Embed Size (px)
Citation preview
МОНГОЛ УЛСАД ЭКОНОМИКС ХӨГЖСӨНИЙ 20 ЖИЛИЙН ОЙН НЭРЭМЖИТ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛД ЗОРИУЛАВ
Гурван тэгшитгэлт Шинэ Кейнсийн загварын Монгол дахь үнэлгээ
Удирдагч: П.Гантөмөр* доктор\Ph.D\
Ж.Баттулга**
Ц.Цэрэндаваа**
11/19/2010
* Санхүү Эдийн Засгийн Дээд Сургуулийн Экономикс, Эконометриксийн тэнхимийн багш. ** Хөдөө Аж Ахуйн Их Сургуулийн Эдийн Засаг Бизнесийн Сургуулийн Эдийн засгийн онолын тэнхимийн багш.
Монгол улсад экономикс х гжс ний 20 жилийн ойн нэрэмжит эрдэм шинжилгээний хуралд зориулав. Page 2
ЭЗО-ийн тэнхим
Судалгааны ажил 2010
Хураангуй
Энэ судалгааны ажлаар Гурван тэгшитгэлт Шинэ Кейнсийн загварын Монгол дахь
үнэлгээг хийхийг зорилоо. Гурван тэгшитгэлт Шинэ Кейнсийн загвар нь хугацааны
нөлөөллийг авч үздэг бөгөөд жижиг нээлттэй эдийн засагт тохирсон загвар юм. Манай
судалгааны үр дүн нь эдийн засгийн тогтвортой үеүүдэд дан ганц мөнгөний бодлого эсвэл
дан ганц бодлогын хүүний арга хэрэгслээс хүүний түвшин болон мөнгөний тоо хэмжээ
хоёулангаас нь хамаарах холимог арга хэрэгсэл нь эдийн засаг, санхүүгийн зах зээлийн
одоогийн нөхцөл байдалд илүү тохиромжтой байгааг харуулж байна.
Түлхүүр үгс: Мөнгөний бодлогын арга хэрэгсэл, Шинэ Кейнсийн загвар, Монгол.
E mail: [email protected]; [email protected]
Утас: 99017124; 99373010
Монгол улсад экономикс х гжс ний 20 жилийн ойн нэрэмжит эрдэм шинжилгээний хуралд зориулав. Page 3
I. Удиртгал
Монгол улсын хэрэглээний үнийн индексээр илэрхийлсэн инфляцийн түвшин сүүлийн
жилүүдэд өндөр бөгөөд тогтворгүй байгаа нь манай улсын эдийн засгийн өсөлт болон ард
иргэдийн амжиргааны түвшинд сөргөөр нөлөөлж байна. Төгрөгийн худалдан авах чадвар
буурах нь өрхүүдийн бодит орлогыг бууруулж, иргэдийн ирээдүйд итгэх итгэлийг
сулруулдаг ба төрөөс иргэдэд үзүүлэх халамжыг үнэгүйдүүлж, төрд итгэх итгэлийг
бууруулдаг. Мөн түүнчлэн тухайн улсын эдийн засгийн тогтворгүй байдлыг алдагдуулан,
ирээдүйн хөрөнгө оруулалтыг бууруулдаг. Иймд инфляцийг нам бөгөөд тогтвортой түвшинд
барьж байх нь Төв банкны нэн тэргүүний зорилго байдаг. Манай улсын инфляцийн өнөөгийн
тогтворгүй бөгөөд өндөр түвшинд судлаачид болон улс төрчид олон талаас дүгнэлт хийж,
шүүмжлэлттэй ханддаг. Тухайлбал, улс төрчид “Монгол банк мөнгөний оновчтой бодлого
явуулаагүйгээс болж инфляци өндөр байна” гэж үздэг бол, Монгол банкны зүгээс
“Нийгмийн халамжид суурилсан сангийн хэт тэлсэн бодлого нь нийт эрэлтийг нэмэгдүүлж
инфляци үүсэх шалтгаан болж байна” гэж үздэг. Зарим эдийн засагчид “Мөнгөний бодлого,
сангийн бодлого хоёр хоорондоо уялдаа муутайгаас үүдэн инфляци өндөр байна” гэж үздэг.
Эдгээр олон маргаантай асуудалд өөрсдийн зүгээс хариулт өгөх зорилгоор сүүлийн
үеийн инфляцийн динамик загваруудад өргөнөөр ашиглаж байгаа Гурван тэгшитгэлт Шинэ
Кейнсийн загварыг ашиглан бодлогын хүүний арга хэрэгсэл ба мөнгөний нийлүүлэлтийн
хэмжээг зэрэг өөрчлөх замаар хэрэглээний үнийн индексийг тогтвортой байлгах, нөгөө талд
нь нэрлэсэн үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх, эсвэл үйлдвэрлэлийг царцаахгүйгээр инфляцийг
бууруулахад чиглэсэн оновчтой бодлого явуулж болох эсэхийг шалгахыг зорилоо.
Бид энэхүү судалгааны ажлаараа ОУВС-ийн судлаачдын боловсруулсан Шинэ
Кейнсийн онолын гурван тэгшитгэлт загварын Монгол дахь үнэлгээг хийсэн болно. Гурван
тэгшитгэлт загвар нь Филиппсийн муруй, IS муруй, мөн мөнгөний бодлогын арга хэрэгсэлд
үндэслэсэн мөнгөний бодлогын хариу үйлдлийн функцийг багтаадаг. Уг загвар нь мөнгөний
бодлогыг удирдахдаа хүүний түвшин болон мөнгөний тоо хэмжээ хоёулангаас нь хамаарах
холимог арга хэрэгсэлийг авч хэрэгжүүлэх нь хэр зэрэг тохиромжтой болохыг харуулна.
Судалгааны ажил маань дараах хэсгээс бүрдэнэ. II хэсэгт: Гурван тэгшитгэлт Шинэ
Кейнсийн загварын танилцуулна. III хэсэгт: Тоо хэмжээ, үнэ хоёрыг нэгтгэсэн холимог арга
хэрэгслийн мөнгөний бодлогын хариу үйлдлийн функцэд үндэслэн бодлогын симуляциудыг
тодорхойлно. IV хэсэгт энэхүү судалгааны ажлаа дүгнэнэ.
Монгол улсад экономикс х гжс ний 20 жилийн ойн нэрэмжит эрдэм шинжилгээний хуралд зориулав. Page 4
II. Гурван тэгшитгэлт Шинэ Кейнсийн загвар.
Энэхүү загварыг 2006 онд Андрей Берг\Andrew Berg\, Филипп Карат\Philippe Karam\,
Дуглас Лакстон\Douglas Laxton\ нар анх боловсруулсан ба 2007 онд Ли-ганг\Li-gang Liu\,
Венланг \Wenlang Zhang\ нар Хятадын жишээн дээр тохируулан авч хэрэглэсэн байна.
Гурван тэгшитгэлт Шинэ Кейнсийн загвар нь өмнөх болон дараа үеийн хүлээлт1 агуулсан
Филиппсийн муруй, Нийт эрэлтийг илэрхийлсэн IS муруй болон мөнгөний бодлого
баригчдын арга хэрэгслээр эдийн засгийг буцаан тэнцвэрт нь аваачихад чиглүүлэх мөнгөний
бодлогын хариу үйлдлийн функц хамаарна. Мөнгөний бодлогын хариу үйлдлийн функц нь
хүүний түвшний ба мөнгөний тоо хэмжээний арга хэрэгслийн холимог арга хэрэгслийг
агуулж байгаа. Иймээс энэ загвар маань үндсэндээ дөрвөн тэнцэтгэлээс бүрдэнэ.
1) Филиппсийн муруй
2) IS муруй
3) Мөнгөний тоо хэмжээний арга хэрэгсэл
4) Хүүгийн түвшний арга хэрэгсэл
Филиппсийн муруй: Филиппсийн муруй инфляцийн өмнөх болон дараа үеийн
хүлээлтийн элементүүд, мөн нэмэгдэл болгон бодит ДНБ-ны зөрүү2, бодит валютын ханш
гэсэн стандарт тайлбарлагч хувьсагчдыг багтааж байгаа.
Тэмдэглэгээний хувьд, нь улирлын өөрчлөлтийг жилчилж тооцсон ХҮИ инфляци
хувиар, E нь хүлээлтийн оператор ба нь 4 улирал буюу жилийн ХҮИ инфляци.
Тодруулбал, ба 3 нь
инфляцийн процессыг тайлбарлаж байгаа дараах үеийн элементүүдийн зэргийг
тодорхойлно. нь сааралт агуулсан өсөлттэй бодит нөлөөтэй валютын ханшны хүүний
түвшин (REER)-ний логарифмыг зааж байгаа. бол цагаан шуугиан. Хувьсагчдын дээрх
“малгай”-н тэмдэг “ ” нь хувьсагчдын тэнцвэрт түвшинээсээ хазайсан хазайлтыг
илэрхийлнэ. Жишээ нь, бол үйлдвэрлэлийн зөрүү, бичвэл , энд бол бодит
ДНБ-ний логарифм, бол тэнцвэрт (буюу потенциаль) ДНБ-ний логарифм болно.
1 ‘forward and backward-looking expectations’- өмнөх болон дараа үеийн хүлээлт
2 ‘gap’ - зөрүү
3 ба хоёрын хоорондын хамаарал ба хоцрогдлыг алгебрийн хувиргалт ашиглан гэж гаргаж болно.
)1()(ˆ4)1(4 13121141πεααπαπαπ tttttttt zzYE +−++−+= −−−+
Монгол улсад экономикс х гжс ний 20 жилийн ойн нэрэмжит эрдэм шинжилгээний хуралд зориулав. Page 5
IS (эрэлт) муруй: IS муруй нь дараа үеийн ба өмнөх үеийн бодит ДНБ-ний зөрүүнүүд,
гадаад эрэлтийн зөрүүнүүд, бодит хүүний түвшин, бодит мөнгөний өсөлтийн зөрүү ба бодит
валютын ханшны өөрчлөлтийг агуулна.
Тэмдэглэгээний хувьд, бодит хүүний түвшний тэнцвэрт түвшнээсээ хазайх хазайлт.
Бодит хүүний түвшин нь , энд нь богино хугацааны нэрлэсэн бодлогын
түвшин, нэрлэсэн зээлийн хүүний түвшинээр хэмжиж тодорхойлно. бол дэлхийн
үйлдвэрлэлийн зөрүү. Бодит хүүний түвшин ба бодит мөнгөний өсөлтийн зөрүү IS
тэгшитгэлд мөнгөний хариу үйлдлийн функцийн нөхцөлөөс орж ирж байгааг санах хэрэгтэй.
Тодруулбал, бодит хүүний түвшний зөрүүг бодит мөнгөний нийлүүлэлт ба тэнцвэрт
мөнгөний эрэлтийн зөрүүгээр тодорхойлогдоно. Тэнцвэрт мөнгөний эрэлтийг мөнгө,
үйлдвэрлэл ба ХҮИ инфляцийн логарифмуудын коинтеграци хамаарлаар тодорхойлсон,
. Иохенсоны коинтеграцийн тест эдгээр гурван хувьсагчийн
хооронд коинтеграци хамаарал байгааг харуулсан. Тэнцвэрт бодит мөнгөний эрэлтийг
тодорхойлвол, мөнгөний зөрүүг дараах байдлаар тооцсон байна, .4
Мөнгөний бодлогын хариу үйлдлийн функц: Мөнгөний бодлогын хариу үйлдлийн функц
нь хоёр арга хэрэгсэл болох мөнгөний тоо хэмжээ ба хүүний түвшний арга хэрэгслийг
агуулна. Мөнгөний тооны арга хэрэгсэл нь потенциаль ДНБ ба тэнцвэрт инфляцийн түвшин
гэсэн хоёр зорилгоор эмпирик түвшинд тодорхойлогддог. Энэ арга хэрэгсэл нь Тэйлерийн
мөнгөний нийлүүлэлтийг арга хэрэгслийн хувьд хүүний түвшнээс илүүд үзсэн макро эдийн
засгийн загварын үнэлгээнээс үүдэлтэй.
Хүүний түвшний арга хэрэгсэл бол өргөтгөсөн Тэйлерийн дүрэм юм. Энэ нь
хоцрогдолтой хүүний түвшин ( ), тэнцвэрт хүүний түвшин, тухайн жилийн инфляцийн
түвшин, таамагласан жилийн инфляцийн түвшний хазайлт, ДНБ-ний зөрүү ба бодит
валютын ханшны өөрчлөлтөөр тодорхойлогдоно. Өргөтгөсөн Тэйлерийн арга хэрэгсэл нь
нэрлэсэн түвшинг бодит валютын ханшны түвшин, инфляцийн хазайлт ба үйлдвэрлэлийн
зөрүүний өөрчлөлтийн функц хэлбэрээр авч үздэг гэж заадаг.
4 Загварын үнэлгээндээ тэнцвэрт түвшнээсээ хазайх бодит мөнгөний хазайлтыг мөнгөний өсөлтийн загварыг тооцохдоо ашигласан.
)2(ˆ)(2ˆˆˆˆˆ61514131211
Yt
wttttttttt YzzmrYYEY εωωωωωω ++−++−+= −−−−+
)3()(ˆ222 *3211
* mttttttt YMMM εππθθθ +−−−+= −
)4()(ˆ)4( 143*
44211* R
tttttttttt zzYERRR εφφππφφ +−++−++= −++−
Монгол улсад экономикс х гжс ний 20 жилийн ойн нэрэмжит эрдэм шинжилгээний хуралд зориулав. Page 6
Тэмдэглэгээний хувьд нь харгалзан бодит ба тэнцвэрт нэрлэсэн хүүний
түвшинг төлөөлнө. бол зорилгот инфляцийн түвшин болно.
Хүснэгт-1: Гурван тэгшитгэл загварын параметрүүд.
Тэгшитгэл Параметр Тайлбар
Филиппсийн муруй: πεααπαπαπ tttttttt zzYE +−++−+= −−−+ )(ˆ4)1(4 13121141
1α Инфляцийн хүлээлт5
11 α− Инфляцийн хоцрогдол
2α ДНБ-ны зөрүүний хоцрогдол
3α Бодит валютын ханшны өөрчлөлт
IS муруй: Yt
wttttttttt YzzmrYYEY εωωωωωω ++−++−+= −−−−+
ˆ)(2ˆˆˆˆˆ61514131211
1ω ДНБ-ний хүлээлт
2ω ДНБ-ны зөрүүний хоцрогдол
3ω Бодит хүүний түвшний зөрүү
4ω Мөнгөний өсөлтийн зөрүүний хоцрогдол
5ω Валютын ханшны өөрчлөлт
6ω Дэлхийн үйлдвэрлэлийн зөрүү
Мөнгөний тооны арга хэрэгсэл: mttttttt YMMM εππθθθ +−−−+= − )(ˆ222 *
3211*
1θ Нэрлэсэн мөнгөний өсөлтийн хоцрогдол
2θ ДНБ-ний зөрүү
3θ Инфляци
Хүүний арга хэрэгсэл: Rtttttttttt zzYERRR εφφππφφ +−++−++= −++− )(ˆ)4( 143
*44211
*
1φ Хүүний түвшний хоцрогдол
2φ Инфляцийн хүлээлт
3φ ДНБ-ний зөрүү
4φ Валютын ханшны өөрчлөлт
5 ‘lead’- хүлээлт
Монгол улсад экономикс х гжс ний 20 жилийн ойн нэрэмжит эрдэм шинжилгээний хуралд зориулав. Page 7
Монгол улсад экономикс х гжс ний 20 жилийн ойн нэрэмжит эрдэм шинжилгээний хуралд зориулав. Page 8
III. Гурван тэгшитгэлт Шинэ Кейнсийн загварын Монгол дахь үнэлгээ
Монгол улсын эдийн засгийн тогтолцоо өөрчлөгдөөд 20 жил болж байгаа боловч, макро
эдийн засгийн үзүүлэлтүүдэд цаг агаарын эрс тэс уур амьсгал, эдийн засгийн бүтцийн
саадууд маш их нөлөө үзүүлдэг. Тухайлбал, манай улсын ДНБ болон ХҮИ-д гол нөлөө
үзүүлэгч хүнсний бүтээгдэхүүн нь улирлын шинж чанарыг агуулж байдаг. Гурван
тэгшитгэлт Шинэ Кейнсийн загвар нь хугацааны нөлөөллийг авч үздэг бөгөөд жижиг
нээлттэй эдийн засагт тохирсон загвар6 юм. Тиймээс бид энэ загварыг сонгон авч Монголын
нөхцөлд үнэлэхийг оролдлоо.
Гурван тэгшитгэлт Шинэ Кейнсийн загварын үнэлгээний судалгаандаа бид 2001 оноос
2009 оны ДНБ, ХҮИ, бодлогын хүүний түвшин, төгрөгийн ханш, мөнгөний нийлүүлэлт гэсэн
үзүүлэлтийн сарын өгөгдлүүдийг ашигласан болно. ДНБ-ний улирлаар өгөгдсөн үзүүлэлтийг
сарын өгөгдөлд шилжүүлсэн. ДНБ-ний зөрүүг бодит болон потенциал ДНБ-ний логарифмын
зөрүүгээр тодорхойлсон. Потенциал ДНБ-ийг хугацаанаас нь хамааруулж үнэлсэн. ХҮИ-ийг
ҮСХ-ны сар бүр гаргадаг мэдээнээс авсан болно. Бодлогын хүүний түвшин, мөнгөний
нийлүүлэлтийн хэмжээ болон төгрөгийн ханшны үзүүлэлтүүдийг Монгол банкны сарын
бюллетений мэдээлэлийг ашигласан болно. 2005 оныг суурь он болгон авсан ба судалгаанд
ашигласан тоон мэдээллийг Хавсралт-1-д хавсаргав. Гурван тэгшитгэлт Шинэ Кейнсийн
загвар нь систем загвар тул хамгийн бага квадратын аргаар үнэлэх зарчимын дагуу
тэгшитгэлүүдийг хоёр алхамаар үнэлсэн. Үнэлгээг хийхдээ Eviews 6 программыг ашигласан
болно.
Хүснэгт-2: Филиппсийн муруйн үнэлгээ.
Dependent Variable: LCPIF Method: Least Squares Date: 11/21/10 Time: 16:24 Sample (adjusted): 2002M10 2008M10 Included observations: 73 after adjustments LCPIF=C(1)*LCPIF(3)+(1-C(1))*LCPIF(-3)+C(2)*LYGAPF(-12)+C(3)*(Z-Z(-3))
Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. C(1) 0.477885 0.264854 1.804333 0.0755C(2) 0.000814 0.002284 3.356359 0.0226C(3) -0.333809 0.332995 -6.002444 0.0196
R-squared 72.52249 Mean dependent var -0.005425Adjusted R-squared 72.39456 S.D. dependent var 0.058400S.E. of regression 0.103476 Akaike info criterion -1.658727Sum squared resid 0.749510 Schwarz criterion -1.564598Log likelihood 63.54352 Hannan-Quinn criter. -1.621215Durbin-Watson stat 1.377222
6 Berg, A., P.Karam and D.Laxton (2006), “Practical model-based monetary policy analysis: a how-to guide”, IMF working paper, 06/81.
Монгол улсад экономикс х гжс ний 20 жилийн ойн нэрэмжит эрдэм шинжилгээний хуралд зориулав. Page 9
Филиппсийн муруйн тэгшитгэлийг үнэлэхдээ ХҮИ, үйлдвэрлэлийн зөрүүний төлөөний
утгыг тодорхойлон үнэлсэн. Хүснэгт-2 –оос үзвэл ХҮИ-д ХҮИ-ийн 3 сарын буюу нэг
улирлын хүлээлт, мөн нэг улирлын хоцрогдол, үйлдвэрлэлийн зөрүүний нэг жилийн
хоцрогдол, дотоод валютын ханшны зөрүү тус тус нөлөөлдөг гэж үзсэн ба үнэлгээнээс үзэхэд
үйлдвэрлэлийн зөрүүний хоцрогдлын нөлөө бага байгаа нь харагдаж байна.
Хүснэгт-3: IS муруйн үнэлгээ.
Dependent Variable: LYGAPF Method: Least Squares Date: 11/21/10 Time: 18:06 Sample (adjusted): 2002M04 2008M10 Included observations: 79 after adjustments LYGAPF=C(2)*LYGAPF(3)+C(3)*LYGAPF(-3)-C(4)*R+C(5)*LM1F+C(6)*(Z-Z(-6))
Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. C(2) 0.512066 0.069111 7.409327 0.0000C(3) 0.460684 0.069456 6.632773 0.0000C(4) 0.066685 0.024841 2.684521 0.0090C(5) 0.082194 0.025349 3.242492 0.0018C(6) -0.109946 0.067849 -1.620461 0.1094
R-squared 0.971275 Mean dependent var 5.464899Adjusted R-squared 0.969722 S.D. dependent var 0.169729S.E. of regression 0.029534 Akaike info criterion -4.145350Sum squared resid 0.064547 Schwarz criterion -3.995385Log likelihood 168.7413 Hannan-Quinn criter. -4.085269Durbin-Watson stat 0.995869
IS муруйн тэгшитгэл нь үйлдвэрлэлийн зөрүүний улирлын хүлээлт ба хоцрогдол,
дотоод валютын ханш, М1 мөнгөний нийлүүлэлт болон бодлогын хүүний түвшин зэргээс тус
тус хамаарсан байхаар оруулсан. Хүснэгт-3 –аас үзэхэд дотоод валютын ханшны чангаралт
нь үйлдвэрлэлд сөргөөр нөлөөлж байгаа нь харагдаж байна. Энэ нь манай улсын ДНБ-д
гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт ихээхэн нөлөөтэй болохыг харуулж байна.
Хүснэгт-4: Мөнгөний тооны арга хэрэгсэлийн тэгшитгэлийн үнэлгээ.
Dependent Variable: LM1F Method: Least Squares Date: 11/21/10 Time: 16:51 Sample (adjusted): 2002M01 2009M01 Included observations: 85 after adjustments LM1F=DM+C(1)*LM1F(-3)-C(2)*LYGAPF-C(3)*(LCPIF-CPI1)
Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. C(1) 1.045755 0.032468 32.20927 0.0000C(2) 0.319521 0.068905 4.637135 0.0000C(3) 0.012958 0.001339 9.679708 0.0000
R-squared 0.946571 Mean dependent var 9.812118Adjusted R-squared 0.945268 S.D. dependent var 0.826889S.E. of regression 0.193450 Akaike info criterion -0.412935Sum squared resid 3.068692 Schwarz criterion -0.326723Log likelihood 20.54972 Hannan-Quinn criter. -0.378258Durbin-Watson stat 1.073392
Монгол улсад экономикс х гжс ний 20 жилийн ойн нэрэмжит эрдэм шинжилгээний хуралд зориулав. Page 10
Хүснэгт-4: Мөнгөний нийлүүлэлтийн тэгшитгэлээс харахад мөнгөний нийлүүлэлтэд нэг
улирлын хоцрогдол нь ихээхэн нөлөөтэй харагдаж байна. Харин ХҮИ-ээс мөнгөний
нийлүүлэлт хамаарал багатай харагдаж байна. Эндээс үзэхэд, Төв банк инфляцид чиглэсэн
мөнгөний бодлого явуулахдаа бодлогын хүүний арга хэрэгслийг түлхүү хэрэгжүүлдэг байж
болох юм.
Хүснэгт-5: Бодлогын хүүний арга хэрэгсэлийн тэгшитгэлийн үнэлгээ.
Dependent Variable: R Method: Least Squares Date: 11/21/10 Time: 17:00 Sample (adjusted): 2002M04 2008M07 Included observations: 76 after adjustments R=RR+C(1)*R(3)+C(2)*(LCPIF(6)-CPI1(6))+C(3)*LYGAPF(6)+C(4)*(Z-Z(-6))
Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. C(1) 0.984202 0.043044 22.86483 0.0000C(2) 0.006879 0.001536 4.479626 0.0000C(3) 0.163608 0.084712 1.931354 0.0574C(4) -0.880855 0.477374 -1.845208 0.0691
R-squared 0.927467 Mean dependent var 9.624474Adjusted R-squared 0.924444 S.D. dependent var 0.614154S.E. of regression 0.168815 Akaike info criterion -0.668831Sum squared resid 2.051891 Schwarz criterion -0.546161Log likelihood 29.41559 Hannan-Quinn criter. -0.619806Durbin-Watson stat 0.411876
Хүснэгт-5: Хүүний түвшний арга хэрэгслийн тэгшитгэлийг хүүний түвшний улирлын
хүлээлт, ХҮИ-ийн хүлээлт, үйлдвэрлэлийн зөрүүний хүлээлт, төгрөгийн ханшны
хоцрогдолтой зөрүүнээс хамаарсан гэж үзсэн. Тооцоолон гаргасан үзүүлэлтүүдийн статистик
утгууд нь сайн гарсан тул тэгшитгэлүүдийг судалгаандаа ашиглах бүрэн боломжтой гэж
үзсэн.
Гаргаж авсан тэгшитгэлүүдийг ашиглан мөнгөний нийлүүлэлт болон бодлогын хүүг тус
тусад нь өөрчлөх нь нэрлэсэн үйлдвэрлэл болон инфляцид хэрхэн нөлөөлж байгааг харж
болно.
Хүснэгт-6: Тогтвортой эдийн засагтай үеийн холимог арга хэрэгслийн туршилт.
№ Бодлогын өөрчлөлтүүд Инфляци
Нэрлэсэн
үйлдвэрлэл
өмнөх дараах өмнөх дараах
1 Бодлогын хүүг өсгөх 0.003 0.002 3.61 2.32
2 Мөнгөний хэмжээг нэмэгдүүлэх 0.000 0.001 0.11 0.25
3 Холимог арга хэрэгслийн үед 0.00 0.00 0.11 0.25
Монгол улсад экономикс х гжс ний 20 жилийн ойн нэрэмжит эрдэм шинжилгээний хуралд зориулав. Page 11
Энэхүү үр дүнгээс харахад эдийн засгийн өсөлт болон валютын ханшны тогтмол
түвшинд зөвхөн бодлогын хүүг 10%-аар нэмэгдүүлэхэд инфляци 10 сарын дараагаас 0.003-
0.002 болж буурч байна. Мөн үйлдвэрлэл 3.61-2.32 болж буурсан байна. Бодлогын хүүний
зорилго нь инфляцийг бууруулах байдаг. Гэтэл инфляцид чиглэсэн бодлого нь үйлдвэрлэлд
сөргөөр нөлөөлөх онолын болон практик шалтгаан бий. Энэхүү туршилт ч мөн баталж байна.
Харин мөнгөний нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлэхэд инфляци болон үйлдвэрлэлийн хэмжээ
нэмэгдэж байна. Дээрх бодлогын хувьсагчдыг нэг нэгээр нь өөрчлөхөд онолын хувьд
өөрчлөлтүүд нь тохирч байгааг харж болно. Мөнгөний нийлүүлэлт, бодлогын хүүг зэрэг
өөрчлөхөд инфляци болон үйлдвэрлэлд хэрхэн нөлөөлж байгааг тооцоход инфляцийг хэвийн
түвшинд нь байлгаж, үйлдвэрлэлийн хэмжээг 0.14 нэгжээр нэмэгдүүлж байна.
Эдгээр өөрчлөлтийг макро эдийн засгийн ямар нэг өөрчлөлтгүй нөхцөлд тодорхойлсон.
Харин одоо эдийн засгийн өсөлттэй болон төгрөгийн ханш чангаралттай үеүүдэд бодлогын
хүү ба мөнгөний нийлүүлэлтүүдийн арга хэрэгсэл нь хэрхэн хариу үйлдэл үзүүлэхийг
шалгаж үзвэл дараах байдалтай байна. Учир нь Оюутолгой, Тавантолгой зэрэг томоохон
ордууд ашиглаж эхэлбэл манай улсын эдийн засгийн өсөлт нэмэгдэх, төгрөгийн ханш өсөх
магадлалтай байна.
Хүснэгт-7: Төгрөгийн ханшны чангаралттай үеийн туршилт.
№ Бодлогын өөрчлөлтүүд Инфляци
Нэрлэсэн
үйлдвэрлэл
өмнөх дараах өмнөх дараах
1 Төгрөгийн ханш чангарах \20%\ 0.003 0.004 4.13 4.52
2 Бодлогын хүүг өсгөх\20%\ 0.004 0.003 4.52 3.96
3 Мөнгөний хэмжээг нэмэгдүүлэх 0.004 0.004 4.52 5.27
4 Холимог арга хэрэгслийн үед 0.004 0.003 4.52 3.96
Валютын ханш чангарсан эдийн засгийн үед мөнгөний нийлүүлэлтийн арга хэрэгслийг
дангаар нь хэрэгжүүлэхэд инфляцийн өөрчлөлтгүй, харин үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх
боломжтой юм. Бодлогын хүүг дангаар нь өөрчилсөн нөхцөлд инфляци, үйлдвэрлэл хоёр
зэрэг өсөх хандлага ажиглагдаж байна. Холимог арга хэрэгслийн үед инфляци болон
үйлдвэрлэлийг хоёуланг нь бууруулах хандлагатай байна. Иймд мөнгөний нийлүүлэлтийг
нэмэгдүүлж, бодлогын хүүг бууруулбал инфляци 0.005, үйлдвэрлэл 6.589 болж өсөхөөр
харагдаж байна. Эндээс дүгнэвэл, валютын ханшны чангаралттай нөхцөлд хамгийн оновчтой
Монгол улсад экономикс х гжс ний 20 жилийн ойн нэрэмжит эрдэм шинжилгээний хуралд зориулав. Page 12
арга нь бодлогын хүүний арга хэрэгсэл бус харин дан ганц мөнгөний нийлүүлэлтийн арга
хэрэгсэл болох нь харагдаж байна.
Хүснэгт-8: Эдийн засгийн өсөлттэй үеийн туршилт.
№ Бодлогын өөрчлөлтүүд Инфляци
Нэрлэсэн
үйлдвэрлэл
өмнөх дараах өмнөх дараах
1 Эдийн засгийн өсөлттэй үед \15%\ 0.003 0.006 4.13 7.02
2 Бодлогын хүүг өсгөх\20%\ 0.006 0.009 7.02 10.73
3 Мөнгөний хэмжээг нэмэгдүүлэх 0.006 0.007 7.02 8.74
4 Холимог арга хэрэгслийн үед 0.006 0.006 7.02 8.93
Эдийн засгийн өсөлтийн үед хувилбаруудыг дахин туршиж үзэхэд инфляцийг хамгийн
багаар өсгөж, үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх хувилбар нь холимог арга хэрэгсэл болох нь
харагдаж байна.
Монгол улсад экономикс х гжс ний 20 жилийн ойн нэрэмжит эрдэм шинжилгээний хуралд зориулав. Page 13
IV. Дүгнэлт
Гурван тэгшитгэлт Шинэ Кейнсийн загвар нь жижиг нээлттэй эдийн засагт тохирсон,
хугацаанаас хамааралтай эдийн засагт илүү хэрэгжих боломжтой макро эдийн засгийн загвар
юм. Манай улсын ХҮИ-ийг хугацааны цувааны бүрэлдэхүүн хэсгээр нь ялгаж, шинжилгээ
хийж үзэхэд улирлын нөлөө ихтэй байгаа нь харагдаж байсан7. Мөн нөлөөлөгч гол хүчин
зүйлсээс махны үнийн сарын индекс ХҮИ-тэй тохирч байсан нь улирлын нөлөө ихтэйг
нотлож байсан.
Манай бодлогын хүүний арга хэрэгсэл нь инфляцийг бууруулахад нөлөөлөх нөлөөлөл
бага байгаа нь эдийн засгийн өсөлтөд сөрөг нөлөөтэй байж болох юм.
Энэхүү судалгааны ажлаараа Гурван тэгшитгэлт Шинэ Кейнсийн загварыг ашиглан
Монгол улсын тоон мэдээлэл дээр үнэлгээ хийсэн. Энэ загварын холимог арга хэрэгсэл нь
ДНБ-ийг царцаахгүйгээр инфляцийг нам түвшинд барих, эсвэл инфляцийг тогтвортой
байлгаж, үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх бодлогыг хэрэгжүүлэх боломжийг олгодогоороо
онцлогтой загвар юм. Энэ загвараар үнэлгээ хийж үзэхэд эдийн засгийн тогтвортой үеүүдэд
дан ганц мөнгөний бодлого эсвэл дан ганц бодлогын хүүний арга хэрэгслээс холимог арга
хэрэгсэл нь илүү үр дүнтэй байгааг харагдаж байна.
Гэвч эдийн засаг хэт өсөлттэй, дотоодын валютын ханшны хэт чангаралттай зэрэг
эдийн засгийн тогтворгүй үеүүдэд холимог арга хэрэгсэл нь тогтвортой үетэй харьцуулахад
үр дүн сайн биш байна. Тухайлбал, дотоодын валютын хэт чангаралттай үеүүдэд мөнгөний
нийлүүлэлтийн арга хэрэгслийг ашиглах нь илүү үр дүнтэй харагдаж байна.
7 “ХҮИ ба түүнд нөлөөлөх хүчин зүйлсийн хугацааны цувааны бүрэлдэхүүн хэсгийн шинжилгээ” Ж.Баттулга, судалгааны ажил (2010).
Монгол улсад экономикс х гжс ний 20 жилийн ойн нэрэмжит эрдэм шинжилгээний хуралд зориулав. Page 14
Ашигласан материал
1. Berg, A., P.Karam and D.Laxton (2006), “Practical model-based monetary policy analysis: a
how-to guide”, IMF working paper, 06/81.
2. Li-gang Liu, Wenlang Zhang (2007), “A New Keynesian Model for Analyzing Monetary
Policy in Mainland China”, HKMA working paper, 18/2007.
3. www.mongolbank.mn
4. www.nso.mn
Монгол улсад экономикс х гжс ний 20 жилийн ойн нэрэмжит эрдэм шинжилгээний хуралд зориулав. Page 15
Хавсралт-1
Судалгаанд ашигласан тоон мэдээ.
Огноо t ХҮИ
/2005XII-100/
М1 мөнгө ДНБ ТБҮЦ-ны хүү REER
01.I 1 75.14 116,271.39 119406.4 4.76 104.4 01.II 2 76.36 120,030.44 119406.4 11.20 100.0 01.III 3 78.44 123,586.29 119406.4 11.20 102.6 01.IV 4 79.80 138,232.79 186573.6 11.70 102.3 01.V 5 81.66 150,926.73 186573.6 12.50 102.0 01.VI 6 78.65 155,099.64 186573.6 12.49 97.6 01.VII 7 77.01 152,484.53 187933.9 11.08 99.9 01.VIII 8 74.57 150,334.59 187933.9 10.20 98.1 01.IX 9 73.07 151,808.63 187933.9 9.90 99.2 01.X 10 74.00 145,791.82 202880.4 6.73 101.2 01.XI 11 75.72 146,029.90 202880.4 6.51 102.6 01.XII 12 77.36 156,155.34 202880.4 8.61 104.4
02.I 13 77.72 141,027.62 142079.7 9.27 99.8 02.II 14 78.30 138,758.82 142079.7 11.56 103.3 02.III 15 77.22 146,932.22 142079.7 11.35 101.6 02.IV 16 78.08 164,200.92 197120.9 11.42 104.6 02.V 17 78.87 178,267.64 197120.9 10.93 104.6 02.VI 18 78.44 187,708.44 197120.9 11.48 100.9 02.VII 19 77.72 185,360.31 188491.2 12.63 99.5 02.VIII 20 76.15 189,423.13 188491.2 13.33 97.1 02.IX 21 75.50 181,084.68 188491.2 13.00 99.5 02.X 22 76.15 177,714.52 202081.6 8.94 98.9 02.XI 23 77.36 175,576.60 202081.6 9.93 100.2 02.XII 24 78.65 187,727.78 202081.6 9.90 101.2
03.I 25 79.01 196,577.61 143144.8 4.93 98.1 03.II 26 79.80 176,951.08 143144.8 4.89 98.9 03.III 27 81.02 180,109.59 143144.8 3.90 98.0 03.IV 28 83.09 193,596.34 217948.3 10.81 101.2 03.V 29 85.39 200,968.68 217948.3 14.34 99.9 03.VI 30 83.60 208,987.88 217948.3 15.46 94.0 03.VII 31 82.74 204,711.34 209458.2 14.06 93.8 03.VIII 32 79.51 217,316.68 209458.2 13.95 90.7 03.IX 33 79.58 214,417.48 209458.2 11.30 94.1 03.X 34 80.44 213,157.55 210340 12.19 93.9 03.XI 35 81.38 203,784.58 210340 12.57 93.3 03.XII 36 82.31 212,833.37 210340 11.47 92.9
04.I 37 83.60 200,525.05 154802.1 5.56 91.6
Монгол улсад экономикс х гжс ний 20 жилийн ойн нэрэмжит эрдэм шинжилгээний хуралд зориулав. Page 16
04.II 38 85.24 198,110.75 154802.1 7.93 90.9 04.III 39 86.03 210,799.30 154802.1 9.16 90.0 04.IV 40 87.03 225,477.75 248765.4 13.60 90.8 04.V 41 87.89 237,217.94 248765.4 13.60 91.4 04.VI 42 88.11 254,806.99 248765.4 13.29 90.1 04.VII 43 89.61 248,764.68 227331.8 14.30 90.4 04.VIII 44 89.90 254,029.24 227331.8 14.44 88.6 04.IX 45 89.61 241,994.90 227331.8 14.64 88.5 04.X 46 89.83 225,739.37 232965 15.66 86.8 04.XI 47 90.54 212,578.69 232965 15.82 86.4 04.XII 48 91.33 221,327.59 232965 15.75 83.6
05.I 49 93.27 211,272.28 160317.3 14.99 86.6 05.II 50 96.35 197,122.77 160317.3 11.84 88.5 05.III 51 96.85 213,357.62 160317.3 9.52 88.8 05.IV 52 99.79 248,012.65 255106 5.90 91.3 05.V 53 101.58 255,501.61 255106 6.57 89.2 05.VI 54 103.72 277,664.36 255106 5.49 89.1 05.VII 55 103.94 278,810.84 245287.7 7.11 88.1 05.VIII 56 100.50 293,241.38 245287.7 7.20 83.6 05.IX 57 100.00 273,522.24 245287.7 6.95 85.2 05.X 58 98.64 262,138.22 265815.1 7.53 84.5 05.XI 59 98.78 253,099.08 265815.1 6.52 86.1 05.XII 60 100.0 269,124.37 265815.1 4.75 86.2
06.I 61 101.6 267,579.55 168764.7 4.51 93.6 06.II 62 102.4 262,113.54 168764.7 4.18 86.3 06.III 63 102.2 274,375.73 168764.7 3.65 87.5 06.IV 64 104.4 292,829.01 263783.6 7.55 88.7 06.V 65 104.8 326,227.34 263783.6 8.06 86.9 06.VI 66 106.0 328,612.86 263783.6 7.40 87.8 06.VII 67 105.9 325,022.66 256630.5 7.84 87.3 06.VIII 68 105.3 343,056.93 256630.5 7.97 88.5 06.IX 69 105.0 331,262.53 256630.5 7.43 85.1 06.X 70 105.1 320,034.15 316629.8 6.76 87.1 06.XI 71 105.5 325,026.39 316629.8 6.69 85.1 06.XII 72 106.0 331,903.36 316629.8 6.42 86.0
07.I 73 105.9 334,996.97 186839 6.59 85.9 07.II 74 108.0 342,596.82 186839 5.39 86.6 07.III 75 108.3 401,498.60 186839 4.26 84.2 07.IV 76 109.8 455,119.20 298358.7 4.26 86.39 07.V 77 110.9 490,293.13 298358.7 4.29 85.01 07.VI 78 112.8 502,223.42 298358.7 3.68 85.42 07.VII 79 113.4 497,043.87 292918.1 5.67 81.64 07.VIII 80 117.2 535,468.45 292918.1 8.31 80.23 07.IX 81 118.9 515,432.24 292918.1 8.75 82.97 07.X 82 119.91 523,434.34 330515.1 8.91 81.83
Монгол улсад экономикс х гжс ний 20 жилийн ойн нэрэмжит эрдэм шинжилгээний хуралд зориулав. Page 17
07.XI 83 120.63 519,931.97 330515.1 9.19 81.65 07.XII 84 121.96 590,471.57 330515.1 9.85 80.55
08.I 85 121.81 551,883.42 214838.1 10.43 114.55 08.II 86 125.58 549,183.53 214838.1 11.15 118.85 08.III 87 129.00 577,707.48 214838.1 11.25 118.71 08.IV 88 136.88 583,650.22 328252.1 13.57 126.62 08.V 89 145.10 620,609.77 328252.1 15.34 132.14 08.VI 90 147.94 624,894.14 328252.1 15.42 133.47 08.VII 91 149.56 624,047.57 318984.6 14.42 136.63 08.VIII 92 154.33 642,216.87 318984.6 14.41 142.32 08.IX 93 154.01 603,473.34 318984.6 16.06 142.01 08.X 94 150.76 561,252.60 344769.3 15.72 140.56 08.XI 95 148.07 548,309.30 344769.3 15.04 138.47 08.XII 96 147.28 647,335.30 344769.3 14.78 131.15
09.I 97 147.41 535,268.18 205600.1 12.07 120.89 09.II 98 147.28 549,886.59 205600.1 11.14 108.97 09.III 99 151.37 511,386.84 205600.1 13.59 105.64 09.IV 100 154.22 517,897.87 318258.9 16.14 117.65 09.V 101 155.90 559,144.49 318258.9 16.83 118.01 09.VI 102 154.95 544,382.06 318258.9 16.48 115.7 09.VII 103 153.91 521,831.84 306110.1 14.05 112.86 09.VIII 104 152.94 597,140.07 306110.1 12.85 112.37 09.IX 105 151.05 622,707.28 306110.1 11.95 114.74 09.X 106 149.04 608,778.24 358123.6 10.89 110.21 09.XI 107 149.73 600,593.41 358123.6 10.64 110.63 09.XII 108 150.00 651,247.00 358123.6 10.82 111.63
Хавсралт-2
Тооцоонд ашигласан тоон мэдээлэл.
t date Ygap LREER(z) Rt LRt R* ř LCPI LM1 M* dM CPI*
1 01.I -0.107 2.019 4.760 0.678 12.157 -0.407 1.876 5.065 61.418
2 01.II -0.112 2.000 11.200 1.049 12.028 -0.031 1.883 5.079 5.140 -0.012 62.214
3 01.III -0.116 2.011 11.200 1.049 11.901 -0.026 1.895 5.092 5.152 -0.012 63.010
4 01.IV 0.073 2.010 11.700 1.068 11.778 -0.003 1.902 5.141 5.172 -0.006 63.806
5 01.V 0.069 2.008 12.500 1.097 11.656 0.030 1.912 5.179 5.259 -0.015 64.602
6 01.VI 0.065 1.989 12.490 1.097 11.538 0.034 1.896 5.191 5.276 -0.016 65.398
7 01.VII 0.064 2.000 11.080 1.045 11.422 -0.013 1.887 5.183 5.248 -0.012 66.194
8 01.VIII 0.060 1.992 10.200 1.009 11.309 -0.045 1.873 5.177 5.234 -0.011 66.990
9 01.IX 0.056 1.996 9.900 0.996 11.199 -0.054 1.864 5.181 5.210 -0.006 67.786
10 01.X 0.085 2.005 6.730 0.828 11.091 -0.217 1.869 5.164 5.195 -0.006 68.582
11 01.XI 0.081 2.011 6.510 0.814 10.986 -0.227 1.879 5.164 5.217 -0.010 69.378
12 01.XII 0.077 2.019 8.610 0.935 10.883 -0.102 1.889 5.194 5.234 -0.008 70.173
13 02.I -0.082 1.999 9.270 0.967 10.784 -0.066 1.891 5.149 5.250 -0.019 70.969
Монгол улсад экономикс х гжс ний 20 жилийн ойн нэрэмжит эрдэм шинжилгээний хуралд зориулав. Page 18
14 02.II -0.086 2.014 11.560 1.063 10.687 0.034 1.894 5.142 5.194 -0.010 71.765
15 02.III -0.090 2.007 11.350 1.055 10.592 0.030 1.888 5.167 5.200 -0.006 72.561
16 02.IV 0.049 2.020 11.420 1.058 10.500 0.036 1.893 5.215 5.190 0.005 73.357
17 02.V 0.045 2.020 10.930 1.039 10.411 0.021 1.897 5.251 5.252 0.000 74.153
18 02.VI 0.041 2.004 11.480 1.060 10.325 0.046 1.895 5.273 5.260 0.003 74.949
19 02.VII 0.018 1.998 12.630 1.101 10.241 0.091 1.891 5.268 5.256 0.002 75.745
20 02.VIII 0.014 1.987 13.330 1.125 10.160 0.118 1.882 5.277 5.241 0.007 76.541
21 02.IX 0.010 1.998 13.000 1.114 10.082 0.110 1.878 5.258 5.226 0.006 77.337
22 02.X 0.037 1.995 8.940 0.951 10.006 -0.049 1.882 5.250 5.220 0.006 78.133
23 02.XI 0.033 2.001 9.930 0.997 9.933 0.000 1.889 5.244 5.238 0.001 78.929
24 02.XII 0.030 2.005 9.900 0.996 9.862 0.002 1.896 5.274 5.250 0.005 79.724
25 03.I -0.124 1.992 4.930 0.693 9.794 -0.298 1.898 5.294 5.262 0.006 80.520
26 03.II -0.127 1.995 4.890 0.689 9.729 -0.299 1.902 5.248 5.208 0.008 81.316
27 03.III -0.131 1.991 3.900 0.591 9.667 -0.394 1.909 5.256 5.215 0.008 82.112
28 03.IV 0.048 2.005 10.810 1.034 9.607 0.051 1.920 5.287 5.226 0.012 82.908
29 03.V 0.045 2.000 14.340 1.157 9.550 0.177 1.931 5.303 5.315 -0.002 83.704
30 03.VI 0.041 1.973 15.460 1.189 9.496 0.212 1.922 5.320 5.335 -0.003 84.500
31 03.VII 0.021 1.972 14.060 1.148 9.444 0.173 1.918 5.311 5.319 -0.002 85.296
32 03.VIII 0.017 1.958 13.950 1.145 9.395 0.172 1.900 5.337 5.305 0.006 86.092
33 03.IX 0.014 1.973 11.300 1.053 9.348 0.082 1.901 5.331 5.276 0.011 86.888
34 03.X 0.013 1.973 12.190 1.086 9.304 0.117 1.905 5.329 5.276 0.010 87.684
35 03.XI 0.009 1.970 12.570 1.099 9.263 0.133 1.910 5.309 5.285 0.005 88.479
36 03.XII 0.006 1.968 11.470 1.060 9.225 0.095 1.915 5.328 5.294 0.007 89.275
37 04.I -0.130 1.962 5.560 0.745 9.189 -0.218 1.922 5.302 5.302 0.000 90.071
38 04.II -0.134 1.958 7.930 0.899 9.156 -0.062 1.931 5.297 5.263 0.007 90.867
39 04.III -0.137 1.954 9.160 0.962 9.125 0.002 1.935 5.324 5.277 0.009 91.663
40 04.IV 0.066 1.958 13.600 1.134 9.098 0.175 1.940 5.353 5.284 0.013 92.459
41 04.V 0.063 1.961 13.600 1.134 9.072 0.176 1.944 5.375 5.371 0.001 93.255
42 04.VI 0.060 1.955 13.290 1.124 9.050 0.167 1.945 5.406 5.379 0.005 94.051
43 04.VII 0.017 1.956 14.300 1.155 9.030 0.200 1.952 5.396 5.380 0.003 94.847
44 04.VIII 0.014 1.947 14.440 1.160 9.013 0.205 1.954 5.405 5.378 0.005 95.643
45 04.IX 0.011 1.947 14.640 1.166 8.999 0.211 1.952 5.384 5.380 0.001 96.439
46 04.X 0.019 1.939 15.660 1.195 8.987 0.241 1.953 5.354 5.378 -0.005 97.234
47 04.XI 0.016 1.937 15.820 1.199 8.978 0.246 1.957 5.328 5.384 -0.010 98.030
48 04.XII 0.013 1.922 15.750 1.197 8.971 0.244 1.961 5.345 5.390 -0.008 98.826
49 05.I -0.152 1.938 14.990 1.176 8.967 0.223 1.970 5.325 5.396 -0.013 99.622
50 05.II -0.155 1.947 11.840 1.073 8.966 0.121 1.984 5.295 5.349 -0.010 100.418
51 05.III -0.158 1.949 9.520 0.979 8.968 0.026 1.986 5.329 5.373 -0.008 101.214
52 05.IV 0.040 1.961 5.900 0.771 8.972 -0.182 1.999 5.394 5.377 0.003 102.010
53 05.V 0.038 1.950 6.570 0.818 8.979 -0.136 2.007 5.407 5.477 -0.013 102.806
54 05.VI 0.035 1.950 5.490 0.740 8.988 -0.214 2.016 5.444 5.490 -0.008 103.602
55 05.VII 0.015 1.945 7.110 0.852 9.001 -0.102 2.017 5.445 5.505 -0.011 104.398
56 05.VIII 0.012 1.922 7.200 0.857 9.015 -0.098 2.002 5.467 5.500 -0.006 105.194
57 05.IX 0.009 1.930 6.950 0.842 9.033 -0.114 2.000 5.437 5.475 -0.007 105.990
58 05.X 0.041 1.927 7.530 0.877 9.053 -0.080 1.994 5.419 5.472 -0.010 106.785
Монгол улсад экономикс х гжс ний 20 жилийн ойн нэрэмжит эрдэм шинжилгээний хуралд зориулав. Page 19
59 05.XI 0.038 1.935 6.520 0.814 9.076 -0.144 1.995 5.403 5.475 -0.013 107.581
60 05.XII 0.036 1.935 4.750 0.677 9.101 -0.282 2.000 5.430 5.476 -0.008 108.377
61 06.I -0.164 1.971 4.510 0.654 9.130 -0.306 2.007 5.427 5.485 -0.010 109.173
62 06.II -0.167 1.936 4.180 0.621 9.160 -0.341 2.010 5.418 5.421 0.000 109.969
63 06.III -0.170 1.942 3.650 0.562 9.194 -0.401 2.009 5.438 5.427 0.002 110.765
64 06.IV 0.021 1.948 7.550 0.878 9.230 -0.087 2.019 5.467 5.426 0.008 111.561
65 06.V 0.019 1.939 8.055 0.906 9.269 -0.061 2.020 5.514 5.515 0.000 112.357
66 06.VI 0.016 1.944 7.400 0.869 9.311 -0.100 2.025 5.517 5.519 0.000 113.153
67 06.VII 0.001 1.941 7.840 0.894 9.355 -0.077 2.025 5.512 5.527 -0.003 113.949
68 06.VIII -0.001 1.947 7.970 0.901 9.402 -0.072 2.022 5.535 5.521 0.003 114.745
69 06.IX -0.004 1.930 7.430 0.871 9.451 -0.104 2.021 5.520 5.517 0.001 115.540
70 06.X 0.085 1.940 6.760 0.830 9.503 -0.148 2.021 5.505 5.515 -0.002 116.336
71 06.XI 0.082 1.930 6.690 0.825 9.558 -0.155 2.023 5.512 5.551 -0.007 117.132
72 06.XII 0.080 1.934 6.420 0.808 9.616 -0.175 2.025 5.521 5.554 -0.006 117.928
73 07.I -0.152 1.934 6.590 0.819 9.676 -0.167 2.025 5.525 5.557 -0.006 118.724
74 07.II -0.155 1.937 5.390 0.732 9.739 -0.257 2.033 5.535 5.468 0.012 119.520
75 07.III -0.157 1.925 4.260 0.629 9.804 -0.362 2.035 5.604 5.483 0.022 120.316
76 07.IV 0.044 1.936 4.260 0.629 9.872 -0.365 2.041 5.658 5.485 0.031 121.112
77 07.V 0.041 1.929 4.290 0.632 9.943 -0.365 2.045 5.690 5.573 0.021 121.908
78 07.VI 0.039 1.932 3.680 0.566 10.017 -0.435 2.052 5.701 5.581 0.022 122.704
79 07.VII 0.028 1.912 5.670 0.754 10.093 -0.250 2.055 5.696 5.593 0.018 123.500
80 07.VIII 0.026 1.904 8.310 0.920 10.172 -0.088 2.069 5.729 5.594 0.024 124.295
81 07.IX 0.023 1.919 8.750 0.942 10.253 -0.069 2.075 5.712 5.618 0.017 125.091
82 07.X 0.073 1.913 8.910 0.950 10.337 -0.065 2.079 5.719 5.629 0.016 125.887
83 07.XI 0.071 1.912 9.190 0.963 10.424 -0.055 2.081 5.716 5.656 0.011 126.683
84 07.XII 0.068 1.906 9.850 0.993 10.513 -0.028 2.086 5.771 5.660 0.020 127.479
85 08.I -0.121 2.059 10.430 1.018 10.606 -0.007 2.086 5.742 5.668 0.013 128.275
86 08.II -0.123 2.075 11.150 1.047 10.700 0.018 2.099 5.740 5.596 0.026 129.071
87 08.III -0.126 2.074 11.250 1.051 10.798 0.018 2.111 5.762 5.618 0.026 129.867
88 08.IV 0.056 2.103 13.570 1.133 10.898 0.095 2.136 5.766 5.638 0.023 130.663
89 08.V 0.054 2.121 15.340 1.186 11.001 0.144 2.162 5.793 5.752 0.007 131.459
90 08.VI 0.051 2.125 15.420 1.188 11.106 0.143 2.170 5.796 5.795 0.000 132.255
91 08.VII 0.037 2.136 14.420 1.159 11.215 0.109 2.175 5.795 5.810 -0.003 133.050
92 08.VIII 0.034 2.153 14.410 1.159 11.325 0.105 2.188 5.808 5.813 -0.001 133.846
93 08.IX 0.032 2.152 16.060 1.206 11.439 0.147 2.188 5.781 5.836 -0.010 134.642
94 08.X 0.063 2.148 15.720 1.196 11.555 0.134 2.178 5.749 5.835 -0.015 135.438
95 08.XI 0.061 2.141 15.040 1.177 11.674 0.110 2.170 5.739 5.832 -0.016 136.234
96 08.XII 0.059 2.118 14.780 1.170 11.795 0.098 2.168 5.811 5.819 -0.001 137.030
97 09.I -0.168 2.082 12.070 1.082 11.919 0.005 2.169 5.729 5.815 -0.015 137.826
98 09.II -0.170 2.037 11.140 1.047 12.046 -0.034 2.168 5.740 5.729 0.002 138.622
99 09.III -0.172 2.024 13.590 1.133 12.176 0.048 2.180 5.709 5.729 -0.003 139.418
100 09.IV 0.015 2.071 16.140 1.208 12.308 0.118 2.188 5.714 5.749 -0.006 140.214
101 09.V 0.013 2.072 16.830 1.226 12.443 0.131 2.193 5.748 5.835 -0.015 141.010
102 09.VI 0.011 2.063 16.480 1.217 12.580 0.117 2.190 5.736 5.843 -0.018 141.806
103 09.VII -0.008 2.053 14.050 1.148 12.720 0.043 2.187 5.718 5.839 -0.021 142.601
Монгол улсад экономикс х гжс ний 20 жилийн ойн нэрэмжит эрдэм шинжилгээний хуралд зориулав. Page 20
104 09.VIII -0.010 2.051 12.850 1.109 12.863 0.000 2.185 5.776 5.827 -0.009 143.397
105 09.IX -0.013 2.060 11.950 1.077 13.008 -0.037 2.179 5.794 5.823 -0.005 144.193
106 09.X 0.053 2.042 10.890 1.037 13.157 -0.082 2.173 5.784 5.814 -0.005 144.989
107 09.XI 0.051 2.044 10.640 1.027 13.307 -0.097 2.175 5.779 5.830 -0.009 145.785
108 09.XII 0.049 2.048 10.820 1.034 13.461 -0.095 2.176 5.814 5.833 -0.003 146.581
