31
ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО СЕМИНАРСКА РАБОТА ПРЕДМЕТ : ИНФОРМАТИКА ТЕМА: ХАРДВЕР Изработил е : Ментор: Мирослав Ристовски Николче Петкоски Др.Неџат Алија Марина Змејкоска 1

Hardver

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Hardver

ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО

СЕМИНАРСКА РАБОТА

ПРЕДМЕТ ИНФОРМАТИКА

ТЕМА

ХАРДВЕР

Изработил е Ментор

Мирослав РистовскиНиколче Петкоски ДрНеџат АлијаМарина Змејкоска

ТетовоМарт 2009

1

Содржна

Вовед3Како функционираат сметачите4Тастатура со навигациски дел на левата страна и5внатрешноста на една тастатура5Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста6Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft7Палките се најпогодниот влезен уред за играње9Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите9Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир12Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз13

Заклучок20

2

Вовед

Машинската опрема на компјутерот или хардвер (англиски hardware) како ќе

биде конфигуриран зависи од намената на персоналниот компјутер и од задачите

кои треба да ги извршува Хардверот всушност го претставува физичкиот дел од

компјутерскиот систем те електричните и електронските компоненти напр

печатените кола електромеханичките компоненти напр дисковите и механичките

компоненти напр кутијата лежиштата уредите за поврзување во мрежа итн

Уредите (единиците) кои што можат да влезат во конфигурацијата на машинскиот

дел можат да се поделат во следните групи

Централна единица

ВлезноИзлезни единици

Надворешни мемории

Останати елементи - куќиштата во кои се сместени единиците електичен

трансформатор (кој се наоѓа во куќиштето и кој го трансформира високиот

напон на електричната мрежа во низок) изворите за напојување разни

кабли специјални маси и подлоги итн)

3

Како функционираат сметачите

Првата асоцијација кога ќе се спомне информатиката се

сметачите Тие се електронски уреди со универзална намена

способни истовремено да извршуваат повеќе задачи

Луѓето за меѓусебна комуникација ги користат зборовите и

броевите При

комуникацијата со сметачот овие податоци прво треба да се

преведат во електричниимпулси и сигнали

Уредите што ја овозможуваат комуникацијата на корисникот со

сметачот се викаат

влезни уреди (input devices) Еден влезен уред различните

пораки на корисникот ги

преведува во точно одредени низи ldquoимпулсrdquo и ldquoнема импулсrdquo а

потоа нив ги препраќа во сметачот

Двата најзастапени влезни уреда на сметачите се тастатурата

(keyboard) и глувчето

(mouse) Тие се најчесто поврзани со кутијата на сметачот со

помош на кабел но можатда бидат на далечинско управување

(remote control) или безжични (wireless)

Тастатурата (сл 1) се состои од четири основни групи тастери

или копчиња

4

1 алфанумерички дел Тој е мала машина за пишување Во него се

сите букви

декадните цифри интерпункциските знаци аритметичките

оператори и специјалните копчиња Shift Ctrl Alt Tab Caps Lock и

Enter

2 функциски дел сместен во линија над алфанумеричкиот Во

него се сместени

функциски копчиња F1 до F12

3 навигациски дел сместен лево или десно од алфамумеричкиот

Во него се

копчињата за движење низ текстот и

4 нумерички дел сместен на десната страна Тука се наоѓаат

сите десет цифри и

четирите аритметички операции Ако копчето Num Lock е

исклучено овој дел

станува навигациски

Тастатура со навигациски дел на левата страна и

внатрешноста на една тастатура

5

Макар што делуваат чисто механички тастатурите се мали

електронски уреди со

сопствен микропроцесор и меморија Како функционираат тие

Како прво за секое копче од тастатурата постои по едно

електрично коло низ коешто постојано тече струја

Кога копчето ќе се притисне тогаш доаѓа до промена во струјата

на неговото електрично коло

Промените на струјата се откриваат од страна на

микропроцесорот на тастатурата

Притоа се генерира број или код (Scan Code) Во суштина за

секое копче од тастатурата можат да се генерираат два вакви

кода првиот при притискање на копчето а вториот кога копчето

се отпушта

Генерираниот код се сместува во меморијата на тастатурата

Оттука тој се препраќа кон соодветната порта од каде што може

да биде прочитан од BIOS-от1 Тогаш кодот се препраќа

нанатамошна обработка а на тастатурата и се праќа

информација него да го отстрани од сопствената меморија

Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста

Вториот важен влезен уред е глувчето (сл 2) Тој е многу

полесен и поприроден заракување отколку тастатурата Ако

6

глувчето покажува на некоја наредба од лентата на алатките

(tool bar) или на некоја програма претставена со сликичка те

икона (icon) тогаш покажаната цел може да се активира Затоа

припаѓа на групата покажувачки уреди (pointing devices)

Покажувачките уреди ја намалуваат потребата од тастатурата но

никако не можат целосно да ја заменат

Глувчето се состои од мало пластично кутивче коешто на

површината најчесто има две копчиња

На долната страна има гумено топче коешто кога се лизга по

рамна површина

ги врти двата цилиндра на коишто се допира Првиот цилиндер ги

детектира движењата по хоризонтала а вториот по вертикала Со

комбинација на двете движења се добиваат координатите на

точките на екранот Двата цилиндра имаат мали метални

контактни точки Секогаш кога тие се допираат како резултат

се создава електричен сигнал Сигналот се препраќа директно

кон сметачот кадешто се преведува во точната позиција Кога

конечно ќе се притисне едно од копчињата на глувчето сигналот

се праќа и кон програмата што во тој момент е активна Тогаш

програмата ја извршува задачата којашто со глувчето била

побарана

Основниот недостаток на механичките глувчиња е тоа што бараат

беспрекорно чиста подлога (mouse pad) Во спротивно што патем

редовно се случува тие ја собират нечистотијата и стануваат

непрецизни Најдоброто решение на овој проблем се новите

оптички глувчиња (сл 3) создадени _______во 1999 година Тие

користат мала камера што прави 1500 слики во секунда Овие

глувчиња имаат мала црвена диода што емитува светлина (light-

emitting diode LED) којашто ја одбива светлината кон CMOS сензор

Оптичките глувчиња немаат подвижни делови така што многу

потешко се расипуваат

7

Затворени се така што никаква нечистотија не може да влезе во

нив Од тие причини можат да се користат без никаква подлога

Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft

Во последно време глувчето се заменува со топче-трагач

(trackball ili trackerball сл 4)

Тоа е глувче свртено наопаку така што топчето рачно се движи

со помош на

прстите Овој влезен уред често е вграден во самата тастатура

особено кај сметачите што можат да се носат (portable

computers)

Слика 4 Три различни точпиња-трагачи за персоналните сметачи

Често применуван покажувачки уред во светот се екраните

чувствителни на допир(touch screens) Овие екрани (сл 8

најдесно) ја следат позицијата на прстот или на специјално

8

светлечко пенкало (light pen) што допира одреден поим на

екранот

Следењето на позицијата се врши или со помош на притисок врз

отпорен проѕирен

материјал или со помош на прекин на вертикалниот и

хоризонталниот светлосен млаз што е пред екранот За нивното

користење не е потребна ниту обука ниту голема прецизност

така што се користат од банкоматите преку рестораните па до

апаратите за продавање карти на автобуските и железничките

станици Многу корисни се и за луѓе што не се во состојба да ги

координираат движењата па користењето на глувчето им

претставува проблем

Освен глувчето и топчето-трагач покажувачки влезни уреди се и

палките за забава (joystick) Тие се претходници на глувчињата

и се првенствено наменети за играње акциони игри Слично како

и тастатурата овие палки содржат сопствен микропроцесор и

овозможуваат да се следат движењата по x-оската и по y-оската

независно едни од други Палките се стандарден составен уред

на станиците за играње (play station)

Палките се најпогодниот влезен уред за играње

Во групата покажувачки уреди спаѓа и графичката табла

(graphics tablet) во Америка попозната како табла за

дигитализирање (digitalizing tablet) Оваа табла (сл 6) дозволува

9

пишување или цртање многу попрецизно отколку што тоа би се

направило со глувчето

Направена е од материјал којшто го чувствува притисокот на

електронско

пенкало (electronic pen) и потоа ја дигитализира нацртаната

слика

Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите

Освен графичките табли за внесување графички слики се

користат неколку различни влезни уреди Најзастапени се

скенерот (scanner) читачот на бар кодовите и читачот на

оптичките знаци (OCR = Optical Character Reader или Optical

Character Recognition)

Скенерот има стаклен прозорец под кој се наоѓа скенирачки

механизам Главата за

скенирање се движи со помош на мотор При движењето главата

ја отчитува

светлината што се одбива од малите квадратчиња на коишто се

дели хартијата Оваа светлина се рефлектира со помош на систем

од огледала и се насочува кон леќите коишто потоа светлосните

зраци ги препраќаат кон диоди коишто светлината ја преведуваат

во електрични сигнали Овие сигнали се аналогни па затоа се

преведуваат во дигитални Таа задача ја врши ADC претворувач

10

(analog-to-digital convertor) сместен во скенерот Тогаш

дигиталната информација се праќа кон програмата што ги

сместува податоците во формат соодветен за графичка или OCR

обработка

Со OCR обработката освен што се препознава дали во некое

квадратче има бела или црна боја се одредува и кој е знакот

напишан со црната боја Тогаш сликата станува текст и над него

може да се врши натамошна обработка Најпознатиот и

најприменетиот тип оптички препознавач е читачот на бар

кодовите којшто не

препознава знаци туку низи линии со променлива широчина Кај

него читањето се

врши со помош на светлечко перо (light pen)

Сите овие уреди вршат дигитализација на статичките слики За

дигитализацијата на

подижните слики се користат дигиталните камери (digital

camera)

Дигиталните камери (сл 7) функционираат на идентичен начин

како и скенерите со тоа што се восостојба да фатат голем број

слики во кус временски период Сликите се сместуваат во

долготрајна меморија што не се брише по исклучувањето на

камерата

11

Две статични и една рачна дигитална камера

Внесувањето на звукот во сметачот најчесто се врши преку

микрофон (microphone)

Притоа звукот се дигитализира со помош на звучната картичка

(sound card) којашто го прима звукот во неговиот оригинален

формат и потоа го препраќа во ADC (analog-todigitalconverter) чип

Ракувањето со дигиталните сигнали се врши со помош на

инструкциите сместени во ROM-от на сметачот

Освен наброените постојат и многу други влезни уреди од

коишто еден дел до

неодамна беа само научна фантастика Такви се звучниот

препознавач (voice

recognition) којшто освен што го дигитализира и го препознава

говорот GPS (global

positioning system) којшто со помош на фиксни сателити во

орбитата на земјата ги дава точните координати на автомобил во

којшто GPS е вграден препознавачот на отисоци на прстите

(fingerprint recognition) сензори за прибирање различни

податоци вклучувајќи и медицински и многу многу други

Обратната комуникација меѓу сметачот и луѓето е во насоката

сметач - корисник За да може електричните импулси од сметачот

да се преведат во облик разбирлив за човекот потребни се

излезните уреди (output devices)

Единствен задолжителен излезен уред на еден сметач е

мониторот (monitor) Освен

овој термин може да се најдат и термините екран (screen) или во

поново време

компјутерски прикажувач (computer display) или единица за

визуелно прикажување

12

(visual display unit) Мониторот ги прифаќа видео сигналите од

компјутерот и ги

претставува во форма на слика Последниве години стандардните

монитори се во боја за разлика од монохроматските кај коишто

алфанумеричките податоци се

претставуваат со една боја (бела црна или зелена)

За да може една слика да се прикаже на екранот прво

дигиталните сигнали се праќаат кон SVGA адаптерот (super

video graphics array adapter) којшто ги препраќа кон DAC

претворувачот (digital-to-analog converter) Адаптерите можат да

разликуваат над 250000 различни нијанси Тие имаат сопствена

меморија во којашто се сместуваат информациите за секој пиксел

(pixel) Притоа пиксел е секоја точка од една компјутерска слика

Колку е пикселот помал односно колку е поголем бројот на

пиксели во една хоризонтална и во една вертикална линија на

екранот (таканаречена резолуција на екранот) толку е

компјутерската слика појасна и поостра Адаптерот праќа сигнали

кон три електронски топа (electron guns) сместени во катодната

цевка (Cathode Ray Tube ndash CRT) Тие ги гаѓаат млазевите

електрони одговорни за трите бои црвената (Red) зелената

(Green) и сината (Blue) RGB (red green blue) разложувањето на

боите е карактеристично за сите колор телевизори Адаптерот

праќа сигнали и кон дното на CRT од каде се создаваат

електронски млазеви коишто минуваат низ метална решетка

наречена маска на сенките (shadow mask) Таа ги изострува

сликите

На крајот електроните го гаѓаат фосфорот на екранот којшто се

гасне постепено За да може да се одржи стабилна слика

фосфорот мора набргу да се реактивира Екранотобично се

освежува 60 пати во секунда

13

Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир

Со иста функција но поинаква концепција на приказот се LCD

екраните (Liquid Cristal Display screen) Тие имаат слој клетки од

течен кристал Клетките под дејство на напонот формираат

спирали коишто кога напонот станува многу голем со едниот крај

се свртуваат под агол од 90 степени Предноста на LCD во однос

на класичните монитори е тоа што се тенки не зрачат и не

произведуваат статички електрицитет Вториот чест излезен уред

се печатачите (сл 9) исто така наречени и принтери (printer)

Тие се делат на четири основни групи матрични (најчесто 9

пински и 24 (пински) термички ласерски и со млаз

14

Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз

Матричните (matrix) принтери се темелат на формирање на

знаците со помош на

иглички (pins) Знакот може да се формира или со 9 или со 24

иглички во една

вертикала Отисокот се добива кога шаблонот (матрицата) од

иглички ќе удри на лента намачакана со специјално мастило

наречено тонер Матричните те игличните принтери се бавни

но сигурни и ефтини Тие задолжително се применуваат кога

освен оригиналниот примерок треба да се добијат и неколку

копии Според тоа најсоодветни се за печатење сметки

уплатници и слично

Термичките (thermal) принтери работат на истиот принцип но

наместо отисок на

обична хартија печатењето го вршат на специјална термичка

хартија којашто се гори при контактот со игличките

Најквалитетен отисок се добива со помош на ласерските (laser)

принтери коишто

работат на принцип сличен како копир машините и по

формирањето на облиците

15

тонерот го стабилизираат (сушат) со топлина Единствен

недостаток им е високата

цена посебно кога се во боја

Принтерите со млаз (ink-jet) директно го отпуштаат тонерот

точка по точка во голем број редови Тонерот не поминува низ

термичка стабилизација така што му треба кусо време да се

осуши Принтерите со млаз најчесто се во боја Притоа бојата се

добива како комбинација на нијанси на трите основни бои црвена

(Magenta) сина (Cyan) и жолта (Yellow) Заедно со црната (blacK)

оваа комбинација на бои се вика CMYK Секоја од боите се наоѓа

во посебна кадичка под притисок (cartridge) Нивниот основен

недостаток е во тоа што мастилото во боја многу бргу им се

троши

Современите принтери сegrave повеќе ги потиснуваат плотерите

(plotter) Плотерите се

користат за цртање дводимензионални слики Користи пенкало

коешто црта

непрекинати линии Постојат две варијанти плотери Кај едните

пенкалото е ставено на шина којашто се движи од почетокот до

крајот на хартијата На самата шина пенкалото може да се движи

и лево и десно Кај вторите шината е неподвижна а хартијата е

најчесто ставена на цилиндер што постепено се врти Предноста

на плотерите не е само можноста да црта непрекинати линии

туку и цртањето на слики до А0 формат

За да се слушне дигитализираниот звук се користат звучници

(loudspeakers) Тие се

стандардна опрема не само на вообичаените персонални сметачи

туку и на малите

портабилни сметачи Можат да бидат и вградени (built-in)

посебно кај портабилните сметачи Јачината особено кај

вградените звучници се подесува софтверски Кога се

16

надворешни и динамички тогаш јачината им се подесува со

помош на потенциометар

Во списокот на влезните и на излезните уреди не беше наведен

еден важен уред за којшто може да се смета дека припаѓа и на

едната и на другата категорија

Станува збор за модемот (modem) Модемот врши претворање на

дигиталите сигнали во телефонски (модулација) и претворање на

телефонските сигнали во дигитални (демодулација) Се користи

исклучиво за препраќање на податоците на голема далечина со

помош на телефонска линија Од тие причини модемот се смета

за комуникациски уред

Сметачкиот систем работи на принципот влез 1048774 обработка 1048774

излез Оваа функција на сметачите е скриена во кутијата на

сметачот и со неа корисникот нема директен

пристап

Обработката на податоците се врши во централната

(процесорска) единица (Central Processing Unit CPU) честопати

наречена централен процесор Таа е мозокот на сметачот Сите

останати делови само воспоставуваат врска меѓу процесорот и

корисниците Централната единица ја сочинуваат контролната

(управувачка) единица (control unit) аритметичко - логичката

единица (aritnmetic locic unit ALU) и мемориски регистри

(memory registers) На централниот процесор е приклучена и

главната меморија (store) Таа ги памти податоците и ги чува

инструкциите

Контролната единица ја доведува следната наредба до главната

меморија ја декодира врши припрема за нејзино извршување и

донесува податоци од соодветната мемориска адреса Во

аритметичко - логичката единица се извршуваат сите

аритметички и логичките операции Таа е мозокот на мозокот

17

Во мемориските регистри се чуваат инструкциите редоследот по

кој тие ќе се извршуваат како и нивните мемориските адреси

Стандардните Intel Pentium процесори се направени од два тенки

слоја силикон На

првиот слој на Pentium 3 процесорите има меѓу 55 до 95 милиони

транзистори со

коишто е реализиран централниот процесор Со сегашната

брзина на развој се

очекува за петнаесет години бројот на транзистори да изнесува

19 трилиони што е

дваесет пати повеќе отколку бројот на невроните во човечкиот

мозок Вториот слој го сочинуваат 155 милиони транзистори на

главната меморија Таа е таканаречена многу брза кеш

меморија (high speed memory cache) и памти 512 KB податоци и

програмски код

Функцијата на CPU ја извршува микропроцесорот Тој е срцето

на сметачот

Реализиран е во едно или повеќе интегрални кола Наменет е за

извршување на

аритметичко - логичките процеси или за управување со текот на

податоците

Најважните два параметра на микропроцесорите се работната

фреквенција те

тактот со кој ја извршуваат обработката на елементарните

операции и битноста тедолжината на елементарните операции

Работната фреквенција на сметачите се мери во Hz (мегахерци)

Таа пред две години изнесуваше 550 MHz а сега веќе се мери во

лјадници мегахерци те гигахерци Новите Intel Pentium 4

процесори изградени со 13 микронска технологија достигнуваат

брзина од 306 GHz Должината на лементарните операции нема

18

толку големи промени Почнувајќи од процесорот 80486 а

изнесуваше 32 а сега е најчесто 64 бита

Микропроцесорот е физички сместен на основната (матична)

плоча (motherboard или амо board) Таа е печатена плоча и кај IBM

PC компатибилните сметачи е фиксирана на дното на сметачот

Освен микропроцесорот таа содржи и подножја за

проширувањена меморијата подножја за IO сериски и паралелни

порти и простор за други картички

Матичната плоча има сопствена фреквенција која од појавата на

моделот

486 DX2 е помала отколку на процесорот На пример за

Интеловите процесори на 306 GHz се користи матична плоча што

работи на само 533 MHz што е околу една шестина од тактот на

процесорот

Матичната плоча (сл 10) има многу карактеристики Следната е

верзијата на BIOS-от

Една од нив е тактот те фреквенцијата Освен тоа многу е

важен бројот на

подножјата на периферните уреди (Peripherial Component

Interconnect - PCI slots) На матичната плоча од сл 11 тие се

шесте бели подножја на левата страна

Значаен податок е и бројот на подножјата на внатрешната

меморија (memory slots) нивниот тип memory type) и

максималната меморија (maximum memory) што плочата може да

ја (носи Кај ASUS плочата мемориските слотови се трите црни

подножја долу десно

Можат да бидат од тип DDR200 266 или 333 а максималната

меморија е 3GB (3

гигабајти)

19

Една од моментално најдобрите основни плочи е ASUS P4S8X

Разликата меѓу брзината на процесорот и брзината на плочата

те на внатрешната

меморија се премостува со кеш меморијата Кеш меморијата

прави копија на

последните податоци на коишто процесорот им пришол со цел да

ги искористи во

блиска иднина доколку за тоа има потреба Таа кај постарите

модели на процесори

беше одделена од процесорите и затоа количината на кеш

меморијата требаше посебно да се назначи

Во последно време таа е составен дел на самиот процесор

Најголемиот број карактеристики на матичната плоча се всушност

сврзани со

внатрешната меморија на сметачите BIOS-от е сместен на ROM

- Read Only Memory меморија што само се чита)

(Во него се запишани сите детали за тоа од што е склопен

сметач сметачотСамиот ROM е мемориски чип со

непроменлива содржина и претставува врска меѓу

оперативниот софтвер и хардверските делови на компјутерот

Содржината може да му ја чита исклучиво микропроцесорот

20

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 2: Hardver

Содржна

Вовед3Како функционираат сметачите4Тастатура со навигациски дел на левата страна и5внатрешноста на една тастатура5Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста6Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft7Палките се најпогодниот влезен уред за играње9Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите9Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир12Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз13

Заклучок20

2

Вовед

Машинската опрема на компјутерот или хардвер (англиски hardware) како ќе

биде конфигуриран зависи од намената на персоналниот компјутер и од задачите

кои треба да ги извршува Хардверот всушност го претставува физичкиот дел од

компјутерскиот систем те електричните и електронските компоненти напр

печатените кола електромеханичките компоненти напр дисковите и механичките

компоненти напр кутијата лежиштата уредите за поврзување во мрежа итн

Уредите (единиците) кои што можат да влезат во конфигурацијата на машинскиот

дел можат да се поделат во следните групи

Централна единица

ВлезноИзлезни единици

Надворешни мемории

Останати елементи - куќиштата во кои се сместени единиците електичен

трансформатор (кој се наоѓа во куќиштето и кој го трансформира високиот

напон на електричната мрежа во низок) изворите за напојување разни

кабли специјални маси и подлоги итн)

3

Како функционираат сметачите

Првата асоцијација кога ќе се спомне информатиката се

сметачите Тие се електронски уреди со универзална намена

способни истовремено да извршуваат повеќе задачи

Луѓето за меѓусебна комуникација ги користат зборовите и

броевите При

комуникацијата со сметачот овие податоци прво треба да се

преведат во електричниимпулси и сигнали

Уредите што ја овозможуваат комуникацијата на корисникот со

сметачот се викаат

влезни уреди (input devices) Еден влезен уред различните

пораки на корисникот ги

преведува во точно одредени низи ldquoимпулсrdquo и ldquoнема импулсrdquo а

потоа нив ги препраќа во сметачот

Двата најзастапени влезни уреда на сметачите се тастатурата

(keyboard) и глувчето

(mouse) Тие се најчесто поврзани со кутијата на сметачот со

помош на кабел но можатда бидат на далечинско управување

(remote control) или безжични (wireless)

Тастатурата (сл 1) се состои од четири основни групи тастери

или копчиња

4

1 алфанумерички дел Тој е мала машина за пишување Во него се

сите букви

декадните цифри интерпункциските знаци аритметичките

оператори и специјалните копчиња Shift Ctrl Alt Tab Caps Lock и

Enter

2 функциски дел сместен во линија над алфанумеричкиот Во

него се сместени

функциски копчиња F1 до F12

3 навигациски дел сместен лево или десно од алфамумеричкиот

Во него се

копчињата за движење низ текстот и

4 нумерички дел сместен на десната страна Тука се наоѓаат

сите десет цифри и

четирите аритметички операции Ако копчето Num Lock е

исклучено овој дел

станува навигациски

Тастатура со навигациски дел на левата страна и

внатрешноста на една тастатура

5

Макар што делуваат чисто механички тастатурите се мали

електронски уреди со

сопствен микропроцесор и меморија Како функционираат тие

Како прво за секое копче од тастатурата постои по едно

електрично коло низ коешто постојано тече струја

Кога копчето ќе се притисне тогаш доаѓа до промена во струјата

на неговото електрично коло

Промените на струјата се откриваат од страна на

микропроцесорот на тастатурата

Притоа се генерира број или код (Scan Code) Во суштина за

секое копче од тастатурата можат да се генерираат два вакви

кода првиот при притискање на копчето а вториот кога копчето

се отпушта

Генерираниот код се сместува во меморијата на тастатурата

Оттука тој се препраќа кон соодветната порта од каде што може

да биде прочитан од BIOS-от1 Тогаш кодот се препраќа

нанатамошна обработка а на тастатурата и се праќа

информација него да го отстрани од сопствената меморија

Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста

Вториот важен влезен уред е глувчето (сл 2) Тој е многу

полесен и поприроден заракување отколку тастатурата Ако

6

глувчето покажува на некоја наредба од лентата на алатките

(tool bar) или на некоја програма претставена со сликичка те

икона (icon) тогаш покажаната цел може да се активира Затоа

припаѓа на групата покажувачки уреди (pointing devices)

Покажувачките уреди ја намалуваат потребата од тастатурата но

никако не можат целосно да ја заменат

Глувчето се состои од мало пластично кутивче коешто на

површината најчесто има две копчиња

На долната страна има гумено топче коешто кога се лизга по

рамна површина

ги врти двата цилиндра на коишто се допира Првиот цилиндер ги

детектира движењата по хоризонтала а вториот по вертикала Со

комбинација на двете движења се добиваат координатите на

точките на екранот Двата цилиндра имаат мали метални

контактни точки Секогаш кога тие се допираат како резултат

се создава електричен сигнал Сигналот се препраќа директно

кон сметачот кадешто се преведува во точната позиција Кога

конечно ќе се притисне едно од копчињата на глувчето сигналот

се праќа и кон програмата што во тој момент е активна Тогаш

програмата ја извршува задачата којашто со глувчето била

побарана

Основниот недостаток на механичките глувчиња е тоа што бараат

беспрекорно чиста подлога (mouse pad) Во спротивно што патем

редовно се случува тие ја собират нечистотијата и стануваат

непрецизни Најдоброто решение на овој проблем се новите

оптички глувчиња (сл 3) создадени _______во 1999 година Тие

користат мала камера што прави 1500 слики во секунда Овие

глувчиња имаат мала црвена диода што емитува светлина (light-

emitting diode LED) којашто ја одбива светлината кон CMOS сензор

Оптичките глувчиња немаат подвижни делови така што многу

потешко се расипуваат

7

Затворени се така што никаква нечистотија не може да влезе во

нив Од тие причини можат да се користат без никаква подлога

Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft

Во последно време глувчето се заменува со топче-трагач

(trackball ili trackerball сл 4)

Тоа е глувче свртено наопаку така што топчето рачно се движи

со помош на

прстите Овој влезен уред често е вграден во самата тастатура

особено кај сметачите што можат да се носат (portable

computers)

Слика 4 Три различни точпиња-трагачи за персоналните сметачи

Често применуван покажувачки уред во светот се екраните

чувствителни на допир(touch screens) Овие екрани (сл 8

најдесно) ја следат позицијата на прстот или на специјално

8

светлечко пенкало (light pen) што допира одреден поим на

екранот

Следењето на позицијата се врши или со помош на притисок врз

отпорен проѕирен

материјал или со помош на прекин на вертикалниот и

хоризонталниот светлосен млаз што е пред екранот За нивното

користење не е потребна ниту обука ниту голема прецизност

така што се користат од банкоматите преку рестораните па до

апаратите за продавање карти на автобуските и железничките

станици Многу корисни се и за луѓе што не се во состојба да ги

координираат движењата па користењето на глувчето им

претставува проблем

Освен глувчето и топчето-трагач покажувачки влезни уреди се и

палките за забава (joystick) Тие се претходници на глувчињата

и се првенствено наменети за играње акциони игри Слично како

и тастатурата овие палки содржат сопствен микропроцесор и

овозможуваат да се следат движењата по x-оската и по y-оската

независно едни од други Палките се стандарден составен уред

на станиците за играње (play station)

Палките се најпогодниот влезен уред за играње

Во групата покажувачки уреди спаѓа и графичката табла

(graphics tablet) во Америка попозната како табла за

дигитализирање (digitalizing tablet) Оваа табла (сл 6) дозволува

9

пишување или цртање многу попрецизно отколку што тоа би се

направило со глувчето

Направена е од материјал којшто го чувствува притисокот на

електронско

пенкало (electronic pen) и потоа ја дигитализира нацртаната

слика

Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите

Освен графичките табли за внесување графички слики се

користат неколку различни влезни уреди Најзастапени се

скенерот (scanner) читачот на бар кодовите и читачот на

оптичките знаци (OCR = Optical Character Reader или Optical

Character Recognition)

Скенерот има стаклен прозорец под кој се наоѓа скенирачки

механизам Главата за

скенирање се движи со помош на мотор При движењето главата

ја отчитува

светлината што се одбива од малите квадратчиња на коишто се

дели хартијата Оваа светлина се рефлектира со помош на систем

од огледала и се насочува кон леќите коишто потоа светлосните

зраци ги препраќаат кон диоди коишто светлината ја преведуваат

во електрични сигнали Овие сигнали се аналогни па затоа се

преведуваат во дигитални Таа задача ја врши ADC претворувач

10

(analog-to-digital convertor) сместен во скенерот Тогаш

дигиталната информација се праќа кон програмата што ги

сместува податоците во формат соодветен за графичка или OCR

обработка

Со OCR обработката освен што се препознава дали во некое

квадратче има бела или црна боја се одредува и кој е знакот

напишан со црната боја Тогаш сликата станува текст и над него

може да се врши натамошна обработка Најпознатиот и

најприменетиот тип оптички препознавач е читачот на бар

кодовите којшто не

препознава знаци туку низи линии со променлива широчина Кај

него читањето се

врши со помош на светлечко перо (light pen)

Сите овие уреди вршат дигитализација на статичките слики За

дигитализацијата на

подижните слики се користат дигиталните камери (digital

camera)

Дигиталните камери (сл 7) функционираат на идентичен начин

како и скенерите со тоа што се восостојба да фатат голем број

слики во кус временски период Сликите се сместуваат во

долготрајна меморија што не се брише по исклучувањето на

камерата

11

Две статични и една рачна дигитална камера

Внесувањето на звукот во сметачот најчесто се врши преку

микрофон (microphone)

Притоа звукот се дигитализира со помош на звучната картичка

(sound card) којашто го прима звукот во неговиот оригинален

формат и потоа го препраќа во ADC (analog-todigitalconverter) чип

Ракувањето со дигиталните сигнали се врши со помош на

инструкциите сместени во ROM-от на сметачот

Освен наброените постојат и многу други влезни уреди од

коишто еден дел до

неодамна беа само научна фантастика Такви се звучниот

препознавач (voice

recognition) којшто освен што го дигитализира и го препознава

говорот GPS (global

positioning system) којшто со помош на фиксни сателити во

орбитата на земјата ги дава точните координати на автомобил во

којшто GPS е вграден препознавачот на отисоци на прстите

(fingerprint recognition) сензори за прибирање различни

податоци вклучувајќи и медицински и многу многу други

Обратната комуникација меѓу сметачот и луѓето е во насоката

сметач - корисник За да може електричните импулси од сметачот

да се преведат во облик разбирлив за човекот потребни се

излезните уреди (output devices)

Единствен задолжителен излезен уред на еден сметач е

мониторот (monitor) Освен

овој термин може да се најдат и термините екран (screen) или во

поново време

компјутерски прикажувач (computer display) или единица за

визуелно прикажување

12

(visual display unit) Мониторот ги прифаќа видео сигналите од

компјутерот и ги

претставува во форма на слика Последниве години стандардните

монитори се во боја за разлика од монохроматските кај коишто

алфанумеричките податоци се

претставуваат со една боја (бела црна или зелена)

За да може една слика да се прикаже на екранот прво

дигиталните сигнали се праќаат кон SVGA адаптерот (super

video graphics array adapter) којшто ги препраќа кон DAC

претворувачот (digital-to-analog converter) Адаптерите можат да

разликуваат над 250000 различни нијанси Тие имаат сопствена

меморија во којашто се сместуваат информациите за секој пиксел

(pixel) Притоа пиксел е секоја точка од една компјутерска слика

Колку е пикселот помал односно колку е поголем бројот на

пиксели во една хоризонтална и во една вертикална линија на

екранот (таканаречена резолуција на екранот) толку е

компјутерската слика појасна и поостра Адаптерот праќа сигнали

кон три електронски топа (electron guns) сместени во катодната

цевка (Cathode Ray Tube ndash CRT) Тие ги гаѓаат млазевите

електрони одговорни за трите бои црвената (Red) зелената

(Green) и сината (Blue) RGB (red green blue) разложувањето на

боите е карактеристично за сите колор телевизори Адаптерот

праќа сигнали и кон дното на CRT од каде се создаваат

електронски млазеви коишто минуваат низ метална решетка

наречена маска на сенките (shadow mask) Таа ги изострува

сликите

На крајот електроните го гаѓаат фосфорот на екранот којшто се

гасне постепено За да може да се одржи стабилна слика

фосфорот мора набргу да се реактивира Екранотобично се

освежува 60 пати во секунда

13

Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир

Со иста функција но поинаква концепција на приказот се LCD

екраните (Liquid Cristal Display screen) Тие имаат слој клетки од

течен кристал Клетките под дејство на напонот формираат

спирали коишто кога напонот станува многу голем со едниот крај

се свртуваат под агол од 90 степени Предноста на LCD во однос

на класичните монитори е тоа што се тенки не зрачат и не

произведуваат статички електрицитет Вториот чест излезен уред

се печатачите (сл 9) исто така наречени и принтери (printer)

Тие се делат на четири основни групи матрични (најчесто 9

пински и 24 (пински) термички ласерски и со млаз

14

Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз

Матричните (matrix) принтери се темелат на формирање на

знаците со помош на

иглички (pins) Знакот може да се формира или со 9 или со 24

иглички во една

вертикала Отисокот се добива кога шаблонот (матрицата) од

иглички ќе удри на лента намачакана со специјално мастило

наречено тонер Матричните те игличните принтери се бавни

но сигурни и ефтини Тие задолжително се применуваат кога

освен оригиналниот примерок треба да се добијат и неколку

копии Според тоа најсоодветни се за печатење сметки

уплатници и слично

Термичките (thermal) принтери работат на истиот принцип но

наместо отисок на

обична хартија печатењето го вршат на специјална термичка

хартија којашто се гори при контактот со игличките

Најквалитетен отисок се добива со помош на ласерските (laser)

принтери коишто

работат на принцип сличен како копир машините и по

формирањето на облиците

15

тонерот го стабилизираат (сушат) со топлина Единствен

недостаток им е високата

цена посебно кога се во боја

Принтерите со млаз (ink-jet) директно го отпуштаат тонерот

точка по точка во голем број редови Тонерот не поминува низ

термичка стабилизација така што му треба кусо време да се

осуши Принтерите со млаз најчесто се во боја Притоа бојата се

добива како комбинација на нијанси на трите основни бои црвена

(Magenta) сина (Cyan) и жолта (Yellow) Заедно со црната (blacK)

оваа комбинација на бои се вика CMYK Секоја од боите се наоѓа

во посебна кадичка под притисок (cartridge) Нивниот основен

недостаток е во тоа што мастилото во боја многу бргу им се

троши

Современите принтери сegrave повеќе ги потиснуваат плотерите

(plotter) Плотерите се

користат за цртање дводимензионални слики Користи пенкало

коешто црта

непрекинати линии Постојат две варијанти плотери Кај едните

пенкалото е ставено на шина којашто се движи од почетокот до

крајот на хартијата На самата шина пенкалото може да се движи

и лево и десно Кај вторите шината е неподвижна а хартијата е

најчесто ставена на цилиндер што постепено се врти Предноста

на плотерите не е само можноста да црта непрекинати линии

туку и цртањето на слики до А0 формат

За да се слушне дигитализираниот звук се користат звучници

(loudspeakers) Тие се

стандардна опрема не само на вообичаените персонални сметачи

туку и на малите

портабилни сметачи Можат да бидат и вградени (built-in)

посебно кај портабилните сметачи Јачината особено кај

вградените звучници се подесува софтверски Кога се

16

надворешни и динамички тогаш јачината им се подесува со

помош на потенциометар

Во списокот на влезните и на излезните уреди не беше наведен

еден важен уред за којшто може да се смета дека припаѓа и на

едната и на другата категорија

Станува збор за модемот (modem) Модемот врши претворање на

дигиталите сигнали во телефонски (модулација) и претворање на

телефонските сигнали во дигитални (демодулација) Се користи

исклучиво за препраќање на податоците на голема далечина со

помош на телефонска линија Од тие причини модемот се смета

за комуникациски уред

Сметачкиот систем работи на принципот влез 1048774 обработка 1048774

излез Оваа функција на сметачите е скриена во кутијата на

сметачот и со неа корисникот нема директен

пристап

Обработката на податоците се врши во централната

(процесорска) единица (Central Processing Unit CPU) честопати

наречена централен процесор Таа е мозокот на сметачот Сите

останати делови само воспоставуваат врска меѓу процесорот и

корисниците Централната единица ја сочинуваат контролната

(управувачка) единица (control unit) аритметичко - логичката

единица (aritnmetic locic unit ALU) и мемориски регистри

(memory registers) На централниот процесор е приклучена и

главната меморија (store) Таа ги памти податоците и ги чува

инструкциите

Контролната единица ја доведува следната наредба до главната

меморија ја декодира врши припрема за нејзино извршување и

донесува податоци од соодветната мемориска адреса Во

аритметичко - логичката единица се извршуваат сите

аритметички и логичките операции Таа е мозокот на мозокот

17

Во мемориските регистри се чуваат инструкциите редоследот по

кој тие ќе се извршуваат како и нивните мемориските адреси

Стандардните Intel Pentium процесори се направени од два тенки

слоја силикон На

првиот слој на Pentium 3 процесорите има меѓу 55 до 95 милиони

транзистори со

коишто е реализиран централниот процесор Со сегашната

брзина на развој се

очекува за петнаесет години бројот на транзистори да изнесува

19 трилиони што е

дваесет пати повеќе отколку бројот на невроните во човечкиот

мозок Вториот слој го сочинуваат 155 милиони транзистори на

главната меморија Таа е таканаречена многу брза кеш

меморија (high speed memory cache) и памти 512 KB податоци и

програмски код

Функцијата на CPU ја извршува микропроцесорот Тој е срцето

на сметачот

Реализиран е во едно или повеќе интегрални кола Наменет е за

извршување на

аритметичко - логичките процеси или за управување со текот на

податоците

Најважните два параметра на микропроцесорите се работната

фреквенција те

тактот со кој ја извршуваат обработката на елементарните

операции и битноста тедолжината на елементарните операции

Работната фреквенција на сметачите се мери во Hz (мегахерци)

Таа пред две години изнесуваше 550 MHz а сега веќе се мери во

лјадници мегахерци те гигахерци Новите Intel Pentium 4

процесори изградени со 13 микронска технологија достигнуваат

брзина од 306 GHz Должината на лементарните операции нема

18

толку големи промени Почнувајќи од процесорот 80486 а

изнесуваше 32 а сега е најчесто 64 бита

Микропроцесорот е физички сместен на основната (матична)

плоча (motherboard или амо board) Таа е печатена плоча и кај IBM

PC компатибилните сметачи е фиксирана на дното на сметачот

Освен микропроцесорот таа содржи и подножја за

проширувањена меморијата подножја за IO сериски и паралелни

порти и простор за други картички

Матичната плоча има сопствена фреквенција која од појавата на

моделот

486 DX2 е помала отколку на процесорот На пример за

Интеловите процесори на 306 GHz се користи матична плоча што

работи на само 533 MHz што е околу една шестина од тактот на

процесорот

Матичната плоча (сл 10) има многу карактеристики Следната е

верзијата на BIOS-от

Една од нив е тактот те фреквенцијата Освен тоа многу е

важен бројот на

подножјата на периферните уреди (Peripherial Component

Interconnect - PCI slots) На матичната плоча од сл 11 тие се

шесте бели подножја на левата страна

Значаен податок е и бројот на подножјата на внатрешната

меморија (memory slots) нивниот тип memory type) и

максималната меморија (maximum memory) што плочата може да

ја (носи Кај ASUS плочата мемориските слотови се трите црни

подножја долу десно

Можат да бидат од тип DDR200 266 или 333 а максималната

меморија е 3GB (3

гигабајти)

19

Една од моментално најдобрите основни плочи е ASUS P4S8X

Разликата меѓу брзината на процесорот и брзината на плочата

те на внатрешната

меморија се премостува со кеш меморијата Кеш меморијата

прави копија на

последните податоци на коишто процесорот им пришол со цел да

ги искористи во

блиска иднина доколку за тоа има потреба Таа кај постарите

модели на процесори

беше одделена од процесорите и затоа количината на кеш

меморијата требаше посебно да се назначи

Во последно време таа е составен дел на самиот процесор

Најголемиот број карактеристики на матичната плоча се всушност

сврзани со

внатрешната меморија на сметачите BIOS-от е сместен на ROM

- Read Only Memory меморија што само се чита)

(Во него се запишани сите детали за тоа од што е склопен

сметач сметачотСамиот ROM е мемориски чип со

непроменлива содржина и претставува врска меѓу

оперативниот софтвер и хардверските делови на компјутерот

Содржината може да му ја чита исклучиво микропроцесорот

20

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 3: Hardver

Вовед

Машинската опрема на компјутерот или хардвер (англиски hardware) како ќе

биде конфигуриран зависи од намената на персоналниот компјутер и од задачите

кои треба да ги извршува Хардверот всушност го претставува физичкиот дел од

компјутерскиот систем те електричните и електронските компоненти напр

печатените кола електромеханичките компоненти напр дисковите и механичките

компоненти напр кутијата лежиштата уредите за поврзување во мрежа итн

Уредите (единиците) кои што можат да влезат во конфигурацијата на машинскиот

дел можат да се поделат во следните групи

Централна единица

ВлезноИзлезни единици

Надворешни мемории

Останати елементи - куќиштата во кои се сместени единиците електичен

трансформатор (кој се наоѓа во куќиштето и кој го трансформира високиот

напон на електричната мрежа во низок) изворите за напојување разни

кабли специјални маси и подлоги итн)

3

Како функционираат сметачите

Првата асоцијација кога ќе се спомне информатиката се

сметачите Тие се електронски уреди со универзална намена

способни истовремено да извршуваат повеќе задачи

Луѓето за меѓусебна комуникација ги користат зборовите и

броевите При

комуникацијата со сметачот овие податоци прво треба да се

преведат во електричниимпулси и сигнали

Уредите што ја овозможуваат комуникацијата на корисникот со

сметачот се викаат

влезни уреди (input devices) Еден влезен уред различните

пораки на корисникот ги

преведува во точно одредени низи ldquoимпулсrdquo и ldquoнема импулсrdquo а

потоа нив ги препраќа во сметачот

Двата најзастапени влезни уреда на сметачите се тастатурата

(keyboard) и глувчето

(mouse) Тие се најчесто поврзани со кутијата на сметачот со

помош на кабел но можатда бидат на далечинско управување

(remote control) или безжични (wireless)

Тастатурата (сл 1) се состои од четири основни групи тастери

или копчиња

4

1 алфанумерички дел Тој е мала машина за пишување Во него се

сите букви

декадните цифри интерпункциските знаци аритметичките

оператори и специјалните копчиња Shift Ctrl Alt Tab Caps Lock и

Enter

2 функциски дел сместен во линија над алфанумеричкиот Во

него се сместени

функциски копчиња F1 до F12

3 навигациски дел сместен лево или десно од алфамумеричкиот

Во него се

копчињата за движење низ текстот и

4 нумерички дел сместен на десната страна Тука се наоѓаат

сите десет цифри и

четирите аритметички операции Ако копчето Num Lock е

исклучено овој дел

станува навигациски

Тастатура со навигациски дел на левата страна и

внатрешноста на една тастатура

5

Макар што делуваат чисто механички тастатурите се мали

електронски уреди со

сопствен микропроцесор и меморија Како функционираат тие

Како прво за секое копче од тастатурата постои по едно

електрично коло низ коешто постојано тече струја

Кога копчето ќе се притисне тогаш доаѓа до промена во струјата

на неговото електрично коло

Промените на струјата се откриваат од страна на

микропроцесорот на тастатурата

Притоа се генерира број или код (Scan Code) Во суштина за

секое копче од тастатурата можат да се генерираат два вакви

кода првиот при притискање на копчето а вториот кога копчето

се отпушта

Генерираниот код се сместува во меморијата на тастатурата

Оттука тој се препраќа кон соодветната порта од каде што може

да биде прочитан од BIOS-от1 Тогаш кодот се препраќа

нанатамошна обработка а на тастатурата и се праќа

информација него да го отстрани од сопствената меморија

Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста

Вториот важен влезен уред е глувчето (сл 2) Тој е многу

полесен и поприроден заракување отколку тастатурата Ако

6

глувчето покажува на некоја наредба од лентата на алатките

(tool bar) или на некоја програма претставена со сликичка те

икона (icon) тогаш покажаната цел може да се активира Затоа

припаѓа на групата покажувачки уреди (pointing devices)

Покажувачките уреди ја намалуваат потребата од тастатурата но

никако не можат целосно да ја заменат

Глувчето се состои од мало пластично кутивче коешто на

површината најчесто има две копчиња

На долната страна има гумено топче коешто кога се лизга по

рамна површина

ги врти двата цилиндра на коишто се допира Првиот цилиндер ги

детектира движењата по хоризонтала а вториот по вертикала Со

комбинација на двете движења се добиваат координатите на

точките на екранот Двата цилиндра имаат мали метални

контактни точки Секогаш кога тие се допираат како резултат

се создава електричен сигнал Сигналот се препраќа директно

кон сметачот кадешто се преведува во точната позиција Кога

конечно ќе се притисне едно од копчињата на глувчето сигналот

се праќа и кон програмата што во тој момент е активна Тогаш

програмата ја извршува задачата којашто со глувчето била

побарана

Основниот недостаток на механичките глувчиња е тоа што бараат

беспрекорно чиста подлога (mouse pad) Во спротивно што патем

редовно се случува тие ја собират нечистотијата и стануваат

непрецизни Најдоброто решение на овој проблем се новите

оптички глувчиња (сл 3) создадени _______во 1999 година Тие

користат мала камера што прави 1500 слики во секунда Овие

глувчиња имаат мала црвена диода што емитува светлина (light-

emitting diode LED) којашто ја одбива светлината кон CMOS сензор

Оптичките глувчиња немаат подвижни делови така што многу

потешко се расипуваат

7

Затворени се така што никаква нечистотија не може да влезе во

нив Од тие причини можат да се користат без никаква подлога

Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft

Во последно време глувчето се заменува со топче-трагач

(trackball ili trackerball сл 4)

Тоа е глувче свртено наопаку така што топчето рачно се движи

со помош на

прстите Овој влезен уред често е вграден во самата тастатура

особено кај сметачите што можат да се носат (portable

computers)

Слика 4 Три различни точпиња-трагачи за персоналните сметачи

Често применуван покажувачки уред во светот се екраните

чувствителни на допир(touch screens) Овие екрани (сл 8

најдесно) ја следат позицијата на прстот или на специјално

8

светлечко пенкало (light pen) што допира одреден поим на

екранот

Следењето на позицијата се врши или со помош на притисок врз

отпорен проѕирен

материјал или со помош на прекин на вертикалниот и

хоризонталниот светлосен млаз што е пред екранот За нивното

користење не е потребна ниту обука ниту голема прецизност

така што се користат од банкоматите преку рестораните па до

апаратите за продавање карти на автобуските и железничките

станици Многу корисни се и за луѓе што не се во состојба да ги

координираат движењата па користењето на глувчето им

претставува проблем

Освен глувчето и топчето-трагач покажувачки влезни уреди се и

палките за забава (joystick) Тие се претходници на глувчињата

и се првенствено наменети за играње акциони игри Слично како

и тастатурата овие палки содржат сопствен микропроцесор и

овозможуваат да се следат движењата по x-оската и по y-оската

независно едни од други Палките се стандарден составен уред

на станиците за играње (play station)

Палките се најпогодниот влезен уред за играње

Во групата покажувачки уреди спаѓа и графичката табла

(graphics tablet) во Америка попозната како табла за

дигитализирање (digitalizing tablet) Оваа табла (сл 6) дозволува

9

пишување или цртање многу попрецизно отколку што тоа би се

направило со глувчето

Направена е од материјал којшто го чувствува притисокот на

електронско

пенкало (electronic pen) и потоа ја дигитализира нацртаната

слика

Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите

Освен графичките табли за внесување графички слики се

користат неколку различни влезни уреди Најзастапени се

скенерот (scanner) читачот на бар кодовите и читачот на

оптичките знаци (OCR = Optical Character Reader или Optical

Character Recognition)

Скенерот има стаклен прозорец под кој се наоѓа скенирачки

механизам Главата за

скенирање се движи со помош на мотор При движењето главата

ја отчитува

светлината што се одбива од малите квадратчиња на коишто се

дели хартијата Оваа светлина се рефлектира со помош на систем

од огледала и се насочува кон леќите коишто потоа светлосните

зраци ги препраќаат кон диоди коишто светлината ја преведуваат

во електрични сигнали Овие сигнали се аналогни па затоа се

преведуваат во дигитални Таа задача ја врши ADC претворувач

10

(analog-to-digital convertor) сместен во скенерот Тогаш

дигиталната информација се праќа кон програмата што ги

сместува податоците во формат соодветен за графичка или OCR

обработка

Со OCR обработката освен што се препознава дали во некое

квадратче има бела или црна боја се одредува и кој е знакот

напишан со црната боја Тогаш сликата станува текст и над него

може да се врши натамошна обработка Најпознатиот и

најприменетиот тип оптички препознавач е читачот на бар

кодовите којшто не

препознава знаци туку низи линии со променлива широчина Кај

него читањето се

врши со помош на светлечко перо (light pen)

Сите овие уреди вршат дигитализација на статичките слики За

дигитализацијата на

подижните слики се користат дигиталните камери (digital

camera)

Дигиталните камери (сл 7) функционираат на идентичен начин

како и скенерите со тоа што се восостојба да фатат голем број

слики во кус временски период Сликите се сместуваат во

долготрајна меморија што не се брише по исклучувањето на

камерата

11

Две статични и една рачна дигитална камера

Внесувањето на звукот во сметачот најчесто се врши преку

микрофон (microphone)

Притоа звукот се дигитализира со помош на звучната картичка

(sound card) којашто го прима звукот во неговиот оригинален

формат и потоа го препраќа во ADC (analog-todigitalconverter) чип

Ракувањето со дигиталните сигнали се врши со помош на

инструкциите сместени во ROM-от на сметачот

Освен наброените постојат и многу други влезни уреди од

коишто еден дел до

неодамна беа само научна фантастика Такви се звучниот

препознавач (voice

recognition) којшто освен што го дигитализира и го препознава

говорот GPS (global

positioning system) којшто со помош на фиксни сателити во

орбитата на земјата ги дава точните координати на автомобил во

којшто GPS е вграден препознавачот на отисоци на прстите

(fingerprint recognition) сензори за прибирање различни

податоци вклучувајќи и медицински и многу многу други

Обратната комуникација меѓу сметачот и луѓето е во насоката

сметач - корисник За да може електричните импулси од сметачот

да се преведат во облик разбирлив за човекот потребни се

излезните уреди (output devices)

Единствен задолжителен излезен уред на еден сметач е

мониторот (monitor) Освен

овој термин може да се најдат и термините екран (screen) или во

поново време

компјутерски прикажувач (computer display) или единица за

визуелно прикажување

12

(visual display unit) Мониторот ги прифаќа видео сигналите од

компјутерот и ги

претставува во форма на слика Последниве години стандардните

монитори се во боја за разлика од монохроматските кај коишто

алфанумеричките податоци се

претставуваат со една боја (бела црна или зелена)

За да може една слика да се прикаже на екранот прво

дигиталните сигнали се праќаат кон SVGA адаптерот (super

video graphics array adapter) којшто ги препраќа кон DAC

претворувачот (digital-to-analog converter) Адаптерите можат да

разликуваат над 250000 различни нијанси Тие имаат сопствена

меморија во којашто се сместуваат информациите за секој пиксел

(pixel) Притоа пиксел е секоја точка од една компјутерска слика

Колку е пикселот помал односно колку е поголем бројот на

пиксели во една хоризонтална и во една вертикална линија на

екранот (таканаречена резолуција на екранот) толку е

компјутерската слика појасна и поостра Адаптерот праќа сигнали

кон три електронски топа (electron guns) сместени во катодната

цевка (Cathode Ray Tube ndash CRT) Тие ги гаѓаат млазевите

електрони одговорни за трите бои црвената (Red) зелената

(Green) и сината (Blue) RGB (red green blue) разложувањето на

боите е карактеристично за сите колор телевизори Адаптерот

праќа сигнали и кон дното на CRT од каде се создаваат

електронски млазеви коишто минуваат низ метална решетка

наречена маска на сенките (shadow mask) Таа ги изострува

сликите

На крајот електроните го гаѓаат фосфорот на екранот којшто се

гасне постепено За да може да се одржи стабилна слика

фосфорот мора набргу да се реактивира Екранотобично се

освежува 60 пати во секунда

13

Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир

Со иста функција но поинаква концепција на приказот се LCD

екраните (Liquid Cristal Display screen) Тие имаат слој клетки од

течен кристал Клетките под дејство на напонот формираат

спирали коишто кога напонот станува многу голем со едниот крај

се свртуваат под агол од 90 степени Предноста на LCD во однос

на класичните монитори е тоа што се тенки не зрачат и не

произведуваат статички електрицитет Вториот чест излезен уред

се печатачите (сл 9) исто така наречени и принтери (printer)

Тие се делат на четири основни групи матрични (најчесто 9

пински и 24 (пински) термички ласерски и со млаз

14

Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз

Матричните (matrix) принтери се темелат на формирање на

знаците со помош на

иглички (pins) Знакот може да се формира или со 9 или со 24

иглички во една

вертикала Отисокот се добива кога шаблонот (матрицата) од

иглички ќе удри на лента намачакана со специјално мастило

наречено тонер Матричните те игличните принтери се бавни

но сигурни и ефтини Тие задолжително се применуваат кога

освен оригиналниот примерок треба да се добијат и неколку

копии Според тоа најсоодветни се за печатење сметки

уплатници и слично

Термичките (thermal) принтери работат на истиот принцип но

наместо отисок на

обична хартија печатењето го вршат на специјална термичка

хартија којашто се гори при контактот со игличките

Најквалитетен отисок се добива со помош на ласерските (laser)

принтери коишто

работат на принцип сличен како копир машините и по

формирањето на облиците

15

тонерот го стабилизираат (сушат) со топлина Единствен

недостаток им е високата

цена посебно кога се во боја

Принтерите со млаз (ink-jet) директно го отпуштаат тонерот

точка по точка во голем број редови Тонерот не поминува низ

термичка стабилизација така што му треба кусо време да се

осуши Принтерите со млаз најчесто се во боја Притоа бојата се

добива како комбинација на нијанси на трите основни бои црвена

(Magenta) сина (Cyan) и жолта (Yellow) Заедно со црната (blacK)

оваа комбинација на бои се вика CMYK Секоја од боите се наоѓа

во посебна кадичка под притисок (cartridge) Нивниот основен

недостаток е во тоа што мастилото во боја многу бргу им се

троши

Современите принтери сegrave повеќе ги потиснуваат плотерите

(plotter) Плотерите се

користат за цртање дводимензионални слики Користи пенкало

коешто црта

непрекинати линии Постојат две варијанти плотери Кај едните

пенкалото е ставено на шина којашто се движи од почетокот до

крајот на хартијата На самата шина пенкалото може да се движи

и лево и десно Кај вторите шината е неподвижна а хартијата е

најчесто ставена на цилиндер што постепено се врти Предноста

на плотерите не е само можноста да црта непрекинати линии

туку и цртањето на слики до А0 формат

За да се слушне дигитализираниот звук се користат звучници

(loudspeakers) Тие се

стандардна опрема не само на вообичаените персонални сметачи

туку и на малите

портабилни сметачи Можат да бидат и вградени (built-in)

посебно кај портабилните сметачи Јачината особено кај

вградените звучници се подесува софтверски Кога се

16

надворешни и динамички тогаш јачината им се подесува со

помош на потенциометар

Во списокот на влезните и на излезните уреди не беше наведен

еден важен уред за којшто може да се смета дека припаѓа и на

едната и на другата категорија

Станува збор за модемот (modem) Модемот врши претворање на

дигиталите сигнали во телефонски (модулација) и претворање на

телефонските сигнали во дигитални (демодулација) Се користи

исклучиво за препраќање на податоците на голема далечина со

помош на телефонска линија Од тие причини модемот се смета

за комуникациски уред

Сметачкиот систем работи на принципот влез 1048774 обработка 1048774

излез Оваа функција на сметачите е скриена во кутијата на

сметачот и со неа корисникот нема директен

пристап

Обработката на податоците се врши во централната

(процесорска) единица (Central Processing Unit CPU) честопати

наречена централен процесор Таа е мозокот на сметачот Сите

останати делови само воспоставуваат врска меѓу процесорот и

корисниците Централната единица ја сочинуваат контролната

(управувачка) единица (control unit) аритметичко - логичката

единица (aritnmetic locic unit ALU) и мемориски регистри

(memory registers) На централниот процесор е приклучена и

главната меморија (store) Таа ги памти податоците и ги чува

инструкциите

Контролната единица ја доведува следната наредба до главната

меморија ја декодира врши припрема за нејзино извршување и

донесува податоци од соодветната мемориска адреса Во

аритметичко - логичката единица се извршуваат сите

аритметички и логичките операции Таа е мозокот на мозокот

17

Во мемориските регистри се чуваат инструкциите редоследот по

кој тие ќе се извршуваат како и нивните мемориските адреси

Стандардните Intel Pentium процесори се направени од два тенки

слоја силикон На

првиот слој на Pentium 3 процесорите има меѓу 55 до 95 милиони

транзистори со

коишто е реализиран централниот процесор Со сегашната

брзина на развој се

очекува за петнаесет години бројот на транзистори да изнесува

19 трилиони што е

дваесет пати повеќе отколку бројот на невроните во човечкиот

мозок Вториот слој го сочинуваат 155 милиони транзистори на

главната меморија Таа е таканаречена многу брза кеш

меморија (high speed memory cache) и памти 512 KB податоци и

програмски код

Функцијата на CPU ја извршува микропроцесорот Тој е срцето

на сметачот

Реализиран е во едно или повеќе интегрални кола Наменет е за

извршување на

аритметичко - логичките процеси или за управување со текот на

податоците

Најважните два параметра на микропроцесорите се работната

фреквенција те

тактот со кој ја извршуваат обработката на елементарните

операции и битноста тедолжината на елементарните операции

Работната фреквенција на сметачите се мери во Hz (мегахерци)

Таа пред две години изнесуваше 550 MHz а сега веќе се мери во

лјадници мегахерци те гигахерци Новите Intel Pentium 4

процесори изградени со 13 микронска технологија достигнуваат

брзина од 306 GHz Должината на лементарните операции нема

18

толку големи промени Почнувајќи од процесорот 80486 а

изнесуваше 32 а сега е најчесто 64 бита

Микропроцесорот е физички сместен на основната (матична)

плоча (motherboard или амо board) Таа е печатена плоча и кај IBM

PC компатибилните сметачи е фиксирана на дното на сметачот

Освен микропроцесорот таа содржи и подножја за

проширувањена меморијата подножја за IO сериски и паралелни

порти и простор за други картички

Матичната плоча има сопствена фреквенција која од појавата на

моделот

486 DX2 е помала отколку на процесорот На пример за

Интеловите процесори на 306 GHz се користи матична плоча што

работи на само 533 MHz што е околу една шестина од тактот на

процесорот

Матичната плоча (сл 10) има многу карактеристики Следната е

верзијата на BIOS-от

Една од нив е тактот те фреквенцијата Освен тоа многу е

важен бројот на

подножјата на периферните уреди (Peripherial Component

Interconnect - PCI slots) На матичната плоча од сл 11 тие се

шесте бели подножја на левата страна

Значаен податок е и бројот на подножјата на внатрешната

меморија (memory slots) нивниот тип memory type) и

максималната меморија (maximum memory) што плочата може да

ја (носи Кај ASUS плочата мемориските слотови се трите црни

подножја долу десно

Можат да бидат од тип DDR200 266 или 333 а максималната

меморија е 3GB (3

гигабајти)

19

Една од моментално најдобрите основни плочи е ASUS P4S8X

Разликата меѓу брзината на процесорот и брзината на плочата

те на внатрешната

меморија се премостува со кеш меморијата Кеш меморијата

прави копија на

последните податоци на коишто процесорот им пришол со цел да

ги искористи во

блиска иднина доколку за тоа има потреба Таа кај постарите

модели на процесори

беше одделена од процесорите и затоа количината на кеш

меморијата требаше посебно да се назначи

Во последно време таа е составен дел на самиот процесор

Најголемиот број карактеристики на матичната плоча се всушност

сврзани со

внатрешната меморија на сметачите BIOS-от е сместен на ROM

- Read Only Memory меморија што само се чита)

(Во него се запишани сите детали за тоа од што е склопен

сметач сметачотСамиот ROM е мемориски чип со

непроменлива содржина и претставува врска меѓу

оперативниот софтвер и хардверските делови на компјутерот

Содржината може да му ја чита исклучиво микропроцесорот

20

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 4: Hardver

Како функционираат сметачите

Првата асоцијација кога ќе се спомне информатиката се

сметачите Тие се електронски уреди со универзална намена

способни истовремено да извршуваат повеќе задачи

Луѓето за меѓусебна комуникација ги користат зборовите и

броевите При

комуникацијата со сметачот овие податоци прво треба да се

преведат во електричниимпулси и сигнали

Уредите што ја овозможуваат комуникацијата на корисникот со

сметачот се викаат

влезни уреди (input devices) Еден влезен уред различните

пораки на корисникот ги

преведува во точно одредени низи ldquoимпулсrdquo и ldquoнема импулсrdquo а

потоа нив ги препраќа во сметачот

Двата најзастапени влезни уреда на сметачите се тастатурата

(keyboard) и глувчето

(mouse) Тие се најчесто поврзани со кутијата на сметачот со

помош на кабел но можатда бидат на далечинско управување

(remote control) или безжични (wireless)

Тастатурата (сл 1) се состои од четири основни групи тастери

или копчиња

4

1 алфанумерички дел Тој е мала машина за пишување Во него се

сите букви

декадните цифри интерпункциските знаци аритметичките

оператори и специјалните копчиња Shift Ctrl Alt Tab Caps Lock и

Enter

2 функциски дел сместен во линија над алфанумеричкиот Во

него се сместени

функциски копчиња F1 до F12

3 навигациски дел сместен лево или десно од алфамумеричкиот

Во него се

копчињата за движење низ текстот и

4 нумерички дел сместен на десната страна Тука се наоѓаат

сите десет цифри и

четирите аритметички операции Ако копчето Num Lock е

исклучено овој дел

станува навигациски

Тастатура со навигациски дел на левата страна и

внатрешноста на една тастатура

5

Макар што делуваат чисто механички тастатурите се мали

електронски уреди со

сопствен микропроцесор и меморија Како функционираат тие

Како прво за секое копче од тастатурата постои по едно

електрично коло низ коешто постојано тече струја

Кога копчето ќе се притисне тогаш доаѓа до промена во струјата

на неговото електрично коло

Промените на струјата се откриваат од страна на

микропроцесорот на тастатурата

Притоа се генерира број или код (Scan Code) Во суштина за

секое копче од тастатурата можат да се генерираат два вакви

кода првиот при притискање на копчето а вториот кога копчето

се отпушта

Генерираниот код се сместува во меморијата на тастатурата

Оттука тој се препраќа кон соодветната порта од каде што може

да биде прочитан од BIOS-от1 Тогаш кодот се препраќа

нанатамошна обработка а на тастатурата и се праќа

информација него да го отстрани од сопствената меморија

Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста

Вториот важен влезен уред е глувчето (сл 2) Тој е многу

полесен и поприроден заракување отколку тастатурата Ако

6

глувчето покажува на некоја наредба од лентата на алатките

(tool bar) или на некоја програма претставена со сликичка те

икона (icon) тогаш покажаната цел може да се активира Затоа

припаѓа на групата покажувачки уреди (pointing devices)

Покажувачките уреди ја намалуваат потребата од тастатурата но

никако не можат целосно да ја заменат

Глувчето се состои од мало пластично кутивче коешто на

површината најчесто има две копчиња

На долната страна има гумено топче коешто кога се лизга по

рамна површина

ги врти двата цилиндра на коишто се допира Првиот цилиндер ги

детектира движењата по хоризонтала а вториот по вертикала Со

комбинација на двете движења се добиваат координатите на

точките на екранот Двата цилиндра имаат мали метални

контактни точки Секогаш кога тие се допираат како резултат

се создава електричен сигнал Сигналот се препраќа директно

кон сметачот кадешто се преведува во точната позиција Кога

конечно ќе се притисне едно од копчињата на глувчето сигналот

се праќа и кон програмата што во тој момент е активна Тогаш

програмата ја извршува задачата којашто со глувчето била

побарана

Основниот недостаток на механичките глувчиња е тоа што бараат

беспрекорно чиста подлога (mouse pad) Во спротивно што патем

редовно се случува тие ја собират нечистотијата и стануваат

непрецизни Најдоброто решение на овој проблем се новите

оптички глувчиња (сл 3) создадени _______во 1999 година Тие

користат мала камера што прави 1500 слики во секунда Овие

глувчиња имаат мала црвена диода што емитува светлина (light-

emitting diode LED) којашто ја одбива светлината кон CMOS сензор

Оптичките глувчиња немаат подвижни делови така што многу

потешко се расипуваат

7

Затворени се така што никаква нечистотија не може да влезе во

нив Од тие причини можат да се користат без никаква подлога

Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft

Во последно време глувчето се заменува со топче-трагач

(trackball ili trackerball сл 4)

Тоа е глувче свртено наопаку така што топчето рачно се движи

со помош на

прстите Овој влезен уред често е вграден во самата тастатура

особено кај сметачите што можат да се носат (portable

computers)

Слика 4 Три различни точпиња-трагачи за персоналните сметачи

Често применуван покажувачки уред во светот се екраните

чувствителни на допир(touch screens) Овие екрани (сл 8

најдесно) ја следат позицијата на прстот или на специјално

8

светлечко пенкало (light pen) што допира одреден поим на

екранот

Следењето на позицијата се врши или со помош на притисок врз

отпорен проѕирен

материјал или со помош на прекин на вертикалниот и

хоризонталниот светлосен млаз што е пред екранот За нивното

користење не е потребна ниту обука ниту голема прецизност

така што се користат од банкоматите преку рестораните па до

апаратите за продавање карти на автобуските и железничките

станици Многу корисни се и за луѓе што не се во состојба да ги

координираат движењата па користењето на глувчето им

претставува проблем

Освен глувчето и топчето-трагач покажувачки влезни уреди се и

палките за забава (joystick) Тие се претходници на глувчињата

и се првенствено наменети за играње акциони игри Слично како

и тастатурата овие палки содржат сопствен микропроцесор и

овозможуваат да се следат движењата по x-оската и по y-оската

независно едни од други Палките се стандарден составен уред

на станиците за играње (play station)

Палките се најпогодниот влезен уред за играње

Во групата покажувачки уреди спаѓа и графичката табла

(graphics tablet) во Америка попозната како табла за

дигитализирање (digitalizing tablet) Оваа табла (сл 6) дозволува

9

пишување или цртање многу попрецизно отколку што тоа би се

направило со глувчето

Направена е од материјал којшто го чувствува притисокот на

електронско

пенкало (electronic pen) и потоа ја дигитализира нацртаната

слика

Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите

Освен графичките табли за внесување графички слики се

користат неколку различни влезни уреди Најзастапени се

скенерот (scanner) читачот на бар кодовите и читачот на

оптичките знаци (OCR = Optical Character Reader или Optical

Character Recognition)

Скенерот има стаклен прозорец под кој се наоѓа скенирачки

механизам Главата за

скенирање се движи со помош на мотор При движењето главата

ја отчитува

светлината што се одбива од малите квадратчиња на коишто се

дели хартијата Оваа светлина се рефлектира со помош на систем

од огледала и се насочува кон леќите коишто потоа светлосните

зраци ги препраќаат кон диоди коишто светлината ја преведуваат

во електрични сигнали Овие сигнали се аналогни па затоа се

преведуваат во дигитални Таа задача ја врши ADC претворувач

10

(analog-to-digital convertor) сместен во скенерот Тогаш

дигиталната информација се праќа кон програмата што ги

сместува податоците во формат соодветен за графичка или OCR

обработка

Со OCR обработката освен што се препознава дали во некое

квадратче има бела или црна боја се одредува и кој е знакот

напишан со црната боја Тогаш сликата станува текст и над него

може да се врши натамошна обработка Најпознатиот и

најприменетиот тип оптички препознавач е читачот на бар

кодовите којшто не

препознава знаци туку низи линии со променлива широчина Кај

него читањето се

врши со помош на светлечко перо (light pen)

Сите овие уреди вршат дигитализација на статичките слики За

дигитализацијата на

подижните слики се користат дигиталните камери (digital

camera)

Дигиталните камери (сл 7) функционираат на идентичен начин

како и скенерите со тоа што се восостојба да фатат голем број

слики во кус временски период Сликите се сместуваат во

долготрајна меморија што не се брише по исклучувањето на

камерата

11

Две статични и една рачна дигитална камера

Внесувањето на звукот во сметачот најчесто се врши преку

микрофон (microphone)

Притоа звукот се дигитализира со помош на звучната картичка

(sound card) којашто го прима звукот во неговиот оригинален

формат и потоа го препраќа во ADC (analog-todigitalconverter) чип

Ракувањето со дигиталните сигнали се врши со помош на

инструкциите сместени во ROM-от на сметачот

Освен наброените постојат и многу други влезни уреди од

коишто еден дел до

неодамна беа само научна фантастика Такви се звучниот

препознавач (voice

recognition) којшто освен што го дигитализира и го препознава

говорот GPS (global

positioning system) којшто со помош на фиксни сателити во

орбитата на земјата ги дава точните координати на автомобил во

којшто GPS е вграден препознавачот на отисоци на прстите

(fingerprint recognition) сензори за прибирање различни

податоци вклучувајќи и медицински и многу многу други

Обратната комуникација меѓу сметачот и луѓето е во насоката

сметач - корисник За да може електричните импулси од сметачот

да се преведат во облик разбирлив за човекот потребни се

излезните уреди (output devices)

Единствен задолжителен излезен уред на еден сметач е

мониторот (monitor) Освен

овој термин може да се најдат и термините екран (screen) или во

поново време

компјутерски прикажувач (computer display) или единица за

визуелно прикажување

12

(visual display unit) Мониторот ги прифаќа видео сигналите од

компјутерот и ги

претставува во форма на слика Последниве години стандардните

монитори се во боја за разлика од монохроматските кај коишто

алфанумеричките податоци се

претставуваат со една боја (бела црна или зелена)

За да може една слика да се прикаже на екранот прво

дигиталните сигнали се праќаат кон SVGA адаптерот (super

video graphics array adapter) којшто ги препраќа кон DAC

претворувачот (digital-to-analog converter) Адаптерите можат да

разликуваат над 250000 различни нијанси Тие имаат сопствена

меморија во којашто се сместуваат информациите за секој пиксел

(pixel) Притоа пиксел е секоја точка од една компјутерска слика

Колку е пикселот помал односно колку е поголем бројот на

пиксели во една хоризонтална и во една вертикална линија на

екранот (таканаречена резолуција на екранот) толку е

компјутерската слика појасна и поостра Адаптерот праќа сигнали

кон три електронски топа (electron guns) сместени во катодната

цевка (Cathode Ray Tube ndash CRT) Тие ги гаѓаат млазевите

електрони одговорни за трите бои црвената (Red) зелената

(Green) и сината (Blue) RGB (red green blue) разложувањето на

боите е карактеристично за сите колор телевизори Адаптерот

праќа сигнали и кон дното на CRT од каде се создаваат

електронски млазеви коишто минуваат низ метална решетка

наречена маска на сенките (shadow mask) Таа ги изострува

сликите

На крајот електроните го гаѓаат фосфорот на екранот којшто се

гасне постепено За да може да се одржи стабилна слика

фосфорот мора набргу да се реактивира Екранотобично се

освежува 60 пати во секунда

13

Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир

Со иста функција но поинаква концепција на приказот се LCD

екраните (Liquid Cristal Display screen) Тие имаат слој клетки од

течен кристал Клетките под дејство на напонот формираат

спирали коишто кога напонот станува многу голем со едниот крај

се свртуваат под агол од 90 степени Предноста на LCD во однос

на класичните монитори е тоа што се тенки не зрачат и не

произведуваат статички електрицитет Вториот чест излезен уред

се печатачите (сл 9) исто така наречени и принтери (printer)

Тие се делат на четири основни групи матрични (најчесто 9

пински и 24 (пински) термички ласерски и со млаз

14

Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз

Матричните (matrix) принтери се темелат на формирање на

знаците со помош на

иглички (pins) Знакот може да се формира или со 9 или со 24

иглички во една

вертикала Отисокот се добива кога шаблонот (матрицата) од

иглички ќе удри на лента намачакана со специјално мастило

наречено тонер Матричните те игличните принтери се бавни

но сигурни и ефтини Тие задолжително се применуваат кога

освен оригиналниот примерок треба да се добијат и неколку

копии Според тоа најсоодветни се за печатење сметки

уплатници и слично

Термичките (thermal) принтери работат на истиот принцип но

наместо отисок на

обична хартија печатењето го вршат на специјална термичка

хартија којашто се гори при контактот со игличките

Најквалитетен отисок се добива со помош на ласерските (laser)

принтери коишто

работат на принцип сличен како копир машините и по

формирањето на облиците

15

тонерот го стабилизираат (сушат) со топлина Единствен

недостаток им е високата

цена посебно кога се во боја

Принтерите со млаз (ink-jet) директно го отпуштаат тонерот

точка по точка во голем број редови Тонерот не поминува низ

термичка стабилизација така што му треба кусо време да се

осуши Принтерите со млаз најчесто се во боја Притоа бојата се

добива како комбинација на нијанси на трите основни бои црвена

(Magenta) сина (Cyan) и жолта (Yellow) Заедно со црната (blacK)

оваа комбинација на бои се вика CMYK Секоја од боите се наоѓа

во посебна кадичка под притисок (cartridge) Нивниот основен

недостаток е во тоа што мастилото во боја многу бргу им се

троши

Современите принтери сegrave повеќе ги потиснуваат плотерите

(plotter) Плотерите се

користат за цртање дводимензионални слики Користи пенкало

коешто црта

непрекинати линии Постојат две варијанти плотери Кај едните

пенкалото е ставено на шина којашто се движи од почетокот до

крајот на хартијата На самата шина пенкалото може да се движи

и лево и десно Кај вторите шината е неподвижна а хартијата е

најчесто ставена на цилиндер што постепено се врти Предноста

на плотерите не е само можноста да црта непрекинати линии

туку и цртањето на слики до А0 формат

За да се слушне дигитализираниот звук се користат звучници

(loudspeakers) Тие се

стандардна опрема не само на вообичаените персонални сметачи

туку и на малите

портабилни сметачи Можат да бидат и вградени (built-in)

посебно кај портабилните сметачи Јачината особено кај

вградените звучници се подесува софтверски Кога се

16

надворешни и динамички тогаш јачината им се подесува со

помош на потенциометар

Во списокот на влезните и на излезните уреди не беше наведен

еден важен уред за којшто може да се смета дека припаѓа и на

едната и на другата категорија

Станува збор за модемот (modem) Модемот врши претворање на

дигиталите сигнали во телефонски (модулација) и претворање на

телефонските сигнали во дигитални (демодулација) Се користи

исклучиво за препраќање на податоците на голема далечина со

помош на телефонска линија Од тие причини модемот се смета

за комуникациски уред

Сметачкиот систем работи на принципот влез 1048774 обработка 1048774

излез Оваа функција на сметачите е скриена во кутијата на

сметачот и со неа корисникот нема директен

пристап

Обработката на податоците се врши во централната

(процесорска) единица (Central Processing Unit CPU) честопати

наречена централен процесор Таа е мозокот на сметачот Сите

останати делови само воспоставуваат врска меѓу процесорот и

корисниците Централната единица ја сочинуваат контролната

(управувачка) единица (control unit) аритметичко - логичката

единица (aritnmetic locic unit ALU) и мемориски регистри

(memory registers) На централниот процесор е приклучена и

главната меморија (store) Таа ги памти податоците и ги чува

инструкциите

Контролната единица ја доведува следната наредба до главната

меморија ја декодира врши припрема за нејзино извршување и

донесува податоци од соодветната мемориска адреса Во

аритметичко - логичката единица се извршуваат сите

аритметички и логичките операции Таа е мозокот на мозокот

17

Во мемориските регистри се чуваат инструкциите редоследот по

кој тие ќе се извршуваат како и нивните мемориските адреси

Стандардните Intel Pentium процесори се направени од два тенки

слоја силикон На

првиот слој на Pentium 3 процесорите има меѓу 55 до 95 милиони

транзистори со

коишто е реализиран централниот процесор Со сегашната

брзина на развој се

очекува за петнаесет години бројот на транзистори да изнесува

19 трилиони што е

дваесет пати повеќе отколку бројот на невроните во човечкиот

мозок Вториот слој го сочинуваат 155 милиони транзистори на

главната меморија Таа е таканаречена многу брза кеш

меморија (high speed memory cache) и памти 512 KB податоци и

програмски код

Функцијата на CPU ја извршува микропроцесорот Тој е срцето

на сметачот

Реализиран е во едно или повеќе интегрални кола Наменет е за

извршување на

аритметичко - логичките процеси или за управување со текот на

податоците

Најважните два параметра на микропроцесорите се работната

фреквенција те

тактот со кој ја извршуваат обработката на елементарните

операции и битноста тедолжината на елементарните операции

Работната фреквенција на сметачите се мери во Hz (мегахерци)

Таа пред две години изнесуваше 550 MHz а сега веќе се мери во

лјадници мегахерци те гигахерци Новите Intel Pentium 4

процесори изградени со 13 микронска технологија достигнуваат

брзина од 306 GHz Должината на лементарните операции нема

18

толку големи промени Почнувајќи од процесорот 80486 а

изнесуваше 32 а сега е најчесто 64 бита

Микропроцесорот е физички сместен на основната (матична)

плоча (motherboard или амо board) Таа е печатена плоча и кај IBM

PC компатибилните сметачи е фиксирана на дното на сметачот

Освен микропроцесорот таа содржи и подножја за

проширувањена меморијата подножја за IO сериски и паралелни

порти и простор за други картички

Матичната плоча има сопствена фреквенција која од појавата на

моделот

486 DX2 е помала отколку на процесорот На пример за

Интеловите процесори на 306 GHz се користи матична плоча што

работи на само 533 MHz што е околу една шестина од тактот на

процесорот

Матичната плоча (сл 10) има многу карактеристики Следната е

верзијата на BIOS-от

Една од нив е тактот те фреквенцијата Освен тоа многу е

важен бројот на

подножјата на периферните уреди (Peripherial Component

Interconnect - PCI slots) На матичната плоча од сл 11 тие се

шесте бели подножја на левата страна

Значаен податок е и бројот на подножјата на внатрешната

меморија (memory slots) нивниот тип memory type) и

максималната меморија (maximum memory) што плочата може да

ја (носи Кај ASUS плочата мемориските слотови се трите црни

подножја долу десно

Можат да бидат од тип DDR200 266 или 333 а максималната

меморија е 3GB (3

гигабајти)

19

Една од моментално најдобрите основни плочи е ASUS P4S8X

Разликата меѓу брзината на процесорот и брзината на плочата

те на внатрешната

меморија се премостува со кеш меморијата Кеш меморијата

прави копија на

последните податоци на коишто процесорот им пришол со цел да

ги искористи во

блиска иднина доколку за тоа има потреба Таа кај постарите

модели на процесори

беше одделена од процесорите и затоа количината на кеш

меморијата требаше посебно да се назначи

Во последно време таа е составен дел на самиот процесор

Најголемиот број карактеристики на матичната плоча се всушност

сврзани со

внатрешната меморија на сметачите BIOS-от е сместен на ROM

- Read Only Memory меморија што само се чита)

(Во него се запишани сите детали за тоа од што е склопен

сметач сметачотСамиот ROM е мемориски чип со

непроменлива содржина и претставува врска меѓу

оперативниот софтвер и хардверските делови на компјутерот

Содржината може да му ја чита исклучиво микропроцесорот

20

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 5: Hardver

1 алфанумерички дел Тој е мала машина за пишување Во него се

сите букви

декадните цифри интерпункциските знаци аритметичките

оператори и специјалните копчиња Shift Ctrl Alt Tab Caps Lock и

Enter

2 функциски дел сместен во линија над алфанумеричкиот Во

него се сместени

функциски копчиња F1 до F12

3 навигациски дел сместен лево или десно од алфамумеричкиот

Во него се

копчињата за движење низ текстот и

4 нумерички дел сместен на десната страна Тука се наоѓаат

сите десет цифри и

четирите аритметички операции Ако копчето Num Lock е

исклучено овој дел

станува навигациски

Тастатура со навигациски дел на левата страна и

внатрешноста на една тастатура

5

Макар што делуваат чисто механички тастатурите се мали

електронски уреди со

сопствен микропроцесор и меморија Како функционираат тие

Како прво за секое копче од тастатурата постои по едно

електрично коло низ коешто постојано тече струја

Кога копчето ќе се притисне тогаш доаѓа до промена во струјата

на неговото електрично коло

Промените на струјата се откриваат од страна на

микропроцесорот на тастатурата

Притоа се генерира број или код (Scan Code) Во суштина за

секое копче од тастатурата можат да се генерираат два вакви

кода првиот при притискање на копчето а вториот кога копчето

се отпушта

Генерираниот код се сместува во меморијата на тастатурата

Оттука тој се препраќа кон соодветната порта од каде што може

да биде прочитан од BIOS-от1 Тогаш кодот се препраќа

нанатамошна обработка а на тастатурата и се праќа

информација него да го отстрани од сопствената меморија

Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста

Вториот важен влезен уред е глувчето (сл 2) Тој е многу

полесен и поприроден заракување отколку тастатурата Ако

6

глувчето покажува на некоја наредба од лентата на алатките

(tool bar) или на некоја програма претставена со сликичка те

икона (icon) тогаш покажаната цел може да се активира Затоа

припаѓа на групата покажувачки уреди (pointing devices)

Покажувачките уреди ја намалуваат потребата од тастатурата но

никако не можат целосно да ја заменат

Глувчето се состои од мало пластично кутивче коешто на

површината најчесто има две копчиња

На долната страна има гумено топче коешто кога се лизга по

рамна површина

ги врти двата цилиндра на коишто се допира Првиот цилиндер ги

детектира движењата по хоризонтала а вториот по вертикала Со

комбинација на двете движења се добиваат координатите на

точките на екранот Двата цилиндра имаат мали метални

контактни точки Секогаш кога тие се допираат како резултат

се создава електричен сигнал Сигналот се препраќа директно

кон сметачот кадешто се преведува во точната позиција Кога

конечно ќе се притисне едно од копчињата на глувчето сигналот

се праќа и кон програмата што во тој момент е активна Тогаш

програмата ја извршува задачата којашто со глувчето била

побарана

Основниот недостаток на механичките глувчиња е тоа што бараат

беспрекорно чиста подлога (mouse pad) Во спротивно што патем

редовно се случува тие ја собират нечистотијата и стануваат

непрецизни Најдоброто решение на овој проблем се новите

оптички глувчиња (сл 3) создадени _______во 1999 година Тие

користат мала камера што прави 1500 слики во секунда Овие

глувчиња имаат мала црвена диода што емитува светлина (light-

emitting diode LED) којашто ја одбива светлината кон CMOS сензор

Оптичките глувчиња немаат подвижни делови така што многу

потешко се расипуваат

7

Затворени се така што никаква нечистотија не може да влезе во

нив Од тие причини можат да се користат без никаква подлога

Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft

Во последно време глувчето се заменува со топче-трагач

(trackball ili trackerball сл 4)

Тоа е глувче свртено наопаку така што топчето рачно се движи

со помош на

прстите Овој влезен уред често е вграден во самата тастатура

особено кај сметачите што можат да се носат (portable

computers)

Слика 4 Три различни точпиња-трагачи за персоналните сметачи

Често применуван покажувачки уред во светот се екраните

чувствителни на допир(touch screens) Овие екрани (сл 8

најдесно) ја следат позицијата на прстот или на специјално

8

светлечко пенкало (light pen) што допира одреден поим на

екранот

Следењето на позицијата се врши или со помош на притисок врз

отпорен проѕирен

материјал или со помош на прекин на вертикалниот и

хоризонталниот светлосен млаз што е пред екранот За нивното

користење не е потребна ниту обука ниту голема прецизност

така што се користат од банкоматите преку рестораните па до

апаратите за продавање карти на автобуските и железничките

станици Многу корисни се и за луѓе што не се во состојба да ги

координираат движењата па користењето на глувчето им

претставува проблем

Освен глувчето и топчето-трагач покажувачки влезни уреди се и

палките за забава (joystick) Тие се претходници на глувчињата

и се првенствено наменети за играње акциони игри Слично како

и тастатурата овие палки содржат сопствен микропроцесор и

овозможуваат да се следат движењата по x-оската и по y-оската

независно едни од други Палките се стандарден составен уред

на станиците за играње (play station)

Палките се најпогодниот влезен уред за играње

Во групата покажувачки уреди спаѓа и графичката табла

(graphics tablet) во Америка попозната како табла за

дигитализирање (digitalizing tablet) Оваа табла (сл 6) дозволува

9

пишување или цртање многу попрецизно отколку што тоа би се

направило со глувчето

Направена е од материјал којшто го чувствува притисокот на

електронско

пенкало (electronic pen) и потоа ја дигитализира нацртаната

слика

Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите

Освен графичките табли за внесување графички слики се

користат неколку различни влезни уреди Најзастапени се

скенерот (scanner) читачот на бар кодовите и читачот на

оптичките знаци (OCR = Optical Character Reader или Optical

Character Recognition)

Скенерот има стаклен прозорец под кој се наоѓа скенирачки

механизам Главата за

скенирање се движи со помош на мотор При движењето главата

ја отчитува

светлината што се одбива од малите квадратчиња на коишто се

дели хартијата Оваа светлина се рефлектира со помош на систем

од огледала и се насочува кон леќите коишто потоа светлосните

зраци ги препраќаат кон диоди коишто светлината ја преведуваат

во електрични сигнали Овие сигнали се аналогни па затоа се

преведуваат во дигитални Таа задача ја врши ADC претворувач

10

(analog-to-digital convertor) сместен во скенерот Тогаш

дигиталната информација се праќа кон програмата што ги

сместува податоците во формат соодветен за графичка или OCR

обработка

Со OCR обработката освен што се препознава дали во некое

квадратче има бела или црна боја се одредува и кој е знакот

напишан со црната боја Тогаш сликата станува текст и над него

може да се врши натамошна обработка Најпознатиот и

најприменетиот тип оптички препознавач е читачот на бар

кодовите којшто не

препознава знаци туку низи линии со променлива широчина Кај

него читањето се

врши со помош на светлечко перо (light pen)

Сите овие уреди вршат дигитализација на статичките слики За

дигитализацијата на

подижните слики се користат дигиталните камери (digital

camera)

Дигиталните камери (сл 7) функционираат на идентичен начин

како и скенерите со тоа што се восостојба да фатат голем број

слики во кус временски период Сликите се сместуваат во

долготрајна меморија што не се брише по исклучувањето на

камерата

11

Две статични и една рачна дигитална камера

Внесувањето на звукот во сметачот најчесто се врши преку

микрофон (microphone)

Притоа звукот се дигитализира со помош на звучната картичка

(sound card) којашто го прима звукот во неговиот оригинален

формат и потоа го препраќа во ADC (analog-todigitalconverter) чип

Ракувањето со дигиталните сигнали се врши со помош на

инструкциите сместени во ROM-от на сметачот

Освен наброените постојат и многу други влезни уреди од

коишто еден дел до

неодамна беа само научна фантастика Такви се звучниот

препознавач (voice

recognition) којшто освен што го дигитализира и го препознава

говорот GPS (global

positioning system) којшто со помош на фиксни сателити во

орбитата на земјата ги дава точните координати на автомобил во

којшто GPS е вграден препознавачот на отисоци на прстите

(fingerprint recognition) сензори за прибирање различни

податоци вклучувајќи и медицински и многу многу други

Обратната комуникација меѓу сметачот и луѓето е во насоката

сметач - корисник За да може електричните импулси од сметачот

да се преведат во облик разбирлив за човекот потребни се

излезните уреди (output devices)

Единствен задолжителен излезен уред на еден сметач е

мониторот (monitor) Освен

овој термин може да се најдат и термините екран (screen) или во

поново време

компјутерски прикажувач (computer display) или единица за

визуелно прикажување

12

(visual display unit) Мониторот ги прифаќа видео сигналите од

компјутерот и ги

претставува во форма на слика Последниве години стандардните

монитори се во боја за разлика од монохроматските кај коишто

алфанумеричките податоци се

претставуваат со една боја (бела црна или зелена)

За да може една слика да се прикаже на екранот прво

дигиталните сигнали се праќаат кон SVGA адаптерот (super

video graphics array adapter) којшто ги препраќа кон DAC

претворувачот (digital-to-analog converter) Адаптерите можат да

разликуваат над 250000 различни нијанси Тие имаат сопствена

меморија во којашто се сместуваат информациите за секој пиксел

(pixel) Притоа пиксел е секоја точка од една компјутерска слика

Колку е пикселот помал односно колку е поголем бројот на

пиксели во една хоризонтална и во една вертикална линија на

екранот (таканаречена резолуција на екранот) толку е

компјутерската слика појасна и поостра Адаптерот праќа сигнали

кон три електронски топа (electron guns) сместени во катодната

цевка (Cathode Ray Tube ndash CRT) Тие ги гаѓаат млазевите

електрони одговорни за трите бои црвената (Red) зелената

(Green) и сината (Blue) RGB (red green blue) разложувањето на

боите е карактеристично за сите колор телевизори Адаптерот

праќа сигнали и кон дното на CRT од каде се создаваат

електронски млазеви коишто минуваат низ метална решетка

наречена маска на сенките (shadow mask) Таа ги изострува

сликите

На крајот електроните го гаѓаат фосфорот на екранот којшто се

гасне постепено За да може да се одржи стабилна слика

фосфорот мора набргу да се реактивира Екранотобично се

освежува 60 пати во секунда

13

Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир

Со иста функција но поинаква концепција на приказот се LCD

екраните (Liquid Cristal Display screen) Тие имаат слој клетки од

течен кристал Клетките под дејство на напонот формираат

спирали коишто кога напонот станува многу голем со едниот крај

се свртуваат под агол од 90 степени Предноста на LCD во однос

на класичните монитори е тоа што се тенки не зрачат и не

произведуваат статички електрицитет Вториот чест излезен уред

се печатачите (сл 9) исто така наречени и принтери (printer)

Тие се делат на четири основни групи матрични (најчесто 9

пински и 24 (пински) термички ласерски и со млаз

14

Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз

Матричните (matrix) принтери се темелат на формирање на

знаците со помош на

иглички (pins) Знакот може да се формира или со 9 или со 24

иглички во една

вертикала Отисокот се добива кога шаблонот (матрицата) од

иглички ќе удри на лента намачакана со специјално мастило

наречено тонер Матричните те игличните принтери се бавни

но сигурни и ефтини Тие задолжително се применуваат кога

освен оригиналниот примерок треба да се добијат и неколку

копии Според тоа најсоодветни се за печатење сметки

уплатници и слично

Термичките (thermal) принтери работат на истиот принцип но

наместо отисок на

обична хартија печатењето го вршат на специјална термичка

хартија којашто се гори при контактот со игличките

Најквалитетен отисок се добива со помош на ласерските (laser)

принтери коишто

работат на принцип сличен како копир машините и по

формирањето на облиците

15

тонерот го стабилизираат (сушат) со топлина Единствен

недостаток им е високата

цена посебно кога се во боја

Принтерите со млаз (ink-jet) директно го отпуштаат тонерот

точка по точка во голем број редови Тонерот не поминува низ

термичка стабилизација така што му треба кусо време да се

осуши Принтерите со млаз најчесто се во боја Притоа бојата се

добива како комбинација на нијанси на трите основни бои црвена

(Magenta) сина (Cyan) и жолта (Yellow) Заедно со црната (blacK)

оваа комбинација на бои се вика CMYK Секоја од боите се наоѓа

во посебна кадичка под притисок (cartridge) Нивниот основен

недостаток е во тоа што мастилото во боја многу бргу им се

троши

Современите принтери сegrave повеќе ги потиснуваат плотерите

(plotter) Плотерите се

користат за цртање дводимензионални слики Користи пенкало

коешто црта

непрекинати линии Постојат две варијанти плотери Кај едните

пенкалото е ставено на шина којашто се движи од почетокот до

крајот на хартијата На самата шина пенкалото може да се движи

и лево и десно Кај вторите шината е неподвижна а хартијата е

најчесто ставена на цилиндер што постепено се врти Предноста

на плотерите не е само можноста да црта непрекинати линии

туку и цртањето на слики до А0 формат

За да се слушне дигитализираниот звук се користат звучници

(loudspeakers) Тие се

стандардна опрема не само на вообичаените персонални сметачи

туку и на малите

портабилни сметачи Можат да бидат и вградени (built-in)

посебно кај портабилните сметачи Јачината особено кај

вградените звучници се подесува софтверски Кога се

16

надворешни и динамички тогаш јачината им се подесува со

помош на потенциометар

Во списокот на влезните и на излезните уреди не беше наведен

еден важен уред за којшто може да се смета дека припаѓа и на

едната и на другата категорија

Станува збор за модемот (modem) Модемот врши претворање на

дигиталите сигнали во телефонски (модулација) и претворање на

телефонските сигнали во дигитални (демодулација) Се користи

исклучиво за препраќање на податоците на голема далечина со

помош на телефонска линија Од тие причини модемот се смета

за комуникациски уред

Сметачкиот систем работи на принципот влез 1048774 обработка 1048774

излез Оваа функција на сметачите е скриена во кутијата на

сметачот и со неа корисникот нема директен

пристап

Обработката на податоците се врши во централната

(процесорска) единица (Central Processing Unit CPU) честопати

наречена централен процесор Таа е мозокот на сметачот Сите

останати делови само воспоставуваат врска меѓу процесорот и

корисниците Централната единица ја сочинуваат контролната

(управувачка) единица (control unit) аритметичко - логичката

единица (aritnmetic locic unit ALU) и мемориски регистри

(memory registers) На централниот процесор е приклучена и

главната меморија (store) Таа ги памти податоците и ги чува

инструкциите

Контролната единица ја доведува следната наредба до главната

меморија ја декодира врши припрема за нејзино извршување и

донесува податоци од соодветната мемориска адреса Во

аритметичко - логичката единица се извршуваат сите

аритметички и логичките операции Таа е мозокот на мозокот

17

Во мемориските регистри се чуваат инструкциите редоследот по

кој тие ќе се извршуваат како и нивните мемориските адреси

Стандардните Intel Pentium процесори се направени од два тенки

слоја силикон На

првиот слој на Pentium 3 процесорите има меѓу 55 до 95 милиони

транзистори со

коишто е реализиран централниот процесор Со сегашната

брзина на развој се

очекува за петнаесет години бројот на транзистори да изнесува

19 трилиони што е

дваесет пати повеќе отколку бројот на невроните во човечкиот

мозок Вториот слој го сочинуваат 155 милиони транзистори на

главната меморија Таа е таканаречена многу брза кеш

меморија (high speed memory cache) и памти 512 KB податоци и

програмски код

Функцијата на CPU ја извршува микропроцесорот Тој е срцето

на сметачот

Реализиран е во едно или повеќе интегрални кола Наменет е за

извршување на

аритметичко - логичките процеси или за управување со текот на

податоците

Најважните два параметра на микропроцесорите се работната

фреквенција те

тактот со кој ја извршуваат обработката на елементарните

операции и битноста тедолжината на елементарните операции

Работната фреквенција на сметачите се мери во Hz (мегахерци)

Таа пред две години изнесуваше 550 MHz а сега веќе се мери во

лјадници мегахерци те гигахерци Новите Intel Pentium 4

процесори изградени со 13 микронска технологија достигнуваат

брзина од 306 GHz Должината на лементарните операции нема

18

толку големи промени Почнувајќи од процесорот 80486 а

изнесуваше 32 а сега е најчесто 64 бита

Микропроцесорот е физички сместен на основната (матична)

плоча (motherboard или амо board) Таа е печатена плоча и кај IBM

PC компатибилните сметачи е фиксирана на дното на сметачот

Освен микропроцесорот таа содржи и подножја за

проширувањена меморијата подножја за IO сериски и паралелни

порти и простор за други картички

Матичната плоча има сопствена фреквенција која од појавата на

моделот

486 DX2 е помала отколку на процесорот На пример за

Интеловите процесори на 306 GHz се користи матична плоча што

работи на само 533 MHz што е околу една шестина од тактот на

процесорот

Матичната плоча (сл 10) има многу карактеристики Следната е

верзијата на BIOS-от

Една од нив е тактот те фреквенцијата Освен тоа многу е

важен бројот на

подножјата на периферните уреди (Peripherial Component

Interconnect - PCI slots) На матичната плоча од сл 11 тие се

шесте бели подножја на левата страна

Значаен податок е и бројот на подножјата на внатрешната

меморија (memory slots) нивниот тип memory type) и

максималната меморија (maximum memory) што плочата може да

ја (носи Кај ASUS плочата мемориските слотови се трите црни

подножја долу десно

Можат да бидат од тип DDR200 266 или 333 а максималната

меморија е 3GB (3

гигабајти)

19

Една од моментално најдобрите основни плочи е ASUS P4S8X

Разликата меѓу брзината на процесорот и брзината на плочата

те на внатрешната

меморија се премостува со кеш меморијата Кеш меморијата

прави копија на

последните податоци на коишто процесорот им пришол со цел да

ги искористи во

блиска иднина доколку за тоа има потреба Таа кај постарите

модели на процесори

беше одделена од процесорите и затоа количината на кеш

меморијата требаше посебно да се назначи

Во последно време таа е составен дел на самиот процесор

Најголемиот број карактеристики на матичната плоча се всушност

сврзани со

внатрешната меморија на сметачите BIOS-от е сместен на ROM

- Read Only Memory меморија што само се чита)

(Во него се запишани сите детали за тоа од што е склопен

сметач сметачотСамиот ROM е мемориски чип со

непроменлива содржина и претставува врска меѓу

оперативниот софтвер и хардверските делови на компјутерот

Содржината може да му ја чита исклучиво микропроцесорот

20

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 6: Hardver

Макар што делуваат чисто механички тастатурите се мали

електронски уреди со

сопствен микропроцесор и меморија Како функционираат тие

Како прво за секое копче од тастатурата постои по едно

електрично коло низ коешто постојано тече струја

Кога копчето ќе се притисне тогаш доаѓа до промена во струјата

на неговото електрично коло

Промените на струјата се откриваат од страна на

микропроцесорот на тастатурата

Притоа се генерира број или код (Scan Code) Во суштина за

секое копче од тастатурата можат да се генерираат два вакви

кода првиот при притискање на копчето а вториот кога копчето

се отпушта

Генерираниот код се сместува во меморијата на тастатурата

Оттука тој се препраќа кон соодветната порта од каде што може

да биде прочитан од BIOS-от1 Тогаш кодот се препраќа

нанатамошна обработка а на тастатурата и се праќа

информација него да го отстрани од сопствената меморија

Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста

Вториот важен влезен уред е глувчето (сл 2) Тој е многу

полесен и поприроден заракување отколку тастатурата Ако

6

глувчето покажува на некоја наредба од лентата на алатките

(tool bar) или на некоја програма претставена со сликичка те

икона (icon) тогаш покажаната цел може да се активира Затоа

припаѓа на групата покажувачки уреди (pointing devices)

Покажувачките уреди ја намалуваат потребата од тастатурата но

никако не можат целосно да ја заменат

Глувчето се состои од мало пластично кутивче коешто на

површината најчесто има две копчиња

На долната страна има гумено топче коешто кога се лизга по

рамна површина

ги врти двата цилиндра на коишто се допира Првиот цилиндер ги

детектира движењата по хоризонтала а вториот по вертикала Со

комбинација на двете движења се добиваат координатите на

точките на екранот Двата цилиндра имаат мали метални

контактни точки Секогаш кога тие се допираат како резултат

се создава електричен сигнал Сигналот се препраќа директно

кон сметачот кадешто се преведува во точната позиција Кога

конечно ќе се притисне едно од копчињата на глувчето сигналот

се праќа и кон програмата што во тој момент е активна Тогаш

програмата ја извршува задачата којашто со глувчето била

побарана

Основниот недостаток на механичките глувчиња е тоа што бараат

беспрекорно чиста подлога (mouse pad) Во спротивно што патем

редовно се случува тие ја собират нечистотијата и стануваат

непрецизни Најдоброто решение на овој проблем се новите

оптички глувчиња (сл 3) создадени _______во 1999 година Тие

користат мала камера што прави 1500 слики во секунда Овие

глувчиња имаат мала црвена диода што емитува светлина (light-

emitting diode LED) којашто ја одбива светлината кон CMOS сензор

Оптичките глувчиња немаат подвижни делови така што многу

потешко се расипуваат

7

Затворени се така што никаква нечистотија не може да влезе во

нив Од тие причини можат да се користат без никаква подлога

Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft

Во последно време глувчето се заменува со топче-трагач

(trackball ili trackerball сл 4)

Тоа е глувче свртено наопаку така што топчето рачно се движи

со помош на

прстите Овој влезен уред често е вграден во самата тастатура

особено кај сметачите што можат да се носат (portable

computers)

Слика 4 Три различни точпиња-трагачи за персоналните сметачи

Често применуван покажувачки уред во светот се екраните

чувствителни на допир(touch screens) Овие екрани (сл 8

најдесно) ја следат позицијата на прстот или на специјално

8

светлечко пенкало (light pen) што допира одреден поим на

екранот

Следењето на позицијата се врши или со помош на притисок врз

отпорен проѕирен

материјал или со помош на прекин на вертикалниот и

хоризонталниот светлосен млаз што е пред екранот За нивното

користење не е потребна ниту обука ниту голема прецизност

така што се користат од банкоматите преку рестораните па до

апаратите за продавање карти на автобуските и железничките

станици Многу корисни се и за луѓе што не се во состојба да ги

координираат движењата па користењето на глувчето им

претставува проблем

Освен глувчето и топчето-трагач покажувачки влезни уреди се и

палките за забава (joystick) Тие се претходници на глувчињата

и се првенствено наменети за играње акциони игри Слично како

и тастатурата овие палки содржат сопствен микропроцесор и

овозможуваат да се следат движењата по x-оската и по y-оската

независно едни од други Палките се стандарден составен уред

на станиците за играње (play station)

Палките се најпогодниот влезен уред за играње

Во групата покажувачки уреди спаѓа и графичката табла

(graphics tablet) во Америка попозната како табла за

дигитализирање (digitalizing tablet) Оваа табла (сл 6) дозволува

9

пишување или цртање многу попрецизно отколку што тоа би се

направило со глувчето

Направена е од материјал којшто го чувствува притисокот на

електронско

пенкало (electronic pen) и потоа ја дигитализира нацртаната

слика

Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите

Освен графичките табли за внесување графички слики се

користат неколку различни влезни уреди Најзастапени се

скенерот (scanner) читачот на бар кодовите и читачот на

оптичките знаци (OCR = Optical Character Reader или Optical

Character Recognition)

Скенерот има стаклен прозорец под кој се наоѓа скенирачки

механизам Главата за

скенирање се движи со помош на мотор При движењето главата

ја отчитува

светлината што се одбива од малите квадратчиња на коишто се

дели хартијата Оваа светлина се рефлектира со помош на систем

од огледала и се насочува кон леќите коишто потоа светлосните

зраци ги препраќаат кон диоди коишто светлината ја преведуваат

во електрични сигнали Овие сигнали се аналогни па затоа се

преведуваат во дигитални Таа задача ја врши ADC претворувач

10

(analog-to-digital convertor) сместен во скенерот Тогаш

дигиталната информација се праќа кон програмата што ги

сместува податоците во формат соодветен за графичка или OCR

обработка

Со OCR обработката освен што се препознава дали во некое

квадратче има бела или црна боја се одредува и кој е знакот

напишан со црната боја Тогаш сликата станува текст и над него

може да се врши натамошна обработка Најпознатиот и

најприменетиот тип оптички препознавач е читачот на бар

кодовите којшто не

препознава знаци туку низи линии со променлива широчина Кај

него читањето се

врши со помош на светлечко перо (light pen)

Сите овие уреди вршат дигитализација на статичките слики За

дигитализацијата на

подижните слики се користат дигиталните камери (digital

camera)

Дигиталните камери (сл 7) функционираат на идентичен начин

како и скенерите со тоа што се восостојба да фатат голем број

слики во кус временски период Сликите се сместуваат во

долготрајна меморија што не се брише по исклучувањето на

камерата

11

Две статични и една рачна дигитална камера

Внесувањето на звукот во сметачот најчесто се врши преку

микрофон (microphone)

Притоа звукот се дигитализира со помош на звучната картичка

(sound card) којашто го прима звукот во неговиот оригинален

формат и потоа го препраќа во ADC (analog-todigitalconverter) чип

Ракувањето со дигиталните сигнали се врши со помош на

инструкциите сместени во ROM-от на сметачот

Освен наброените постојат и многу други влезни уреди од

коишто еден дел до

неодамна беа само научна фантастика Такви се звучниот

препознавач (voice

recognition) којшто освен што го дигитализира и го препознава

говорот GPS (global

positioning system) којшто со помош на фиксни сателити во

орбитата на земјата ги дава точните координати на автомобил во

којшто GPS е вграден препознавачот на отисоци на прстите

(fingerprint recognition) сензори за прибирање различни

податоци вклучувајќи и медицински и многу многу други

Обратната комуникација меѓу сметачот и луѓето е во насоката

сметач - корисник За да може електричните импулси од сметачот

да се преведат во облик разбирлив за човекот потребни се

излезните уреди (output devices)

Единствен задолжителен излезен уред на еден сметач е

мониторот (monitor) Освен

овој термин може да се најдат и термините екран (screen) или во

поново време

компјутерски прикажувач (computer display) или единица за

визуелно прикажување

12

(visual display unit) Мониторот ги прифаќа видео сигналите од

компјутерот и ги

претставува во форма на слика Последниве години стандардните

монитори се во боја за разлика од монохроматските кај коишто

алфанумеричките податоци се

претставуваат со една боја (бела црна или зелена)

За да може една слика да се прикаже на екранот прво

дигиталните сигнали се праќаат кон SVGA адаптерот (super

video graphics array adapter) којшто ги препраќа кон DAC

претворувачот (digital-to-analog converter) Адаптерите можат да

разликуваат над 250000 различни нијанси Тие имаат сопствена

меморија во којашто се сместуваат информациите за секој пиксел

(pixel) Притоа пиксел е секоја точка од една компјутерска слика

Колку е пикселот помал односно колку е поголем бројот на

пиксели во една хоризонтална и во една вертикална линија на

екранот (таканаречена резолуција на екранот) толку е

компјутерската слика појасна и поостра Адаптерот праќа сигнали

кон три електронски топа (electron guns) сместени во катодната

цевка (Cathode Ray Tube ndash CRT) Тие ги гаѓаат млазевите

електрони одговорни за трите бои црвената (Red) зелената

(Green) и сината (Blue) RGB (red green blue) разложувањето на

боите е карактеристично за сите колор телевизори Адаптерот

праќа сигнали и кон дното на CRT од каде се создаваат

електронски млазеви коишто минуваат низ метална решетка

наречена маска на сенките (shadow mask) Таа ги изострува

сликите

На крајот електроните го гаѓаат фосфорот на екранот којшто се

гасне постепено За да може да се одржи стабилна слика

фосфорот мора набргу да се реактивира Екранотобично се

освежува 60 пати во секунда

13

Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир

Со иста функција но поинаква концепција на приказот се LCD

екраните (Liquid Cristal Display screen) Тие имаат слој клетки од

течен кристал Клетките под дејство на напонот формираат

спирали коишто кога напонот станува многу голем со едниот крај

се свртуваат под агол од 90 степени Предноста на LCD во однос

на класичните монитори е тоа што се тенки не зрачат и не

произведуваат статички електрицитет Вториот чест излезен уред

се печатачите (сл 9) исто така наречени и принтери (printer)

Тие се делат на четири основни групи матрични (најчесто 9

пински и 24 (пински) термички ласерски и со млаз

14

Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз

Матричните (matrix) принтери се темелат на формирање на

знаците со помош на

иглички (pins) Знакот може да се формира или со 9 или со 24

иглички во една

вертикала Отисокот се добива кога шаблонот (матрицата) од

иглички ќе удри на лента намачакана со специјално мастило

наречено тонер Матричните те игличните принтери се бавни

но сигурни и ефтини Тие задолжително се применуваат кога

освен оригиналниот примерок треба да се добијат и неколку

копии Според тоа најсоодветни се за печатење сметки

уплатници и слично

Термичките (thermal) принтери работат на истиот принцип но

наместо отисок на

обична хартија печатењето го вршат на специјална термичка

хартија којашто се гори при контактот со игличките

Најквалитетен отисок се добива со помош на ласерските (laser)

принтери коишто

работат на принцип сличен како копир машините и по

формирањето на облиците

15

тонерот го стабилизираат (сушат) со топлина Единствен

недостаток им е високата

цена посебно кога се во боја

Принтерите со млаз (ink-jet) директно го отпуштаат тонерот

точка по точка во голем број редови Тонерот не поминува низ

термичка стабилизација така што му треба кусо време да се

осуши Принтерите со млаз најчесто се во боја Притоа бојата се

добива како комбинација на нијанси на трите основни бои црвена

(Magenta) сина (Cyan) и жолта (Yellow) Заедно со црната (blacK)

оваа комбинација на бои се вика CMYK Секоја од боите се наоѓа

во посебна кадичка под притисок (cartridge) Нивниот основен

недостаток е во тоа што мастилото во боја многу бргу им се

троши

Современите принтери сegrave повеќе ги потиснуваат плотерите

(plotter) Плотерите се

користат за цртање дводимензионални слики Користи пенкало

коешто црта

непрекинати линии Постојат две варијанти плотери Кај едните

пенкалото е ставено на шина којашто се движи од почетокот до

крајот на хартијата На самата шина пенкалото може да се движи

и лево и десно Кај вторите шината е неподвижна а хартијата е

најчесто ставена на цилиндер што постепено се врти Предноста

на плотерите не е само можноста да црта непрекинати линии

туку и цртањето на слики до А0 формат

За да се слушне дигитализираниот звук се користат звучници

(loudspeakers) Тие се

стандардна опрема не само на вообичаените персонални сметачи

туку и на малите

портабилни сметачи Можат да бидат и вградени (built-in)

посебно кај портабилните сметачи Јачината особено кај

вградените звучници се подесува софтверски Кога се

16

надворешни и динамички тогаш јачината им се подесува со

помош на потенциометар

Во списокот на влезните и на излезните уреди не беше наведен

еден важен уред за којшто може да се смета дека припаѓа и на

едната и на другата категорија

Станува збор за модемот (modem) Модемот врши претворање на

дигиталите сигнали во телефонски (модулација) и претворање на

телефонските сигнали во дигитални (демодулација) Се користи

исклучиво за препраќање на податоците на голема далечина со

помош на телефонска линија Од тие причини модемот се смета

за комуникациски уред

Сметачкиот систем работи на принципот влез 1048774 обработка 1048774

излез Оваа функција на сметачите е скриена во кутијата на

сметачот и со неа корисникот нема директен

пристап

Обработката на податоците се врши во централната

(процесорска) единица (Central Processing Unit CPU) честопати

наречена централен процесор Таа е мозокот на сметачот Сите

останати делови само воспоставуваат врска меѓу процесорот и

корисниците Централната единица ја сочинуваат контролната

(управувачка) единица (control unit) аритметичко - логичката

единица (aritnmetic locic unit ALU) и мемориски регистри

(memory registers) На централниот процесор е приклучена и

главната меморија (store) Таа ги памти податоците и ги чува

инструкциите

Контролната единица ја доведува следната наредба до главната

меморија ја декодира врши припрема за нејзино извршување и

донесува податоци од соодветната мемориска адреса Во

аритметичко - логичката единица се извршуваат сите

аритметички и логичките операции Таа е мозокот на мозокот

17

Во мемориските регистри се чуваат инструкциите редоследот по

кој тие ќе се извршуваат како и нивните мемориските адреси

Стандардните Intel Pentium процесори се направени од два тенки

слоја силикон На

првиот слој на Pentium 3 процесорите има меѓу 55 до 95 милиони

транзистори со

коишто е реализиран централниот процесор Со сегашната

брзина на развој се

очекува за петнаесет години бројот на транзистори да изнесува

19 трилиони што е

дваесет пати повеќе отколку бројот на невроните во човечкиот

мозок Вториот слој го сочинуваат 155 милиони транзистори на

главната меморија Таа е таканаречена многу брза кеш

меморија (high speed memory cache) и памти 512 KB податоци и

програмски код

Функцијата на CPU ја извршува микропроцесорот Тој е срцето

на сметачот

Реализиран е во едно или повеќе интегрални кола Наменет е за

извршување на

аритметичко - логичките процеси или за управување со текот на

податоците

Најважните два параметра на микропроцесорите се работната

фреквенција те

тактот со кој ја извршуваат обработката на елементарните

операции и битноста тедолжината на елементарните операции

Работната фреквенција на сметачите се мери во Hz (мегахерци)

Таа пред две години изнесуваше 550 MHz а сега веќе се мери во

лјадници мегахерци те гигахерци Новите Intel Pentium 4

процесори изградени со 13 микронска технологија достигнуваат

брзина од 306 GHz Должината на лементарните операции нема

18

толку големи промени Почнувајќи од процесорот 80486 а

изнесуваше 32 а сега е најчесто 64 бита

Микропроцесорот е физички сместен на основната (матична)

плоча (motherboard или амо board) Таа е печатена плоча и кај IBM

PC компатибилните сметачи е фиксирана на дното на сметачот

Освен микропроцесорот таа содржи и подножја за

проширувањена меморијата подножја за IO сериски и паралелни

порти и простор за други картички

Матичната плоча има сопствена фреквенција која од појавата на

моделот

486 DX2 е помала отколку на процесорот На пример за

Интеловите процесори на 306 GHz се користи матична плоча што

работи на само 533 MHz што е околу една шестина од тактот на

процесорот

Матичната плоча (сл 10) има многу карактеристики Следната е

верзијата на BIOS-от

Една од нив е тактот те фреквенцијата Освен тоа многу е

важен бројот на

подножјата на периферните уреди (Peripherial Component

Interconnect - PCI slots) На матичната плоча од сл 11 тие се

шесте бели подножја на левата страна

Значаен податок е и бројот на подножјата на внатрешната

меморија (memory slots) нивниот тип memory type) и

максималната меморија (maximum memory) што плочата може да

ја (носи Кај ASUS плочата мемориските слотови се трите црни

подножја долу десно

Можат да бидат од тип DDR200 266 или 333 а максималната

меморија е 3GB (3

гигабајти)

19

Една од моментално најдобрите основни плочи е ASUS P4S8X

Разликата меѓу брзината на процесорот и брзината на плочата

те на внатрешната

меморија се премостува со кеш меморијата Кеш меморијата

прави копија на

последните податоци на коишто процесорот им пришол со цел да

ги искористи во

блиска иднина доколку за тоа има потреба Таа кај постарите

модели на процесори

беше одделена од процесорите и затоа количината на кеш

меморијата требаше посебно да се назначи

Во последно време таа е составен дел на самиот процесор

Најголемиот број карактеристики на матичната плоча се всушност

сврзани со

внатрешната меморија на сметачите BIOS-от е сместен на ROM

- Read Only Memory меморија што само се чита)

(Во него се запишани сите детали за тоа од што е склопен

сметач сметачотСамиот ROM е мемориски чип со

непроменлива содржина и претставува врска меѓу

оперативниот софтвер и хардверските делови на компјутерот

Содржината може да му ја чита исклучиво микропроцесорот

20

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 7: Hardver

глувчето покажува на некоја наредба од лентата на алатките

(tool bar) или на некоја програма претставена со сликичка те

икона (icon) тогаш покажаната цел може да се активира Затоа

припаѓа на групата покажувачки уреди (pointing devices)

Покажувачките уреди ја намалуваат потребата од тастатурата но

никако не можат целосно да ја заменат

Глувчето се состои од мало пластично кутивче коешто на

површината најчесто има две копчиња

На долната страна има гумено топче коешто кога се лизга по

рамна површина

ги врти двата цилиндра на коишто се допира Првиот цилиндер ги

детектира движењата по хоризонтала а вториот по вертикала Со

комбинација на двете движења се добиваат координатите на

точките на екранот Двата цилиндра имаат мали метални

контактни точки Секогаш кога тие се допираат како резултат

се создава електричен сигнал Сигналот се препраќа директно

кон сметачот кадешто се преведува во точната позиција Кога

конечно ќе се притисне едно од копчињата на глувчето сигналот

се праќа и кон програмата што во тој момент е активна Тогаш

програмата ја извршува задачата којашто со глувчето била

побарана

Основниот недостаток на механичките глувчиња е тоа што бараат

беспрекорно чиста подлога (mouse pad) Во спротивно што патем

редовно се случува тие ја собират нечистотијата и стануваат

непрецизни Најдоброто решение на овој проблем се новите

оптички глувчиња (сл 3) создадени _______во 1999 година Тие

користат мала камера што прави 1500 слики во секунда Овие

глувчиња имаат мала црвена диода што емитува светлина (light-

emitting diode LED) којашто ја одбива светлината кон CMOS сензор

Оптичките глувчиња немаат подвижни делови така што многу

потешко се расипуваат

7

Затворени се така што никаква нечистотија не може да влезе во

нив Од тие причини можат да се користат без никаква подлога

Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft

Во последно време глувчето се заменува со топче-трагач

(trackball ili trackerball сл 4)

Тоа е глувче свртено наопаку така што топчето рачно се движи

со помош на

прстите Овој влезен уред често е вграден во самата тастатура

особено кај сметачите што можат да се носат (portable

computers)

Слика 4 Три различни точпиња-трагачи за персоналните сметачи

Често применуван покажувачки уред во светот се екраните

чувствителни на допир(touch screens) Овие екрани (сл 8

најдесно) ја следат позицијата на прстот или на специјално

8

светлечко пенкало (light pen) што допира одреден поим на

екранот

Следењето на позицијата се врши или со помош на притисок врз

отпорен проѕирен

материјал или со помош на прекин на вертикалниот и

хоризонталниот светлосен млаз што е пред екранот За нивното

користење не е потребна ниту обука ниту голема прецизност

така што се користат од банкоматите преку рестораните па до

апаратите за продавање карти на автобуските и железничките

станици Многу корисни се и за луѓе што не се во состојба да ги

координираат движењата па користењето на глувчето им

претставува проблем

Освен глувчето и топчето-трагач покажувачки влезни уреди се и

палките за забава (joystick) Тие се претходници на глувчињата

и се првенствено наменети за играње акциони игри Слично како

и тастатурата овие палки содржат сопствен микропроцесор и

овозможуваат да се следат движењата по x-оската и по y-оската

независно едни од други Палките се стандарден составен уред

на станиците за играње (play station)

Палките се најпогодниот влезен уред за играње

Во групата покажувачки уреди спаѓа и графичката табла

(graphics tablet) во Америка попозната како табла за

дигитализирање (digitalizing tablet) Оваа табла (сл 6) дозволува

9

пишување или цртање многу попрецизно отколку што тоа би се

направило со глувчето

Направена е од материјал којшто го чувствува притисокот на

електронско

пенкало (electronic pen) и потоа ја дигитализира нацртаната

слика

Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите

Освен графичките табли за внесување графички слики се

користат неколку различни влезни уреди Најзастапени се

скенерот (scanner) читачот на бар кодовите и читачот на

оптичките знаци (OCR = Optical Character Reader или Optical

Character Recognition)

Скенерот има стаклен прозорец под кој се наоѓа скенирачки

механизам Главата за

скенирање се движи со помош на мотор При движењето главата

ја отчитува

светлината што се одбива од малите квадратчиња на коишто се

дели хартијата Оваа светлина се рефлектира со помош на систем

од огледала и се насочува кон леќите коишто потоа светлосните

зраци ги препраќаат кон диоди коишто светлината ја преведуваат

во електрични сигнали Овие сигнали се аналогни па затоа се

преведуваат во дигитални Таа задача ја врши ADC претворувач

10

(analog-to-digital convertor) сместен во скенерот Тогаш

дигиталната информација се праќа кон програмата што ги

сместува податоците во формат соодветен за графичка или OCR

обработка

Со OCR обработката освен што се препознава дали во некое

квадратче има бела или црна боја се одредува и кој е знакот

напишан со црната боја Тогаш сликата станува текст и над него

може да се врши натамошна обработка Најпознатиот и

најприменетиот тип оптички препознавач е читачот на бар

кодовите којшто не

препознава знаци туку низи линии со променлива широчина Кај

него читањето се

врши со помош на светлечко перо (light pen)

Сите овие уреди вршат дигитализација на статичките слики За

дигитализацијата на

подижните слики се користат дигиталните камери (digital

camera)

Дигиталните камери (сл 7) функционираат на идентичен начин

како и скенерите со тоа што се восостојба да фатат голем број

слики во кус временски период Сликите се сместуваат во

долготрајна меморија што не се брише по исклучувањето на

камерата

11

Две статични и една рачна дигитална камера

Внесувањето на звукот во сметачот најчесто се врши преку

микрофон (microphone)

Притоа звукот се дигитализира со помош на звучната картичка

(sound card) којашто го прима звукот во неговиот оригинален

формат и потоа го препраќа во ADC (analog-todigitalconverter) чип

Ракувањето со дигиталните сигнали се врши со помош на

инструкциите сместени во ROM-от на сметачот

Освен наброените постојат и многу други влезни уреди од

коишто еден дел до

неодамна беа само научна фантастика Такви се звучниот

препознавач (voice

recognition) којшто освен што го дигитализира и го препознава

говорот GPS (global

positioning system) којшто со помош на фиксни сателити во

орбитата на земјата ги дава точните координати на автомобил во

којшто GPS е вграден препознавачот на отисоци на прстите

(fingerprint recognition) сензори за прибирање различни

податоци вклучувајќи и медицински и многу многу други

Обратната комуникација меѓу сметачот и луѓето е во насоката

сметач - корисник За да може електричните импулси од сметачот

да се преведат во облик разбирлив за човекот потребни се

излезните уреди (output devices)

Единствен задолжителен излезен уред на еден сметач е

мониторот (monitor) Освен

овој термин може да се најдат и термините екран (screen) или во

поново време

компјутерски прикажувач (computer display) или единица за

визуелно прикажување

12

(visual display unit) Мониторот ги прифаќа видео сигналите од

компјутерот и ги

претставува во форма на слика Последниве години стандардните

монитори се во боја за разлика од монохроматските кај коишто

алфанумеричките податоци се

претставуваат со една боја (бела црна или зелена)

За да може една слика да се прикаже на екранот прво

дигиталните сигнали се праќаат кон SVGA адаптерот (super

video graphics array adapter) којшто ги препраќа кон DAC

претворувачот (digital-to-analog converter) Адаптерите можат да

разликуваат над 250000 различни нијанси Тие имаат сопствена

меморија во којашто се сместуваат информациите за секој пиксел

(pixel) Притоа пиксел е секоја точка од една компјутерска слика

Колку е пикселот помал односно колку е поголем бројот на

пиксели во една хоризонтална и во една вертикална линија на

екранот (таканаречена резолуција на екранот) толку е

компјутерската слика појасна и поостра Адаптерот праќа сигнали

кон три електронски топа (electron guns) сместени во катодната

цевка (Cathode Ray Tube ndash CRT) Тие ги гаѓаат млазевите

електрони одговорни за трите бои црвената (Red) зелената

(Green) и сината (Blue) RGB (red green blue) разложувањето на

боите е карактеристично за сите колор телевизори Адаптерот

праќа сигнали и кон дното на CRT од каде се создаваат

електронски млазеви коишто минуваат низ метална решетка

наречена маска на сенките (shadow mask) Таа ги изострува

сликите

На крајот електроните го гаѓаат фосфорот на екранот којшто се

гасне постепено За да може да се одржи стабилна слика

фосфорот мора набргу да се реактивира Екранотобично се

освежува 60 пати во секунда

13

Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир

Со иста функција но поинаква концепција на приказот се LCD

екраните (Liquid Cristal Display screen) Тие имаат слој клетки од

течен кристал Клетките под дејство на напонот формираат

спирали коишто кога напонот станува многу голем со едниот крај

се свртуваат под агол од 90 степени Предноста на LCD во однос

на класичните монитори е тоа што се тенки не зрачат и не

произведуваат статички електрицитет Вториот чест излезен уред

се печатачите (сл 9) исто така наречени и принтери (printer)

Тие се делат на четири основни групи матрични (најчесто 9

пински и 24 (пински) термички ласерски и со млаз

14

Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз

Матричните (matrix) принтери се темелат на формирање на

знаците со помош на

иглички (pins) Знакот може да се формира или со 9 или со 24

иглички во една

вертикала Отисокот се добива кога шаблонот (матрицата) од

иглички ќе удри на лента намачакана со специјално мастило

наречено тонер Матричните те игличните принтери се бавни

но сигурни и ефтини Тие задолжително се применуваат кога

освен оригиналниот примерок треба да се добијат и неколку

копии Според тоа најсоодветни се за печатење сметки

уплатници и слично

Термичките (thermal) принтери работат на истиот принцип но

наместо отисок на

обична хартија печатењето го вршат на специјална термичка

хартија којашто се гори при контактот со игличките

Најквалитетен отисок се добива со помош на ласерските (laser)

принтери коишто

работат на принцип сличен како копир машините и по

формирањето на облиците

15

тонерот го стабилизираат (сушат) со топлина Единствен

недостаток им е високата

цена посебно кога се во боја

Принтерите со млаз (ink-jet) директно го отпуштаат тонерот

точка по точка во голем број редови Тонерот не поминува низ

термичка стабилизација така што му треба кусо време да се

осуши Принтерите со млаз најчесто се во боја Притоа бојата се

добива како комбинација на нијанси на трите основни бои црвена

(Magenta) сина (Cyan) и жолта (Yellow) Заедно со црната (blacK)

оваа комбинација на бои се вика CMYK Секоја од боите се наоѓа

во посебна кадичка под притисок (cartridge) Нивниот основен

недостаток е во тоа што мастилото во боја многу бргу им се

троши

Современите принтери сegrave повеќе ги потиснуваат плотерите

(plotter) Плотерите се

користат за цртање дводимензионални слики Користи пенкало

коешто црта

непрекинати линии Постојат две варијанти плотери Кај едните

пенкалото е ставено на шина којашто се движи од почетокот до

крајот на хартијата На самата шина пенкалото може да се движи

и лево и десно Кај вторите шината е неподвижна а хартијата е

најчесто ставена на цилиндер што постепено се врти Предноста

на плотерите не е само можноста да црта непрекинати линии

туку и цртањето на слики до А0 формат

За да се слушне дигитализираниот звук се користат звучници

(loudspeakers) Тие се

стандардна опрема не само на вообичаените персонални сметачи

туку и на малите

портабилни сметачи Можат да бидат и вградени (built-in)

посебно кај портабилните сметачи Јачината особено кај

вградените звучници се подесува софтверски Кога се

16

надворешни и динамички тогаш јачината им се подесува со

помош на потенциометар

Во списокот на влезните и на излезните уреди не беше наведен

еден важен уред за којшто може да се смета дека припаѓа и на

едната и на другата категорија

Станува збор за модемот (modem) Модемот врши претворање на

дигиталите сигнали во телефонски (модулација) и претворање на

телефонските сигнали во дигитални (демодулација) Се користи

исклучиво за препраќање на податоците на голема далечина со

помош на телефонска линија Од тие причини модемот се смета

за комуникациски уред

Сметачкиот систем работи на принципот влез 1048774 обработка 1048774

излез Оваа функција на сметачите е скриена во кутијата на

сметачот и со неа корисникот нема директен

пристап

Обработката на податоците се врши во централната

(процесорска) единица (Central Processing Unit CPU) честопати

наречена централен процесор Таа е мозокот на сметачот Сите

останати делови само воспоставуваат врска меѓу процесорот и

корисниците Централната единица ја сочинуваат контролната

(управувачка) единица (control unit) аритметичко - логичката

единица (aritnmetic locic unit ALU) и мемориски регистри

(memory registers) На централниот процесор е приклучена и

главната меморија (store) Таа ги памти податоците и ги чува

инструкциите

Контролната единица ја доведува следната наредба до главната

меморија ја декодира врши припрема за нејзино извршување и

донесува податоци од соодветната мемориска адреса Во

аритметичко - логичката единица се извршуваат сите

аритметички и логичките операции Таа е мозокот на мозокот

17

Во мемориските регистри се чуваат инструкциите редоследот по

кој тие ќе се извршуваат како и нивните мемориските адреси

Стандардните Intel Pentium процесори се направени од два тенки

слоја силикон На

првиот слој на Pentium 3 процесорите има меѓу 55 до 95 милиони

транзистори со

коишто е реализиран централниот процесор Со сегашната

брзина на развој се

очекува за петнаесет години бројот на транзистори да изнесува

19 трилиони што е

дваесет пати повеќе отколку бројот на невроните во човечкиот

мозок Вториот слој го сочинуваат 155 милиони транзистори на

главната меморија Таа е таканаречена многу брза кеш

меморија (high speed memory cache) и памти 512 KB податоци и

програмски код

Функцијата на CPU ја извршува микропроцесорот Тој е срцето

на сметачот

Реализиран е во едно или повеќе интегрални кола Наменет е за

извршување на

аритметичко - логичките процеси или за управување со текот на

податоците

Најважните два параметра на микропроцесорите се работната

фреквенција те

тактот со кој ја извршуваат обработката на елементарните

операции и битноста тедолжината на елементарните операции

Работната фреквенција на сметачите се мери во Hz (мегахерци)

Таа пред две години изнесуваше 550 MHz а сега веќе се мери во

лјадници мегахерци те гигахерци Новите Intel Pentium 4

процесори изградени со 13 микронска технологија достигнуваат

брзина од 306 GHz Должината на лементарните операции нема

18

толку големи промени Почнувајќи од процесорот 80486 а

изнесуваше 32 а сега е најчесто 64 бита

Микропроцесорот е физички сместен на основната (матична)

плоча (motherboard или амо board) Таа е печатена плоча и кај IBM

PC компатибилните сметачи е фиксирана на дното на сметачот

Освен микропроцесорот таа содржи и подножја за

проширувањена меморијата подножја за IO сериски и паралелни

порти и простор за други картички

Матичната плоча има сопствена фреквенција која од појавата на

моделот

486 DX2 е помала отколку на процесорот На пример за

Интеловите процесори на 306 GHz се користи матична плоча што

работи на само 533 MHz што е околу една шестина од тактот на

процесорот

Матичната плоча (сл 10) има многу карактеристики Следната е

верзијата на BIOS-от

Една од нив е тактот те фреквенцијата Освен тоа многу е

важен бројот на

подножјата на периферните уреди (Peripherial Component

Interconnect - PCI slots) На матичната плоча од сл 11 тие се

шесте бели подножја на левата страна

Значаен податок е и бројот на подножјата на внатрешната

меморија (memory slots) нивниот тип memory type) и

максималната меморија (maximum memory) што плочата може да

ја (носи Кај ASUS плочата мемориските слотови се трите црни

подножја долу десно

Можат да бидат од тип DDR200 266 или 333 а максималната

меморија е 3GB (3

гигабајти)

19

Една од моментално најдобрите основни плочи е ASUS P4S8X

Разликата меѓу брзината на процесорот и брзината на плочата

те на внатрешната

меморија се премостува со кеш меморијата Кеш меморијата

прави копија на

последните податоци на коишто процесорот им пришол со цел да

ги искористи во

блиска иднина доколку за тоа има потреба Таа кај постарите

модели на процесори

беше одделена од процесорите и затоа количината на кеш

меморијата требаше посебно да се назначи

Во последно време таа е составен дел на самиот процесор

Најголемиот број карактеристики на матичната плоча се всушност

сврзани со

внатрешната меморија на сметачите BIOS-от е сместен на ROM

- Read Only Memory меморија што само се чита)

(Во него се запишани сите детали за тоа од што е склопен

сметач сметачотСамиот ROM е мемориски чип со

непроменлива содржина и претставува врска меѓу

оперативниот софтвер и хардверските делови на компјутерот

Содржината може да му ја чита исклучиво микропроцесорот

20

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 8: Hardver

Затворени се така што никаква нечистотија не може да влезе во

нив Од тие причини можат да се користат без никаква подлога

Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft

Во последно време глувчето се заменува со топче-трагач

(trackball ili trackerball сл 4)

Тоа е глувче свртено наопаку така што топчето рачно се движи

со помош на

прстите Овој влезен уред често е вграден во самата тастатура

особено кај сметачите што можат да се носат (portable

computers)

Слика 4 Три различни точпиња-трагачи за персоналните сметачи

Често применуван покажувачки уред во светот се екраните

чувствителни на допир(touch screens) Овие екрани (сл 8

најдесно) ја следат позицијата на прстот или на специјално

8

светлечко пенкало (light pen) што допира одреден поим на

екранот

Следењето на позицијата се врши или со помош на притисок врз

отпорен проѕирен

материјал или со помош на прекин на вертикалниот и

хоризонталниот светлосен млаз што е пред екранот За нивното

користење не е потребна ниту обука ниту голема прецизност

така што се користат од банкоматите преку рестораните па до

апаратите за продавање карти на автобуските и железничките

станици Многу корисни се и за луѓе што не се во состојба да ги

координираат движењата па користењето на глувчето им

претставува проблем

Освен глувчето и топчето-трагач покажувачки влезни уреди се и

палките за забава (joystick) Тие се претходници на глувчињата

и се првенствено наменети за играње акциони игри Слично како

и тастатурата овие палки содржат сопствен микропроцесор и

овозможуваат да се следат движењата по x-оската и по y-оската

независно едни од други Палките се стандарден составен уред

на станиците за играње (play station)

Палките се најпогодниот влезен уред за играње

Во групата покажувачки уреди спаѓа и графичката табла

(graphics tablet) во Америка попозната како табла за

дигитализирање (digitalizing tablet) Оваа табла (сл 6) дозволува

9

пишување или цртање многу попрецизно отколку што тоа би се

направило со глувчето

Направена е од материјал којшто го чувствува притисокот на

електронско

пенкало (electronic pen) и потоа ја дигитализира нацртаната

слика

Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите

Освен графичките табли за внесување графички слики се

користат неколку различни влезни уреди Најзастапени се

скенерот (scanner) читачот на бар кодовите и читачот на

оптичките знаци (OCR = Optical Character Reader или Optical

Character Recognition)

Скенерот има стаклен прозорец под кој се наоѓа скенирачки

механизам Главата за

скенирање се движи со помош на мотор При движењето главата

ја отчитува

светлината што се одбива од малите квадратчиња на коишто се

дели хартијата Оваа светлина се рефлектира со помош на систем

од огледала и се насочува кон леќите коишто потоа светлосните

зраци ги препраќаат кон диоди коишто светлината ја преведуваат

во електрични сигнали Овие сигнали се аналогни па затоа се

преведуваат во дигитални Таа задача ја врши ADC претворувач

10

(analog-to-digital convertor) сместен во скенерот Тогаш

дигиталната информација се праќа кон програмата што ги

сместува податоците во формат соодветен за графичка или OCR

обработка

Со OCR обработката освен што се препознава дали во некое

квадратче има бела или црна боја се одредува и кој е знакот

напишан со црната боја Тогаш сликата станува текст и над него

може да се врши натамошна обработка Најпознатиот и

најприменетиот тип оптички препознавач е читачот на бар

кодовите којшто не

препознава знаци туку низи линии со променлива широчина Кај

него читањето се

врши со помош на светлечко перо (light pen)

Сите овие уреди вршат дигитализација на статичките слики За

дигитализацијата на

подижните слики се користат дигиталните камери (digital

camera)

Дигиталните камери (сл 7) функционираат на идентичен начин

како и скенерите со тоа што се восостојба да фатат голем број

слики во кус временски период Сликите се сместуваат во

долготрајна меморија што не се брише по исклучувањето на

камерата

11

Две статични и една рачна дигитална камера

Внесувањето на звукот во сметачот најчесто се врши преку

микрофон (microphone)

Притоа звукот се дигитализира со помош на звучната картичка

(sound card) којашто го прима звукот во неговиот оригинален

формат и потоа го препраќа во ADC (analog-todigitalconverter) чип

Ракувањето со дигиталните сигнали се врши со помош на

инструкциите сместени во ROM-от на сметачот

Освен наброените постојат и многу други влезни уреди од

коишто еден дел до

неодамна беа само научна фантастика Такви се звучниот

препознавач (voice

recognition) којшто освен што го дигитализира и го препознава

говорот GPS (global

positioning system) којшто со помош на фиксни сателити во

орбитата на земјата ги дава точните координати на автомобил во

којшто GPS е вграден препознавачот на отисоци на прстите

(fingerprint recognition) сензори за прибирање различни

податоци вклучувајќи и медицински и многу многу други

Обратната комуникација меѓу сметачот и луѓето е во насоката

сметач - корисник За да може електричните импулси од сметачот

да се преведат во облик разбирлив за човекот потребни се

излезните уреди (output devices)

Единствен задолжителен излезен уред на еден сметач е

мониторот (monitor) Освен

овој термин може да се најдат и термините екран (screen) или во

поново време

компјутерски прикажувач (computer display) или единица за

визуелно прикажување

12

(visual display unit) Мониторот ги прифаќа видео сигналите од

компјутерот и ги

претставува во форма на слика Последниве години стандардните

монитори се во боја за разлика од монохроматските кај коишто

алфанумеричките податоци се

претставуваат со една боја (бела црна или зелена)

За да може една слика да се прикаже на екранот прво

дигиталните сигнали се праќаат кон SVGA адаптерот (super

video graphics array adapter) којшто ги препраќа кон DAC

претворувачот (digital-to-analog converter) Адаптерите можат да

разликуваат над 250000 различни нијанси Тие имаат сопствена

меморија во којашто се сместуваат информациите за секој пиксел

(pixel) Притоа пиксел е секоја точка од една компјутерска слика

Колку е пикселот помал односно колку е поголем бројот на

пиксели во една хоризонтална и во една вертикална линија на

екранот (таканаречена резолуција на екранот) толку е

компјутерската слика појасна и поостра Адаптерот праќа сигнали

кон три електронски топа (electron guns) сместени во катодната

цевка (Cathode Ray Tube ndash CRT) Тие ги гаѓаат млазевите

електрони одговорни за трите бои црвената (Red) зелената

(Green) и сината (Blue) RGB (red green blue) разложувањето на

боите е карактеристично за сите колор телевизори Адаптерот

праќа сигнали и кон дното на CRT од каде се создаваат

електронски млазеви коишто минуваат низ метална решетка

наречена маска на сенките (shadow mask) Таа ги изострува

сликите

На крајот електроните го гаѓаат фосфорот на екранот којшто се

гасне постепено За да може да се одржи стабилна слика

фосфорот мора набргу да се реактивира Екранотобично се

освежува 60 пати во секунда

13

Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир

Со иста функција но поинаква концепција на приказот се LCD

екраните (Liquid Cristal Display screen) Тие имаат слој клетки од

течен кристал Клетките под дејство на напонот формираат

спирали коишто кога напонот станува многу голем со едниот крај

се свртуваат под агол од 90 степени Предноста на LCD во однос

на класичните монитори е тоа што се тенки не зрачат и не

произведуваат статички електрицитет Вториот чест излезен уред

се печатачите (сл 9) исто така наречени и принтери (printer)

Тие се делат на четири основни групи матрични (најчесто 9

пински и 24 (пински) термички ласерски и со млаз

14

Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз

Матричните (matrix) принтери се темелат на формирање на

знаците со помош на

иглички (pins) Знакот може да се формира или со 9 или со 24

иглички во една

вертикала Отисокот се добива кога шаблонот (матрицата) од

иглички ќе удри на лента намачакана со специјално мастило

наречено тонер Матричните те игличните принтери се бавни

но сигурни и ефтини Тие задолжително се применуваат кога

освен оригиналниот примерок треба да се добијат и неколку

копии Според тоа најсоодветни се за печатење сметки

уплатници и слично

Термичките (thermal) принтери работат на истиот принцип но

наместо отисок на

обична хартија печатењето го вршат на специјална термичка

хартија којашто се гори при контактот со игличките

Најквалитетен отисок се добива со помош на ласерските (laser)

принтери коишто

работат на принцип сличен како копир машините и по

формирањето на облиците

15

тонерот го стабилизираат (сушат) со топлина Единствен

недостаток им е високата

цена посебно кога се во боја

Принтерите со млаз (ink-jet) директно го отпуштаат тонерот

точка по точка во голем број редови Тонерот не поминува низ

термичка стабилизација така што му треба кусо време да се

осуши Принтерите со млаз најчесто се во боја Притоа бојата се

добива како комбинација на нијанси на трите основни бои црвена

(Magenta) сина (Cyan) и жолта (Yellow) Заедно со црната (blacK)

оваа комбинација на бои се вика CMYK Секоја од боите се наоѓа

во посебна кадичка под притисок (cartridge) Нивниот основен

недостаток е во тоа што мастилото во боја многу бргу им се

троши

Современите принтери сegrave повеќе ги потиснуваат плотерите

(plotter) Плотерите се

користат за цртање дводимензионални слики Користи пенкало

коешто црта

непрекинати линии Постојат две варијанти плотери Кај едните

пенкалото е ставено на шина којашто се движи од почетокот до

крајот на хартијата На самата шина пенкалото може да се движи

и лево и десно Кај вторите шината е неподвижна а хартијата е

најчесто ставена на цилиндер што постепено се врти Предноста

на плотерите не е само можноста да црта непрекинати линии

туку и цртањето на слики до А0 формат

За да се слушне дигитализираниот звук се користат звучници

(loudspeakers) Тие се

стандардна опрема не само на вообичаените персонални сметачи

туку и на малите

портабилни сметачи Можат да бидат и вградени (built-in)

посебно кај портабилните сметачи Јачината особено кај

вградените звучници се подесува софтверски Кога се

16

надворешни и динамички тогаш јачината им се подесува со

помош на потенциометар

Во списокот на влезните и на излезните уреди не беше наведен

еден важен уред за којшто може да се смета дека припаѓа и на

едната и на другата категорија

Станува збор за модемот (modem) Модемот врши претворање на

дигиталите сигнали во телефонски (модулација) и претворање на

телефонските сигнали во дигитални (демодулација) Се користи

исклучиво за препраќање на податоците на голема далечина со

помош на телефонска линија Од тие причини модемот се смета

за комуникациски уред

Сметачкиот систем работи на принципот влез 1048774 обработка 1048774

излез Оваа функција на сметачите е скриена во кутијата на

сметачот и со неа корисникот нема директен

пристап

Обработката на податоците се врши во централната

(процесорска) единица (Central Processing Unit CPU) честопати

наречена централен процесор Таа е мозокот на сметачот Сите

останати делови само воспоставуваат врска меѓу процесорот и

корисниците Централната единица ја сочинуваат контролната

(управувачка) единица (control unit) аритметичко - логичката

единица (aritnmetic locic unit ALU) и мемориски регистри

(memory registers) На централниот процесор е приклучена и

главната меморија (store) Таа ги памти податоците и ги чува

инструкциите

Контролната единица ја доведува следната наредба до главната

меморија ја декодира врши припрема за нејзино извршување и

донесува податоци од соодветната мемориска адреса Во

аритметичко - логичката единица се извршуваат сите

аритметички и логичките операции Таа е мозокот на мозокот

17

Во мемориските регистри се чуваат инструкциите редоследот по

кој тие ќе се извршуваат како и нивните мемориските адреси

Стандардните Intel Pentium процесори се направени од два тенки

слоја силикон На

првиот слој на Pentium 3 процесорите има меѓу 55 до 95 милиони

транзистори со

коишто е реализиран централниот процесор Со сегашната

брзина на развој се

очекува за петнаесет години бројот на транзистори да изнесува

19 трилиони што е

дваесет пати повеќе отколку бројот на невроните во човечкиот

мозок Вториот слој го сочинуваат 155 милиони транзистори на

главната меморија Таа е таканаречена многу брза кеш

меморија (high speed memory cache) и памти 512 KB податоци и

програмски код

Функцијата на CPU ја извршува микропроцесорот Тој е срцето

на сметачот

Реализиран е во едно или повеќе интегрални кола Наменет е за

извршување на

аритметичко - логичките процеси или за управување со текот на

податоците

Најважните два параметра на микропроцесорите се работната

фреквенција те

тактот со кој ја извршуваат обработката на елементарните

операции и битноста тедолжината на елементарните операции

Работната фреквенција на сметачите се мери во Hz (мегахерци)

Таа пред две години изнесуваше 550 MHz а сега веќе се мери во

лјадници мегахерци те гигахерци Новите Intel Pentium 4

процесори изградени со 13 микронска технологија достигнуваат

брзина од 306 GHz Должината на лементарните операции нема

18

толку големи промени Почнувајќи од процесорот 80486 а

изнесуваше 32 а сега е најчесто 64 бита

Микропроцесорот е физички сместен на основната (матична)

плоча (motherboard или амо board) Таа е печатена плоча и кај IBM

PC компатибилните сметачи е фиксирана на дното на сметачот

Освен микропроцесорот таа содржи и подножја за

проширувањена меморијата подножја за IO сериски и паралелни

порти и простор за други картички

Матичната плоча има сопствена фреквенција која од појавата на

моделот

486 DX2 е помала отколку на процесорот На пример за

Интеловите процесори на 306 GHz се користи матична плоча што

работи на само 533 MHz што е околу една шестина од тактот на

процесорот

Матичната плоча (сл 10) има многу карактеристики Следната е

верзијата на BIOS-от

Една од нив е тактот те фреквенцијата Освен тоа многу е

важен бројот на

подножјата на периферните уреди (Peripherial Component

Interconnect - PCI slots) На матичната плоча од сл 11 тие се

шесте бели подножја на левата страна

Значаен податок е и бројот на подножјата на внатрешната

меморија (memory slots) нивниот тип memory type) и

максималната меморија (maximum memory) што плочата може да

ја (носи Кај ASUS плочата мемориските слотови се трите црни

подножја долу десно

Можат да бидат од тип DDR200 266 или 333 а максималната

меморија е 3GB (3

гигабајти)

19

Една од моментално најдобрите основни плочи е ASUS P4S8X

Разликата меѓу брзината на процесорот и брзината на плочата

те на внатрешната

меморија се премостува со кеш меморијата Кеш меморијата

прави копија на

последните податоци на коишто процесорот им пришол со цел да

ги искористи во

блиска иднина доколку за тоа има потреба Таа кај постарите

модели на процесори

беше одделена од процесорите и затоа количината на кеш

меморијата требаше посебно да се назначи

Во последно време таа е составен дел на самиот процесор

Најголемиот број карактеристики на матичната плоча се всушност

сврзани со

внатрешната меморија на сметачите BIOS-от е сместен на ROM

- Read Only Memory меморија што само се чита)

(Во него се запишани сите детали за тоа од што е склопен

сметач сметачотСамиот ROM е мемориски чип со

непроменлива содржина и претставува врска меѓу

оперативниот софтвер и хардверските делови на компјутерот

Содржината може да му ја чита исклучиво микропроцесорот

20

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 9: Hardver

светлечко пенкало (light pen) што допира одреден поим на

екранот

Следењето на позицијата се врши или со помош на притисок врз

отпорен проѕирен

материјал или со помош на прекин на вертикалниот и

хоризонталниот светлосен млаз што е пред екранот За нивното

користење не е потребна ниту обука ниту голема прецизност

така што се користат од банкоматите преку рестораните па до

апаратите за продавање карти на автобуските и железничките

станици Многу корисни се и за луѓе што не се во состојба да ги

координираат движењата па користењето на глувчето им

претставува проблем

Освен глувчето и топчето-трагач покажувачки влезни уреди се и

палките за забава (joystick) Тие се претходници на глувчињата

и се првенствено наменети за играње акциони игри Слично како

и тастатурата овие палки содржат сопствен микропроцесор и

овозможуваат да се следат движењата по x-оската и по y-оската

независно едни од други Палките се стандарден составен уред

на станиците за играње (play station)

Палките се најпогодниот влезен уред за играње

Во групата покажувачки уреди спаѓа и графичката табла

(graphics tablet) во Америка попозната како табла за

дигитализирање (digitalizing tablet) Оваа табла (сл 6) дозволува

9

пишување или цртање многу попрецизно отколку што тоа би се

направило со глувчето

Направена е од материјал којшто го чувствува притисокот на

електронско

пенкало (electronic pen) и потоа ја дигитализира нацртаната

слика

Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите

Освен графичките табли за внесување графички слики се

користат неколку различни влезни уреди Најзастапени се

скенерот (scanner) читачот на бар кодовите и читачот на

оптичките знаци (OCR = Optical Character Reader или Optical

Character Recognition)

Скенерот има стаклен прозорец под кој се наоѓа скенирачки

механизам Главата за

скенирање се движи со помош на мотор При движењето главата

ја отчитува

светлината што се одбива од малите квадратчиња на коишто се

дели хартијата Оваа светлина се рефлектира со помош на систем

од огледала и се насочува кон леќите коишто потоа светлосните

зраци ги препраќаат кон диоди коишто светлината ја преведуваат

во електрични сигнали Овие сигнали се аналогни па затоа се

преведуваат во дигитални Таа задача ја врши ADC претворувач

10

(analog-to-digital convertor) сместен во скенерот Тогаш

дигиталната информација се праќа кон програмата што ги

сместува податоците во формат соодветен за графичка или OCR

обработка

Со OCR обработката освен што се препознава дали во некое

квадратче има бела или црна боја се одредува и кој е знакот

напишан со црната боја Тогаш сликата станува текст и над него

може да се врши натамошна обработка Најпознатиот и

најприменетиот тип оптички препознавач е читачот на бар

кодовите којшто не

препознава знаци туку низи линии со променлива широчина Кај

него читањето се

врши со помош на светлечко перо (light pen)

Сите овие уреди вршат дигитализација на статичките слики За

дигитализацијата на

подижните слики се користат дигиталните камери (digital

camera)

Дигиталните камери (сл 7) функционираат на идентичен начин

како и скенерите со тоа што се восостојба да фатат голем број

слики во кус временски период Сликите се сместуваат во

долготрајна меморија што не се брише по исклучувањето на

камерата

11

Две статични и една рачна дигитална камера

Внесувањето на звукот во сметачот најчесто се врши преку

микрофон (microphone)

Притоа звукот се дигитализира со помош на звучната картичка

(sound card) којашто го прима звукот во неговиот оригинален

формат и потоа го препраќа во ADC (analog-todigitalconverter) чип

Ракувањето со дигиталните сигнали се врши со помош на

инструкциите сместени во ROM-от на сметачот

Освен наброените постојат и многу други влезни уреди од

коишто еден дел до

неодамна беа само научна фантастика Такви се звучниот

препознавач (voice

recognition) којшто освен што го дигитализира и го препознава

говорот GPS (global

positioning system) којшто со помош на фиксни сателити во

орбитата на земјата ги дава точните координати на автомобил во

којшто GPS е вграден препознавачот на отисоци на прстите

(fingerprint recognition) сензори за прибирање различни

податоци вклучувајќи и медицински и многу многу други

Обратната комуникација меѓу сметачот и луѓето е во насоката

сметач - корисник За да може електричните импулси од сметачот

да се преведат во облик разбирлив за човекот потребни се

излезните уреди (output devices)

Единствен задолжителен излезен уред на еден сметач е

мониторот (monitor) Освен

овој термин може да се најдат и термините екран (screen) или во

поново време

компјутерски прикажувач (computer display) или единица за

визуелно прикажување

12

(visual display unit) Мониторот ги прифаќа видео сигналите од

компјутерот и ги

претставува во форма на слика Последниве години стандардните

монитори се во боја за разлика од монохроматските кај коишто

алфанумеричките податоци се

претставуваат со една боја (бела црна или зелена)

За да може една слика да се прикаже на екранот прво

дигиталните сигнали се праќаат кон SVGA адаптерот (super

video graphics array adapter) којшто ги препраќа кон DAC

претворувачот (digital-to-analog converter) Адаптерите можат да

разликуваат над 250000 различни нијанси Тие имаат сопствена

меморија во којашто се сместуваат информациите за секој пиксел

(pixel) Притоа пиксел е секоја точка од една компјутерска слика

Колку е пикселот помал односно колку е поголем бројот на

пиксели во една хоризонтална и во една вертикална линија на

екранот (таканаречена резолуција на екранот) толку е

компјутерската слика појасна и поостра Адаптерот праќа сигнали

кон три електронски топа (electron guns) сместени во катодната

цевка (Cathode Ray Tube ndash CRT) Тие ги гаѓаат млазевите

електрони одговорни за трите бои црвената (Red) зелената

(Green) и сината (Blue) RGB (red green blue) разложувањето на

боите е карактеристично за сите колор телевизори Адаптерот

праќа сигнали и кон дното на CRT од каде се создаваат

електронски млазеви коишто минуваат низ метална решетка

наречена маска на сенките (shadow mask) Таа ги изострува

сликите

На крајот електроните го гаѓаат фосфорот на екранот којшто се

гасне постепено За да може да се одржи стабилна слика

фосфорот мора набргу да се реактивира Екранотобично се

освежува 60 пати во секунда

13

Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир

Со иста функција но поинаква концепција на приказот се LCD

екраните (Liquid Cristal Display screen) Тие имаат слој клетки од

течен кристал Клетките под дејство на напонот формираат

спирали коишто кога напонот станува многу голем со едниот крај

се свртуваат под агол од 90 степени Предноста на LCD во однос

на класичните монитори е тоа што се тенки не зрачат и не

произведуваат статички електрицитет Вториот чест излезен уред

се печатачите (сл 9) исто така наречени и принтери (printer)

Тие се делат на четири основни групи матрични (најчесто 9

пински и 24 (пински) термички ласерски и со млаз

14

Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз

Матричните (matrix) принтери се темелат на формирање на

знаците со помош на

иглички (pins) Знакот може да се формира или со 9 или со 24

иглички во една

вертикала Отисокот се добива кога шаблонот (матрицата) од

иглички ќе удри на лента намачакана со специјално мастило

наречено тонер Матричните те игличните принтери се бавни

но сигурни и ефтини Тие задолжително се применуваат кога

освен оригиналниот примерок треба да се добијат и неколку

копии Според тоа најсоодветни се за печатење сметки

уплатници и слично

Термичките (thermal) принтери работат на истиот принцип но

наместо отисок на

обична хартија печатењето го вршат на специјална термичка

хартија којашто се гори при контактот со игличките

Најквалитетен отисок се добива со помош на ласерските (laser)

принтери коишто

работат на принцип сличен како копир машините и по

формирањето на облиците

15

тонерот го стабилизираат (сушат) со топлина Единствен

недостаток им е високата

цена посебно кога се во боја

Принтерите со млаз (ink-jet) директно го отпуштаат тонерот

точка по точка во голем број редови Тонерот не поминува низ

термичка стабилизација така што му треба кусо време да се

осуши Принтерите со млаз најчесто се во боја Притоа бојата се

добива како комбинација на нијанси на трите основни бои црвена

(Magenta) сина (Cyan) и жолта (Yellow) Заедно со црната (blacK)

оваа комбинација на бои се вика CMYK Секоја од боите се наоѓа

во посебна кадичка под притисок (cartridge) Нивниот основен

недостаток е во тоа што мастилото во боја многу бргу им се

троши

Современите принтери сegrave повеќе ги потиснуваат плотерите

(plotter) Плотерите се

користат за цртање дводимензионални слики Користи пенкало

коешто црта

непрекинати линии Постојат две варијанти плотери Кај едните

пенкалото е ставено на шина којашто се движи од почетокот до

крајот на хартијата На самата шина пенкалото може да се движи

и лево и десно Кај вторите шината е неподвижна а хартијата е

најчесто ставена на цилиндер што постепено се врти Предноста

на плотерите не е само можноста да црта непрекинати линии

туку и цртањето на слики до А0 формат

За да се слушне дигитализираниот звук се користат звучници

(loudspeakers) Тие се

стандардна опрема не само на вообичаените персонални сметачи

туку и на малите

портабилни сметачи Можат да бидат и вградени (built-in)

посебно кај портабилните сметачи Јачината особено кај

вградените звучници се подесува софтверски Кога се

16

надворешни и динамички тогаш јачината им се подесува со

помош на потенциометар

Во списокот на влезните и на излезните уреди не беше наведен

еден важен уред за којшто може да се смета дека припаѓа и на

едната и на другата категорија

Станува збор за модемот (modem) Модемот врши претворање на

дигиталите сигнали во телефонски (модулација) и претворање на

телефонските сигнали во дигитални (демодулација) Се користи

исклучиво за препраќање на податоците на голема далечина со

помош на телефонска линија Од тие причини модемот се смета

за комуникациски уред

Сметачкиот систем работи на принципот влез 1048774 обработка 1048774

излез Оваа функција на сметачите е скриена во кутијата на

сметачот и со неа корисникот нема директен

пристап

Обработката на податоците се врши во централната

(процесорска) единица (Central Processing Unit CPU) честопати

наречена централен процесор Таа е мозокот на сметачот Сите

останати делови само воспоставуваат врска меѓу процесорот и

корисниците Централната единица ја сочинуваат контролната

(управувачка) единица (control unit) аритметичко - логичката

единица (aritnmetic locic unit ALU) и мемориски регистри

(memory registers) На централниот процесор е приклучена и

главната меморија (store) Таа ги памти податоците и ги чува

инструкциите

Контролната единица ја доведува следната наредба до главната

меморија ја декодира врши припрема за нејзино извршување и

донесува податоци од соодветната мемориска адреса Во

аритметичко - логичката единица се извршуваат сите

аритметички и логичките операции Таа е мозокот на мозокот

17

Во мемориските регистри се чуваат инструкциите редоследот по

кој тие ќе се извршуваат како и нивните мемориските адреси

Стандардните Intel Pentium процесори се направени од два тенки

слоја силикон На

првиот слој на Pentium 3 процесорите има меѓу 55 до 95 милиони

транзистори со

коишто е реализиран централниот процесор Со сегашната

брзина на развој се

очекува за петнаесет години бројот на транзистори да изнесува

19 трилиони што е

дваесет пати повеќе отколку бројот на невроните во човечкиот

мозок Вториот слој го сочинуваат 155 милиони транзистори на

главната меморија Таа е таканаречена многу брза кеш

меморија (high speed memory cache) и памти 512 KB податоци и

програмски код

Функцијата на CPU ја извршува микропроцесорот Тој е срцето

на сметачот

Реализиран е во едно или повеќе интегрални кола Наменет е за

извршување на

аритметичко - логичките процеси или за управување со текот на

податоците

Најважните два параметра на микропроцесорите се работната

фреквенција те

тактот со кој ја извршуваат обработката на елементарните

операции и битноста тедолжината на елементарните операции

Работната фреквенција на сметачите се мери во Hz (мегахерци)

Таа пред две години изнесуваше 550 MHz а сега веќе се мери во

лјадници мегахерци те гигахерци Новите Intel Pentium 4

процесори изградени со 13 микронска технологија достигнуваат

брзина од 306 GHz Должината на лементарните операции нема

18

толку големи промени Почнувајќи од процесорот 80486 а

изнесуваше 32 а сега е најчесто 64 бита

Микропроцесорот е физички сместен на основната (матична)

плоча (motherboard или амо board) Таа е печатена плоча и кај IBM

PC компатибилните сметачи е фиксирана на дното на сметачот

Освен микропроцесорот таа содржи и подножја за

проширувањена меморијата подножја за IO сериски и паралелни

порти и простор за други картички

Матичната плоча има сопствена фреквенција која од појавата на

моделот

486 DX2 е помала отколку на процесорот На пример за

Интеловите процесори на 306 GHz се користи матична плоча што

работи на само 533 MHz што е околу една шестина од тактот на

процесорот

Матичната плоча (сл 10) има многу карактеристики Следната е

верзијата на BIOS-от

Една од нив е тактот те фреквенцијата Освен тоа многу е

важен бројот на

подножјата на периферните уреди (Peripherial Component

Interconnect - PCI slots) На матичната плоча од сл 11 тие се

шесте бели подножја на левата страна

Значаен податок е и бројот на подножјата на внатрешната

меморија (memory slots) нивниот тип memory type) и

максималната меморија (maximum memory) што плочата може да

ја (носи Кај ASUS плочата мемориските слотови се трите црни

подножја долу десно

Можат да бидат од тип DDR200 266 или 333 а максималната

меморија е 3GB (3

гигабајти)

19

Една од моментално најдобрите основни плочи е ASUS P4S8X

Разликата меѓу брзината на процесорот и брзината на плочата

те на внатрешната

меморија се премостува со кеш меморијата Кеш меморијата

прави копија на

последните податоци на коишто процесорот им пришол со цел да

ги искористи во

блиска иднина доколку за тоа има потреба Таа кај постарите

модели на процесори

беше одделена од процесорите и затоа количината на кеш

меморијата требаше посебно да се назначи

Во последно време таа е составен дел на самиот процесор

Најголемиот број карактеристики на матичната плоча се всушност

сврзани со

внатрешната меморија на сметачите BIOS-от е сместен на ROM

- Read Only Memory меморија што само се чита)

(Во него се запишани сите детали за тоа од што е склопен

сметач сметачотСамиот ROM е мемориски чип со

непроменлива содржина и претставува врска меѓу

оперативниот софтвер и хардверските делови на компјутерот

Содржината може да му ја чита исклучиво микропроцесорот

20

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 10: Hardver

пишување или цртање многу попрецизно отколку што тоа би се

направило со глувчето

Направена е од материјал којшто го чувствува притисокот на

електронско

пенкало (electronic pen) и потоа ја дигитализира нацртаната

слика

Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите

Освен графичките табли за внесување графички слики се

користат неколку различни влезни уреди Најзастапени се

скенерот (scanner) читачот на бар кодовите и читачот на

оптичките знаци (OCR = Optical Character Reader или Optical

Character Recognition)

Скенерот има стаклен прозорец под кој се наоѓа скенирачки

механизам Главата за

скенирање се движи со помош на мотор При движењето главата

ја отчитува

светлината што се одбива од малите квадратчиња на коишто се

дели хартијата Оваа светлина се рефлектира со помош на систем

од огледала и се насочува кон леќите коишто потоа светлосните

зраци ги препраќаат кон диоди коишто светлината ја преведуваат

во електрични сигнали Овие сигнали се аналогни па затоа се

преведуваат во дигитални Таа задача ја врши ADC претворувач

10

(analog-to-digital convertor) сместен во скенерот Тогаш

дигиталната информација се праќа кон програмата што ги

сместува податоците во формат соодветен за графичка или OCR

обработка

Со OCR обработката освен што се препознава дали во некое

квадратче има бела или црна боја се одредува и кој е знакот

напишан со црната боја Тогаш сликата станува текст и над него

може да се врши натамошна обработка Најпознатиот и

најприменетиот тип оптички препознавач е читачот на бар

кодовите којшто не

препознава знаци туку низи линии со променлива широчина Кај

него читањето се

врши со помош на светлечко перо (light pen)

Сите овие уреди вршат дигитализација на статичките слики За

дигитализацијата на

подижните слики се користат дигиталните камери (digital

camera)

Дигиталните камери (сл 7) функционираат на идентичен начин

како и скенерите со тоа што се восостојба да фатат голем број

слики во кус временски период Сликите се сместуваат во

долготрајна меморија што не се брише по исклучувањето на

камерата

11

Две статични и една рачна дигитална камера

Внесувањето на звукот во сметачот најчесто се врши преку

микрофон (microphone)

Притоа звукот се дигитализира со помош на звучната картичка

(sound card) којашто го прима звукот во неговиот оригинален

формат и потоа го препраќа во ADC (analog-todigitalconverter) чип

Ракувањето со дигиталните сигнали се врши со помош на

инструкциите сместени во ROM-от на сметачот

Освен наброените постојат и многу други влезни уреди од

коишто еден дел до

неодамна беа само научна фантастика Такви се звучниот

препознавач (voice

recognition) којшто освен што го дигитализира и го препознава

говорот GPS (global

positioning system) којшто со помош на фиксни сателити во

орбитата на земјата ги дава точните координати на автомобил во

којшто GPS е вграден препознавачот на отисоци на прстите

(fingerprint recognition) сензори за прибирање различни

податоци вклучувајќи и медицински и многу многу други

Обратната комуникација меѓу сметачот и луѓето е во насоката

сметач - корисник За да може електричните импулси од сметачот

да се преведат во облик разбирлив за човекот потребни се

излезните уреди (output devices)

Единствен задолжителен излезен уред на еден сметач е

мониторот (monitor) Освен

овој термин може да се најдат и термините екран (screen) или во

поново време

компјутерски прикажувач (computer display) или единица за

визуелно прикажување

12

(visual display unit) Мониторот ги прифаќа видео сигналите од

компјутерот и ги

претставува во форма на слика Последниве години стандардните

монитори се во боја за разлика од монохроматските кај коишто

алфанумеричките податоци се

претставуваат со една боја (бела црна или зелена)

За да може една слика да се прикаже на екранот прво

дигиталните сигнали се праќаат кон SVGA адаптерот (super

video graphics array adapter) којшто ги препраќа кон DAC

претворувачот (digital-to-analog converter) Адаптерите можат да

разликуваат над 250000 различни нијанси Тие имаат сопствена

меморија во којашто се сместуваат информациите за секој пиксел

(pixel) Притоа пиксел е секоја точка од една компјутерска слика

Колку е пикселот помал односно колку е поголем бројот на

пиксели во една хоризонтална и во една вертикална линија на

екранот (таканаречена резолуција на екранот) толку е

компјутерската слика појасна и поостра Адаптерот праќа сигнали

кон три електронски топа (electron guns) сместени во катодната

цевка (Cathode Ray Tube ndash CRT) Тие ги гаѓаат млазевите

електрони одговорни за трите бои црвената (Red) зелената

(Green) и сината (Blue) RGB (red green blue) разложувањето на

боите е карактеристично за сите колор телевизори Адаптерот

праќа сигнали и кон дното на CRT од каде се создаваат

електронски млазеви коишто минуваат низ метална решетка

наречена маска на сенките (shadow mask) Таа ги изострува

сликите

На крајот електроните го гаѓаат фосфорот на екранот којшто се

гасне постепено За да може да се одржи стабилна слика

фосфорот мора набргу да се реактивира Екранотобично се

освежува 60 пати во секунда

13

Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир

Со иста функција но поинаква концепција на приказот се LCD

екраните (Liquid Cristal Display screen) Тие имаат слој клетки од

течен кристал Клетките под дејство на напонот формираат

спирали коишто кога напонот станува многу голем со едниот крај

се свртуваат под агол од 90 степени Предноста на LCD во однос

на класичните монитори е тоа што се тенки не зрачат и не

произведуваат статички електрицитет Вториот чест излезен уред

се печатачите (сл 9) исто така наречени и принтери (printer)

Тие се делат на четири основни групи матрични (најчесто 9

пински и 24 (пински) термички ласерски и со млаз

14

Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз

Матричните (matrix) принтери се темелат на формирање на

знаците со помош на

иглички (pins) Знакот може да се формира или со 9 или со 24

иглички во една

вертикала Отисокот се добива кога шаблонот (матрицата) од

иглички ќе удри на лента намачакана со специјално мастило

наречено тонер Матричните те игличните принтери се бавни

но сигурни и ефтини Тие задолжително се применуваат кога

освен оригиналниот примерок треба да се добијат и неколку

копии Според тоа најсоодветни се за печатење сметки

уплатници и слично

Термичките (thermal) принтери работат на истиот принцип но

наместо отисок на

обична хартија печатењето го вршат на специјална термичка

хартија којашто се гори при контактот со игличките

Најквалитетен отисок се добива со помош на ласерските (laser)

принтери коишто

работат на принцип сличен како копир машините и по

формирањето на облиците

15

тонерот го стабилизираат (сушат) со топлина Единствен

недостаток им е високата

цена посебно кога се во боја

Принтерите со млаз (ink-jet) директно го отпуштаат тонерот

точка по точка во голем број редови Тонерот не поминува низ

термичка стабилизација така што му треба кусо време да се

осуши Принтерите со млаз најчесто се во боја Притоа бојата се

добива како комбинација на нијанси на трите основни бои црвена

(Magenta) сина (Cyan) и жолта (Yellow) Заедно со црната (blacK)

оваа комбинација на бои се вика CMYK Секоја од боите се наоѓа

во посебна кадичка под притисок (cartridge) Нивниот основен

недостаток е во тоа што мастилото во боја многу бргу им се

троши

Современите принтери сegrave повеќе ги потиснуваат плотерите

(plotter) Плотерите се

користат за цртање дводимензионални слики Користи пенкало

коешто црта

непрекинати линии Постојат две варијанти плотери Кај едните

пенкалото е ставено на шина којашто се движи од почетокот до

крајот на хартијата На самата шина пенкалото може да се движи

и лево и десно Кај вторите шината е неподвижна а хартијата е

најчесто ставена на цилиндер што постепено се врти Предноста

на плотерите не е само можноста да црта непрекинати линии

туку и цртањето на слики до А0 формат

За да се слушне дигитализираниот звук се користат звучници

(loudspeakers) Тие се

стандардна опрема не само на вообичаените персонални сметачи

туку и на малите

портабилни сметачи Можат да бидат и вградени (built-in)

посебно кај портабилните сметачи Јачината особено кај

вградените звучници се подесува софтверски Кога се

16

надворешни и динамички тогаш јачината им се подесува со

помош на потенциометар

Во списокот на влезните и на излезните уреди не беше наведен

еден важен уред за којшто може да се смета дека припаѓа и на

едната и на другата категорија

Станува збор за модемот (modem) Модемот врши претворање на

дигиталите сигнали во телефонски (модулација) и претворање на

телефонските сигнали во дигитални (демодулација) Се користи

исклучиво за препраќање на податоците на голема далечина со

помош на телефонска линија Од тие причини модемот се смета

за комуникациски уред

Сметачкиот систем работи на принципот влез 1048774 обработка 1048774

излез Оваа функција на сметачите е скриена во кутијата на

сметачот и со неа корисникот нема директен

пристап

Обработката на податоците се врши во централната

(процесорска) единица (Central Processing Unit CPU) честопати

наречена централен процесор Таа е мозокот на сметачот Сите

останати делови само воспоставуваат врска меѓу процесорот и

корисниците Централната единица ја сочинуваат контролната

(управувачка) единица (control unit) аритметичко - логичката

единица (aritnmetic locic unit ALU) и мемориски регистри

(memory registers) На централниот процесор е приклучена и

главната меморија (store) Таа ги памти податоците и ги чува

инструкциите

Контролната единица ја доведува следната наредба до главната

меморија ја декодира врши припрема за нејзино извршување и

донесува податоци од соодветната мемориска адреса Во

аритметичко - логичката единица се извршуваат сите

аритметички и логичките операции Таа е мозокот на мозокот

17

Во мемориските регистри се чуваат инструкциите редоследот по

кој тие ќе се извршуваат како и нивните мемориските адреси

Стандардните Intel Pentium процесори се направени од два тенки

слоја силикон На

првиот слој на Pentium 3 процесорите има меѓу 55 до 95 милиони

транзистори со

коишто е реализиран централниот процесор Со сегашната

брзина на развој се

очекува за петнаесет години бројот на транзистори да изнесува

19 трилиони што е

дваесет пати повеќе отколку бројот на невроните во човечкиот

мозок Вториот слој го сочинуваат 155 милиони транзистори на

главната меморија Таа е таканаречена многу брза кеш

меморија (high speed memory cache) и памти 512 KB податоци и

програмски код

Функцијата на CPU ја извршува микропроцесорот Тој е срцето

на сметачот

Реализиран е во едно или повеќе интегрални кола Наменет е за

извршување на

аритметичко - логичките процеси или за управување со текот на

податоците

Најважните два параметра на микропроцесорите се работната

фреквенција те

тактот со кој ја извршуваат обработката на елементарните

операции и битноста тедолжината на елементарните операции

Работната фреквенција на сметачите се мери во Hz (мегахерци)

Таа пред две години изнесуваше 550 MHz а сега веќе се мери во

лјадници мегахерци те гигахерци Новите Intel Pentium 4

процесори изградени со 13 микронска технологија достигнуваат

брзина од 306 GHz Должината на лементарните операции нема

18

толку големи промени Почнувајќи од процесорот 80486 а

изнесуваше 32 а сега е најчесто 64 бита

Микропроцесорот е физички сместен на основната (матична)

плоча (motherboard или амо board) Таа е печатена плоча и кај IBM

PC компатибилните сметачи е фиксирана на дното на сметачот

Освен микропроцесорот таа содржи и подножја за

проширувањена меморијата подножја за IO сериски и паралелни

порти и простор за други картички

Матичната плоча има сопствена фреквенција која од појавата на

моделот

486 DX2 е помала отколку на процесорот На пример за

Интеловите процесори на 306 GHz се користи матична плоча што

работи на само 533 MHz што е околу една шестина од тактот на

процесорот

Матичната плоча (сл 10) има многу карактеристики Следната е

верзијата на BIOS-от

Една од нив е тактот те фреквенцијата Освен тоа многу е

важен бројот на

подножјата на периферните уреди (Peripherial Component

Interconnect - PCI slots) На матичната плоча од сл 11 тие се

шесте бели подножја на левата страна

Значаен податок е и бројот на подножјата на внатрешната

меморија (memory slots) нивниот тип memory type) и

максималната меморија (maximum memory) што плочата може да

ја (носи Кај ASUS плочата мемориските слотови се трите црни

подножја долу десно

Можат да бидат од тип DDR200 266 или 333 а максималната

меморија е 3GB (3

гигабајти)

19

Една од моментално најдобрите основни плочи е ASUS P4S8X

Разликата меѓу брзината на процесорот и брзината на плочата

те на внатрешната

меморија се премостува со кеш меморијата Кеш меморијата

прави копија на

последните податоци на коишто процесорот им пришол со цел да

ги искористи во

блиска иднина доколку за тоа има потреба Таа кај постарите

модели на процесори

беше одделена од процесорите и затоа количината на кеш

меморијата требаше посебно да се назначи

Во последно време таа е составен дел на самиот процесор

Најголемиот број карактеристики на матичната плоча се всушност

сврзани со

внатрешната меморија на сметачите BIOS-от е сместен на ROM

- Read Only Memory меморија што само се чита)

(Во него се запишани сите детали за тоа од што е склопен

сметач сметачотСамиот ROM е мемориски чип со

непроменлива содржина и претставува врска меѓу

оперативниот софтвер и хардверските делови на компјутерот

Содржината може да му ја чита исклучиво микропроцесорот

20

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 11: Hardver

(analog-to-digital convertor) сместен во скенерот Тогаш

дигиталната информација се праќа кон програмата што ги

сместува податоците во формат соодветен за графичка или OCR

обработка

Со OCR обработката освен што се препознава дали во некое

квадратче има бела или црна боја се одредува и кој е знакот

напишан со црната боја Тогаш сликата станува текст и над него

може да се врши натамошна обработка Најпознатиот и

најприменетиот тип оптички препознавач е читачот на бар

кодовите којшто не

препознава знаци туку низи линии со променлива широчина Кај

него читањето се

врши со помош на светлечко перо (light pen)

Сите овие уреди вршат дигитализација на статичките слики За

дигитализацијата на

подижните слики се користат дигиталните камери (digital

camera)

Дигиталните камери (сл 7) функционираат на идентичен начин

како и скенерите со тоа што се восостојба да фатат голем број

слики во кус временски период Сликите се сместуваат во

долготрајна меморија што не се брише по исклучувањето на

камерата

11

Две статични и една рачна дигитална камера

Внесувањето на звукот во сметачот најчесто се врши преку

микрофон (microphone)

Притоа звукот се дигитализира со помош на звучната картичка

(sound card) којашто го прима звукот во неговиот оригинален

формат и потоа го препраќа во ADC (analog-todigitalconverter) чип

Ракувањето со дигиталните сигнали се врши со помош на

инструкциите сместени во ROM-от на сметачот

Освен наброените постојат и многу други влезни уреди од

коишто еден дел до

неодамна беа само научна фантастика Такви се звучниот

препознавач (voice

recognition) којшто освен што го дигитализира и го препознава

говорот GPS (global

positioning system) којшто со помош на фиксни сателити во

орбитата на земјата ги дава точните координати на автомобил во

којшто GPS е вграден препознавачот на отисоци на прстите

(fingerprint recognition) сензори за прибирање различни

податоци вклучувајќи и медицински и многу многу други

Обратната комуникација меѓу сметачот и луѓето е во насоката

сметач - корисник За да може електричните импулси од сметачот

да се преведат во облик разбирлив за човекот потребни се

излезните уреди (output devices)

Единствен задолжителен излезен уред на еден сметач е

мониторот (monitor) Освен

овој термин може да се најдат и термините екран (screen) или во

поново време

компјутерски прикажувач (computer display) или единица за

визуелно прикажување

12

(visual display unit) Мониторот ги прифаќа видео сигналите од

компјутерот и ги

претставува во форма на слика Последниве години стандардните

монитори се во боја за разлика од монохроматските кај коишто

алфанумеричките податоци се

претставуваат со една боја (бела црна или зелена)

За да може една слика да се прикаже на екранот прво

дигиталните сигнали се праќаат кон SVGA адаптерот (super

video graphics array adapter) којшто ги препраќа кон DAC

претворувачот (digital-to-analog converter) Адаптерите можат да

разликуваат над 250000 различни нијанси Тие имаат сопствена

меморија во којашто се сместуваат информациите за секој пиксел

(pixel) Притоа пиксел е секоја точка од една компјутерска слика

Колку е пикселот помал односно колку е поголем бројот на

пиксели во една хоризонтална и во една вертикална линија на

екранот (таканаречена резолуција на екранот) толку е

компјутерската слика појасна и поостра Адаптерот праќа сигнали

кон три електронски топа (electron guns) сместени во катодната

цевка (Cathode Ray Tube ndash CRT) Тие ги гаѓаат млазевите

електрони одговорни за трите бои црвената (Red) зелената

(Green) и сината (Blue) RGB (red green blue) разложувањето на

боите е карактеристично за сите колор телевизори Адаптерот

праќа сигнали и кон дното на CRT од каде се создаваат

електронски млазеви коишто минуваат низ метална решетка

наречена маска на сенките (shadow mask) Таа ги изострува

сликите

На крајот електроните го гаѓаат фосфорот на екранот којшто се

гасне постепено За да може да се одржи стабилна слика

фосфорот мора набргу да се реактивира Екранотобично се

освежува 60 пати во секунда

13

Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир

Со иста функција но поинаква концепција на приказот се LCD

екраните (Liquid Cristal Display screen) Тие имаат слој клетки од

течен кристал Клетките под дејство на напонот формираат

спирали коишто кога напонот станува многу голем со едниот крај

се свртуваат под агол од 90 степени Предноста на LCD во однос

на класичните монитори е тоа што се тенки не зрачат и не

произведуваат статички електрицитет Вториот чест излезен уред

се печатачите (сл 9) исто така наречени и принтери (printer)

Тие се делат на четири основни групи матрични (најчесто 9

пински и 24 (пински) термички ласерски и со млаз

14

Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз

Матричните (matrix) принтери се темелат на формирање на

знаците со помош на

иглички (pins) Знакот може да се формира или со 9 или со 24

иглички во една

вертикала Отисокот се добива кога шаблонот (матрицата) од

иглички ќе удри на лента намачакана со специјално мастило

наречено тонер Матричните те игличните принтери се бавни

но сигурни и ефтини Тие задолжително се применуваат кога

освен оригиналниот примерок треба да се добијат и неколку

копии Според тоа најсоодветни се за печатење сметки

уплатници и слично

Термичките (thermal) принтери работат на истиот принцип но

наместо отисок на

обична хартија печатењето го вршат на специјална термичка

хартија којашто се гори при контактот со игличките

Најквалитетен отисок се добива со помош на ласерските (laser)

принтери коишто

работат на принцип сличен како копир машините и по

формирањето на облиците

15

тонерот го стабилизираат (сушат) со топлина Единствен

недостаток им е високата

цена посебно кога се во боја

Принтерите со млаз (ink-jet) директно го отпуштаат тонерот

точка по точка во голем број редови Тонерот не поминува низ

термичка стабилизација така што му треба кусо време да се

осуши Принтерите со млаз најчесто се во боја Притоа бојата се

добива како комбинација на нијанси на трите основни бои црвена

(Magenta) сина (Cyan) и жолта (Yellow) Заедно со црната (blacK)

оваа комбинација на бои се вика CMYK Секоја од боите се наоѓа

во посебна кадичка под притисок (cartridge) Нивниот основен

недостаток е во тоа што мастилото во боја многу бргу им се

троши

Современите принтери сegrave повеќе ги потиснуваат плотерите

(plotter) Плотерите се

користат за цртање дводимензионални слики Користи пенкало

коешто црта

непрекинати линии Постојат две варијанти плотери Кај едните

пенкалото е ставено на шина којашто се движи од почетокот до

крајот на хартијата На самата шина пенкалото може да се движи

и лево и десно Кај вторите шината е неподвижна а хартијата е

најчесто ставена на цилиндер што постепено се врти Предноста

на плотерите не е само можноста да црта непрекинати линии

туку и цртањето на слики до А0 формат

За да се слушне дигитализираниот звук се користат звучници

(loudspeakers) Тие се

стандардна опрема не само на вообичаените персонални сметачи

туку и на малите

портабилни сметачи Можат да бидат и вградени (built-in)

посебно кај портабилните сметачи Јачината особено кај

вградените звучници се подесува софтверски Кога се

16

надворешни и динамички тогаш јачината им се подесува со

помош на потенциометар

Во списокот на влезните и на излезните уреди не беше наведен

еден важен уред за којшто може да се смета дека припаѓа и на

едната и на другата категорија

Станува збор за модемот (modem) Модемот врши претворање на

дигиталите сигнали во телефонски (модулација) и претворање на

телефонските сигнали во дигитални (демодулација) Се користи

исклучиво за препраќање на податоците на голема далечина со

помош на телефонска линија Од тие причини модемот се смета

за комуникациски уред

Сметачкиот систем работи на принципот влез 1048774 обработка 1048774

излез Оваа функција на сметачите е скриена во кутијата на

сметачот и со неа корисникот нема директен

пристап

Обработката на податоците се врши во централната

(процесорска) единица (Central Processing Unit CPU) честопати

наречена централен процесор Таа е мозокот на сметачот Сите

останати делови само воспоставуваат врска меѓу процесорот и

корисниците Централната единица ја сочинуваат контролната

(управувачка) единица (control unit) аритметичко - логичката

единица (aritnmetic locic unit ALU) и мемориски регистри

(memory registers) На централниот процесор е приклучена и

главната меморија (store) Таа ги памти податоците и ги чува

инструкциите

Контролната единица ја доведува следната наредба до главната

меморија ја декодира врши припрема за нејзино извршување и

донесува податоци од соодветната мемориска адреса Во

аритметичко - логичката единица се извршуваат сите

аритметички и логичките операции Таа е мозокот на мозокот

17

Во мемориските регистри се чуваат инструкциите редоследот по

кој тие ќе се извршуваат како и нивните мемориските адреси

Стандардните Intel Pentium процесори се направени од два тенки

слоја силикон На

првиот слој на Pentium 3 процесорите има меѓу 55 до 95 милиони

транзистори со

коишто е реализиран централниот процесор Со сегашната

брзина на развој се

очекува за петнаесет години бројот на транзистори да изнесува

19 трилиони што е

дваесет пати повеќе отколку бројот на невроните во човечкиот

мозок Вториот слој го сочинуваат 155 милиони транзистори на

главната меморија Таа е таканаречена многу брза кеш

меморија (high speed memory cache) и памти 512 KB податоци и

програмски код

Функцијата на CPU ја извршува микропроцесорот Тој е срцето

на сметачот

Реализиран е во едно или повеќе интегрални кола Наменет е за

извршување на

аритметичко - логичките процеси или за управување со текот на

податоците

Најважните два параметра на микропроцесорите се работната

фреквенција те

тактот со кој ја извршуваат обработката на елементарните

операции и битноста тедолжината на елементарните операции

Работната фреквенција на сметачите се мери во Hz (мегахерци)

Таа пред две години изнесуваше 550 MHz а сега веќе се мери во

лјадници мегахерци те гигахерци Новите Intel Pentium 4

процесори изградени со 13 микронска технологија достигнуваат

брзина од 306 GHz Должината на лементарните операции нема

18

толку големи промени Почнувајќи од процесорот 80486 а

изнесуваше 32 а сега е најчесто 64 бита

Микропроцесорот е физички сместен на основната (матична)

плоча (motherboard или амо board) Таа е печатена плоча и кај IBM

PC компатибилните сметачи е фиксирана на дното на сметачот

Освен микропроцесорот таа содржи и подножја за

проширувањена меморијата подножја за IO сериски и паралелни

порти и простор за други картички

Матичната плоча има сопствена фреквенција која од појавата на

моделот

486 DX2 е помала отколку на процесорот На пример за

Интеловите процесори на 306 GHz се користи матична плоча што

работи на само 533 MHz што е околу една шестина од тактот на

процесорот

Матичната плоча (сл 10) има многу карактеристики Следната е

верзијата на BIOS-от

Една од нив е тактот те фреквенцијата Освен тоа многу е

важен бројот на

подножјата на периферните уреди (Peripherial Component

Interconnect - PCI slots) На матичната плоча од сл 11 тие се

шесте бели подножја на левата страна

Значаен податок е и бројот на подножјата на внатрешната

меморија (memory slots) нивниот тип memory type) и

максималната меморија (maximum memory) што плочата може да

ја (носи Кај ASUS плочата мемориските слотови се трите црни

подножја долу десно

Можат да бидат од тип DDR200 266 или 333 а максималната

меморија е 3GB (3

гигабајти)

19

Една од моментално најдобрите основни плочи е ASUS P4S8X

Разликата меѓу брзината на процесорот и брзината на плочата

те на внатрешната

меморија се премостува со кеш меморијата Кеш меморијата

прави копија на

последните податоци на коишто процесорот им пришол со цел да

ги искористи во

блиска иднина доколку за тоа има потреба Таа кај постарите

модели на процесори

беше одделена од процесорите и затоа количината на кеш

меморијата требаше посебно да се назначи

Во последно време таа е составен дел на самиот процесор

Најголемиот број карактеристики на матичната плоча се всушност

сврзани со

внатрешната меморија на сметачите BIOS-от е сместен на ROM

- Read Only Memory меморија што само се чита)

(Во него се запишани сите детали за тоа од што е склопен

сметач сметачотСамиот ROM е мемориски чип со

непроменлива содржина и претставува врска меѓу

оперативниот софтвер и хардверските делови на компјутерот

Содржината може да му ја чита исклучиво микропроцесорот

20

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 12: Hardver

Две статични и една рачна дигитална камера

Внесувањето на звукот во сметачот најчесто се врши преку

микрофон (microphone)

Притоа звукот се дигитализира со помош на звучната картичка

(sound card) којашто го прима звукот во неговиот оригинален

формат и потоа го препраќа во ADC (analog-todigitalconverter) чип

Ракувањето со дигиталните сигнали се врши со помош на

инструкциите сместени во ROM-от на сметачот

Освен наброените постојат и многу други влезни уреди од

коишто еден дел до

неодамна беа само научна фантастика Такви се звучниот

препознавач (voice

recognition) којшто освен што го дигитализира и го препознава

говорот GPS (global

positioning system) којшто со помош на фиксни сателити во

орбитата на земјата ги дава точните координати на автомобил во

којшто GPS е вграден препознавачот на отисоци на прстите

(fingerprint recognition) сензори за прибирање различни

податоци вклучувајќи и медицински и многу многу други

Обратната комуникација меѓу сметачот и луѓето е во насоката

сметач - корисник За да може електричните импулси од сметачот

да се преведат во облик разбирлив за човекот потребни се

излезните уреди (output devices)

Единствен задолжителен излезен уред на еден сметач е

мониторот (monitor) Освен

овој термин може да се најдат и термините екран (screen) или во

поново време

компјутерски прикажувач (computer display) или единица за

визуелно прикажување

12

(visual display unit) Мониторот ги прифаќа видео сигналите од

компјутерот и ги

претставува во форма на слика Последниве години стандардните

монитори се во боја за разлика од монохроматските кај коишто

алфанумеричките податоци се

претставуваат со една боја (бела црна или зелена)

За да може една слика да се прикаже на екранот прво

дигиталните сигнали се праќаат кон SVGA адаптерот (super

video graphics array adapter) којшто ги препраќа кон DAC

претворувачот (digital-to-analog converter) Адаптерите можат да

разликуваат над 250000 различни нијанси Тие имаат сопствена

меморија во којашто се сместуваат информациите за секој пиксел

(pixel) Притоа пиксел е секоја точка од една компјутерска слика

Колку е пикселот помал односно колку е поголем бројот на

пиксели во една хоризонтална и во една вертикална линија на

екранот (таканаречена резолуција на екранот) толку е

компјутерската слика појасна и поостра Адаптерот праќа сигнали

кон три електронски топа (electron guns) сместени во катодната

цевка (Cathode Ray Tube ndash CRT) Тие ги гаѓаат млазевите

електрони одговорни за трите бои црвената (Red) зелената

(Green) и сината (Blue) RGB (red green blue) разложувањето на

боите е карактеристично за сите колор телевизори Адаптерот

праќа сигнали и кон дното на CRT од каде се создаваат

електронски млазеви коишто минуваат низ метална решетка

наречена маска на сенките (shadow mask) Таа ги изострува

сликите

На крајот електроните го гаѓаат фосфорот на екранот којшто се

гасне постепено За да може да се одржи стабилна слика

фосфорот мора набргу да се реактивира Екранотобично се

освежува 60 пати во секунда

13

Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир

Со иста функција но поинаква концепција на приказот се LCD

екраните (Liquid Cristal Display screen) Тие имаат слој клетки од

течен кристал Клетките под дејство на напонот формираат

спирали коишто кога напонот станува многу голем со едниот крај

се свртуваат под агол од 90 степени Предноста на LCD во однос

на класичните монитори е тоа што се тенки не зрачат и не

произведуваат статички електрицитет Вториот чест излезен уред

се печатачите (сл 9) исто така наречени и принтери (printer)

Тие се делат на четири основни групи матрични (најчесто 9

пински и 24 (пински) термички ласерски и со млаз

14

Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз

Матричните (matrix) принтери се темелат на формирање на

знаците со помош на

иглички (pins) Знакот може да се формира или со 9 или со 24

иглички во една

вертикала Отисокот се добива кога шаблонот (матрицата) од

иглички ќе удри на лента намачакана со специјално мастило

наречено тонер Матричните те игличните принтери се бавни

но сигурни и ефтини Тие задолжително се применуваат кога

освен оригиналниот примерок треба да се добијат и неколку

копии Според тоа најсоодветни се за печатење сметки

уплатници и слично

Термичките (thermal) принтери работат на истиот принцип но

наместо отисок на

обична хартија печатењето го вршат на специјална термичка

хартија којашто се гори при контактот со игличките

Најквалитетен отисок се добива со помош на ласерските (laser)

принтери коишто

работат на принцип сличен како копир машините и по

формирањето на облиците

15

тонерот го стабилизираат (сушат) со топлина Единствен

недостаток им е високата

цена посебно кога се во боја

Принтерите со млаз (ink-jet) директно го отпуштаат тонерот

точка по точка во голем број редови Тонерот не поминува низ

термичка стабилизација така што му треба кусо време да се

осуши Принтерите со млаз најчесто се во боја Притоа бојата се

добива како комбинација на нијанси на трите основни бои црвена

(Magenta) сина (Cyan) и жолта (Yellow) Заедно со црната (blacK)

оваа комбинација на бои се вика CMYK Секоја од боите се наоѓа

во посебна кадичка под притисок (cartridge) Нивниот основен

недостаток е во тоа што мастилото во боја многу бргу им се

троши

Современите принтери сegrave повеќе ги потиснуваат плотерите

(plotter) Плотерите се

користат за цртање дводимензионални слики Користи пенкало

коешто црта

непрекинати линии Постојат две варијанти плотери Кај едните

пенкалото е ставено на шина којашто се движи од почетокот до

крајот на хартијата На самата шина пенкалото може да се движи

и лево и десно Кај вторите шината е неподвижна а хартијата е

најчесто ставена на цилиндер што постепено се врти Предноста

на плотерите не е само можноста да црта непрекинати линии

туку и цртањето на слики до А0 формат

За да се слушне дигитализираниот звук се користат звучници

(loudspeakers) Тие се

стандардна опрема не само на вообичаените персонални сметачи

туку и на малите

портабилни сметачи Можат да бидат и вградени (built-in)

посебно кај портабилните сметачи Јачината особено кај

вградените звучници се подесува софтверски Кога се

16

надворешни и динамички тогаш јачината им се подесува со

помош на потенциометар

Во списокот на влезните и на излезните уреди не беше наведен

еден важен уред за којшто може да се смета дека припаѓа и на

едната и на другата категорија

Станува збор за модемот (modem) Модемот врши претворање на

дигиталите сигнали во телефонски (модулација) и претворање на

телефонските сигнали во дигитални (демодулација) Се користи

исклучиво за препраќање на податоците на голема далечина со

помош на телефонска линија Од тие причини модемот се смета

за комуникациски уред

Сметачкиот систем работи на принципот влез 1048774 обработка 1048774

излез Оваа функција на сметачите е скриена во кутијата на

сметачот и со неа корисникот нема директен

пристап

Обработката на податоците се врши во централната

(процесорска) единица (Central Processing Unit CPU) честопати

наречена централен процесор Таа е мозокот на сметачот Сите

останати делови само воспоставуваат врска меѓу процесорот и

корисниците Централната единица ја сочинуваат контролната

(управувачка) единица (control unit) аритметичко - логичката

единица (aritnmetic locic unit ALU) и мемориски регистри

(memory registers) На централниот процесор е приклучена и

главната меморија (store) Таа ги памти податоците и ги чува

инструкциите

Контролната единица ја доведува следната наредба до главната

меморија ја декодира врши припрема за нејзино извршување и

донесува податоци од соодветната мемориска адреса Во

аритметичко - логичката единица се извршуваат сите

аритметички и логичките операции Таа е мозокот на мозокот

17

Во мемориските регистри се чуваат инструкциите редоследот по

кој тие ќе се извршуваат како и нивните мемориските адреси

Стандардните Intel Pentium процесори се направени од два тенки

слоја силикон На

првиот слој на Pentium 3 процесорите има меѓу 55 до 95 милиони

транзистори со

коишто е реализиран централниот процесор Со сегашната

брзина на развој се

очекува за петнаесет години бројот на транзистори да изнесува

19 трилиони што е

дваесет пати повеќе отколку бројот на невроните во човечкиот

мозок Вториот слој го сочинуваат 155 милиони транзистори на

главната меморија Таа е таканаречена многу брза кеш

меморија (high speed memory cache) и памти 512 KB податоци и

програмски код

Функцијата на CPU ја извршува микропроцесорот Тој е срцето

на сметачот

Реализиран е во едно или повеќе интегрални кола Наменет е за

извршување на

аритметичко - логичките процеси или за управување со текот на

податоците

Најважните два параметра на микропроцесорите се работната

фреквенција те

тактот со кој ја извршуваат обработката на елементарните

операции и битноста тедолжината на елементарните операции

Работната фреквенција на сметачите се мери во Hz (мегахерци)

Таа пред две години изнесуваше 550 MHz а сега веќе се мери во

лјадници мегахерци те гигахерци Новите Intel Pentium 4

процесори изградени со 13 микронска технологија достигнуваат

брзина од 306 GHz Должината на лементарните операции нема

18

толку големи промени Почнувајќи од процесорот 80486 а

изнесуваше 32 а сега е најчесто 64 бита

Микропроцесорот е физички сместен на основната (матична)

плоча (motherboard или амо board) Таа е печатена плоча и кај IBM

PC компатибилните сметачи е фиксирана на дното на сметачот

Освен микропроцесорот таа содржи и подножја за

проширувањена меморијата подножја за IO сериски и паралелни

порти и простор за други картички

Матичната плоча има сопствена фреквенција која од појавата на

моделот

486 DX2 е помала отколку на процесорот На пример за

Интеловите процесори на 306 GHz се користи матична плоча што

работи на само 533 MHz што е околу една шестина од тактот на

процесорот

Матичната плоча (сл 10) има многу карактеристики Следната е

верзијата на BIOS-от

Една од нив е тактот те фреквенцијата Освен тоа многу е

важен бројот на

подножјата на периферните уреди (Peripherial Component

Interconnect - PCI slots) На матичната плоча од сл 11 тие се

шесте бели подножја на левата страна

Значаен податок е и бројот на подножјата на внатрешната

меморија (memory slots) нивниот тип memory type) и

максималната меморија (maximum memory) што плочата може да

ја (носи Кај ASUS плочата мемориските слотови се трите црни

подножја долу десно

Можат да бидат од тип DDR200 266 или 333 а максималната

меморија е 3GB (3

гигабајти)

19

Една од моментално најдобрите основни плочи е ASUS P4S8X

Разликата меѓу брзината на процесорот и брзината на плочата

те на внатрешната

меморија се премостува со кеш меморијата Кеш меморијата

прави копија на

последните податоци на коишто процесорот им пришол со цел да

ги искористи во

блиска иднина доколку за тоа има потреба Таа кај постарите

модели на процесори

беше одделена од процесорите и затоа количината на кеш

меморијата требаше посебно да се назначи

Во последно време таа е составен дел на самиот процесор

Најголемиот број карактеристики на матичната плоча се всушност

сврзани со

внатрешната меморија на сметачите BIOS-от е сместен на ROM

- Read Only Memory меморија што само се чита)

(Во него се запишани сите детали за тоа од што е склопен

сметач сметачотСамиот ROM е мемориски чип со

непроменлива содржина и претставува врска меѓу

оперативниот софтвер и хардверските делови на компјутерот

Содржината може да му ја чита исклучиво микропроцесорот

20

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 13: Hardver

(visual display unit) Мониторот ги прифаќа видео сигналите од

компјутерот и ги

претставува во форма на слика Последниве години стандардните

монитори се во боја за разлика од монохроматските кај коишто

алфанумеричките податоци се

претставуваат со една боја (бела црна или зелена)

За да може една слика да се прикаже на екранот прво

дигиталните сигнали се праќаат кон SVGA адаптерот (super

video graphics array adapter) којшто ги препраќа кон DAC

претворувачот (digital-to-analog converter) Адаптерите можат да

разликуваат над 250000 различни нијанси Тие имаат сопствена

меморија во којашто се сместуваат информациите за секој пиксел

(pixel) Притоа пиксел е секоја точка од една компјутерска слика

Колку е пикселот помал односно колку е поголем бројот на

пиксели во една хоризонтална и во една вертикална линија на

екранот (таканаречена резолуција на екранот) толку е

компјутерската слика појасна и поостра Адаптерот праќа сигнали

кон три електронски топа (electron guns) сместени во катодната

цевка (Cathode Ray Tube ndash CRT) Тие ги гаѓаат млазевите

електрони одговорни за трите бои црвената (Red) зелената

(Green) и сината (Blue) RGB (red green blue) разложувањето на

боите е карактеристично за сите колор телевизори Адаптерот

праќа сигнали и кон дното на CRT од каде се создаваат

електронски млазеви коишто минуваат низ метална решетка

наречена маска на сенките (shadow mask) Таа ги изострува

сликите

На крајот електроните го гаѓаат фосфорот на екранот којшто се

гасне постепено За да може да се одржи стабилна слика

фосфорот мора набргу да се реактивира Екранотобично се

освежува 60 пати во секунда

13

Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир

Со иста функција но поинаква концепција на приказот се LCD

екраните (Liquid Cristal Display screen) Тие имаат слој клетки од

течен кристал Клетките под дејство на напонот формираат

спирали коишто кога напонот станува многу голем со едниот крај

се свртуваат под агол од 90 степени Предноста на LCD во однос

на класичните монитори е тоа што се тенки не зрачат и не

произведуваат статички електрицитет Вториот чест излезен уред

се печатачите (сл 9) исто така наречени и принтери (printer)

Тие се делат на четири основни групи матрични (најчесто 9

пински и 24 (пински) термички ласерски и со млаз

14

Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз

Матричните (matrix) принтери се темелат на формирање на

знаците со помош на

иглички (pins) Знакот може да се формира или со 9 или со 24

иглички во една

вертикала Отисокот се добива кога шаблонот (матрицата) од

иглички ќе удри на лента намачакана со специјално мастило

наречено тонер Матричните те игличните принтери се бавни

но сигурни и ефтини Тие задолжително се применуваат кога

освен оригиналниот примерок треба да се добијат и неколку

копии Според тоа најсоодветни се за печатење сметки

уплатници и слично

Термичките (thermal) принтери работат на истиот принцип но

наместо отисок на

обична хартија печатењето го вршат на специјална термичка

хартија којашто се гори при контактот со игличките

Најквалитетен отисок се добива со помош на ласерските (laser)

принтери коишто

работат на принцип сличен како копир машините и по

формирањето на облиците

15

тонерот го стабилизираат (сушат) со топлина Единствен

недостаток им е високата

цена посебно кога се во боја

Принтерите со млаз (ink-jet) директно го отпуштаат тонерот

точка по точка во голем број редови Тонерот не поминува низ

термичка стабилизација така што му треба кусо време да се

осуши Принтерите со млаз најчесто се во боја Притоа бојата се

добива како комбинација на нијанси на трите основни бои црвена

(Magenta) сина (Cyan) и жолта (Yellow) Заедно со црната (blacK)

оваа комбинација на бои се вика CMYK Секоја од боите се наоѓа

во посебна кадичка под притисок (cartridge) Нивниот основен

недостаток е во тоа што мастилото во боја многу бргу им се

троши

Современите принтери сegrave повеќе ги потиснуваат плотерите

(plotter) Плотерите се

користат за цртање дводимензионални слики Користи пенкало

коешто црта

непрекинати линии Постојат две варијанти плотери Кај едните

пенкалото е ставено на шина којашто се движи од почетокот до

крајот на хартијата На самата шина пенкалото може да се движи

и лево и десно Кај вторите шината е неподвижна а хартијата е

најчесто ставена на цилиндер што постепено се врти Предноста

на плотерите не е само можноста да црта непрекинати линии

туку и цртањето на слики до А0 формат

За да се слушне дигитализираниот звук се користат звучници

(loudspeakers) Тие се

стандардна опрема не само на вообичаените персонални сметачи

туку и на малите

портабилни сметачи Можат да бидат и вградени (built-in)

посебно кај портабилните сметачи Јачината особено кај

вградените звучници се подесува софтверски Кога се

16

надворешни и динамички тогаш јачината им се подесува со

помош на потенциометар

Во списокот на влезните и на излезните уреди не беше наведен

еден важен уред за којшто може да се смета дека припаѓа и на

едната и на другата категорија

Станува збор за модемот (modem) Модемот врши претворање на

дигиталите сигнали во телефонски (модулација) и претворање на

телефонските сигнали во дигитални (демодулација) Се користи

исклучиво за препраќање на податоците на голема далечина со

помош на телефонска линија Од тие причини модемот се смета

за комуникациски уред

Сметачкиот систем работи на принципот влез 1048774 обработка 1048774

излез Оваа функција на сметачите е скриена во кутијата на

сметачот и со неа корисникот нема директен

пристап

Обработката на податоците се врши во централната

(процесорска) единица (Central Processing Unit CPU) честопати

наречена централен процесор Таа е мозокот на сметачот Сите

останати делови само воспоставуваат врска меѓу процесорот и

корисниците Централната единица ја сочинуваат контролната

(управувачка) единица (control unit) аритметичко - логичката

единица (aritnmetic locic unit ALU) и мемориски регистри

(memory registers) На централниот процесор е приклучена и

главната меморија (store) Таа ги памти податоците и ги чува

инструкциите

Контролната единица ја доведува следната наредба до главната

меморија ја декодира врши припрема за нејзино извршување и

донесува податоци од соодветната мемориска адреса Во

аритметичко - логичката единица се извршуваат сите

аритметички и логичките операции Таа е мозокот на мозокот

17

Во мемориските регистри се чуваат инструкциите редоследот по

кој тие ќе се извршуваат како и нивните мемориските адреси

Стандардните Intel Pentium процесори се направени од два тенки

слоја силикон На

првиот слој на Pentium 3 процесорите има меѓу 55 до 95 милиони

транзистори со

коишто е реализиран централниот процесор Со сегашната

брзина на развој се

очекува за петнаесет години бројот на транзистори да изнесува

19 трилиони што е

дваесет пати повеќе отколку бројот на невроните во човечкиот

мозок Вториот слој го сочинуваат 155 милиони транзистори на

главната меморија Таа е таканаречена многу брза кеш

меморија (high speed memory cache) и памти 512 KB податоци и

програмски код

Функцијата на CPU ја извршува микропроцесорот Тој е срцето

на сметачот

Реализиран е во едно или повеќе интегрални кола Наменет е за

извршување на

аритметичко - логичките процеси или за управување со текот на

податоците

Најважните два параметра на микропроцесорите се работната

фреквенција те

тактот со кој ја извршуваат обработката на елементарните

операции и битноста тедолжината на елементарните операции

Работната фреквенција на сметачите се мери во Hz (мегахерци)

Таа пред две години изнесуваше 550 MHz а сега веќе се мери во

лјадници мегахерци те гигахерци Новите Intel Pentium 4

процесори изградени со 13 микронска технологија достигнуваат

брзина од 306 GHz Должината на лементарните операции нема

18

толку големи промени Почнувајќи од процесорот 80486 а

изнесуваше 32 а сега е најчесто 64 бита

Микропроцесорот е физички сместен на основната (матична)

плоча (motherboard или амо board) Таа е печатена плоча и кај IBM

PC компатибилните сметачи е фиксирана на дното на сметачот

Освен микропроцесорот таа содржи и подножја за

проширувањена меморијата подножја за IO сериски и паралелни

порти и простор за други картички

Матичната плоча има сопствена фреквенција која од појавата на

моделот

486 DX2 е помала отколку на процесорот На пример за

Интеловите процесори на 306 GHz се користи матична плоча што

работи на само 533 MHz што е околу една шестина од тактот на

процесорот

Матичната плоча (сл 10) има многу карактеристики Следната е

верзијата на BIOS-от

Една од нив е тактот те фреквенцијата Освен тоа многу е

важен бројот на

подножјата на периферните уреди (Peripherial Component

Interconnect - PCI slots) На матичната плоча од сл 11 тие се

шесте бели подножја на левата страна

Значаен податок е и бројот на подножјата на внатрешната

меморија (memory slots) нивниот тип memory type) и

максималната меморија (maximum memory) што плочата може да

ја (носи Кај ASUS плочата мемориските слотови се трите црни

подножја долу десно

Можат да бидат од тип DDR200 266 или 333 а максималната

меморија е 3GB (3

гигабајти)

19

Една од моментално најдобрите основни плочи е ASUS P4S8X

Разликата меѓу брзината на процесорот и брзината на плочата

те на внатрешната

меморија се премостува со кеш меморијата Кеш меморијата

прави копија на

последните податоци на коишто процесорот им пришол со цел да

ги искористи во

блиска иднина доколку за тоа има потреба Таа кај постарите

модели на процесори

беше одделена од процесорите и затоа количината на кеш

меморијата требаше посебно да се назначи

Во последно време таа е составен дел на самиот процесор

Најголемиот број карактеристики на матичната плоча се всушност

сврзани со

внатрешната меморија на сметачите BIOS-от е сместен на ROM

- Read Only Memory меморија што само се чита)

(Во него се запишани сите детали за тоа од што е склопен

сметач сметачотСамиот ROM е мемориски чип со

непроменлива содржина и претставува врска меѓу

оперативниот софтвер и хардверските делови на компјутерот

Содржината може да му ја чита исклучиво микропроцесорот

20

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 14: Hardver

Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир

Со иста функција но поинаква концепција на приказот се LCD

екраните (Liquid Cristal Display screen) Тие имаат слој клетки од

течен кристал Клетките под дејство на напонот формираат

спирали коишто кога напонот станува многу голем со едниот крај

се свртуваат под агол од 90 степени Предноста на LCD во однос

на класичните монитори е тоа што се тенки не зрачат и не

произведуваат статички електрицитет Вториот чест излезен уред

се печатачите (сл 9) исто така наречени и принтери (printer)

Тие се делат на четири основни групи матрични (најчесто 9

пински и 24 (пински) термички ласерски и со млаз

14

Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз

Матричните (matrix) принтери се темелат на формирање на

знаците со помош на

иглички (pins) Знакот може да се формира или со 9 или со 24

иглички во една

вертикала Отисокот се добива кога шаблонот (матрицата) од

иглички ќе удри на лента намачакана со специјално мастило

наречено тонер Матричните те игличните принтери се бавни

но сигурни и ефтини Тие задолжително се применуваат кога

освен оригиналниот примерок треба да се добијат и неколку

копии Според тоа најсоодветни се за печатење сметки

уплатници и слично

Термичките (thermal) принтери работат на истиот принцип но

наместо отисок на

обична хартија печатењето го вршат на специјална термичка

хартија којашто се гори при контактот со игличките

Најквалитетен отисок се добива со помош на ласерските (laser)

принтери коишто

работат на принцип сличен како копир машините и по

формирањето на облиците

15

тонерот го стабилизираат (сушат) со топлина Единствен

недостаток им е високата

цена посебно кога се во боја

Принтерите со млаз (ink-jet) директно го отпуштаат тонерот

точка по точка во голем број редови Тонерот не поминува низ

термичка стабилизација така што му треба кусо време да се

осуши Принтерите со млаз најчесто се во боја Притоа бојата се

добива како комбинација на нијанси на трите основни бои црвена

(Magenta) сина (Cyan) и жолта (Yellow) Заедно со црната (blacK)

оваа комбинација на бои се вика CMYK Секоја од боите се наоѓа

во посебна кадичка под притисок (cartridge) Нивниот основен

недостаток е во тоа што мастилото во боја многу бргу им се

троши

Современите принтери сegrave повеќе ги потиснуваат плотерите

(plotter) Плотерите се

користат за цртање дводимензионални слики Користи пенкало

коешто црта

непрекинати линии Постојат две варијанти плотери Кај едните

пенкалото е ставено на шина којашто се движи од почетокот до

крајот на хартијата На самата шина пенкалото може да се движи

и лево и десно Кај вторите шината е неподвижна а хартијата е

најчесто ставена на цилиндер што постепено се врти Предноста

на плотерите не е само можноста да црта непрекинати линии

туку и цртањето на слики до А0 формат

За да се слушне дигитализираниот звук се користат звучници

(loudspeakers) Тие се

стандардна опрема не само на вообичаените персонални сметачи

туку и на малите

портабилни сметачи Можат да бидат и вградени (built-in)

посебно кај портабилните сметачи Јачината особено кај

вградените звучници се подесува софтверски Кога се

16

надворешни и динамички тогаш јачината им се подесува со

помош на потенциометар

Во списокот на влезните и на излезните уреди не беше наведен

еден важен уред за којшто може да се смета дека припаѓа и на

едната и на другата категорија

Станува збор за модемот (modem) Модемот врши претворање на

дигиталите сигнали во телефонски (модулација) и претворање на

телефонските сигнали во дигитални (демодулација) Се користи

исклучиво за препраќање на податоците на голема далечина со

помош на телефонска линија Од тие причини модемот се смета

за комуникациски уред

Сметачкиот систем работи на принципот влез 1048774 обработка 1048774

излез Оваа функција на сметачите е скриена во кутијата на

сметачот и со неа корисникот нема директен

пристап

Обработката на податоците се врши во централната

(процесорска) единица (Central Processing Unit CPU) честопати

наречена централен процесор Таа е мозокот на сметачот Сите

останати делови само воспоставуваат врска меѓу процесорот и

корисниците Централната единица ја сочинуваат контролната

(управувачка) единица (control unit) аритметичко - логичката

единица (aritnmetic locic unit ALU) и мемориски регистри

(memory registers) На централниот процесор е приклучена и

главната меморија (store) Таа ги памти податоците и ги чува

инструкциите

Контролната единица ја доведува следната наредба до главната

меморија ја декодира врши припрема за нејзино извршување и

донесува податоци од соодветната мемориска адреса Во

аритметичко - логичката единица се извршуваат сите

аритметички и логичките операции Таа е мозокот на мозокот

17

Во мемориските регистри се чуваат инструкциите редоследот по

кој тие ќе се извршуваат како и нивните мемориските адреси

Стандардните Intel Pentium процесори се направени од два тенки

слоја силикон На

првиот слој на Pentium 3 процесорите има меѓу 55 до 95 милиони

транзистори со

коишто е реализиран централниот процесор Со сегашната

брзина на развој се

очекува за петнаесет години бројот на транзистори да изнесува

19 трилиони што е

дваесет пати повеќе отколку бројот на невроните во човечкиот

мозок Вториот слој го сочинуваат 155 милиони транзистори на

главната меморија Таа е таканаречена многу брза кеш

меморија (high speed memory cache) и памти 512 KB податоци и

програмски код

Функцијата на CPU ја извршува микропроцесорот Тој е срцето

на сметачот

Реализиран е во едно или повеќе интегрални кола Наменет е за

извршување на

аритметичко - логичките процеси или за управување со текот на

податоците

Најважните два параметра на микропроцесорите се работната

фреквенција те

тактот со кој ја извршуваат обработката на елементарните

операции и битноста тедолжината на елементарните операции

Работната фреквенција на сметачите се мери во Hz (мегахерци)

Таа пред две години изнесуваше 550 MHz а сега веќе се мери во

лјадници мегахерци те гигахерци Новите Intel Pentium 4

процесори изградени со 13 микронска технологија достигнуваат

брзина од 306 GHz Должината на лементарните операции нема

18

толку големи промени Почнувајќи од процесорот 80486 а

изнесуваше 32 а сега е најчесто 64 бита

Микропроцесорот е физички сместен на основната (матична)

плоча (motherboard или амо board) Таа е печатена плоча и кај IBM

PC компатибилните сметачи е фиксирана на дното на сметачот

Освен микропроцесорот таа содржи и подножја за

проширувањена меморијата подножја за IO сериски и паралелни

порти и простор за други картички

Матичната плоча има сопствена фреквенција која од појавата на

моделот

486 DX2 е помала отколку на процесорот На пример за

Интеловите процесори на 306 GHz се користи матична плоча што

работи на само 533 MHz што е околу една шестина од тактот на

процесорот

Матичната плоча (сл 10) има многу карактеристики Следната е

верзијата на BIOS-от

Една од нив е тактот те фреквенцијата Освен тоа многу е

важен бројот на

подножјата на периферните уреди (Peripherial Component

Interconnect - PCI slots) На матичната плоча од сл 11 тие се

шесте бели подножја на левата страна

Значаен податок е и бројот на подножјата на внатрешната

меморија (memory slots) нивниот тип memory type) и

максималната меморија (maximum memory) што плочата може да

ја (носи Кај ASUS плочата мемориските слотови се трите црни

подножја долу десно

Можат да бидат од тип DDR200 266 или 333 а максималната

меморија е 3GB (3

гигабајти)

19

Една од моментално најдобрите основни плочи е ASUS P4S8X

Разликата меѓу брзината на процесорот и брзината на плочата

те на внатрешната

меморија се премостува со кеш меморијата Кеш меморијата

прави копија на

последните податоци на коишто процесорот им пришол со цел да

ги искористи во

блиска иднина доколку за тоа има потреба Таа кај постарите

модели на процесори

беше одделена од процесорите и затоа количината на кеш

меморијата требаше посебно да се назначи

Во последно време таа е составен дел на самиот процесор

Најголемиот број карактеристики на матичната плоча се всушност

сврзани со

внатрешната меморија на сметачите BIOS-от е сместен на ROM

- Read Only Memory меморија што само се чита)

(Во него се запишани сите детали за тоа од што е склопен

сметач сметачотСамиот ROM е мемориски чип со

непроменлива содржина и претставува врска меѓу

оперативниот софтвер и хардверските делови на компјутерот

Содржината може да му ја чита исклучиво микропроцесорот

20

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 15: Hardver

Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз

Матричните (matrix) принтери се темелат на формирање на

знаците со помош на

иглички (pins) Знакот може да се формира или со 9 или со 24

иглички во една

вертикала Отисокот се добива кога шаблонот (матрицата) од

иглички ќе удри на лента намачакана со специјално мастило

наречено тонер Матричните те игличните принтери се бавни

но сигурни и ефтини Тие задолжително се применуваат кога

освен оригиналниот примерок треба да се добијат и неколку

копии Според тоа најсоодветни се за печатење сметки

уплатници и слично

Термичките (thermal) принтери работат на истиот принцип но

наместо отисок на

обична хартија печатењето го вршат на специјална термичка

хартија којашто се гори при контактот со игличките

Најквалитетен отисок се добива со помош на ласерските (laser)

принтери коишто

работат на принцип сличен како копир машините и по

формирањето на облиците

15

тонерот го стабилизираат (сушат) со топлина Единствен

недостаток им е високата

цена посебно кога се во боја

Принтерите со млаз (ink-jet) директно го отпуштаат тонерот

точка по точка во голем број редови Тонерот не поминува низ

термичка стабилизација така што му треба кусо време да се

осуши Принтерите со млаз најчесто се во боја Притоа бојата се

добива како комбинација на нијанси на трите основни бои црвена

(Magenta) сина (Cyan) и жолта (Yellow) Заедно со црната (blacK)

оваа комбинација на бои се вика CMYK Секоја од боите се наоѓа

во посебна кадичка под притисок (cartridge) Нивниот основен

недостаток е во тоа што мастилото во боја многу бргу им се

троши

Современите принтери сegrave повеќе ги потиснуваат плотерите

(plotter) Плотерите се

користат за цртање дводимензионални слики Користи пенкало

коешто црта

непрекинати линии Постојат две варијанти плотери Кај едните

пенкалото е ставено на шина којашто се движи од почетокот до

крајот на хартијата На самата шина пенкалото може да се движи

и лево и десно Кај вторите шината е неподвижна а хартијата е

најчесто ставена на цилиндер што постепено се врти Предноста

на плотерите не е само можноста да црта непрекинати линии

туку и цртањето на слики до А0 формат

За да се слушне дигитализираниот звук се користат звучници

(loudspeakers) Тие се

стандардна опрема не само на вообичаените персонални сметачи

туку и на малите

портабилни сметачи Можат да бидат и вградени (built-in)

посебно кај портабилните сметачи Јачината особено кај

вградените звучници се подесува софтверски Кога се

16

надворешни и динамички тогаш јачината им се подесува со

помош на потенциометар

Во списокот на влезните и на излезните уреди не беше наведен

еден важен уред за којшто може да се смета дека припаѓа и на

едната и на другата категорија

Станува збор за модемот (modem) Модемот врши претворање на

дигиталите сигнали во телефонски (модулација) и претворање на

телефонските сигнали во дигитални (демодулација) Се користи

исклучиво за препраќање на податоците на голема далечина со

помош на телефонска линија Од тие причини модемот се смета

за комуникациски уред

Сметачкиот систем работи на принципот влез 1048774 обработка 1048774

излез Оваа функција на сметачите е скриена во кутијата на

сметачот и со неа корисникот нема директен

пристап

Обработката на податоците се врши во централната

(процесорска) единица (Central Processing Unit CPU) честопати

наречена централен процесор Таа е мозокот на сметачот Сите

останати делови само воспоставуваат врска меѓу процесорот и

корисниците Централната единица ја сочинуваат контролната

(управувачка) единица (control unit) аритметичко - логичката

единица (aritnmetic locic unit ALU) и мемориски регистри

(memory registers) На централниот процесор е приклучена и

главната меморија (store) Таа ги памти податоците и ги чува

инструкциите

Контролната единица ја доведува следната наредба до главната

меморија ја декодира врши припрема за нејзино извршување и

донесува податоци од соодветната мемориска адреса Во

аритметичко - логичката единица се извршуваат сите

аритметички и логичките операции Таа е мозокот на мозокот

17

Во мемориските регистри се чуваат инструкциите редоследот по

кој тие ќе се извршуваат како и нивните мемориските адреси

Стандардните Intel Pentium процесори се направени од два тенки

слоја силикон На

првиот слој на Pentium 3 процесорите има меѓу 55 до 95 милиони

транзистори со

коишто е реализиран централниот процесор Со сегашната

брзина на развој се

очекува за петнаесет години бројот на транзистори да изнесува

19 трилиони што е

дваесет пати повеќе отколку бројот на невроните во човечкиот

мозок Вториот слој го сочинуваат 155 милиони транзистори на

главната меморија Таа е таканаречена многу брза кеш

меморија (high speed memory cache) и памти 512 KB податоци и

програмски код

Функцијата на CPU ја извршува микропроцесорот Тој е срцето

на сметачот

Реализиран е во едно или повеќе интегрални кола Наменет е за

извршување на

аритметичко - логичките процеси или за управување со текот на

податоците

Најважните два параметра на микропроцесорите се работната

фреквенција те

тактот со кој ја извршуваат обработката на елементарните

операции и битноста тедолжината на елементарните операции

Работната фреквенција на сметачите се мери во Hz (мегахерци)

Таа пред две години изнесуваше 550 MHz а сега веќе се мери во

лјадници мегахерци те гигахерци Новите Intel Pentium 4

процесори изградени со 13 микронска технологија достигнуваат

брзина од 306 GHz Должината на лементарните операции нема

18

толку големи промени Почнувајќи од процесорот 80486 а

изнесуваше 32 а сега е најчесто 64 бита

Микропроцесорот е физички сместен на основната (матична)

плоча (motherboard или амо board) Таа е печатена плоча и кај IBM

PC компатибилните сметачи е фиксирана на дното на сметачот

Освен микропроцесорот таа содржи и подножја за

проширувањена меморијата подножја за IO сериски и паралелни

порти и простор за други картички

Матичната плоча има сопствена фреквенција која од појавата на

моделот

486 DX2 е помала отколку на процесорот На пример за

Интеловите процесори на 306 GHz се користи матична плоча што

работи на само 533 MHz што е околу една шестина од тактот на

процесорот

Матичната плоча (сл 10) има многу карактеристики Следната е

верзијата на BIOS-от

Една од нив е тактот те фреквенцијата Освен тоа многу е

важен бројот на

подножјата на периферните уреди (Peripherial Component

Interconnect - PCI slots) На матичната плоча од сл 11 тие се

шесте бели подножја на левата страна

Значаен податок е и бројот на подножјата на внатрешната

меморија (memory slots) нивниот тип memory type) и

максималната меморија (maximum memory) што плочата може да

ја (носи Кај ASUS плочата мемориските слотови се трите црни

подножја долу десно

Можат да бидат од тип DDR200 266 или 333 а максималната

меморија е 3GB (3

гигабајти)

19

Една од моментално најдобрите основни плочи е ASUS P4S8X

Разликата меѓу брзината на процесорот и брзината на плочата

те на внатрешната

меморија се премостува со кеш меморијата Кеш меморијата

прави копија на

последните податоци на коишто процесорот им пришол со цел да

ги искористи во

блиска иднина доколку за тоа има потреба Таа кај постарите

модели на процесори

беше одделена од процесорите и затоа количината на кеш

меморијата требаше посебно да се назначи

Во последно време таа е составен дел на самиот процесор

Најголемиот број карактеристики на матичната плоча се всушност

сврзани со

внатрешната меморија на сметачите BIOS-от е сместен на ROM

- Read Only Memory меморија што само се чита)

(Во него се запишани сите детали за тоа од што е склопен

сметач сметачотСамиот ROM е мемориски чип со

непроменлива содржина и претставува врска меѓу

оперативниот софтвер и хардверските делови на компјутерот

Содржината може да му ја чита исклучиво микропроцесорот

20

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 16: Hardver

тонерот го стабилизираат (сушат) со топлина Единствен

недостаток им е високата

цена посебно кога се во боја

Принтерите со млаз (ink-jet) директно го отпуштаат тонерот

точка по точка во голем број редови Тонерот не поминува низ

термичка стабилизација така што му треба кусо време да се

осуши Принтерите со млаз најчесто се во боја Притоа бојата се

добива како комбинација на нијанси на трите основни бои црвена

(Magenta) сина (Cyan) и жолта (Yellow) Заедно со црната (blacK)

оваа комбинација на бои се вика CMYK Секоја од боите се наоѓа

во посебна кадичка под притисок (cartridge) Нивниот основен

недостаток е во тоа што мастилото во боја многу бргу им се

троши

Современите принтери сegrave повеќе ги потиснуваат плотерите

(plotter) Плотерите се

користат за цртање дводимензионални слики Користи пенкало

коешто црта

непрекинати линии Постојат две варијанти плотери Кај едните

пенкалото е ставено на шина којашто се движи од почетокот до

крајот на хартијата На самата шина пенкалото може да се движи

и лево и десно Кај вторите шината е неподвижна а хартијата е

најчесто ставена на цилиндер што постепено се врти Предноста

на плотерите не е само можноста да црта непрекинати линии

туку и цртањето на слики до А0 формат

За да се слушне дигитализираниот звук се користат звучници

(loudspeakers) Тие се

стандардна опрема не само на вообичаените персонални сметачи

туку и на малите

портабилни сметачи Можат да бидат и вградени (built-in)

посебно кај портабилните сметачи Јачината особено кај

вградените звучници се подесува софтверски Кога се

16

надворешни и динамички тогаш јачината им се подесува со

помош на потенциометар

Во списокот на влезните и на излезните уреди не беше наведен

еден важен уред за којшто може да се смета дека припаѓа и на

едната и на другата категорија

Станува збор за модемот (modem) Модемот врши претворање на

дигиталите сигнали во телефонски (модулација) и претворање на

телефонските сигнали во дигитални (демодулација) Се користи

исклучиво за препраќање на податоците на голема далечина со

помош на телефонска линија Од тие причини модемот се смета

за комуникациски уред

Сметачкиот систем работи на принципот влез 1048774 обработка 1048774

излез Оваа функција на сметачите е скриена во кутијата на

сметачот и со неа корисникот нема директен

пристап

Обработката на податоците се врши во централната

(процесорска) единица (Central Processing Unit CPU) честопати

наречена централен процесор Таа е мозокот на сметачот Сите

останати делови само воспоставуваат врска меѓу процесорот и

корисниците Централната единица ја сочинуваат контролната

(управувачка) единица (control unit) аритметичко - логичката

единица (aritnmetic locic unit ALU) и мемориски регистри

(memory registers) На централниот процесор е приклучена и

главната меморија (store) Таа ги памти податоците и ги чува

инструкциите

Контролната единица ја доведува следната наредба до главната

меморија ја декодира врши припрема за нејзино извршување и

донесува податоци од соодветната мемориска адреса Во

аритметичко - логичката единица се извршуваат сите

аритметички и логичките операции Таа е мозокот на мозокот

17

Во мемориските регистри се чуваат инструкциите редоследот по

кој тие ќе се извршуваат како и нивните мемориските адреси

Стандардните Intel Pentium процесори се направени од два тенки

слоја силикон На

првиот слој на Pentium 3 процесорите има меѓу 55 до 95 милиони

транзистори со

коишто е реализиран централниот процесор Со сегашната

брзина на развој се

очекува за петнаесет години бројот на транзистори да изнесува

19 трилиони што е

дваесет пати повеќе отколку бројот на невроните во човечкиот

мозок Вториот слој го сочинуваат 155 милиони транзистори на

главната меморија Таа е таканаречена многу брза кеш

меморија (high speed memory cache) и памти 512 KB податоци и

програмски код

Функцијата на CPU ја извршува микропроцесорот Тој е срцето

на сметачот

Реализиран е во едно или повеќе интегрални кола Наменет е за

извршување на

аритметичко - логичките процеси или за управување со текот на

податоците

Најважните два параметра на микропроцесорите се работната

фреквенција те

тактот со кој ја извршуваат обработката на елементарните

операции и битноста тедолжината на елементарните операции

Работната фреквенција на сметачите се мери во Hz (мегахерци)

Таа пред две години изнесуваше 550 MHz а сега веќе се мери во

лјадници мегахерци те гигахерци Новите Intel Pentium 4

процесори изградени со 13 микронска технологија достигнуваат

брзина од 306 GHz Должината на лементарните операции нема

18

толку големи промени Почнувајќи од процесорот 80486 а

изнесуваше 32 а сега е најчесто 64 бита

Микропроцесорот е физички сместен на основната (матична)

плоча (motherboard или амо board) Таа е печатена плоча и кај IBM

PC компатибилните сметачи е фиксирана на дното на сметачот

Освен микропроцесорот таа содржи и подножја за

проширувањена меморијата подножја за IO сериски и паралелни

порти и простор за други картички

Матичната плоча има сопствена фреквенција која од појавата на

моделот

486 DX2 е помала отколку на процесорот На пример за

Интеловите процесори на 306 GHz се користи матична плоча што

работи на само 533 MHz што е околу една шестина од тактот на

процесорот

Матичната плоча (сл 10) има многу карактеристики Следната е

верзијата на BIOS-от

Една од нив е тактот те фреквенцијата Освен тоа многу е

важен бројот на

подножјата на периферните уреди (Peripherial Component

Interconnect - PCI slots) На матичната плоча од сл 11 тие се

шесте бели подножја на левата страна

Значаен податок е и бројот на подножјата на внатрешната

меморија (memory slots) нивниот тип memory type) и

максималната меморија (maximum memory) што плочата може да

ја (носи Кај ASUS плочата мемориските слотови се трите црни

подножја долу десно

Можат да бидат од тип DDR200 266 или 333 а максималната

меморија е 3GB (3

гигабајти)

19

Една од моментално најдобрите основни плочи е ASUS P4S8X

Разликата меѓу брзината на процесорот и брзината на плочата

те на внатрешната

меморија се премостува со кеш меморијата Кеш меморијата

прави копија на

последните податоци на коишто процесорот им пришол со цел да

ги искористи во

блиска иднина доколку за тоа има потреба Таа кај постарите

модели на процесори

беше одделена од процесорите и затоа количината на кеш

меморијата требаше посебно да се назначи

Во последно време таа е составен дел на самиот процесор

Најголемиот број карактеристики на матичната плоча се всушност

сврзани со

внатрешната меморија на сметачите BIOS-от е сместен на ROM

- Read Only Memory меморија што само се чита)

(Во него се запишани сите детали за тоа од што е склопен

сметач сметачотСамиот ROM е мемориски чип со

непроменлива содржина и претставува врска меѓу

оперативниот софтвер и хардверските делови на компјутерот

Содржината може да му ја чита исклучиво микропроцесорот

20

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 17: Hardver

надворешни и динамички тогаш јачината им се подесува со

помош на потенциометар

Во списокот на влезните и на излезните уреди не беше наведен

еден важен уред за којшто може да се смета дека припаѓа и на

едната и на другата категорија

Станува збор за модемот (modem) Модемот врши претворање на

дигиталите сигнали во телефонски (модулација) и претворање на

телефонските сигнали во дигитални (демодулација) Се користи

исклучиво за препраќање на податоците на голема далечина со

помош на телефонска линија Од тие причини модемот се смета

за комуникациски уред

Сметачкиот систем работи на принципот влез 1048774 обработка 1048774

излез Оваа функција на сметачите е скриена во кутијата на

сметачот и со неа корисникот нема директен

пристап

Обработката на податоците се врши во централната

(процесорска) единица (Central Processing Unit CPU) честопати

наречена централен процесор Таа е мозокот на сметачот Сите

останати делови само воспоставуваат врска меѓу процесорот и

корисниците Централната единица ја сочинуваат контролната

(управувачка) единица (control unit) аритметичко - логичката

единица (aritnmetic locic unit ALU) и мемориски регистри

(memory registers) На централниот процесор е приклучена и

главната меморија (store) Таа ги памти податоците и ги чува

инструкциите

Контролната единица ја доведува следната наредба до главната

меморија ја декодира врши припрема за нејзино извршување и

донесува податоци од соодветната мемориска адреса Во

аритметичко - логичката единица се извршуваат сите

аритметички и логичките операции Таа е мозокот на мозокот

17

Во мемориските регистри се чуваат инструкциите редоследот по

кој тие ќе се извршуваат како и нивните мемориските адреси

Стандардните Intel Pentium процесори се направени од два тенки

слоја силикон На

првиот слој на Pentium 3 процесорите има меѓу 55 до 95 милиони

транзистори со

коишто е реализиран централниот процесор Со сегашната

брзина на развој се

очекува за петнаесет години бројот на транзистори да изнесува

19 трилиони што е

дваесет пати повеќе отколку бројот на невроните во човечкиот

мозок Вториот слој го сочинуваат 155 милиони транзистори на

главната меморија Таа е таканаречена многу брза кеш

меморија (high speed memory cache) и памти 512 KB податоци и

програмски код

Функцијата на CPU ја извршува микропроцесорот Тој е срцето

на сметачот

Реализиран е во едно или повеќе интегрални кола Наменет е за

извршување на

аритметичко - логичките процеси или за управување со текот на

податоците

Најважните два параметра на микропроцесорите се работната

фреквенција те

тактот со кој ја извршуваат обработката на елементарните

операции и битноста тедолжината на елементарните операции

Работната фреквенција на сметачите се мери во Hz (мегахерци)

Таа пред две години изнесуваше 550 MHz а сега веќе се мери во

лјадници мегахерци те гигахерци Новите Intel Pentium 4

процесори изградени со 13 микронска технологија достигнуваат

брзина од 306 GHz Должината на лементарните операции нема

18

толку големи промени Почнувајќи од процесорот 80486 а

изнесуваше 32 а сега е најчесто 64 бита

Микропроцесорот е физички сместен на основната (матична)

плоча (motherboard или амо board) Таа е печатена плоча и кај IBM

PC компатибилните сметачи е фиксирана на дното на сметачот

Освен микропроцесорот таа содржи и подножја за

проширувањена меморијата подножја за IO сериски и паралелни

порти и простор за други картички

Матичната плоча има сопствена фреквенција која од појавата на

моделот

486 DX2 е помала отколку на процесорот На пример за

Интеловите процесори на 306 GHz се користи матична плоча што

работи на само 533 MHz што е околу една шестина од тактот на

процесорот

Матичната плоча (сл 10) има многу карактеристики Следната е

верзијата на BIOS-от

Една од нив е тактот те фреквенцијата Освен тоа многу е

важен бројот на

подножјата на периферните уреди (Peripherial Component

Interconnect - PCI slots) На матичната плоча од сл 11 тие се

шесте бели подножја на левата страна

Значаен податок е и бројот на подножјата на внатрешната

меморија (memory slots) нивниот тип memory type) и

максималната меморија (maximum memory) што плочата може да

ја (носи Кај ASUS плочата мемориските слотови се трите црни

подножја долу десно

Можат да бидат од тип DDR200 266 или 333 а максималната

меморија е 3GB (3

гигабајти)

19

Една од моментално најдобрите основни плочи е ASUS P4S8X

Разликата меѓу брзината на процесорот и брзината на плочата

те на внатрешната

меморија се премостува со кеш меморијата Кеш меморијата

прави копија на

последните податоци на коишто процесорот им пришол со цел да

ги искористи во

блиска иднина доколку за тоа има потреба Таа кај постарите

модели на процесори

беше одделена од процесорите и затоа количината на кеш

меморијата требаше посебно да се назначи

Во последно време таа е составен дел на самиот процесор

Најголемиот број карактеристики на матичната плоча се всушност

сврзани со

внатрешната меморија на сметачите BIOS-от е сместен на ROM

- Read Only Memory меморија што само се чита)

(Во него се запишани сите детали за тоа од што е склопен

сметач сметачотСамиот ROM е мемориски чип со

непроменлива содржина и претставува врска меѓу

оперативниот софтвер и хардверските делови на компјутерот

Содржината може да му ја чита исклучиво микропроцесорот

20

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 18: Hardver

Во мемориските регистри се чуваат инструкциите редоследот по

кој тие ќе се извршуваат како и нивните мемориските адреси

Стандардните Intel Pentium процесори се направени од два тенки

слоја силикон На

првиот слој на Pentium 3 процесорите има меѓу 55 до 95 милиони

транзистори со

коишто е реализиран централниот процесор Со сегашната

брзина на развој се

очекува за петнаесет години бројот на транзистори да изнесува

19 трилиони што е

дваесет пати повеќе отколку бројот на невроните во човечкиот

мозок Вториот слој го сочинуваат 155 милиони транзистори на

главната меморија Таа е таканаречена многу брза кеш

меморија (high speed memory cache) и памти 512 KB податоци и

програмски код

Функцијата на CPU ја извршува микропроцесорот Тој е срцето

на сметачот

Реализиран е во едно или повеќе интегрални кола Наменет е за

извршување на

аритметичко - логичките процеси или за управување со текот на

податоците

Најважните два параметра на микропроцесорите се работната

фреквенција те

тактот со кој ја извршуваат обработката на елементарните

операции и битноста тедолжината на елементарните операции

Работната фреквенција на сметачите се мери во Hz (мегахерци)

Таа пред две години изнесуваше 550 MHz а сега веќе се мери во

лјадници мегахерци те гигахерци Новите Intel Pentium 4

процесори изградени со 13 микронска технологија достигнуваат

брзина од 306 GHz Должината на лементарните операции нема

18

толку големи промени Почнувајќи од процесорот 80486 а

изнесуваше 32 а сега е најчесто 64 бита

Микропроцесорот е физички сместен на основната (матична)

плоча (motherboard или амо board) Таа е печатена плоча и кај IBM

PC компатибилните сметачи е фиксирана на дното на сметачот

Освен микропроцесорот таа содржи и подножја за

проширувањена меморијата подножја за IO сериски и паралелни

порти и простор за други картички

Матичната плоча има сопствена фреквенција која од појавата на

моделот

486 DX2 е помала отколку на процесорот На пример за

Интеловите процесори на 306 GHz се користи матична плоча што

работи на само 533 MHz што е околу една шестина од тактот на

процесорот

Матичната плоча (сл 10) има многу карактеристики Следната е

верзијата на BIOS-от

Една од нив е тактот те фреквенцијата Освен тоа многу е

важен бројот на

подножјата на периферните уреди (Peripherial Component

Interconnect - PCI slots) На матичната плоча од сл 11 тие се

шесте бели подножја на левата страна

Значаен податок е и бројот на подножјата на внатрешната

меморија (memory slots) нивниот тип memory type) и

максималната меморија (maximum memory) што плочата може да

ја (носи Кај ASUS плочата мемориските слотови се трите црни

подножја долу десно

Можат да бидат од тип DDR200 266 или 333 а максималната

меморија е 3GB (3

гигабајти)

19

Една од моментално најдобрите основни плочи е ASUS P4S8X

Разликата меѓу брзината на процесорот и брзината на плочата

те на внатрешната

меморија се премостува со кеш меморијата Кеш меморијата

прави копија на

последните податоци на коишто процесорот им пришол со цел да

ги искористи во

блиска иднина доколку за тоа има потреба Таа кај постарите

модели на процесори

беше одделена од процесорите и затоа количината на кеш

меморијата требаше посебно да се назначи

Во последно време таа е составен дел на самиот процесор

Најголемиот број карактеристики на матичната плоча се всушност

сврзани со

внатрешната меморија на сметачите BIOS-от е сместен на ROM

- Read Only Memory меморија што само се чита)

(Во него се запишани сите детали за тоа од што е склопен

сметач сметачотСамиот ROM е мемориски чип со

непроменлива содржина и претставува врска меѓу

оперативниот софтвер и хардверските делови на компјутерот

Содржината може да му ја чита исклучиво микропроцесорот

20

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 19: Hardver

толку големи промени Почнувајќи од процесорот 80486 а

изнесуваше 32 а сега е најчесто 64 бита

Микропроцесорот е физички сместен на основната (матична)

плоча (motherboard или амо board) Таа е печатена плоча и кај IBM

PC компатибилните сметачи е фиксирана на дното на сметачот

Освен микропроцесорот таа содржи и подножја за

проширувањена меморијата подножја за IO сериски и паралелни

порти и простор за други картички

Матичната плоча има сопствена фреквенција која од појавата на

моделот

486 DX2 е помала отколку на процесорот На пример за

Интеловите процесори на 306 GHz се користи матична плоча што

работи на само 533 MHz што е околу една шестина од тактот на

процесорот

Матичната плоча (сл 10) има многу карактеристики Следната е

верзијата на BIOS-от

Една од нив е тактот те фреквенцијата Освен тоа многу е

важен бројот на

подножјата на периферните уреди (Peripherial Component

Interconnect - PCI slots) На матичната плоча од сл 11 тие се

шесте бели подножја на левата страна

Значаен податок е и бројот на подножјата на внатрешната

меморија (memory slots) нивниот тип memory type) и

максималната меморија (maximum memory) што плочата може да

ја (носи Кај ASUS плочата мемориските слотови се трите црни

подножја долу десно

Можат да бидат од тип DDR200 266 или 333 а максималната

меморија е 3GB (3

гигабајти)

19

Една од моментално најдобрите основни плочи е ASUS P4S8X

Разликата меѓу брзината на процесорот и брзината на плочата

те на внатрешната

меморија се премостува со кеш меморијата Кеш меморијата

прави копија на

последните податоци на коишто процесорот им пришол со цел да

ги искористи во

блиска иднина доколку за тоа има потреба Таа кај постарите

модели на процесори

беше одделена од процесорите и затоа количината на кеш

меморијата требаше посебно да се назначи

Во последно време таа е составен дел на самиот процесор

Најголемиот број карактеристики на матичната плоча се всушност

сврзани со

внатрешната меморија на сметачите BIOS-от е сместен на ROM

- Read Only Memory меморија што само се чита)

(Во него се запишани сите детали за тоа од што е склопен

сметач сметачотСамиот ROM е мемориски чип со

непроменлива содржина и претставува врска меѓу

оперативниот софтвер и хардверските делови на компјутерот

Содржината може да му ја чита исклучиво микропроцесорот

20

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 20: Hardver

Една од моментално најдобрите основни плочи е ASUS P4S8X

Разликата меѓу брзината на процесорот и брзината на плочата

те на внатрешната

меморија се премостува со кеш меморијата Кеш меморијата

прави копија на

последните податоци на коишто процесорот им пришол со цел да

ги искористи во

блиска иднина доколку за тоа има потреба Таа кај постарите

модели на процесори

беше одделена од процесорите и затоа количината на кеш

меморијата требаше посебно да се назначи

Во последно време таа е составен дел на самиот процесор

Најголемиот број карактеристики на матичната плоча се всушност

сврзани со

внатрешната меморија на сметачите BIOS-от е сместен на ROM

- Read Only Memory меморија што само се чита)

(Во него се запишани сите детали за тоа од што е склопен

сметач сметачотСамиот ROM е мемориски чип со

непроменлива содржина и претставува врска меѓу

оперативниот софтвер и хардверските делови на компјутерот

Содржината може да му ја чита исклучиво микропроцесорот

20

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 21: Hardver

Вториот тип внатрешна меморија е меморијата со случаен

пристап RAM - Random

Access Memory Освен неговиот капацитет којшто кај матичната

плоча од сл 10 може да изнесува најмногу 3 GB важен е и

неговиот тип

Во RAM се запишуваат сите податоци потребни за да работат

сметачот и програмите што во даден момент се вклучени

На овие податоци може директно да им се пријде Оваа меморија

ги брише

податоците од програмите кога тие ќе се завршат а целосно се

брише при секое

исклучување на системот

Во моментов најзастапени типови RAM се SDRAM и DDR Тие се

динамички

мемории (Dynamic RAM) SDRAM е синхрон (synchronous)

динамички RAM а DDR (Double Data Rate) RAM со двојно поголема

брзина на пренос

DDR е во моментов најмоќниот тип RAM

Податоците што долготрајно треба да се сочуваат се сместуваат

во надворешната

меморија Таа може да биде составен дел од сметачот (тврд

диск Hard Disc Drive

HDD) или преносна (дискета CD DVD)

Капацитетот на современите HD се мери во GB (гигабајти) Освен

капацитетот важни параметри на дисковите се просечното

време на пристап (average access time) и брзината на пренос

на податоците (data transfer rate или data rate)

21

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 22: Hardver

Времето на пристапот зависи од времето потребно да се најде

саканиот податок (seek time) и од ротационото доцнење (rotational

latency) Тоа е времето потребно главата за читање да дојде пред

најдениот податок

Времето на пристап кај современите дискови изнесува меѓу 10ms

и 20ms

(милисекунди) Откако податокот ќе се најде тој се префрлува во

RAM меморијата

Брзината на неговото префрлување се мери во количество

префрлени податоци во една секунда Стандардните дискови

имаат брзина на пренос меѓу 5MBs и 40 MBs

За да може да се пренесе содржината од еден сметач на друг

или за да се зачува

трајно (или да се архивира) попогодни се преносните

надворешни мемории

Најзастапени мемориски медиуми кај нас се сegrave уште дискетите

Тие имаат димензија од 35 инчи (околу 89cm) и имаат капацитет

од 144 MB (144 мегабајти)

Исклучително малиот капацитет на дискетите е доволна причина

тие целосно да се

исфрлат од употреба

Многу посоодветен преносен медиум во моментов се CD-ROM

дисковите Едно CD(compact disk) има капацитет од 650 MB што

одговара на 74 минути музика или 700 MB што одговара на 80

минути музика Од неодамна за смесување големи количества

податоци се користи и DVD (digital versatile disc) технологијата

што овозможува сместување еден 25 часовен филм и има

капацитет од 47 GB кога записот е само на едната страна на

дискот до 18 GB кога записот е на двете страни

Ова не се сите хардверски уреди на еден сметач туку само оние

што се најпотребни за брза и квалитетна обработка на

22

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 23: Hardver

податоците За да може да репродуцира звук освензвучници

сметачот мора да има и звучна картичка Во последно време овие

картички овозможуваат и surround ефекти

За сликите а посебно за анимациите потребна е графичка

картичка За приклучок кон некоја локална мрежа потребна е

мрежна картичка а за директен приклучок кон Интернет факс-

модем картичка

Овие картички се наоѓаат на самата матична плоча (on-board)

или се приклучени надворешно преку USB партите

Сметач со сите погодности е скапа инвестиција затоа што цената

на најскапиот сметач по една година ќе се преполови Веројатно

овој феномен на преполовување на цените го имаат уште само

мобилните телефони Но без сметачите не може да се замисли

ниту една интелектуална активност Затоа ако ви треба сметач

за работа а не за забаватогаш купете го ланскиот модел

23

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 24: Hardver

Заклучок

Хардвер(енг Hardware)-видливи и физички опипливи елементи

кои се уоптребуваат за внесување обработка прикажување и

чување на податоците и програмите во компјутерскиот систем

Луѓето од бизнисот најчесто сметаат дека за нивна лична

продуктивност и за компетитивноста на фирмата доволно е да

знаат како да ја користат компјутерската техникано не и да

знаат нешто повеќе за техничките детали(како сето тоа

функционира)

Фирмите мораат често да ја преиспитуваат сопствената

конкурентност од аспект на пресметувачка моќ

Одлуките сто се донесуваат во голема мера се потпираат на (не)

познавањето на дизајнот и функционирањето на хардверот

24

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок
Page 25: Hardver

Користена литератруа

1 wwwvikipediacom

2 Информациона техника и технологијаДоц Д-р Пеце Митрески

3 ИнформатикаЃорѓи Јованчески

25

  • ДРЖАВЕН УНИВЕРЗИТЕТ-ТЕТОВО
  • СЕМИНАРСКА РАБОТА
  • Вовед
    • Како функционираат сметачите
    • Тастатура со навигациски дел на левата страна и
    • внатрешноста на една тастатура
    • Типично механичко глувче однадвор и во внатрешноста
    • Оптичките глувчиња на Apple и на Microsoft
    • Палките се најпогодниот влезен уред за играње
    • Графичките табли им се од голема корист на уметниците и инженерите
    • Стандарден екран рамен LCD екран и екран чувствителен на допир
    • Матричен принтер ласерски колор принтер и колор принтер со млаз
      • Заклучок