distanc).Kanceri lokal nuk sht prhapur jasht gjirit.Rajonal kanceri sht prhapur n nyjet limfatike,zakonisht tek nyjet e sqetulls. Kanceri i largt sht prhapur n pjes t tjera ttrupit,prmes qarkullimit t gjakut ose sistemit limfatik.Gjithashtu quhet edhe kanceri me metastaza t gjirit.

Kanceri i gjirit invaziv

9

STADET E KANCERIT T GJIRIT

Stadet e kancerit prdoren pr tu ndihmuar ju dhe mjekun tuaj pr t

marr vendime n lidhje me trajtimin tuaj. Ndarja n stade sht

prdorur edhe pr t br parashikime n lidhje me faktin,se sa mir

kanceri i gjirit tuaj ka gjasa pr tu prgjigjur ndaj trajtimit.

Stadet e kancerit t gjirit varet nga: Se sa sht madhsia e tumorit Nse kanceri sht prhapur apo jo A gjendet dhe ku gjendet tjetr kanceri n trup

Stadet jan prcaktuar nga informacioni i mbledhur nga rezultatet e ekzaminimeve fizike, biopsia, testet imazherike (t quajtur stadet klinike), dhe nga rezultatet kirugjikale pr heqjen e kancerit (i quajtur stadi patologjik). Gjithashtu mund t bhen edhe analizat e gjakut.

Stadet

Ka pes stade kryesore t kancerit t gjirit: Stadi 0 Stadio IStadi II ndahet m tej n nnkategori :II A:II BStadi III m tej n nnkategori: III A;III B,III C

Stadi IV .

Fazat nga stadi O n stadin III A jan konsideruar n prgjithsi si

forma " t hershme" t kancerit t gjirit.Ndrsa fazat III B dhe III C

mund t quhen faza " t vonuara";dhe stadi IV sht stad avancuar".

Prve rendit romak mjeku juaj mund t prdor pr t prshkruar

prshkruan madhsin e tumorit dhe nse ai sht prhapur n

indet prreth. prshkruan nse jan t prfshir edhe nyjet limfatike rajonale.

prshkruan metastazat (prhapjen e kancerit n pjes t largta t trupit).

Pr informacion :

T

NM

stadet e

kancerit,skemn TNM:

10

STADET E KANCERIT T GJIRIT

Stadi 0

Stadi I.

.Kanceri nuk sht prhapur prtej kanalit apo duktusit t gjirit. Kemi Karcinomn tubulare/ duktale in situ (DCIS) ose jo t prhapur.

Kanceri sht 2 cm ose m pak por nuk gjendet n nyjet limfatike t sqetulls apo jasht gjirit.

.Kanceri sht 2 cm ose pak m pak dhe jan prekur 1 deri 3 nga nyjet limfatike t sqetulls dhe / ose n nyjet limfatike t brendshme t gjendrave t qumshtit, OSE kanceri sht mes 2 dhe 5 cm dhe nuk sht gjetur n nyjet limfatike.

.Kanceri sht midis 2 dhe 5 cm dhe jan prekur 1 deri 3 nga

nyjet limfatike t sqetulls dhe / ose nyjet limfatike t brendshme t

gjendrave t qumshtit ,OSE tumori sht 5 cm apo pak m shum dhe

nuk sht gjetur n nyjet limfatike.

kanceri sht 5 cm ose pak m shum dhe preken n 4 deri 9

nyje limfatike t sqetulls apo n nyjet limfatike t brendshme t gjendrave

t qumshtit, apo kanceri sht 5 cm ose m shum dhe sht gjetur n 1

deri 9 nyjet limfatike t sqetulls apo n nyjet limfatike t brendshme t

gjendrave t qumshtit.

Kanceri sht rritur,ka prekur murin e gjoksit apo dhe lkurn.

Gjenden ose jo n nyjet limfatike t sqetulls ose n nyjet limfatike t

brendshme t gjendrave t qumshtit.

Kanceri mund t jet i do madhsie dhe gjenden t prekura 10

apo m shum nyje limfatike t sqetulls, apo preken si nyjet limfatike t

sqetulls edhe nyjet limfatike t brendshme t gjendrave t qumshtit, ose

kanceri ka prekur edhe nyjet limfatike nn klavikuln ose mbi klavikuln.

Kanceri mund t jet i do madhsie dhe gjendet prtej zons s

gjirit n shum pjes t largta t trupit, t tilla si kockat

Stadi II A

Stadi II B

Stadi III A.

Stadi III B.

Stadi III C.

Stadi IV.

, mushkrit, ose

truri.

11

TESTE SHTES

Gjithashtu, pr m shum informacion n lidhje me kancerin, ka teste

shtes. Testet shtes prdoren pr tu ndihmuar ju dhe mjekun tuaj pr

t prcaktuar m mir planin e trajtimit tuaj.

Disa kancere t gjirit kan nevoj pr hormone pr rritjen e tyre.Ky test

tregon nse qelizat e kancerit kan receptor(marrs) t hormonit t

estrogjenit ose receptor (marrs) t hormonit t progesteronit.

Kanceret e gjirit me secilin receptor (marrs) hormonal ose me t dy

receptort (marrs) hormonal jan quajtur Kancere t Gjirit Receptor

Hormonal Pozitiv. Receptort hormonal pozitiv t kancereve t

gjirit mbshteten mbi hormonet n mnyr q t rriten.

Ky test sht prdorur pr kanceret invasive t gjirit pr t matur nj substanc t quajtur HER 2,i quajtur edhe HER2/neu. HER2 sht nj protein q gjendet n siprfaqen e qelizave t caktuara tkancerit. Disa lloje kanceresh t gjirit kan receptor HER2 shum m tepr se t tjert. N kt rast, kanceri sht prshkruar si HER2-pozitiv. Kanceret e gjirit me shum proteina HER2, ose me shum kopje t gjenit HER2, jan quajtur HER2-pozitiv. Kanceret q jan HER2-pozitive kan tendenc t rriten m shpejt se llojet e tjera t kancerit t gjirit. T njohurit nse nj kancer sht HER2-pozitive nganjher mund t ndikojn n zgjedhjen e trajtimit.

Ky test ekzaminon karakteristikat e gjenit n qelizat e kancerit pr t

ndihmuar n planin e trajtimit dhe pr t vlersuar rrezikun e rikthimit

t kancerit. Ky test sht m i riu dhe ende nuk ofrohet si nj

ekzaminim i rregullt.

Rreth 5% deri n 10% e kancereve t gjirit mendohet t jen t

trashguar nga nj familjar si pasoj e nj defekti gjenetik. Shkaku m i

shpesht i trashguar sht nj mutacion n gjenet BRCA1 dhe BRCA2.

Testi i receptorve hormonal:

Rreth 2 nga 3 kanceret e gjirit jan receptor hormonal pozitiv.

Testi HER 2:

Rreth 1 n 5 gra me kancer t gjirit kan kancer HER2-pozitiv .

Testi i profilizimit t geneve:

Pyetje pr mjekun tuaj ... far lloj kancer gjiri kam? N far stadi sht kanceri i gjirit tim? Cila sht grada e kancerit tim? A ka kanceri im receptor hormonal? Kancer im sht testuar pr HER2? A kam nevoj pr ndonj test tjetr? A mund t m shpjegoni raportin tim patologjik? far trajtimi m rekomandoni ju? A ka t mbijetuar me kancer t gjirit,q kan pasur kto trajtime q un mund t flas me to? Sa shpejt kam nevoj apo duhet pr t filluar trajtimin? Si mendoni se do t prgjigjet kanceri im ndaj trajtimit? Nse un dua nj mendim t dyt ... Si mund ta marr at? Kush do t jet ekipi im i trajtimit?

K mund t telefonoj nse kam pyetje t tjera

EKIPI I TRAJTIMIT

Trajtimi i kancerit sht kompleks, sht multidisiplinar e krkon nj

ekip t kujdesit shndetsor. Asnj mjek nuk sht n gjendje t ofroj

t gjitha llojet e trajtimit q ju mund t keni nevoj. Ktu jan disa prej

specialistve q mund t bhen pjes e ekipit tuaj t kujdesit

shndetsor, par se pr k ju do t keni nevoj gjat trajtimit tuaj.

Anestezisti Menaxheri i Rastit /

Drejtuesi i Pacientit

Infermiere Specialiste klinike

Terapiste pr edemat limfatike

Terapist profesionist

Onkollog

Infermier i Onkollogjis

Patollog

Fizioterapist

Kirurg plastik

Ofrues i Kujdesit Parsor

Psikollog

Onkollog Rrezatimi

Terapist Rrezatimi

Radiollog

Teknik Radiologjie

Punonjs social

Kirurg

N qelizat normale kto gjene parandalojn kancerin duke ndihmuar

n prodhimin e proteinave specifike q ndihmojn qelizat t mos

12

13

LLOJET E TRAJTIMIT

Me kancerin e gjirit, sht e rndsishme q t kuptojm se nuk ka

nj trajtim "t duhur apo t drejt" pr do grua. Trajtimi "i duhur

apo i drejt " do t marr parasysh rastin individual dhe preferencat

personale. Ekzistojn pes lloje kryesore t trajtimit t kancerit t gjirit: kirurgjia, terapia me rrezatim, kimioterapia, terapia hormonale dhe terapia e targetuar(shnjuar). Plani i trajtimit do t bazohet n shum faktor, duke prfshir llojin dhe stadin e kancerit, nse kanceri sht HER2-pozitiv ose receptor hormon pozitiv, historin mjeksore, dhe shndetin e prgjithshm.

Mbani mnd:

Ekzistojn trajtime q mund tu ndihmojn, pavarsisht

se far tipi dhe stadi ka kanceri i gjirit tuaj!

Terapia lokale dhe sistemike

1.Terapia lokale

2.Terapia sistemike

Trajtimet pr kancer jan t grupuara n dy kategori:1. terapi lokale 2. terapi sistemike.

prdoret pr t hequr dhe shkatrruar masn

kanceroze n vendin ku sht gjetur. Kjo terapi prfshin masn

kanceroze dhe nj zon t vogl rreth tij. Shembuj t terapis lokale

jan kirurgjia dhe terapia me rrezatimin.

prfshin trajtimet q bhen n t gjith trupin pr

t arritur qelizat e mass kanceroze kudo ku ato mund t ndodhen n

organizm. Ilaet mund t jepen nga goja ose me an t gjakut.Pr

shmbull ,pjes e terapis sistemike sht, kimioterapia, terapia

hormonale dhe terapia e targetuar(shnjuar).

Terapia lokale Terapia sistemike kirurgjia kimioterapia terapia me rrezatimin terapia hormonale terapia e targetuar

14

KIRURGJIA

Shumica e grave do t duhet t kryejn operacionin, por edhe nj apo

m shum lloje t tjera t trajtimit. Kirurgjia sht nj trajtim apo

terapi lokale q heq masn kanceroze.

Ka dy tipe kryesore kirurgjie pr kancerin e gjirit :

Kirurgjia me ruajtje t gjirit sht nj operacion q heq masn

kanceroze s bashku me nj sasi t vogl t indeve normale prreth.

(Nse nuk gjendet asnj kancer n indet prreth quhet me buz t

pastra.) Qllimi sht pr t shptuar apo pr t ruajtur sa m

shum ind gjiri t jet e mundur gjat heqjes totale t mass

kanceroze. Shpesh, nyjet limfatike/limfonodulat t sqetulls hiqen

njkohsisht. Kirurgjia me ruajtje t gjirit pothuajse ndiqet

gjithmon nga terapia me rrezatim pr t ndihmuar n shkatrrimin

e qelizave kanceroze t mbetura. Kjo ul rrezikun e rikthimit t

Kirurgji me ruajtje t gjirit apo konservative (e mastektomi e

pjesshme/heqje e pjesshme e gjirit)

Mastektomia-Heqja totale e gjirit

Kirurgjia me ruajtje t gjirit apo konservative

Zakonisht, grat me nj mas t vogl kanceroze t gjirit t cilat jan n

gjendje apo kan mundsi t bjn terapi me rrezatim mund t zgjedhin

kirurgjin me ruajtje t gjirit.

15

Studimet kan treguar se Kirurgjia me ruajtje t gjirit e ndjekur nga terapia me

rrezatim sht po aq efektive sa mastektomia-heqja e gjirit, pr shumicn e

grave me stad I ose stad II t kancerit t gjirit.

Problemet e mundshme

Mastektomia -Heqja e gjirit

Efektet ansore nga kirurgjia me ruajtje t gjirit jan t mundshme.

Efektet ansore mund t prfshijn njtje t prkohshme, dhimbje,

rritje t ndjeshmris. Ndrsa infeksioni i plags, shrimi i vonuar,

reaksion nga anestezia apo dhe hemorragji e shtuar jan t mundshme

por jan m t rralla. Ndonjher, nse ndrhyrja kirurgjikale e par ka

dshtuar pr t hequr t gjith masn kanceroze, sht e nevojshme

nj ndrhyrje kirurgjikale e dyt.

Mastektomia sht nj ndrhyrje kirurgjikale q heq t gjith gjoksin

pr t trajtuar n mnyrn e duhur kancerin e gjirit.

Ka dy tipe kryesore t Mastektomis :

Mastektomia totale

Mastektomia radikale e modifikuar

Mastektomia totale

(e quajtur edhe mastektomia e

thjesht) heq gjith gjirin, lkurn mbi

t dhe thithin e gjirit, por nuk hiqen

nyjet limfatike/limfonodulet e

sqetulls

Mastektomia radikale e modifikuar

heq gjith gjirin, lkurn mbi t,

thithin e gjirit, dhe shumicn ose t

gjitha nyjet limfatike/limfonodulave

t sqetulls.

16

Mjeku juaj mund tu rekomandoj mastektomin, nse kanceri

sht gjetur n m shum se nj zon t gjirit tuaj, ose nse ju nuk

jeni n gjendje ose nuk dshironi t kryeni terapin me rrezatim

pas ndrhyrjes kirurgjikale.

Prmasa e gjirit sht gjithashtu nj faktor. Kirurgjia me ruajtje t

gjirit zakonisht nuk sht e mundur nse masa kanceroze sht e

madhe n lidhje me prmasat e gjirit. Por n lidhje me kt, nj

grua mund t zgjedh, pr arsye personale t saj, mastektomin-

heqjen e gjirit, mbi kirurgjin me ruajtje t gjirit. Shumica e grave q

kan kryer nj mastektomi mund t zgjedhin t kryejn rindrtimin

kirurgjikal t gjirit. Rindrtimi i gjirit mund t bhet n t njjtn

koh me mastektomin-heqjen e gjirit, ose n do koh tjetr t

mvonshme. Grat q planifikojn t kryejn rindrtimin e gjirit

duhet t pyesin mjekun e tyre prreth mastektomis me ruajtje t

lkurs (Skin-sparing mastectomy).

Mastektomia me ruajtje t lkurs(Skin-sparing mastectomy)

shpton apo kursen pjesn m t madhe t lkurs s gjirit (pa

prfshir thithin dhe areoln) pr t prmirsuar rezultatin

kozmetik.

Rreziqet me mastektomi jan t njjta si me do ndrhyrje

kirurgjikale t madhe, duke prfshir infeksionet, problemet me

shrimin e plags, hemoragji e pazakonshme dhe rrezik pr

tromboz (mpiksjes s gjakut). Rreziqet nga anestezia e

prgjithshme jan m t larta se sa me anestezi lokale, por ato jan

ende shum t ulta .Mastektomia, me heqjen e nyjeve limfatike t

sqetulls mund t rezultoj me mpirje t krahut dhe t sqetulls,

me lvizje t kufizuara t krahut ose shpatulls dhe njtje krahu (e

quajtur limfedema) t ans s operuar.

Prve operacionit pr heqjen e mass kanceroze, kirurgjia

prdoret pr heqjen dhe vlersimin(si mostra/kampione) edhe t

gjndrave limfatike t sqetulls. Heqja e gjndrave limfatike mund

Problemet e mundshme

Heqja e nyjeve/gjendrave limfatike

17

t bhet ose me kirugjin e gjirit t ruajtur ose me heqjen e

gjirit/mastektomi.

Qllimi i tij sht pr t prcaktuar nse kanceri sht prhapur

prtej gjirit.

Hapja apo diseksioni i nyjeve limfatike aksilare(ALND)

Biopsia sentinel e nyjeve limfatike (SLNB).

Ka dy metoda kryesore:

Hapja/diseksioni e/i Nyjeve Limfatike Aksilare (ALND)

sht metod mjaft e vjetr q

prdoret pr heqjen e nyjeve limfatike.

Me ALND, nyjet limfatike (zakonisht,

10 ose m shum) hiqen nga zona e

sqetulls dhe ekzaminohen me

mikroskop. Gjetja e qelizave kanceroze

n ndonj nga kto nyje, do t thot

se ka nj rrezik t madh q qelizat e

kancerit t jen prhapur edhe n

pjes t tjera t trupit.

Biopsia Sentinel e Nyjeve Limfatike (SLNB)

Problemet e mundshme

sht nj mnyr m e re dhe m pak invazive pr t zbuluar nse kanceri

sht prhapur. SLNB heq vetm 1 deri n 3 nyjet e para roje(t quajtura

nyjet sentinel), q kan m shum gjasa t prmbajn qelizat e kancerit,dhe

prcaktohet nga injektimi i nj ngjyr speciale ose e nj substance

radioaktive t dobt. Nse qelizat e kancerit nuk jan gjetur n nyjet-

roje(sentinel), shumica e ekspertve besojn se rreziku i prhapjes s

kancerit n pjes t tjera t trupit sht shum i vogl.

Prve rreziqeve t zakonshme t ndrhyrjes kirurgjikale; si infeksion,

probleme me shrimin e plags, problemet me anestezin, etj; shqetsimi

kryesor me ALND sht limfedema. Efekte t tjera ansore t mundshme

jan mpirja e krahut (kjo mund t jet e prkohshme apo e prhershme)

dhe lvizja e kufizuar e krahut dhe / ose shpatulls. Biopsia Sentinel e

Nyjeve Limfatike heq m pak nyje limfatike se Hapja apo diseksioni e/i

Nyjeve Limfatike Aksilare , rreziku pr probleme t mundshme, duke

prfshir limfedemn, sht shum m i ult.

18

FAR DUHET T DIM PR LIMFEDEMN

Nyjet limfatike jan t pranishm npr trup, duke prfshir qafn,

kraharorin, barkun, sqetullat dhe rrzt e kofshve. Si pjes e sistemit

limfatik, limfonodujt filtrojn papastrtit dhe trupat e huaj nga

qarkullimi nwpwrmjet limfs, n mnyr q t ndihmojn luftimin e

infeksioneve dhe smundjeve.

Heqia e linfonodujve t sqetulls ose rrezatimi i tyre mund t shkaktoj

ndonjher bllokimin e rrjedhjes normale t limfs. Nse limfa

bllokohet, ajo mblidhet tek indet dhe shkakton edem (enjtje). Kjo

edem quhet limfedem.

Rreth 5-20% e grave q i nnshtrohen

hapjes apo diseksionit t nyjeve

limfatike Aksilare(t sqetulls) kan

limfedem t krahut. Kur kirurgjia

sht e kombinuar me terapin me

rrezatim rreziku i limfedems sht

edhe m i lart.Enjtja ose ndjesia e

fortsimit t krahut duhet ti referohet

mjekut menjher. Limfedema sht e thjesht t trajtohet nse sht

n fillesat e saj. Limfedema mund t ndodh shpejt pas mjekimit ose

edhe me von.

N mnyr q t mbroni krahun tuaj ju duhet t ndiqni disa kshilla

paraprake:

T shmangni temperaturat ekstreme, t nxehtin dhe t

ftohtin.

T shmangni injeksionet, agopunkturn tek krahu problematik T shmangni matjen e tensionit arterial tek krahu problematik.T shmangni mbajtjen e peshave t rnda me krahunproblematik.Praktikoni higjen t mir, mbajeni krahun problematik tpastr dhe t that.

19

TERAPIA ME RREZATIM ( RADIOTERAPIA)

Terapia me rrezatim sht nj trajtim lokal me qllim pr t shkatruar

qelizat kanceroze q mund t ken mbetur pas ndrhyrjes kirurgjikale.

Ajo prdoret m shpesh pas kirurgjis me ruajtje t gjirit(

konservative) q t ul rrezikun e kthimit t smundjes s kancerit.

Ajo mund t prdoret dhe pas mastektomis nse tumori ka qn i

madh ose kur qelizat kanceroze gjenden n disa nyje limfatike.

Ka dy tipe kryesore t terapis me rrezatim :

Terapi rrezatimi me rreze t jashtme

Terapi rrezatimi i brendshm

KUJDES: Terapia me rrezatim nuk prdoret pr grat shtatzna.

Terapia me rrezatim t jashtmKjo teknik drgon rreze me nj

energji t lart tek gjiri dhe disa

her dhe tek gjendrat limfatike t

sqetulls. Rrezatimi drgohet nga

nj makineri e madhe jasht trupit

t njeriut. Trajtimi bhet 5 dit n

jav, do dit, pr 5-7 jav. Kjo sht

mnyra m e zakonshme e

rrezatimit t gjirit t grave me

kancer gjiri.

Nj metod e re e quajtur rrezatimi pjesor intensiv i gjirit (accelerated

partial breast irradiation -APBI), shprndan rrezatim n nj pjes t

vogl t gjirit dhe krkon 5-7 dit trajtim. Rrezatimi pjesor intensiv i

gjirit (APBI) administrohet nga burime t jashtme ose nga metoda q

Nse grat duan t msojn m shum n lidhje me rrezatimin

pjesor intensiv t gjirit (APBI) duhet t flasin me mjekun e tyre.

20

Problemet e mundshme

Terapia me rrezatim t brendshm

Efekti ansor m i zakonshm me radioterapin sht lodhja. Efekte t

tjera t mundshme mund t jen ndryshimet e lkurs, si enjtja,

skuqia, kruajtja, tharja n zonn e rrezatuar. Ndonjher n fundit t

trajtimit lkura mund t ket plag dhe lagshti. Pr disa gra, gjiri i

trajtuar mund t bhet i palvizshm dhe m i vogl sesa prpara

trajtimit. Nj rritje e ndjeshmris mund t jet e mundshme.

Rrezatimi i linfonodujve t sqetulls mund t jap limfedemn e

krahut.

Terapia me rrezatim t brendshm,apo si quhet ndryshe edhe Brakiterapia, sht nj mnyr tjetr e prhapjes s rrezatimit dhe

rrezatim i pjesshm i gjirit. Nprmjet ksaj metode, mjeku fut

material radioaktiv t lngt, duke prdorur shiringat, toptha t vegjl,

ballona ose nj kateter n mnyr pr t synuar zonn ku kanceri

fillimisht filloi t rritet dhe t indeve t afrt n vendin e tumorit pr t

vrar qelizat e mundshme t mbetura nga kanceri.

Pr do rast, pr t prcaktuar

nse rrezatimi i brendshm sht

nj trajtim i prshtatshm mjeku

duhet t marr n konsiderat

prmasn dhe lokalizimin e mass

kancerogjene, s bashku me gjith

faktort e tjer.Ky lloj rrezatimi

ose jepet vetm me nj trajtim i

kryer n salln e operacionit ose

bhet ambulatorisht nga reparti i

rrezatimit pr gjat 5-7 ditve.

Problemet e mundshme

Efektet ansore t rrezatimit t brendshm jan n prgjithsi t

pakta dhe m t zbutura pr arsye t kohs s shkurtr t trajtimit.

Pyesni mjekun tuaj se far efektesh ansore ju mund t prisni.

21

KIMIOTERAPIA

Kimioterapia sht nj terapi sistemike q prdor ilae pr t arritur

dhe shkatruar qelizat kancerogjene n do pjes t trupit.

do mjekim kimioterapie tek grat sht i zgjedhur n mnyr

individuale. Kimioterapia bn t mundur prdorimin e shum ilaeve

t ndryshme dhe kombinimin midis tyre.

Ajo prdoret pr arsye t ndryshme pr t trajtuar kancerin e gjirit:

pr t ulur rezikun e kancerit q t riprsritetpr t tkurrur nj mas kancerogjene t madhepr t trajtuar nj kancer gjiri t prhapur

Terapia adjuvante dhe neoadjuvante

Terapia Adjuvante

Terapia Neoadjuvante

Terapia adjuvante ose neoadjuvante jan terapi ndihmse q

prdoren pas ndrhyrjes kirurgjiale ose prpara ndrhyrjes

kirurgjikale.Si terapi adjuvante ose neoadjuvante

(ndihmse),prdoren kimioterapia, terapia me rrezatim,terapia

hormonale apo edhe terapia e targetuar.

N varsi se si duhet prdorur, mjeku juaj mund tu rekomandoj

kimioterapin si nj trajtim adjuvant ose neoadjuvant.

sht terapia ndihmse q prdoret pas ndrhyrjes

kirurgjiale pr t ulur rrezikun e rikthimit prsri t kancerit t gjirit dhe

zakonisht prshkruhet kimioterapia. Edhe kur gjithshka nga kanceri

duket sikur sht zhdukur,mjekt shpesh rekomandojn kimioterapin

si nj mas sigurie shtes n rast se ndonj qelize kancerogjene sht

hedhur n qarkullimin e gjakut. Me kalimin kohs kto qeliza mund t

zhvillojn kancerin n pjest e tjera t trupit dhe kimioterapia ndihmon

n uljen e ktij rreziku.

sht terapia ndihmse q prdoret prpara

ndrhyrjes kirurgjikale pr t tkurur masn kancerogjene. Kjo tkurrje i

jep mundsin disa grave me mas t madhe kancerogjene, q t

zgjedhin kirurgjin me ruajtje t gjirit (konservative) dhe jo

22

mastektomin. Duke prdorur kimioterapi prpara ndrhyrjes

kirurgjikale, i jep gjithashtu mundsin mjekve q t shohin se si nj

ila ose kombinim ilaesh vepron n rastet individuale t grave.

N disa kushte, kimioterapia mund t jet trajtimi i vetm (n vend t

kirurgjis) pr grat e diagnostikuara me kancer t avancuar t gjirit.

Efektet ansore t kimioterapis ndryshojn n varsi t ilaeve t

prdorura, dozs, koh zgjatjes s mjekimit, dhe idividualitetit t gruas.

Efektet ansore m t zakonshme jan dobsia dhe lodhja, t przierat

dhe t vjellat, humbja e oreksit, ndryshimi i peshs, ndryshime tek

thonjt si dhe humbja e flokve.

Problemet e mundshme

Mbani mnd! Flokt tuaj rriten zakonisht pas trajtimit.

M pak t pranishme jan plagt n goj, diarrea ose kapsllku.

Infeksionet jan m t pranishme gjat trajtimit,ndaj pacientet duhet

t kujdesen mir q ti parandalojn situatat q rrisin rrezikun pr

infeksione.Mund t jen t mundshme,ndryshime t shkurtra ose t

gjata t t menduarit dhe memorjes. Disa kimiopreparate mund t

shkaktojn dmtime t qndrueshme t zemrs, mushkrive, mlis,

dhe veshkave. Tek grat e reja kimioterapia mund t shkaktoj

infertilitet ose menopauz t parakohshme. Grat q planifikojn q

t bhen shtatzna duhet q t flasin me mjekun prpara se t fillojn

kimioterapin.

Pyesni mjekun rreth ilaeve dhe metods s prdorimit t tyre n

mnyr q t menaxhoni kto efekte ansore dhe t tjera t

mundshme.

23

TRAJTIMI HORMONAL

Trajtim hormonal sht nj form tjetr e trajtimit sistemik. Ajo

prdoret kundr kancerit t gjirit duke bllokuar ose ulur sasin e

hormoneve n trupin e njeriut. Ajo prdoret pr grat n t cilat

kanceri i gjirit bazohet n hormonet pr tu rritur,pra kancer gjiri me

receptor hormonal pozitiv.

Nj test receptorsh hormonal, ju paraqet juve dhe mjekut tuaj nse

kanceri juaj i gjirit sht hormon receptor pozitiv. Rreth 2 n 3 kancer

gjiri jan hormon receptor pozitiv.

Ka tipe t ndryshme t terapis hormonale. Disa bllokojn efektin e

hormoneve ndrsa t tjer ulin sasin e hormoneve n trup. Trajtimi

m efektiv mund t prfshij duke prdorur m shum se nj tip

prgjat gjith kursit prej disa vitesh. Mjeku juaj do t vendos planin

m t prshtatshm pr ju.

Tipet e terapis hormonale

Mbani mnd!Terapia hormonale NUK sht e njjt me terapin e zvndsimit hormonal (HRT)Terapia e zvndsimit hormonal (HRT) prdoret nga disa gra pr t lehtsuar simptomat e menopauzs.

Terapia e zvndsimit hormonal, NUK sht e rekomanduar pr

grat me kancer t gjirit.

Tamoxifeni vepron duke ndaluar ose ulur zhvillimin e kancerit me an

t bllokimit t efektit t hormoneve mbi qelizat kancerogjene. Ky ka

qn trajtimi standart me ilae i grave me kancer gjiri me receptor

hormone pozitiv, pr shum vite me rradh. Ai duke u marr pas

ndrhyrjes kirurgjikale, ul rrezikun e rikthimit t kancerit me rreth

50%.Tamoxifeni gjithashtu ndihmon grat q kan kancer gjiri t

prhapur dhe grat t cilat kan nj rrezik m t lart se mesatarja pr

zhvillimin e kancerit t gjirit.

Raloxifeni

KUJDES:Si tamoxifeni dhe raloxifeni, nuk prdoren tek grat

shtatzna.

Frenuesit e Aromatazs

Problemet e mundshme

sht nj ila i ri q vepron njlloj si tamoxifeni por me

efekte ansore m t pakta se Tamoxifeni.Megjithat, nuk prdoret

pr t trajtuar kancerin e gjirit, por prdoret vetm pr t

parandaluar kancerin e gjirit tek disa gra me nj rrezik shum m t

lart se mesatarja.

jan ilae t reja q veprojn duke ulur sasin e

hormoneve n trup. Bjn pjes anastrazoli, letrazoli dhe exemestani.

T prdorura vetm ose pas trajtimit me tamoxifen, kto ilae jan par

t veprojn njlloj ose m mir sesa tamoxifeni i vetm, pr t ulur

rrezikun e kthimit t kancerit.

Ndryshe nga tamoxifeni, i cili prdoret pr grat si n premenopauz (q

kan akoma cikl menstrual) dhe n postmenopauz (q nuk kan me

cikl menstrual), frenuesit e aromatazs mund t prdoren vetm pr

grat n postmenopauz. N rastet kur trajtimi me tamoxifen ose

frenuesit e aromatazs, ndalojn s vepruari, ka trajtime hormonale t

tjera q mund t ndihmojn akoma.

Terapia hormonale mund t shkaktoj efekte ansore t ngjashme me

ato t menopauzs,skuqie, shtim peshe, tharje vaginale, dhimbje koke,

gjendje shpirtrore e dobsuar, etj. Efekte ansore t rralla, por serioze

jan efektet ansore t tamoxifenit q prfshijn nj rritje t rrezikut

pr kancer t uterusit, tromboz, infarkt, probleme me shikimin

si,perde t syrit, toksicitet t mlis, probleme t fertilitetit. Probleme

t mundshme jane tretshmria jo e mir gastrike, rritja e kolesterolit,

ngurtsimi i kyeve ose dhimbje, nj humbje e madhe e fortsise

kockore.

Frenuesit e aromatazs kan m pak efekte ansore serioze sesa

tamoxifeni. Frenuesit e aromatazs nuk e rrisin rrezikun pr kancer t

mitrs dhe shum rrall mund t japin tromboza.

24

TERAPIA E TARGETUAR (E SHNJUAR)

Terapia e targetuar sht opsioni m i ri i terapis sistemike. Fjala e targetuar apo e shnjuar nnkupton q ilai sulmon vetm qelizat kanceroze q mbajn me vehte disa substsanca t caktuara(receptor) me t cilt lidhet ilai dhe frenon rritjen e qelizs kanceroze.Pr shmbull,grat me kancer gjiri q kan matur substancn proteinike HER 2 dhe kan rezultuar HER 2 pozitive, ndihmohen me prdorimin e nj ilai t quajtur trastuzumab apo HERCEPTIN. Rreth 1 n 5 gra me kancer t gjirit kan kancer HER2-pozitiv . Duke

u prdorur s bashku me kimioterapin, HERCEPTINA mund ta ul rrezikun e riprsritjes s kancerit mbas ndrhyrjes kirurgjikale.Terapia e targetuar gjithashtu mund t tkurr ose t ngadalsoj rritjen e kancerit t gjirit HER2- pozitiv t prhapur

Mund t takohen shnja si t gjendjes gripale,temperatur,t dridhura,t przjera sidomos me dozn e par,m pak t zakonshme jan problemet e dmtimit t zmrs .Ndrsa t kombinuara me kimioterapin mund t rritet rreziku pr anemidhe ose infeksione.M rrall mund t shkaktojn edhe fenomene alergjike apo probleme me frymmarrjen.

Problemet e mundshme

25

do trajtim i smundjeve kalon prmes shum vite testimi t kujdesshm prpara se t kthehen n standarde t kujdesit shndetsor,nprmjet provave apo eksperimenteve klinike.

Provat klinike jan studimet krkimore q teston ilae t reja, pajisje t reja mjeksore dhe rrug t reja trajtimi. Qllimi i tyre sht pr t gjetur mnyra m t mira dhe m t sigurta pr t parandaluar, zbuluar, diagnostikuar dhe pr t trajtuar smundjen. Njerzit t cilt u bashkohen provave klinike kan nj shans pr t prfituar nga trajtimet e reja para se ato t jen gjersisht n dispozicion dhe gjithashtu ata jan duke ndihmuar t tjert duke marr pjes n kto krkime mjeksore t vlefshme t kryera nga mjekt n fushn e kancerit t gjirit. Megjithat, n do trajtim ka disa rreziqe t prfshira t cilat jan ende duke u testuar. Zgjedhja pr t marr pjes n trajtim prmes provave klinike sht nj opsion pr disa gra me kancer t gjirit. do studim ka rregulla t veanta pr ato q do t mund t marrin pjes n provat klinike, t bazuara mbi faktor si mosha, faza e kancerit, trajtime t mparshme, dhe konsiderata t tjera. Mbasi regjistrohen nj her, pacientt monitorohen me kujdes gjat dhe pas trajtimit,por ato gjithashtu mund ti ndrpresin provat n do koh, pr ardo arsye.

PROVAT KLINIKE

26

TERAPIT PLOTSUESE APO KOMPLEMENTARE

Terapit plotsuese apo komplementare prfshijn nj gam t gjer t produkteve dhe praktikave q aktualisht nuk konsiderohen si pjes e mjeksis standarde mjeksore. Akupunktur, barishte mjeksore, shtojca dietike, meditim, hipnoza, apo dhe joga jan vetm disa shembuj. Pr grat me kancer t gjirit, disa terapi plotsuese mund t prdoren s bashku me trajtimet standarde mjeksore pr t ndihmuar n menaxhimin e simptomave dhe efekteve ansore. Shembujt prfshijn xhenxhefil pr t przjerat, akupunktur ose masazhi si terapi pr dhimbjet apo dhe meditimi pr reduktimin e stresit. Grat q duan t prdorin terapi plotsuese duhet t flasin me mjekt e tyre. Ndryshe nga trajtimet standarte mjeksore, shumica e terapive plotsuese nuk jan testuar n provat klinike dhe asnj nga to nuk sht provuar shkencrisht q t jet efektive pr trajtimin e kancerit.

Pr informacion: sht e rndsishme t dini dallimin n mes t terapis plotsuese dhe terapis alternative ose popullore,term q njihet m tepr. Terapia plotsuese sht prdorur s bashku me trajtimet standarte mjeksore. Terapia Alternative(popullore) sht prdorur n vend t trajtimeve standarde mjeksore. Terapia alternative(popullore) sht e pasigurt pr njerzit me kancer. Disa terapi plotsuese gjithashtu mund t shkaktojn dme, por nse zgjidhet dhe prdoret nn drejtimin e mjekut tuaj, terapi t caktuara mund t prmirsojn cilsin e jets suaj.

27

Pyetje pr mjekun tuaj ...

Sa lloj trajtimesh t ndryshme do t kem ? Kur mund ta filloj trajtimin e par?Sa zgjat do trajtim? Ku do ta marr trajtimin ? far ilaesh do t marr ? Cilat jan problemet e mundshme q mund t kem?Kur mund t m ndodhin? Mund t qndroj vetm mbas trajtimit apo duhet tqndroj me ndonj person tjetr? far mund t bj pr t menaxhuar efektet ansore? Cilat jan rreziqet e mundshme me secilin trajtim? Si mund ta di nse trajtimi po jep efekt? A ka ndonj mundsi tjetr trajtimi tipi dhe stadi i kancerit

TRAJTIMI SIPAS STADIT

Stadi 0

Stadi 0

OSE

OSE

OSE

Stadifikimi i kancerit t gjirit tek grat prdoret pr t udhhequr

vendimin e trajtimit.

i kancerit t gjirit sht karcinoma duktale in situ (DCIS).

Opsioni standart i trajtimit pr karcinomn duktale in situ jan:

kirurgjia me ruajtje t gjirit (konservative), terapia me

rrezatim, me ose pa trajtim hormonal,

mastektomia totale,(heqje totale e gjirit) me ose pa trajtimhormonal,

kirurgjia me ruajtje t gjirit (konservative),pa terapi merrezatim,

testet klinike eksperimentuese t ilaeve t reja.

28

Stadi I, II, III

OSE

kimioterapiaterapia hormonaleterapia e targetuartestet klinike eksperimentuese(prdorimit) t ilaeve t reja.

Stadi IV

Opsionet kirurgjikale pr stadin I, II, dhe raste t operueshme t

stadit III t kancerit t gjirit jan:

Kirurgjia me ruajtje t gjirit (konservative), heqia e

limfonodujve aksilar dhe terapia me rrezatim,

Kirurgjia radikale e modifikuar, me ose pa terapia me

rrezatim.

Prve kirurgjis, mjeku mund tu rekomandoj nj ose m

shum trajtime sistemike.

Trajtimi bhet m agresiv sa m i avancuar t jet stadi p.sh

trajtim m agresiv pr stadin III sesa pr stadin II; pr stadin

II sesa pr stadin I.

Secila nga variantet e mposhtme mund t jepet prpara

kirurgjis (trajtimi neoadjuvant) po aq mir edhe pas

kirugjis (trajtimi adjuvant):

Stadi IV sht stadi metastatik i kancerit t gjirit. Ka mjekime q ulin

ritmin e rritjes s tij dhe lehtsojn simptomat. N stadin e IV mund

t prdoren nj ose m shum se nj, nga trajtimet e mposhtme:

kimioterapiaterapia hormonaleterapia e targetuarkirurgji me/ose radioterapiteste klinike eksperimentuese (prdorimit) t ilaeve t reja

ilaet -bisfosfonate (q reduktojn smundjen dhe dhimbjen

tek kockat).

29

RIKTHIMI I KANCERIT TE GJIRIT

Kanceri i gjirit q rikthehet pas nj kohe t fillimit t trajtimit quhet

kanceri i gjirit i rikthyer .Megjithse kjo mund t ndodh n do koh,

rikthimet m t shpeshta ndodhin brenda 3-5 vjet. Kanceri i gjirit

mund t rikthehet lokalisht, regjionalisht, ose mund t ndodh n

m shum se nj zon e trupit. Trajtimi pr rikthimet e kancerit t

gjirit varen nga vendi i rikthimit dhe nga trajtimi fillestar. Rikthimi

lokal zakonisht trajtohet me kirurgji, ndiqet me rrezatim, dhe/ose nj

o me shum se nj terapi sistemike. Rikthimi sistemik sht kancer

gjiri metastatik. Trajtimi sht i njjt si kanceri i gjirit i Stadit IV.

Qllimi i rindrtimit t gjirit sht t rikthej pamjen dhe ndjehet

mir me imazhin e trupit femror.

Rindrtimi i gjirit sht ndrhyrja kirurgjikale q rikrijon formn e

gjirit pas mastektomis. Ajo sht nj mundsi pr shum gra q

kan patur heqje t gjirit pr arsye t kancerit. Rikonstruksioni i gjirit

mund t ndihmoj nj grua q t ndihet mir me pamjen e saj t

jashtme. Megjithat, sht e rndsishme q t theksojm se gjiri i

rindrtuar duket dhe ndihet i ndryshm nga nj gji normal.

Rindrtimi i menjhershm dhe i vonuar i gjirit

Rindrtimi i gjirit mund t bhet n t njjtin moment me heqjen e

gjirit(mastektomin) dhe quhet rindrtimi i menjhershm i gjirit)

ose disa jav apo deri n vite m von (rindrtimi i vonuar i gjirit).

N t dy rastet sht e rndsishme q t diskutohet opsioni me

kirurgun tuaj t prgjithshm, prpara sesa t bhet mastektomia.

a dy tipe baz t rindrtimi t gjirit.

Rindrtimin me implante(proteza)

Rindrtimi n me indin e vete pacientit.

RINDRTIMI I GJIRIT

Tipet e rindrtimit t gjirit

Zgjedhja q ju bni mund t influencoj se ku do bhen prerjet e

lkurs dhe sesa lkur t shptohet.

K

30

Kirurgu juaj plastik duhet t'ju shpjegoj se cila nga mundsit sht

m mir pr moshn tuaj, shndetin n prgjithsi, tipin e trupit,

stilin e jetess, historin e trajtimit dhe qllimet personale.

Figura:

Rindrtimi me implante(proteza )

Figura:

Rindrtimi me indin e vete pacientit.

Pyetjet pr mjekun tuaj ...

Cilat jan opsionet e rindrtimit t gjirit tim?far lloji rindrtimi m rekomandoni dhe pse?Cilat jan rezultatet realiste pr mua?far informacioni t fundit keni n lidhje me sigurin e implanteve?Kur ma rekomandoni q t filloj rindrtimin e gjirit?Pr sa operacione do t kem nevoj?A do t kem plag? Ku? Sa e madhe?Cilat jan rreziqet n kohn e operacionit? Po m von?Sa koh do t qndroj n spital? A do t nevoj pr ndihm kur t kthehem n shtpi?Sa koh do t marr shrimi im?Rindrtimi i gjirit a do t m ndrhyj me ndonj nga trajtimet e mia t tjera?Sa rindrtime gjiri keni br?Mund t m tregoni fotot e grave q kan pasur rindrtimin t gjirit?Mund t flas me gra t tjera q kan pasur t njjtin operacioni?

31

NDJEKJA E MTEJSHME E GRUAS ME KANCER GJIRI

Grat q kan prfunduar trajtimin pr kancerin e gjirit duhet t vazhdojn t ndiqen nga nj personel shndetsor i kujdesit parsor.

Qllimi i ndjekjes s mtejshme t gruas sht monitorimi dhe menaxhimi i do efekti t mundshm,i afrt apo i von, nga trajtimi i kryer dhe pr t kontrolluar pr ndonj shenj q na tregon se kanceri mund t jet kthyer.

Gjat ktyre vizitave mjeku duhet t kryej nj ekzaminim t plot klinik t gjirit q prfshin si prekjen e nyjeve limfatike edhe inspektimin vizual pr ndryshimet n gji.

Mjeku duhet t pyes edhe pr ndonj shqetsim q mund t ket gruaja,apo mund tu rekomandoj edhe ekzaminime

N prgjithsi, grat q jan trajtuar pr kancer gjiri duhet t kontrollohen pr 3 deri n 5 vitet e para pas tij do 3-6 muaj

dhe m pas nj her n vit.

32

laboratorike e imazherike, nse do t keni nevoj.

Grat t cilat mjekohen rregullisht me Tamoxifen duhet t kryejn vizita t rregullta t prvitshme t legenit.

Grat q jan duke u trajtuar me frenuesit e aromatazs(anastrazol, letrazol, exemestan) duhet t kryejn testin e densitetit t kockave(densimetrin e kockave) para, gjat dhe pas trajtimit, sipas rekomandimit t mjekut.

T gjitha grat q jan trajtuar pr kancer t gjirit,me prjashtime t pakta,duhet t vazhdojn t kryejn mammografi do vit.N disa raste, mund t jet e rekomanduar rezonanca magnetike (MRI).

Gjithashtu grat mund t kryejn do muaj vet-ekzaminim e gjirit. Mjeku juaj mund tu tregoj mnyrn e duhur pr t kontrolluar pr ndryshimet e gjirit.

Qllimi sht q t raportohet menjher pr ndonj nga shnjat e mposhtme, n mnyr q problemet e mundshme mund t diagnostikohen dhe t trajtohen sa m shpejt q t jet e mundur:

nj kokrr t re n zonn e gjirit ose n gjoks nj kokrr t re n sqetull apo n qaf. nj ndryshim n formn e gjirit nj skuqje t lkurs, njtje, ose ndryshim n ngjyrn e lkurs rreth gjirit dhe kraharorit.

do ndryshim q ndodh n prgjithsi, n shndetin e gruas duhet ti referohet mjekut sa m hert. Mos prisni vizitat e planifikuara pr ndjekje t mtejshme pr t raportuar nj humbje oreksi apo humbje n pesh, gjakderdhje vaginale t

33

pazakont, ose t ndjerit shum e pafuqishme. Gjithashtu duhet t raportohen probleme t tilla, si shikim i paqart, dhimbje koke e re dhe e vazhdueshme, dhimbje gjoksi, marrje fryme me vshtirsi, nj koll q nuk largohet, probleme t vazhdueshme me tretjen, dhimbje kurrizi, apo edhe ndonj dhimbje tjetr, e vazhdueshme dhe e pashpjegueshme.

Edhe pse kto shnja mund t ndodhin pr shum arsye, t ndryshme nga kanceri, gruaja duhet t kontrollohet nga mjeku apo personeli i qndrs suaj shndetsore sa m shpejt t jet e mundur.

Prve se duhen t ket takime t planifikuara me mjekun dhe raportimin e do shenje t pazakont, kshillohet t kujdeseni edhe pr shndetin tuaj fizik dhe emocional.

Nj diet e duhur,e shndetshme me shum fruta e perime,pa yndyrna dhe aktivitet fizik i moderuar,si ecjet , noti, marrja me lulet,apo ushtrime e ndryshme,mund tu ndihmojn n rindrtimin e fuqive dhe energjive tuaja.

Pr grat e diagnostikuara apo t trajtura me kancer t gjirit, ndjekja e mtejshme e tyre gjithashtu duhet t prfshij edhe ndjekjen pr t'u marr me shtjet emocionale dhe psikologjike q vijn si rezultat i diagnozs s gruas.

Fjala Kancer ende sjell me vete nj val frike dhe ankthi t madh sa nuk sjell asnj smundje tjetr. Kanceri i gjirit sht nj smundje ku shumica e grave, kuptojn se niveli i mbijetess s tyre mund t mos jet i lart.Grat jan pik qndrore e jets familjare dhe nj smundje q krcnon jetn e tyre dhe aftsin pr t funksionuar familja, ndikon dukshm mirqenien emocionale t t gjith familjes. Bisedat me mjekun apo edhe me nj grup mbshtets mund t

34

sigurojn kujdesin emocional dhe tu japin udhzime pr prmirsimin e shndetit emocional.

Pyetjet pr mjekun tuaj ... Pr ndjekjen time t mtejshme,k duhet t takoj? Sa shpesh duhet t takoj mjekun pr ndjekje t mtejshme?

far do t ndodh gjat vizitave t mia?

far ekzaminimesh t mtejshme duhet t bj, nse m

duhen?

Sa shpesh do t kem nevoj pr kto ekzaminime?

Cilat jan shanset q kanceri i gjirit tim do t kthehet prsri,

ose q mund t kem nj tjetr lloj kanceri?

far shnjash duhet t shikoj pr t?

Nse un kam ndonj nga kto shnja,kujt duhet ti drejtohem?

Cilat jan efektet m t zakonshme q ndodhin si rezultat i

trajtimit,si efekte t shpejta apo koh m von?

Si mund t marr nj kopje t t dhnave t mia mjeksore?

far mund t bj pr t ndihmuar n ruajtjen e shndetit tim?

Si mund t gjej nj grup mbshtetje?

"Kanceri mund tu vjedh besimin se e nesrmja e hareshme mund t zgjas n pafundsi.

N kmbim ju dhuron vizionin, pr ta par do dit t jets si t

muar,nj dhurat q duhet t prdoret trsisht dhe me menuri.

Askush nuk duhet ta oj dm.

REFERENCA

1. Cancer control. Knoledge into action. HO guide for efective

programmes. 20062. Guidelines for the early detection and screening of breast cancer

Organization Regional Office for the Eastern Mediterranean, 2006

3. Breast kancer-National Comprehensive Cancer Network-American

Cancer society 2006

4. A woman`s guide to breast cancer treatment Department of Public Health of California 2010

35

Page 1Page 2Page 3Page 4Page 5Page 6Page 7Page 8Page 9Page 10Page 11Page 12Page 13Page 14Page 15Page 16Page 17Page 18Page 19Page 20Page 21Page 22Page 23Page 24Page 25Page 26Page 27Page 28Page 29Page 30Page 31Page 32Page 33Page 34Page 35Page 36