Havaclk ve Uzay Kronolojisi

Yazdm kitaplarda tarihe blm iin ok zaman harcadm. Aratrma ve eviri titiz yapldnda bu bedel denecektir mutlaka. Elimdeki tariheleri birletirip bir kitap haline getirme fikri, tezlerini yazarken benden yardm isteyen rencilerim sayesinde sonradan olutu.

Byle bir kronoloji yanl bilinen bir ok gerein de ortaya kmasna neden oldu. Aradan geen srede gncellendi ve rencilerimin yardm ve katklar ile bu eklini ald.

Sondan bir nceki betimlemesini havaclkta ok kullanrm. Gerei yanstmas asndan nemli bir cmledir. Bu nedenle asla kronolojinin son hali demiyorum. Sizler aratrdka yenilenecek ve ihtiyaca gre gncellenmeye devam edecek.

Tarihini bilmeyenler geleceklerini kuramazlar.

Sevgilerimle

Servet BAOL ATCo 156

FOO 56

B i l e r e k B o B r a k l d

1767-xx-XX lk Uan Balon Fikri.

Balon fikri ilk kez 1766 ylnda hidrojeni bulan Henry Cavendishin bu gazn havadan hafif olduunu grmesi ve 1767de Joseph Blackn, hafif bir aracn hidrojenle doldurulduu zaman uabileceini ne srmesiyle dodu.

1783-06-05 lk Balon uuu.

Jacques ve Joseph Montgolfier kardeler, Annonay-Fransa; ilk scak hava balonunu uurdular. lk uu 5 Haziran 1783 tarihinde Fransz Joseph Michel Montgolfier (1740-1810) ve Jacques Etienne Montgolfier (1745-1799) kardeler tarafndan Annonay kynde ap 10,5 metre olan ketenden bir torbay scak havayla doldurarak olmutur. Balon, 450 metre kadar ykselerek 10 dakikada 1,5 millik mesafe kat etmitir.

1783-08-27 lk Hidrojen dolumlu balonun uuu.

Fiziki Jacques A. Cesar Charles (Paris), A. J. ve M. N. Robertin hidrojen ile doldurulmu 4 m apndaki balonun yapmna ve uurulmasnda gzlemcilik yapm ve balon yaklak yerden 3000 ft ykselmi ve havada kald 45 dakikalk srenin 16 dakikasnda da yol almtr.

1783-09-19 Balonla ilk canl uuu.

Montgolfier Kardeler sonraki uularn 19 Eyll 1783 tarihinde, aralarnda Benjamin Franklinin de bulunduu kalabalk karsnda Pariste yapmlardr. 6 millik uuta balonun sepetine bir horoz, bir rdek ve bir koyun koymulardr.

1783-10-15 lk insanl uular.

Jean Piltre de Rozier adl Fransz, ilk defa balon ile ykselen kii olmutur. 21 Kasmda ise Marquis d'Arlandes ile birlikte ilk uuunu 152,40 m ykselip, 20 dakika sreyle havada kalm ve 8,85 kilometre yol katederek yapmtr.

1784-01-19 imdiye kadar yaplm en byk Scak Hava Balonu,

Le Flesselle adn verdikleri Montgolfier kardelerin yapt bu balon, 70.000 cu/ft hacminde ve 3000 ft yksee kabiliyordu.

1784-xx-XX lk G ile ynetilen Balon.

Gen. Jean Baptiste Marie Meusnier pervane itili ilk balonu gelitirdi. Eliptik balon, adet tek aft gdml pervane ile saatte 5 km srat yapabilmekte idi.

1784-06-04 Balonla ilk uan kadn

Lyons, France dan bir opera sanats olan Bayan Elisabeth Thible, ilk balonla uan kadn nvanna sahiptir.

1793-01-09 Amerikada ilk balon uuu.

Fransz Jean Pierre Blanchard, Philadelphiadan Woodbury, N.Jye 45 dakika zerinde bir uu gerekletirdi.

1793-11-20 Balon Kullanan ilk pilot ve uan Yolcu.

Montgolfier Kardelerin 20 Kasm 1793 ylnda uurduklar scak hava balonu, Fransz fiziki Jean Franois Pilatre de Rozier (1756-1783) ve bir arkadan da tam, bylece Montgolfier Kardeler, tarihte balon kullanan ilk pilotlar olmulardr.

1797-10-22 lk parat atlay.

Andr-Jacques Garnerin Paris Monceau Parkna 7 metre apnda adr bezinden yapt parat ile bir hidrojen balonun sepetinden 700 m yksekten atlamas ile modern parat dodu (fr parachute=Dmeye kar, dme engelleyici demektir). Seyirciler arasnda bulunan o zamann fizikilerinden Lalande paratn ini sresince zellikle yere temas ederken byk tehlikelere sebep olan rakkas hareketini nlemek iin paratn tepe noktasnn delinmesini teklif eder. Bu delik bugnk paratlerde dengeli d, buradan kaan hava sayesinde saglayan, baca ad verilen tepe deliinden baka bir ey deildir.

1804-xx-XX lk Bilimsel Uu.

Fransz fiziki Jean Baptiste Biot (1774-1862) ve Joseph Louis Gay-Lussac (1778-1850), Scak Hava Balonu ile 6,5 km ykseklie karak bu ykseklikteki havann bileimini snadlar ve dnyann manyetik alannn doasn incelediler. Bu bilimsel amal olarak yaplan ilk uutu.

1815-xx-XX Sir George Cayley 'Aerodinamiin Babas',

1.52 m uzunluunda burgulu bir kol kullanarak havann eitli durumlarda nasl srtnme ve kaldrma karakteristii gsterdiini lmeye almtr. Elde ettii bulgulardan, belki de dnyada ilk defa bir planr tasarlam (havadan-ar insan tayacak makine) ve yapmtr. (1773-1857),

1838-01-06 Samuel Mors ve Alfabesi

Telgraf sistemini ve kendi buluu olan Mors Alfabesini Morristown, New Jersey de tantt.

1843-03-28 lk Pervaneli Uak Patenti.

lk defa projelendirilen ve detaylandrlan pervane ile uabilecek olan uak tasarm, William Samuel Henson (1805-1888) tarafndan patenti alnd ve Londrada buhar gc ile alan uak tasarm yaynland.

1852-09-24 lk Kontrol Edilebilir Balon.

Henri Giffard, bir Fransz mhendis, buhar gc ile ilk kontrol edilebilir balon uuunu gerekletirdi. 44 m uzunluunda ve 12 m apnda, 2,5 m3 hacminde kmr gaz (havgaz) ile 11 km/saat sratle Paris - Trappe arasnda gitti.

1856-12-XX Jean Marie Le Bris lk Planr

Bir Fransz Denizci olan Kaptan Le Bris, mit Burnu civarnda grd Albatros kuundan ok etkilenmi ve Cabo da Boa Esperana knda birini yakalayarak incelemelerde bulunmutur. 1856 Aralk aynda Albatros kuunun bire bir kopyas olan planr yapm ve goal olarak da Sahte Albatros adn vermitir. Bir kanad 7m uzunluunda ve 20 m2 yzeyli tahta ats ve kuma kapl kanatlar olan bu planr, bir atl araba zerinde hzlanarak umu ama iniinde hasarlanm, Le Bris de ayan krmtr. 1867 sonu 1868 bandaki denemede ise 15m ykselmi ve 180m szlerek umutur. Bundan sonraki denemeleri, ne yazk ki baarl olamamtr.

1864-xx-XX Arthur Cayley - ngiliz Matematiki ve Hukuku.

Arthur Cayley, kvrk ve eimli bir kanadn, dz bir kanada gre yzeyindeki kvrmn oluturaca alak basn nedeniyle daha ok kaldrma gcne sahip olacan (Bernoulli teoremi) ne srmtr. Ayrca, kular gzlemleyerek bugn ki (aspect ratio) kanat yzeyi oran ifadesini de gndeme getirmi ve bu konuda ilk defa tek ve ift kanat tasarmlar yapmtr.

1867-07-19 lk Delta Kanatl Uak Tasarm.

ngiliz J.W. Butler ve E. Edwards, delta kanatl tek ve ift kanat uak tasarmlar iin buhar, gaz ya da sktrlm hava ile alacak tek ve ift motorlu uak patenti aldlar.

1871-08-18 Alphonse Pnaud; Yapsal Dengeli ilk uak modeli.

Alphonse Pnaud, ilk defa yapsal dengeli model ua Tuileries Gardens, Parisde Socit de Navigation Arienne kurumu gzetiminde 11 saniyede 40m uurarak havaclk da yeni bir r at. Planophore adn verdii bu model uak, tarihte ilk yapsal dengeli uaktr. Buna benzer bir oyuncak, Wright kardelerin ocukken ok ilgilerini ekmiti.

Fransz Alphonse Pnaud, kanat yaplar ve aerodinamik prensipleri model uaklara, helikopterlere ve planrlere uygulamas ile bilinir. tme gc olarak kvrlm lastik erit kullanr. En mehur modeli olan Planophore 45 cm kanat geniliine sahipti. Kanatlar yukar doru ykselen ve uca doru sivrileen bir forma sahipti. (Bu gnki modern kanat ekli) Kuyruk ise, yatay konumlamay salamas iin ayarlanabilir yapda ve ayn kanat zelliklerine sahip idi.

1871-xx-XX lk Rzgar Tneli.

Basn ve srat zerine yaplan ilk rzgr tneli, Wenham ve John Browning tarafndan yaplmtr. Havann Hareketi-Aerial Locomotion, basn ve srat ilikisi zerine yaplan ilk alma metnidir. Yzeysel alanlar eit olmakla birlikte daha uzun bir kanadn, derinlii fazla olan bir kanat yapsna gre daha fazla kaldrma gc saladn deneylerle ilk olarak Wenham ispatlamtr (Aspect Ratio teorisi). Ayrca kaldrma gcnn artmas iin, kanat geniliinin fazla olmamas gerektiini de deneyleri ile vurgulamtr. Amerikadaki Smithsonian Institution, bu almalar 1895de Wilbur Wright ve kardeine, destek olmak iin vermitir.

1874-xx-XX Felix du Temple; Tarihde ilk Baarl Uu.

Brest-Fransada tm aluminyum kullanarak yaplm, kanat akl 13 m olan ve pilotsuz arl 80 kg gelen bu havadan ar, kendi gc ile uan ilk uak, kardei M. Luis ve Felix du Temple tarafndan yaplmtr. Bir ka denemesi yaplan uak, kendi gc ile yerde bir ka sekme yaparak koturmu, kendi gc ile yerden bir ka defa kesilmi, ve tarihdeki ilk uuu gerekletirerek salimen yere konmutur. Bu uak, 1878 Universal Dnya Fuarnda sergilenmitir. Motoru, stn tasarm ile buhar makinalarnda devrim yaratan bir modeldir.

1874-10-09 Posta Birlii ve Heinrich Von Stephan

GPU Bern Antlamas, svirenin Bern Kentinde, Alman Posta Memuru Heinrich Von Stephan tarafndan gndeme getirilmi ve 22 lkenin katlm ile General Postal Union ad altnda serbest posta dolamn salamak amac ile imzalanmtr. 9 Ekim Posta gn olarak halen kutlanmaktadr.

1875-07-01 Trkiye GPU yesi oldu.

Ad sonradan UPU olan General Postal Uniona Trkiye katld. Bu birliin amac, posta datm usul ve kurallarn Uluslararas bir seviyede yapabilmek ve postann serbest dolamn salamaktr. u an 191 yesi bulunmaktadr.

1878-10-09 General Postal Union (GPU), Universal Postal Union (UPU)

Uluslararas posta trafiindeki art ve posta servisindeki uluslararas ibirliinin artmas ile adn UPU (Universal Postal Union) olarak deitirdi.

1880-09-09 Uluslararas nsan Haklar rgt.

Oxfort'daki toplant gndemine, Havaclk konusunu ilave etti.

1883-10-08 Elektrik gc kullanan ilk balon.

Fransz kardeler, Albert ve Gaston Tissandier, dnyada ilk defa elektrik gc ile balon ynetmilerdir.

1884-xx-XX Alexander F. Mozhaisky. Gerekleen ikinci uu.

Felix du Temple deneyinden sonra dnyadaki havadan ar ve buhar gc ile gerekleen ikinci uu, Mozhaiskynin tek kanatl ua ile, Krasnoye Selo - Sn. Petersburg yaknlarnda gereklemitir. traktr motorlu ua I.N.Golubev kullanmakta idi ve meyilli bir araziden kalkarak 30 m umutur.

1888-08-12 Havagaz kullanan ilk kontroll balon. (dirigible)

Alman Wolfert, balonuna koyduu 2 hp gcnde Daimler Benz pervaneli motorlarn havagaz ile altrarak Seelbergden 4 km tede Kornwestheima umutur.

1889-05-06 lk Uluslararas Havaclk Kongresi; Paris

Paris'de, Brazilya, Fransa, Byk Britanya, Meksika, Rusya ve Amerika Birleik Devletleri katlmlar ile, 12 senede 5 defa toplanacak olan ilk Uluslararas Havaclk Kongresi yapld (06-05/06-11). Fransa Devriminin yznc yl nedeniyle, ok byk etkinliklerin yerald bu kongre, dier etkinliklerin arasnda yaplan en nemli kongredir. Tabii Gustave Eiffel'in Kulesinin mimari yarmada birinci seilmesinden sonra.

1890-11-09 Clement Adlerin Ader Eole ua ile uuu.

Clement Adler, Adler Eole adn verdii buhar gc ile alan ilk uan yapt. (Aeolos = Greko-Romencede rzgar Tanrsnn ad) ncekiler gibi kanatlarn rplmas ile deil, yarasa kanadnn mekanik kopyas kanatlarla kaldrmay amalayarak uamaya almas bir nclkt. ok ok hafif bir buhar makinas, uan nndeki pervaneyi evirmakte idi.

Bu makina ile 9 Ekimde Brie-Chateau dArmainvilliersde 50 m lik bir uu gerekletirdi. Uak, yaklak 20 cm yerden ykselmi ve arlk-g oranna gore, byle bir tasarm ve g ile alnabilecek en gzel neticeyi almt. Deneyi gzlemleyenler, daha iyi bir havada, daha iyi bir sonu alnabileceini ifade etmilerdir. Yn kontrol mekanizmas olmayan bu uak ile Aderin, Eyll 1891de 100 m, 1892de 200 m umu olduu sylenmekle birlikte, bu uular, belgelenmemitir.

1891-xx-XX Otto Lilienthal, ilk mhendislik Planr test pilotu.

Kendi arlnn yer deimesi ile ynlenen ilk planr yapmtr. 1891de bir kaza sonucu derek ld 9 Aug 1896ya kadar yaklak 2000 deneysel uu yapm ve lmeden nce syledii Urunda lnecektir de sz gnmze kadar gelmitir. 1894de gelitirdii Segelapparat adn verdii Standard Szlen Makina, sonralar Ingiliz, rlanda, Rusya, Fransa, Arjantin, Amerika ve Almanyada diger uuculara rnek tekil etmitir.

Lilienthalin deiik kanat yzeyleri iin hazrlad Lift & Drag tablosu (Kaldrma ve Srtnme), 1871de Ingilterede Francis Wenham ve John Browning tarafndan hazrlanan Rzgar Tneli, Smithsonian Enstits tarafndan desteklenen Wright kardelerin yaptklar almalarnn nemli bir blmn oluturmutur.

1894-06-19 Frederick W. Lanchester ve Aerodinamik.

Otomobilin nclerinden ve Havac Frederick W. Lanchester, Birminghamdaki Doa Tarihi ve Felsefe Derneinde Hava Akm ve Dolam teorisini aklar. Bu aklama, daha sonralar, Aerodinamik biliminin temelini oluturacaktr.

1895-xx-XX Smithsonian Enstits ve Wright Kardeler.

Havaclkdaki gelimelerden lke olarak geri kalmamak iin, gnmzdeki adyla Pittsburg niversitesi, o zamanki adyla Smithsonian Enstits - USA, Lilienthalin Lift & Drag tablosu ile birlikte Wenham ve John Browningin 1871deki rzgar tneli almasn Wright kardelere verdi.

1896-05-06 Samuel P. Langley; Aerodrome VI uuu.

1891de ilk Aerodrome model uak ile denemelere balayan Langley, drt senelik almalarnn sonunda, buhar gc ile alan Aerodrome No.V in 30 m ykselerek 1006 m yol katetmesini salamtr. (Aerodrome latince - Hava Kousu demektir) Srati ise saatte 32 km idi. Bir sonraki modeli Aerodrome No.VI ise Kasm 1896da bu sefer 1280 m umu ve 1 dakdan fazla havada kalmtr. Bu pilotsuz uular Sava Bakanl ($50,000) ve Smithsonian Enstits ($20,000) tarafndan, pilotlu uu iin desteklenmitir.

1897-xx-XX Carl Rickard Nyberg.

Buhar Makinalar, uaklar, gemi pervaneleri ve digger eitli makinalar zerine gelitirme almalar yapmas ile nldr. En nlendii saha ise Flyg-Nyberg adnn takld uak almasdr. Evinde yapt Flugan (Uu), ua ile sadece ksa zplamalar yapabilmi ve pek de baarl olamamtr.

1897-11-03 David Schwarz. lk kontrol edilebilir Uan-Kasal Balon.

Alman Ordusunun istei zere, ilk kontrol edilebilir Kasal Balon, Berlin yaknlarndaki Tempelhofda denenmitir. Pervane kaynn kopmas sonucu gemi kontrol kaybedip aklm, hrvat asll mhendis David Schwartz ikinci test uuunu gremeden, Alman Ordusunun projesini kabul ettiini bildiren telgraf okurken sevinten kalp krizi geirerek lmtr.

Bu ilk denemeyi seyreden Kont Ferdinand von Zeppelin, dul bayan

Schwartzdan planlar 1898de satn alm ve gelitirilen ikinci modele adn vermitir. Bu model, dnyada tm ile metal, aluminyum malzemeden yaplan ilk uan gemi olmutur. Bu ilk geminin de akbeti birincisinden farkl deildir. Sonraki modeler, tarihe Zeppelin adn yazdrmakta gecikmeyecektir.

1899-04-XX Gustav Weisskopf - Pittsburgh, Pennsylvania uuu-

Amerika Birleik Devletlerinde tek kanatl ve buhar motorlu havadan ar uan ilk pervaneli uak, Alman Gustav Weisskopf (Amerikallar bu Almana, isminin Ingilizce tercmesi ile Whitehead demektedirler!) tarafndan uuruldu. Uak ilk uuunda yerden ancak 7.5 m havaland ve yolu zerindeki katl bir binay aamayarak ona arpt.

1899-05-17 Augustus. M. Herring - Atsz Asr - uuu.

Bisiklet tasarmcs ve hafif uak motor reticisi olarak tannan Herring, ilk uuunu yaptnda, Atsz Asr adl mecmua, bu uuu yeni bir asrn balangc olarak sekin okurlarna 17 May 1899daki says ile duyurmutu.

Derginin bast resme bakarak ok ilgin tesbitler yaplmaktadr. rnein Wright kardelerin ilk uaklar, bu tasarmn ayns olmakla birlikte, Herringin kontrol yzeyleri, onlarn yaptklar ilk uakta yoktu. Wright kardeler bu kontrol mekanizmalarn ancak ilk uaklarndan 4 sene sonra gelitirdikleri yeni uaklarna uygulayabileceklerdi.

1899-05-18 Lahey Konferans

Laheyde toplanan ve zellikle uluslararas hukukun gelimesine nemli katklar olan konferanslarn ilkidir. Bar ve silahszlanma konularn ele almak zere 26 lkenin katlm ile yaplmtr. bu konferansta kabul edilen szleme ve deklarasyon 31 temmuz 1899'da imzalanan sonu bildirgesinde toplanmtr.

1899-10-11 Augustus Herringin ift Kanatl Uak ile uuu.

1896da, insann kulland, havadan ar, motor gc ile, control edilebilen bir Uan Makina patenti iin USA patent ofisine mracaat etmitir.

Octave Chanute ve Augustos Herring'in ua, ift kanatl ve sktrlm hava ile umakta idi. Octave Chanutenin planr tasarmn esas alarak yapt uak ile, Michigan Gl kumsalndaki ilk uuunda 15 m yol almt.

22 Ekim gn yaplan denemede ise 8 ila 10 saniye havada kalan uak, 22 m yol ald.

1900-04-26 Guglielmo Markoni ve ilk telsiz patenti

lk defa Londrada ayarlanabilir dalga boyu iin 26 Nis 1900de patent iin mracaat etti ve 13 Nis 1901de 7777 nolu ngiliz patentini ald.

1900-07-02 lk Baarl Zeppelin Uuu

1896da ilk kasal balonunu yapan hrvat asll mhendis David Schwarz, buluunu Alman ordusuna satmak ister. Alman ordusu uzun bir sre sonra teklifi kabul ettiini bildiren mektubu Schwarza yollar. Mektubu okuyan David Schwarz, sevinten kalp krizi geirerek lr.

Ei Melanie, Ferdinand Zeppelinin projeyi satn alma isteini geri evirmez. 15 000 mark karl projeyi satar ve Ferdinand, projeye kendi soyadn vererek Alman Ordusuna Zeppelin retir.

Alman Kont Ferdinand von Zeppelin, bu yeni modeli baar ile uururken satte 27 km srat yapm ve 5 km yol almt. Dmen kilitlenince yere indi.

1900-xx-XX Wright Kardeler Planr uuruyor.

Wright Kardeler, Alman Otto Lilienthal, Octave Chanute ve Samuel P. Langleyi rnek alarak planr uurmaya baladlar. lk planr denemesini 1900 ylnda ve ikinci denemelerini de 1901 ylnda yaptlar. Octave Chanute, Avrupada yazt lider havaclardan Louis Mouillard, Gabriel Voisin, John J. Montgomery, Louis Blriot, Alberto Santos Dumont ve Percy Pilcher ile yazarak elde ettii tm bilgileri Wright Kardelere iletiyordu. Smithsonian Enstits de dnya apndaki diger gelimelerden Wright Kardeleri bilgilendirmeye devam ediyordu.

1901-10-19 Hzl Balon Yarmas; Brazilyal Alberto Santos Dumont

Brazilyal Alberto Santos Dumont, St.Cloud parkndan kalkp, Eiffel Kulesi atrafndan en ksa srede geri dnecek olana verilecek olan Deutsch de la Meurthenin koyduu 10.000FF lk (309.583$) birincilik dln, 30 dakikann altnda katederek kazand.

1901-06-30 Herr Berson ve Prof. Sringin Balon Ykseklik Rekoru.

Berliner Verein fr Luftschiffahrt (Berlin Uu/Uucular Dernei) yesi Berson ve Sring, bu ok tehlikeli deneyi gerekletirmek iin, 241 m3 lk bir balonla Prusyada 10.080 m ykseklie kmay baarmlardr. Bu kaytl bir, dnyann ilk Balonla Ykseklik Rekorudur.

1901-08-14 Gustav Weisskopf - Bridgeport Connecticut uuu

Gustav Weisskopf, 1899dan sonra tek kanatl ve buhar motorlu havadan ar Number-21 model ua ile bu sefer drt uu gerekletirdi. Biri sabah, diger leden sonra yaplan bu uularn en baarlsnda, yerden 61 m ykseklikte 2500m yol katetti.

1901-11-XX Wright Kardelerin Rzgar Tneli.

Wright Kardeler, Wenham and John Browning almas olan rzgar tnelini kurdular (Uzunluu 183 cm) .

1901-12-12 Guglielmo Markoni ve Telsiz

Yeryz eiminden dalga boyunun etkilenmediini ispatlad ve ilk defa telsiz dzenei yaynn atlantikde Poldu, Cornwall (ngiltere) ile St. Jhons, Newfoundland (Kanada) aras 3439 kmlik mesafeye baar ile iletti. Bu iletide ilk defa Mors Alfabesinden S harfi ( . . . ) kullanld. Daha sonralar denizciler S.O.S (Save Our Souls - - - - . . .) sinyalini ska kullanacaklardr.

1902-xx-XX lk Meteorolojik Balon Uuu.

Fransz Meteorolog Leon Philippe Teisserenc de Bort (1855-1913) insanlarn kamad ykseklikler iin lm aletleri yerletirilmi insansz balonlar uurmutur. Bu yntemle atmosfer scaklnn 11 km ykseklie kadar dzenli olarak dtn, ulaabildii daha ykseklerde ise scakln sabit kaldn tespit etmitir. Yapt 200den fazla deneyden sonra atmosferi katlara blp, "troposphere" ve "stratosphere" isimlerini vermitir.

1902-01-17 Gustav Weisskopf Connecticut uuu

Gustav Weisskopf, 1901den sonra bu sefer karosen yakt kullanan Number-22 ua ile (yinede Amerikallar bu Almana, isminin ingilizce tercmesi ile Whitehead demektedirler.) iki uu denemesinde bulundu. lk uuu 3200 m, ikinci uuunda ise 11.300 m yol almtr. (Wright Kardeler ise 259.7 m yol alabileceklerdi.) Hi bir zaman Amerikan vatandalna gemeyen Alman Gustav Weisskopf, 1927 senesinde kalp krizinden lmtr.

1903-03-23 Wright Kardelerin Patent bavurusu.

Wright kardeler, 1902de yapm olduklar ikinci (gelitirilmi) planr modelini esas alarak, motorlu uu makinas iin patent bavurusunda bulundular.

1903-12-17 Wilbur ve Orville Wright kardelerin uuu.

Wilbur ve Orville Wright kardeler, Wilburn rettii, 12 hP motorlu ilk uaklarn, 36,5 m ve 12 saniye sre ile uurdular. Ayn gn yaptklar ikinci deneyde, 259,7 m mesafeyi 59 saniyede aldlar. (Gustav Weisskopf ise 11.3 km

umutu.) The Wright Brothers, had not allowed public viewing of the flight.!

1905-03-16 S. H. Maloneyin Szl Rekoru.

Santa Clara niversitesi profesrlerinden John J. Montgomerynin yapt planr ile profesyonel parat S.H.Maloney, ilk yksekten yere szlerek inii gerekletirdi.

1906-01-17 kinci model LZ-2 Zeppelin uuu.

Constance gl zerinde gerekleen denemede ikinci model LZ-2, 40 km/saat srate eriti ve baarl bir uu gerekletirdi.

1906-03-18 Trajan Vuia ve lk Serbest Uu.

Uan kanatlarna yeni kontrol yzeyleri uygulayan Romen Trajan Vuia, ilk denemesini Parisde yapt. Saat 15:00de motoru altrd ve 5 dakika sonra koturmaya balad. 50m kadar koturduktan sonra havalanan Araba-Uak (Vuia-1), yerden 1 m kadar ykselerek 12 m yol aldktan sonra motorun susmas sonucu ini yapt. Bu uuun zellii, Wright Kardelerin ya da bakalarnn yapt gibi harici yardm alarak deil (Hzlanma Raylar, Mancnk, tme, vs.) kendi gc ile Havadan Ar ve Ynetilebilen (autonomous) ilk uu olmasdr. Doal olarak bu tip bir uu, dnya basnnda yer buldu ve byk bir heyecan yaratt.

1906-09-13 Brezilyal Alberto Santos-Dumont

Brezilyal Alberto Santos-Dumont, Parisin Bagatelle Alannda kendisinin rettii ilk havadan ar makinesini uurdu. Arkadan pervaneli, kutu uurtma benzeri bu ilgin uak, 50 beygirlik V tipi 8 silindirli bir motorla alyordu ve Bis-14 modeli diye anlmakta idi.

1906-10-23 Brezilyal Alberto Santos-Dumont Hz Rekoru

220 metreyi 21 saniyede alarak hz rekorunun sahibi oldu. Romen Trajan Vuia nn Vuia-1 modelinden sonra dardan hi bir destek almadan kalkan ve inen ikinci devrimci modeldir Bis-14.

1906-11-12 Brezilyal Alberto Santos-Dumont Mesafe Rekoru

Alberto Santos-Dumont, resmi gzlemcilerin denetiminde 219 m uarak Fransz Havaclk Kulubnn 100 m zeri uanlara verdii dl kazand.

1928'de Brezilya'ya dnen Santos-Dumont, uaklarn savalarda kullanlmaya balamas nedeniyle bunalma girerek intihar etti.

1907-03-16 Ferdinand Leon Delagrange

Ferdinand Leon Delagrange, kendisi iin yaplan ve pilot Charles Voisinin kulland Voisin-Delagrange modeli uak ile havacla adm att. Voisin modelinde kk deiiklikler yaparak Italyaya gitti. 23 Hazda 18 dakika 30 saniye havada kald. 6 Temda Henry Farman, havada kal rekorunu Gent kasabasnda 20 dak 20 san ile krd. 06 Eyllde Issyde Delagrange 25 km utu, 02 Kasmda Henry Farman, Champ de Chalonsda 40 km yol ald.

Ferdinand Lon Delagrange, 04 Ock 1910da, bu ekimeyi kazanmak iin 50 beygir gcndeki Bleriot XI model ua ile Paudan havalanrken, motorunun ok gl olmasndan kaynaklanan bir kaza ile kalkta derek hayatn kaybetti.

1907-06-15 2.ci Lahey Konferans

44 lkenin katlm ile toplanan ikinci konferansta sava hukuku konusunda ok nemli gelimeler kaydedilmitir. Bu iki Lahey konferansn uluslararas hukuk asndan nemi u noktalardadr:

- Hukukun evrensellii ve eitlii

- Soyut hukuk konusunda ilk dzenlemeler

- Uluslararas hukukun yasallatrlmas

- Devletler arasndaki uyumazlklarn bar zm iin komisyonlar ve rgtler kurulmas

Uluslararas hukuk, bu konferanslarla geliimini srdrm ve bir anlamda Sivil Havaclk Hukukunun olumasna yardmc olmutur.

1907-06-21 Trajan Vuia ve Vuia-2

Romen Trajan Vuia, bu sefer 24 beygir gcnde Antoinette motoru ve ilk defa tekerleklere amortisr uygulamas ile Vuia-2 modelini retti. Paristeki bu denemesinde ise, 5 m ykseldi ve 20 m uarak yere indi.

Asl nemli buluu, iten yanmal buhar makinesinde 100 atmosferlik basn elde etmeyi baarm olmasdr. Bu sistem hala kullanlmaktadr.

1907-07-25 Louis Bleriot.

Louis Peyret yapm bisiklet modeli tek kanatl ua ile Issy-les-Moulineauxda Bleriot No.VI ile 150 metre utu. Dikey kontrol, oturduu tekerlekli sandalyenin ne ve arkaya kaymas ile salamakta idi. Monoplane-Tek Kanat modelin gelimesinde, byk katklar vardr.

1907-09-19 Maurice Volumard - lk Pilotlu Helikopter Uuu

Fransann kuzeyinde Douaida, ilk pilotlu helikopter uuunu Maurice Volumart gerekletirdi. Yerden ilk seferinde 60 cm ykselen helikopteri, daha sonralar bu ykseklii 1 mnin zerine tad. Kontrol kaybolmasn diye yerden iplerle bu kalk kontrol edilmekte idi.

1907-10-26 Henry Farman

Santos Sumont tarafndan dzenlenen Archdeacon Kupasnda, Voisin Farman I model ua ile Ingiliz Henry Farman, 771 myi 52.6 saniyede alarak dnya rekoru krd.

1907-11-10 Louis Bleriot

lk defa Bleriot No.VIIyi yaparak zeri kapal, nde tek motorlu, tek kanat ve kuyruk dzeni ile gnmzn modelini yaratmtr.

1907-11-13 Paul Cornu - Helikopterle lk Serbest Uuu.

Fransa Lisieuxde Paul Cornu, 24 beygirlik Antoinette motoru ile 1.50 m ykseldi ve indi.

1908-01-13 Henry Farman lk Dairesel uu (1 km).

Fransada yaplan Grand Prix dAviation Deutsche-Archdeacon yarmasn, Henry Farmannn Voisin-Farman ua, bir kilometre apndaki dn 1 dak 28 saniyede tamamlayarak byk dln sahibi oldu.

1908-02-08 Lon Levavasseur

Lon Levavasseur, Gastambide-Mengin I modeli uana 50 hp Antoinette motorunu koyarak Issy-les-Moulineauxda test uularna balad.

1908-03-21 Henry Farman - Dairesel uu (2 km).

Henri Farman nceki rekorunu ikiye katlayarak, Voisin-Farman No.1 Bis modeli ua ile Issy-les-Moulineauxda 2004 myi 3 dak 31 sande uarak gelitirdi.

1908-03-28 Leon Delagrange lk yolculu uu.

Leon Delagrange, Tekkanatl Voisin modeli uana yolcu olarak Henry Farman alarak ilk yolculu uuu Issy-les-Moulieauxde gerekletirdi.

1908-04-11 Leon Delagrange

Voisin-Delagrange N 2 modeli ua ile Leon Delagrange, 3925 metreyi 6 dak, 30 sande uarak bir yeni bir rekorun sahibi oldu.

1908-06-04 Amerikann ilk Resmi uuu ve Glenn H.Curtis

Amerikada en hafif motorlar yapan Glenn H. Curtiss, Alexander Bellin ars zerine Aerial Experiment Association iin bir uak retir. June Bug adn verdii bu uak, dardan yardm almadan kalkyordu. Amerikann ilk resmi Havadan Ar Ua ve Uuudur. Amerikan ordusu, hep onunla almay tercih etti nki Wright Kardeler hala serbest umay renememilerdi.

Amerikann havaclktaki en nemli ncs olma unvann Avrupadaki yarmalarda da ispatlayan Curtis, 29 Maysta Hudson nehri zerinden New Yorka umu, Hrriyet heykelini turlam ve Joseph Pulitzerin 10.000$ lk 200 km zeri uu yarmasn 220 km yi 153 dakda uarak kazanm ve Manhattan zerinde gsteri uuu yapmtr. 8 Haz 1911de Aero Club of Americann ilk lisansl pilotu olmutur. (Wright Kardeler ise 4 ve 5 Nolu lisanslara sahiptirler.) Daha sonra Wright Kardeler ile hukuk mcadelesine girecek olan Curtis, patent davasn 1913de kaybetti.

1908-07-04 Aerial Experiment Association Yarmas

Alexander Bell ve ei Mabel Bell desteinde 01.10.1907de Kanada Torontoda kurulan Aerial Experiment Association, Scientific American desteinde 1 km zerinde uacak olana verilecek $25.000 lk bir yarma dzenledi. Yarmann tek art dardan destek almadan umak olunca, Wright Kardeler yarmadan ekildiler. Yarmay Glenn H. Curtiss, June Bug Ua ile 1 kmnin zerinde uarak kazand.

1908-09-03 Orville Wrightn ilk Dairesel Uuu

Orville Wright, Fort Meyer, Virginiada ilk defa dairesel uuunu gerekletirdi. Sahay 1,5 defa turlad.

1908-09-05 Kanatl Gouppynin ilk uuu.

Fransz Ambroise Goupy tarafndan Voisin Frresnin yaratt Gouppy, Leon Levavasseurn rettii 50 bg gcnde Renault model bir motora sahip kanatl ilk modeldir.

1908-10-30 Henry Farman lk ehirler aras uu

Camp de Chalonsdan Rheimse (27 km.) 17 dakda 95 k/s hzla uarak, dnyada ilk ak arazi ve ilk ehirleraras uuu gerekletirdi.

1908-12-04 John.T.C. Moore - Lord Brabazon

Ingiliz John T.C.Brabazon (sonralar Lord Brabazon olarak anlacaktr), Fransa

Issy-les-Moulineauxde tek kanatl Voisin model ua ile 411 m utu. almalar ile ngiliz havaclna k tutacak olan Brabazon, ilk ngiliz Pilot Lisans sahibidir. kinci lisans sahibi ise Charles Rollsdur. Sava dnemi ve sonrasnda Ulatrma Bakan olarak ngiliz Havaclnn gelimesinde byk katklar vardr.

1908-12-19 Dnyann ilk Havaalan

Dnyann ilk havaalan, Port Aviation ad altnda Parisin 19 km dnda ald.

1908-12-24 lk Havaclk Fuar

Her sene Paris Grand Palaisde alan senelik otomobil fuar, bu sene New-York Paris otomobil yar ile nlendi. Bu mthi olayn yan sra, ilk defa uaklar da sergilendi. Fransz Cumhurbakan, serginin ikinci blmnn aln yapt.

1909-01-23 Louis Blriot ve Blriot XI

Fransz Blriot, kendi gelitirdii Blriot XI modeli ile ilk deneme uuunu yapt. Bu model, I.ci dnya sava ncesi gelitirilmi en baarl tek kanat modeli uaktr.

1909-02-11 Yeni Zelandada ilk uu.

Yeni Zelandal nc Vivian C. Walsh, Howard-Wright modeli ift kanatl ua Aucklandda uurarak, bu yeni ktadaki ilk uan oldu.

1909-04-06 Henry Farman III (HF1) ve ilk Kanatklar.

Havaclarn nclerinden Hanry Farman, kendi adn verdii nc modeli, Hanry Farman III, ya da yeni bir tasarm olduu iin HF1 olarak isimlendirdikleri uan Fransann Bouy kasabasnda uurdu. Bu uan zellii, ilk defa ift kanatl uan kanat firar ularna kanatk uygulam olmasdr. (Aileron = Franszca Kanatk demektir)

1909-06-05 lk 1 saat zeri uu.

ngiliz Hubert Latham, Antoinette IV motorlu tek kanatl ua ile 1s.7d.37sn uarak, bu snr aan ilk kii oldu. Bu deneme almalar, Man denizini uarak ama yarmasna hazrlkt.

1909-06-12 Blriot ve ilk yolcular.

Londrada yaynlanmakta olan "Daily Mail" gazetesinin at Man geene verilecek olan 1.000 luk yarmann hazrlk safhasnda, Blriot XI tek kanatl uanda, 25hplk Anzani motoru ile Chauviere yapm ift kollu pervaneyi denedii uua Alberto Santos - Dumont ve Andr Fournieri de alarak ilk defa uanda iki yolcu tayan kii olmutur.

1909-07-25 Man Denizini ilk geen pilot Louis Blriot

Gl rakipleri Hubert Latham ve Charles de Lambert arasndan kendi yapm Blriot XI modeli tek kanatl ua ile Fransa-Les Baraques Calaisden yanan ayana ramen kalkarak, Dover kylarna erimi ve kt hava artlarna ramen belirlenen yere sorunlu da olsa ini yapmtr. Bu yar tmyle 37 dakika srmtr.

(SRN4 Mk3 Hoovercraft ise Dover / Calais arasn 35 dakikada almaktadr).

Blriot, bu baardan cesaretle 1910 senesinde l'Arobus (ngilizcesi; Airbus) modelini yaratm ve test pilotu Lon Lemartin, 7 yolcu uurarak uakla dnya yolcu tama rekoru krmtr.

1909-08-22 Dnyann ilk ve en byk Havaclk Gsterisi -Reims-Btheny- International Cup of Aviation

Bthenyde yaplan bu gsteriye 23 Avrupa lkesinden katlanlar, bir haftada 87 uu yapmlar ve teknoloji al-verii asndan ok youn hareketlik yaanmtr. Bu toplantnn havacln gelimesi ve ilerlemesine olan katks ok byktr.

1909-08-28 International Cup of Aviation Gordon Bennett Trophy

Bu havaclk gsterisi bir yarma ile sonlanm olup, bu yarmada;

Glenn H.Curtis, iki turu (20 km) 15 dak 50 san de atarak;

Hanry Farman, iki yolcu ile turu 10 dak 39 san de atarak;

Hanry Farman en uzun mesafe rekorunu krarak,

yarma birincileri olmulardr.

1909-10-16 Dnyann lk Ticari Havayolu - Zeppelin

Alman Kont Ferdinand von Zeppelin, dnyann ilk ticari havayolunu kurar. 1914de adn verdii bu kontroll balonlar, 172.535 km yol yapm ve 34.028 yolcu tamlard. 1936da Atlantik ar ilk seferde Frankfurt-New Jersey 60 saatte, New Jersey-Frankfurt 50 saatte alnd. O senelerde balonla Atlantik ar 1.300 yolcu ve birka bin ton yk tanmtr.

1910-01-26 lk Denizden kalkan Uak

Glenn H. Curtis, bu sefer de San Diegoda Gemiye inebilen ve gemiden kalkabilen D modelini ve devamnda da, denize inip kalkabilen Triad A-1 modeli uan denedi.

1910-03-08 lk Ruhsatl Bayan Pilot Raymonde de la Roche

Fransz Elise Deroche, uma tutkunu bir barones idi ve Pariste verilen lisans No.36 ile dnyann ilk kadn pilotu unvanna sahiptir.

1910-03-10 lk Gece Uuu - Emile Aubrun

Fransz Emile Aubrun, Arjantinde Bleriot yapm bir tek kanatl uak ile karanlkta Buenos Airesden 20 kilometre tede 2 yere gidip dnen ilk pilottur.

1910-03-28 Dnyann ilk Deniz Ua - Hydroavion

Fransz Henry Fabre, sadece denizde kullanlacak olan Hydroavion adl ua, La Mede Liman-Martiguesde uurdu. Uak 2 m ykseklikte 488 m yol ald.

1910-05-18 Paris Anlamas Uluslararas Havacla Gei

Uluslararas Havaclk Ulatrma Konferans, ICAO konferansnn balangcdr. Fransa'nn ars ile, D leri Bakanlnda Trkiye dahil 20 lkenin katlm ile yapld. Kurulan 4 komisyon, lke Kanunlar, dari ve Teknik, Gmrk ve Hava Ulam zerine idi. Hava Ulam komisyonu 3 ek zerinde alyordu: (05-18/06-29)

a) Milliyet areti ve Kayt

b) Uak Karakteristii,

c) Hava Trafik Kurallar.

1910-06-02 Man Denizini iki ynl gei.

Charles Rolls, Man denizini, ua ile 1 saat 35 dakikada Dovera gidip dnerek yeni bir geliimde bulundu. Frederick Henry Royce ile araba retim ortakl srmekte iken (Rolls ve Royce) havacla daha ok nem veren Charles Rolls, John.T.C. Mooredan sonra 2 numaral pilot lisans sahibidir.

1910-06-15 Dnyann en gen Pilotu

15 yandaki Fransz Marcel Hanriot, 15 numaral Pilot Lisans sahibi ve dnyann en gen pilotudur.

1910-06-30 Dnyann ilk Sava Ua

Uak ile havadan ilk bombalama deneyi, Amerikal G.H. Curtis tarafndan, New York yaknlarndaki Keuka Glndeki bir sava gemisinin ektii hedefe yalanc bomba atarak gerekletirmitir.

1910-11-14 Dnyann ilk Uak Gemisi

Tek kanatl Curtis uann bir gemiye inip kalkabileceini ispatlamak iin Glenn H.Curtis, Virginiada USS Birmingham savas gemisinde 25m lik platform kurdu. Bu platformdan kalkan ve inen deneme pilotu Eugine Ely, ilk uak gemisinden kalkan ve inen pilot olmutur.

1911-02-01 Amerikada ilk Lisansl Uak reticileri

Burgess ve Curtiss, Amerikann ilk lisansl uak reticileridirler.

1911-02-18 Dnyada ilk Resmi Hava Posta Uuu - Henri Pequet

Dnyada ilk Resmi Hava Posta uuu, Fransz Henri Pequet tarafndan Hindistanda yaplmtr. Humber-Sommer tipi uakla alt bin mektup ve posta kart, Allahabaddan alnarak 8 km uzaklktaki Nainiye gtrlr.

1911-03-16 ngilterenin ilk Uabilirlik sertifikas

ngilteredeki ilk uabilirlik sertifikas, Faranboroughdaki balon fabrikas mfettii Mervyn OGorman tarafndan ngiliz Ordusu iin satn alnan Farman III model uak iin 1910 senesinin ikinci yars iin verilmitir.

1911-04-12 lk Londra-Paris aktarmasz uu.

Pierre Prier, hi inmeden Londradan Parise yolcu tamtr.

1911-06-28 lk Uak Kiralama (Charter).

Dnyadaki ilk Uak Kiralama yolu ile havayolu tamacl, ngiliz Havac Thomas Sopwithin tamir edilen gzlklerin New Yorkdan Philadelphiaya ulatrlmas iin New Yorklu tccar W.A.Burpee tarafndan kiralanmtr.

1911-06-28 lk Trk Pilotlar Fesa ve Yusuf Kenan Beyler

28 Haziran 1911'de yaplan snavda en yksek notu alan Svari Yzba Fesa ile stihkam Temen Yusuf Kenan Beyler, uu eitimi iin Temmuz 1911'de Fransa'daki Bleriot Fabrikas'nn uu okuluna gnderilmitir. Svari Yzb. Fes Evrensev ve stihkm Tm. Yusuf Kenan Beyler, 21 ubat 1912 ylnda eitimlerini tamamlayarak 780. ve 797. sra nolu Fransz havaclk diplomalaryla, 1912 Nisan aynda stanbula dndler ve Trk ordusunun ilk pilotlar oldular. Trk Hava Kuvvetleri' nin 1 numaral sava pilotu brvesine sahip olan ve Trk havaclk tarihine geen bu pilot, Yzba Fesa Bey 'dir.

1911-08-02 ABDde ilk lisansl kadn Pilot

ABDlerindeki ilk lisansl kadn pilot, bir drama eletirmeni olan Harriet Quimbydir.

1911-09-09 Ingilterede ilk Posta

Ingilterede tanan ilk posta, Kral George Vin bir mesajnn diger Kraliyet ailesi fertlerine iletilmesi iin Windsor Kalesine tanan mektup ile balamtr. Mr Gustav Hamelin kulland uan kanat altlarna Hava Postas yazlmt.

1911-10-23 Dnyann lk Askeri Hava Gzlem Uuu

talya, Osmanl mparatorluuna sava ilan edip dnyann ilk hava gzlem uuunu ve topu at ynlendirmesini Yzba Piazza ile gerekletirdi.

1911-11-05 Dnyann lk Askeri Hava Saldrs

talyan Yzb. Gavotti, imparatorluk snrlar ierisinde yer alan Trablusgarp bombalad. Bu saldrnn sonucunda kiisel deneyimlerin tesine geemeyen havacln nemi devlete anlald ve orduda havac birliklerin oluumu iin resmi almalar balatld. mparatorluk tarafndan havaclk komisyonu kuruldu.

1911-12-15 lk Yerden Havaya Atealmas

Uaa kar ilk topu ve taciz atei Osmanl birlikleri tarafndan, 15 Aralk 1911de Yb. Robertinin uana kar almtr.

1912-xx-XX Trklerin lk Havaclk Komisyonu

1912 ylnda havaclk komisyonu, tayyare okulu ve ordu tayyare tekilat iin devletten denek istedi, Avrupada incelemelerde bulundu. Alman, ngiliz ve Fransz eitmen ve teknisyenlerle anlald. Ylsonunda 4 eitim, 10 keif ve bombardman ua hizmete hazr durumdayd. Siyasi anlamazlklar nedeniyle tayyare mektebi inaat durduruldu.

1912-01-05 lk Psikolojik Hava Harekat

talya, Osmanl mparatorluuna sava ilan edip Araplara beyanname atarak dnyann ilk psikolojik hava muharebesini yapt.

1912-01-XX Trkiyenin lk Hava Alan

1912de gene Mahmut evket Paann emriyle Ayastefonos (Yeilky) ile Safraky (Sefaky) arasnda ilk havaalan yapld. 700 metre geniliinde ve 1500 metre uzunluundaki imlerle kapl bu alanda, 16ar metre yksekliinde iki de hangar bulunuyordu.

1912-01-31 lk Savata Yaralanan Pilot

Osmanl mparatorluu ile Trablus Garbda savaan talyan Yzb. Carlo Montu, havada ilk yaralanan yardmc pilot olmutur.

1912-02-22 Fokker Havaclk Kuruldu

Hollanda doumlu Alman Antony Herman Gerard Fokker, berlinde 20.000 Mark sermayeli Forkker Havaclk irketini kurdu. Hollandann Haarlem kasabasnda doup byyen Fokker, havaclk ideallerini gelitirmek iin Almanyaya gm ve ilk ua olan Spider-1i Almanyada 1910larda yaratmt.

1912-03-31 Dnyann lk Deniz Ua Yarmas

Monakoda dzenlenen dnyann ilk Deniz Ua yarmasn Belikal Jules Fisher kazand. Bu yarmada hep Tek Kanatl Uaklar baarl oldular. Sekiz yarmac arasnda Fransz olmayan iki yarmacdan biri idi ve bir Hanry Farman ua kullanmaktayd.

1912-xx-xx lk Hava Keif Fotoraf

lk hava keif fotorafn Osmanl mparatorluu ile Trablus Garbda savanda talyan Yzb. Piezza ekmitir.

1912-04-16 Ingiltere-Fransa Aras uan ilk kadn. (Harriet Quimby)

Gustave Hamelin rencisi Bayan Harriet Quimby, Doverdan kalkarak Calais yaknlarna Bleriot Type-I model ua ile indi.

1912-04-22 Ingiltere-Irlanda Aras ilk uu. (St.Georges Channel)

ngiliz Denys Corbert Wilson, ngiltere ile rlanda arasndaki St. George kanaln uarak geen ilk kii oldu.

1912-06-07 Uaa ilk Makinal Tfek Monte edilii.

Amerikan Ordusundan Temen Thomas Milling, Marylandde Wright Model B uana Lewis marka bir makineli tfek monte etmi ve Yzba Charles Chandler bu uakla havalanp at yapmtr.

1912-06-11 lk Gece Bombardman

lk gece bombardman, Yzb. Morengo tarafndan, Aziziye blgesindeki birliklerimize yaplmtr.

1912-07-03 Trklerin lk Uu Okulu

Yeilky'de (Ayestefanos) Hava Okulunun (uu okulu) almasyla Trk Ordusu, uucu subaylarn lkesinde yetitirmeye balamtr. Trk askeri havaclnn gelimesinde ve glenmesinde en nemli aamalardan birisi olan Hava Okulu'nun almasndan sonra Trk Ordusu'nda havaclk almalar hzlanm, personel says oalm ve ksa zaman ierisinde birliklerde hava blkleri (tayyare blkleri) kurularak havaclar aktif kt'a grevi yapmaya balamlardr.

1912-08-25 lk Hava Harp Kurban

Atm. Manzini uayla denize derek ilk hava harp kurban oldu. Trkler tarafndan tutsak edilen Moizzo, tarihin ilk hava esiri oldu (10 Eyll 1912). Moizzo'nin ua Nieuport, Trkler tarafndan tarihte ele geirilen ilk dman ua oldu (10 Eyll 1912).

1912-12-18 Ktalar Aras lk Uu - Roland Garros

Rolland Garros, tek bir uu ile Avrupa ve Afrika ktalarn birletiren ilk havacdr. Blriot model tek kanatl ua ile Fransann gneyi Frjusden Tunusda Bizerteye inmitir. Akdenizi geerken 285 km yol kat etmitir.

1913-xx-XX lk Mhendis Pilotumuz

1913 ylnda temel uu eitimini tamamlayan pilot (Ord. Prof. Dr.) Ali YAR, dnyann ilk uak mhendisinden biridir. Paris niversitesinden 1911 de "Licencie" olarak mezun oldu. 1915 de Darlfnun Fen Fakltesi Cebr-i Ala muallim muavinliine ve 1924 tarihinde mderrislie terfi etti. 1 Austos1933 tarihinde de Ordinarysle ykseltildi. 1933-1938 yllar arasnda Fen Fakltesi Dekanl yapt ve 1955 tarihinde emekliye ayrld.

Daha sonra Trkiyenin olanak snrllklarna karn yerli sanayi oluturma abalar sz konusu iken, II. Dnya Savandan sonra balayan Marshall yardm ile birlikte uak retimi durmu, yeni projeler THK Uak ve Motor Fabrikalarnn retim faaliyetlerini sekteye uratmtr.

1913-04-17 Non-Stop 4 saat 18 dakika Uu

Doverdan Klne 4s 18dak.da uan Gustav Hamel, Blriot XI kullanyordu.

1913-06-10 Pommeroy Kupas, Warova

Marcel Brindejone des Moulinais, gn doumu ve gn batm arasnda 1448 km uarak Pommeroy kupasn kazand.

1913-05-13 Dnyann ilk ok Motorlu Ua Russki Vityaz

Dnyann ilk ok Motorlu Ua, Igor Sikorsky tarafndan tasarlanan ve RBVZ [Russko-Baltijskij Vagonnyj Zavod (Russo-Baltic Cart Works)] Rus-Baltk Araba leri fabrikas tarafndan yaplan Russki Vityaz, Russian Knight Rus valyesi 4 motorlu, ift kanatl ve 8 yolcu tayabilmekte idi. lk defa yolcu kabininde Tuvalet bulunan uaktr.

(Rus valyeleri ad altnda uu gsterileri yapan bir akrobasi ekibi halen mevcuttur)

1913-07-13 Paris-Berlin Direk Uu En Uzun Mesafe

Lon Letort, Morane-Saulnier modeli tek kanatl, 80 bg gcndeki deki Rhone motorlu ua ile 1037 kmyi tam 8 saatte alarak, kendinden nceki Eugene Gilbertin 24 Nisanda spanyada Villacoublay-Vittoria aras 825,5 km lik mesafeyi 8,5 saatte alarak krd rekoru gelitirdi.

1914-xx-XX lk Trk Teknik Havaclk Kitab

Tayyareci stemen Mithad Nuri, Vasta-i Tayyare isimli ilk Trke teknik havaclk kitab yazd.

1914-02-12 lk Trk Posta Uuu

stanbul-Kahire hava seferinde, Nuri Beyin utuu Prens Cellaleddin isimli uak Deperdussin tipindedir, Fethi Beyin utuu uak ise Bleriot modelidir. stanbuldan, bugn Yeilky olarak bilinen Ayastefanosta kurulmu olan Tayyare Mektebinden hareket etmilerdir. 12 ubat 1914 tarihinde, Pilot Yzba Nuri ve Gzlemci Yzba smail Hakk beylerin kulland Prens Celaleddin adl uakla Lefke-Bilecik arasnda ilk postay tar. Kahire yolunda Fethi Bey, Teberiye Gl yaknlarnda 27 ubat 1914te ehit olmu, Nuri bey ise 11 Mart 1914te Yafada ehit olmutur. 14 Mart 1914de amda Selahaddin Eyyubi Trbesine gmldler. Trk Hava Kuvvetlerinin ilk ehitleridir. Bu ilk Hava ehitlerinin ansna, stanbulun Fatih semtinde 1914 ylnda bir ant yaplmasna balanm ve ant 1916 ylnda bitirilerek trenle almtr. Bu antn alnda yaplan tren, ayn zamanda Trk Hava ehitleri iin dzenlenmi olan ilk anma gn olmutur 14 Mart.

1914-01-15 Amerikann lk Tarifeli Seferi

Amerikada Benoist irketi, St.Petersburg ile Tampa arasnda, Benoist XIV Uan Bot deniz ua ile tarifeli seferlere balar.

1914-02-11 Balon ile uulan en uzun mesafe.

Kara zerinde gerekleen en uzun uu, Almanyann Bitterfeldt kasabasndan Rusyada Kirgischano ya kadar olan 3,040 km lik yolu alan H. Berliner tarafndan gerekletirilmitir.

1914-02-12 En byk ve drt motorlu uak

Igor Sikorsky, geen senein Balshoi Baltiskii modelinden de byk ve gelimi Ilya Muromets adl tek kanatl 4 motorlu dev uan uurur.

1914-02-14 Amerikada En Uzun Mesafe

Temen Towsend ile avu Herbert Marcus, US. Signal Corpsun Burgess H. ift kanat ua ile 404 km mesafeyi 4 saat 43 dakikada alarak Amerika rekoru krar.

1914-06-18 Uaklarda Kullanlan ilk Jiroskop - Elmer A. Sperry

1817 de J. Bohnenberger tarafndan icat edilen ve dnyann dn hareketini incelemek zere yapt deneyler srasnda J. Foucault tarafndan 1852 de jiroskop ad verilen bu alet, Alman bilim adam Maximillian Schullerin gelitirdii ve hassaslatrd denge, yn ve yer bulucu (ki biz ona INS diyoruz imdilerde) gemicilikte oka kullanlmakta idi. Emler .A.Sperry, bu buluu uaklara uygulanabilecei hususunda olu Lawrence uyard. Fransadaki baarl uygulamalar ile havaclkta yeni bir a balad. Sperry, hala retimdedir.

1914-07-22 ngilizlerin ilk Tarifeli Uular

Leeds-Bradford aras ksa srede olsa da ngilizlerin ilk tarifeli yolcu tamacl, yarm saat aralklarala yaplmtr.

1916-02-06 Almanlarn ilk Kargo seferleri.

Alman Hava Yollar -Deutsche Luft Reederei- Berlin ve Weimar aras dzenli kargo tamaclna balar.

1916-03-20 Santiagao-ili, ilk Pan-Amerikan Havaclk Konferans.

Santiagao-ilide ilk Pan-Amerikan Havaclk Konferans toplanr. Konferansn amac, lke ii ve lkeler aras Havaclk Huku yaratlmas iindi.

1916-05-22 Trkiyede ilk Hava Hukuk Metni

19 maddelik kanun Trkiyede hava hukukuna ait ilk metin Sefaini Hamiyeye ait Memaliki Memnun Nizamnamesi saylabilir. Yasak blgelere ait olup askeri amalar iin karlmtr. Bu kanun tamamen iptal edilmemi olmakla beraber hkmleri 9 Eyll 1925 tarihli "Seyrseferi havai talimatnamesi" ile byk lde deiiklie uramtr.

1916-09-12 lk Pilotsuz Uak denemesi.

Dnyann ilk pilotsuz uak denemesi, zerinde 200 kg bomba ykl kk bir ift kanatl ua 75 km lik yolda uzaktan radyo kontrol ile uurarak ABD gerekletirdi.

1917-06-11 lk baslan Uak Posta Pulu - Italya

talya Posta daresi tarafndan ilk resmi uak posta pulu, Torino-Roma deneme uuu ansna bastrlr.

1917-09-12 Elmer Sperry ve Peter Hewitt

Elmer Sperry ve Peter Hewitt, oto-pilot kullanlan ilk ua uurdular. Kasm aynda 48 km apl saha ierisinde 3 km hata ile hedefi bulmay baardlar.

1919-02-05 Almanlarn ilk Tarifeli Yolcu seferleri.

Alman Hava Yollar -Deutsche Luft Reederei- bu sefer de Berlin ve Weimar aras dzenli yolcu tamaclna balar.

1919-02-08 Avrupada lkeler aras ilk Tarifeli uu.

Farman Kardeler, M.Lucien Bossoutrot pilotluunda F-60 Goliath model uaklar ile Toussus le Noble ile ngilterenin gneyindeki Kenleye askeri yolcu tamaya balar.

22 Mart 1919 da bunu 2:30 saatlik Paris-Brksel seferi takip eder. 25 Austos 1919 da da Air Travel Lts. (British Airwaysin ilk uuu olarak kabul edilir) Tek Rolls-Royce motorlu DH-16 ua ile 2:50 saatlik Hounslow Heat/Londra-Paris/Le Bourget uuu balar.

1919-02-17 Professor Earle M. Terry ve ilk ses yayn.

Wisconsin niversitesi Radio stasyonu (9XM) ilk anlalabilir ses yaynn yapmay baard.

1919-04-28 lk Kontroll Parat atlay.

Floyd Smith tarafndan tasarlanan kontroll parat (atladktan sonra istee bal alabilen) ile Amerikal Lesli Irvin, Dayton-McCook meydanna ilk atlayn gerekletirmitir.

1919-05-16 Deniz Ua ile Atlas Okyanusunun Almas

Deniz uayla Kuzey Atlas Okyanusu ilk kez ald. (16-17 Mays). Albert Cushing Read deniz uayla Newfoundlanddan Horta' ya (Asor Adalar), sonra da Lizbon' a utu.

1919-06-14 Atlas Okyanusunun dorudan almas

Kuzey Atlas Okyanusu ngiliz Sir John William Alcock ve Sir Whitten Brown ynetimindeki Vickers Vimy model bombardman uayla, Saint Jhon's (Newfoundland) - Clifden (rlanda) arasnda ilk kez ald (14-15 May). 3221 kmyi 16 saat 27 dakidada almlardr.

1919-06-25 Dnyann ilk en Modern Ua

Dnyann en modern ua Junkers F-13, Dassau-Almanyada utu. Tamamiyle metalden yaplm olan bu uakta bkk kanat yaps vard ve etrafda hibir tel ya da payanda grlmemekteydi.

1919-08-28 IATAnn Kuruluu

Uluslar aras Hava Trafik Birlii (IATA-Intenational Air Traffic Association), Hollandann Hague ehrinde kuruldu. Bu kuruluta sadec Avrupal lkeler yeralmaktayd. 1939da Pan-Americann katlm ile evrenselleti ve 16 Nisan 1945 ylndaki Havana toplants ile bu gnki halini ald (International Air Transport Association).

1919-10-13 The Paris Convention Paris Konferans

06 Mar - 13 Ekim 1910 daki Diplomatik Konferans verileri zerine kurulu Hava Ulam Kurallar ilk defa Paris'de imzaland. Alnan kararlarn banda Havclk Kurallar Uluslararas Komisyonu (International Commission on Air Navigation - ICAN) kurulmas iin karar alnmt. 1910 Paris konferansnda temellerini att, sonradan ICAO adn alacak olan bu kurumun bana, Fransz Albert ROPER getirildi. ICAN ats altnda Albert ROPER, 8 Ek (Annex) gelitirdi.

Annex A - Uaklarn Snflandrlmas, tanmlar ve Tantm aretleri

Annex B - Uabilirlik Belgesi

Annex C - Kayt Defterleri

Annex D - Hava Trafik Kurallar, iaretler ve klandrma

Annex E - letecek Ekip

Annex F - Havaclk Haritalar ve Yer aretleri

Annex G - Meteorolojik Bilgilerin toplanmas ve yaynlanmas

Annex H - Gmrk

Hava Ulatrma Szlemesi yirmi yedi devlet tarafndan imzalanm ve 11 Temmuz 1922'de yrrle girmitir.

Szleme'nin 1.ci maddesinde her devletin lkesi zerindeki hava sahasnda "Mutlak ve Mnhasr Egemenlii" prensip olarak belirtilmitir.

1920-02-07 lk Resmi Srat Rekoru

Birinci dnya savandan sonra, Uluslar aras Havaclk Federasyonu (FAI - Federation Aeronautique Internationale) resmi srat rekorunu, Nieuport-Delage 29V ua ile 1 kmyi saatte 276 km ile uan Fransz Sadi Lacointe krmtr.

1920-08-15 lk Keif Uuumuz

Vecihi Hrku stiklal Savann ilk keif uuunu ve son uuunu yapmtr. Bu byk ve nemli tarihin 85. yl dnmnde (15.08.2005) PTT kiisel an pulu bast.

1921-01-21 100 Kiilik lk Uak

Dnyada ilk defa talyada retilen 100 yolcu kapasiteli kanatl 25 tonluk uak, talyada Maggiore glnden havaland ama havada tutunamayarak, burun st gle aklarak paraland.

1921-12-29 Havada en uzun kalma rekoru

Edward Stinson ve Lloyd Bertaud, BMW-motorlu Junkers-Larsen model

uaklar ile Roosevelt meydannda havada 26 saat 18 dak ve 35 san kalarak yeni bir dnya rekoru krdlar.

1921-xx-XX lk Kule ve/veya ilk ATC

lk Hava Trafik Kontrol hizmeti, Londrann ilk havaalanlarndan olan Croydon Havalimannda (gnmzde Lambert - St. Louis Int. Airport diye bilinir) belki de dnyann ilk Hava Trafik Kontrolr diye anlan Archi League tarafndan verilmi saylr. Elindeki bayraklar ile trafii idare etmesi bir ilktir!

1922-03-30 Gneyden Atlas Okyanusunu Ama.

Portekizli Sacadura Cabral ve Gago Coutinho ynetimindeki Deniz ua, Lizbon'dan Rio de Jeneiro' ya uarak Gney Atlas Okyanusu' nu ilk kez at. (30 Mart-5 Haziran). Takip edilen yol konaklama u ekilde idi.

Las Palmas (Canrias), Gando, S.Vicente, S.Tiago, S.Pedro ve S. Paulo, Fernando de Noronha, Recife, Baia, Porto Seguro, Vitria ve Rio de Janeiro.

Gago Coutinho, bu uu iin deiik bir sextant hazrlayarak, yapay ufuk kullanmnda yeni bir r amtr.

1923-06-XX Trkiyede ilk Hava Yolcusu tama.

Vecihi Hrku, Trk topraklar zerine gerekletirdii ilk yolcu seferinde Edirne - Caproni Breda aras dokuz yolcu tad.

1923-02-10 lk Yaklama Iklarnn Kullanl

ngiltere Croydondan kalkan bir uak, bu deneme uuunda radyo temas ile Paris Le Bourget meydanndaki gece klandrmasn da kullanarak ini yapt.

1923-03-20 5.ci Pan-Amerikan Konferans

Santiagao-ili de 5.ci Pan-Amerikan Konferansnda Ticari Havaclk kavram ile Sivil Havaclk Kanun ve Kural almalar yapld.

1923-06-09 lk Dner Kanat Uuu. (Gyroplane)

stn zeks ile mehur spanyol Matematiki Juan de la Cierva, tasarlad dner kanatl uan, Temen Gomez Spencer, baar ile uurdu.

1923-06-27 Havada lk Yakt kmali

26-27 Haziran San Diego' da Lowell Smith ve J.P Richter ynetimindeki uak, uu srasnda ilk kez ikmal yapt ve 37 s. 15 dak. havada kalma rekoru krd.

1923-07-15 Rusyada ilk Tarifeli Yolcu ve Yk Tamacl Dobrole.

Dobrolet; Sivil ve Devlet ortakl ile kurulan ilk Rus Havayolu, Moskova ile Nizhniy Novgorod aras (400 km) Alman Junkers F-13 ler ile yolcu tamaclna balad.

1924-04-19 lk Modern Helikopter

Fransada Arjantinli Marquis de I. Pescara, helikopteri ile 777 myi 4 dak. 11.sde alarak bir rekor krmtr. Yeni helikopterin en byk zellii, imdilerde bile hala cankurtaran grevini stlenen, motor durduunda rotora serbest dn imkn salayan sistemi uygulam olmasdr. Bu bulu ayrca kontrol ve kalkta ok byk kolaylklar salamaktadr.

1924-08-28 UPU 8.ci Stocholm kongresi.

8.ci UPU Stocholm kongresinde, hava posta kavram gndemlerine girdi.

1925-01-25 lk Trk tayyaresi - Vecihi K VI

Havacla gnl vermi, Kurtulu Sava'na tayyareci olarak katlan Vecihi Hrku, kendi tasarlad Vecihi K VI adl ua imal etti (1924 zmir). Ua iin uu msaadesi istemi, uabilirlik sertifikas iin bir teknik heyet oluturulmu, ancak teknik heyetin ierisinde tayyareyi uuracak ve kontrol edecek personel bulunmadndan gecikmitir. lk uuu 25 Ocak, 1925'te gerekletirildi. zin almadan utuu iin cezalandrlnca da, istifa ederek Hava Kuvvetlerinden ayrlp Ankaraya gider ve kurulmakta olan Trk Tayyare Cemiyetine (T.Ta.C.) katlr. T.Ta.C. Fen ubesini organize etmekle grevlendirilir.

1925-02-16 Trk Tayyare Cemiyeti kuruldu.

ATATRKn emriyle, daha sonra 1935 ylnda Trk Hava Kurumu (THK) adn alacak olan, Trk Tayyare Cemiyeti kuruldu.

1925-xx-XX lk Planr malathanesi

Trk Tayyare Cemiyetinin Ankara-Akkprde kurduu marangoz atlyesi, daha sonralar Planr imalathanesi halini ald.

1925-08-15 Tayyare Otomobil ve Motor Trk Anonim irketi kuruldu

TOMTA, Alman Junkers Flugzeugwerke A.G firmas ve Trk Tayyare Cemiyeti (TTaC)'nin ortak giriimi olarak kurulan bir irkettir. I. Dnya Savandan yenilgiyle ayrlan Almanyann Versay Antlamas ile kstlanm uak imalatlar sonucu elindeki birikimlerini eski mttefikleri olan Trklere aktararak havaclk almalarna devam etme istekleri byk etken oldu. Yaplan antlama sonucu Trk Hava Kuvvetlerinin ihtiyac olan her trl ua ve motoru reterek bunlarn revizyonunu yapacak ve her trl makine aksam Junkers firmas tarafndan karlanacak olan Kayseri Uak ve Eskiehir Bakm Tesisleri kuruldu.

1925-08-25 Air Transport Travel Ltd. Uluslararas Londra-Paris uularna balad.

Sonradan British Airways olarak adn duyuracak olan bu irket, tek Rolls-Royce motorlu ua ile Hunslow Le Bourget arasn 2 saat 30 dakikada alyordu.

1925-09-09 Seyrseferi Havai Talimatnamesi,

Lozan Antlamasnn 100. maddesi ile taahht edilmi bir zorunluluu yerine getirmek zere lkemizde kaleme alnan ikinci yasadr.

"Madde 100 - Trkiye gemite yapm olduu antlama veya anlamazlklar birletirmeyi veya onlar kabul etmeyi taahht eder:

Bu kanun hazrlanrken 13 Eyll 1919 tarihli Paris Hava Seyrsefer Szlemesi esas alnm ve hatta kanunun baz maddeleri bu szlemeden alnmtr. Bakanlar Kurulunca kabul edildii iin kararname mahiyetindedir ve daha ok hava kamu hukukuna ait hkmleri ihtiva etmektedir.

1925-11-06 C.I.T.E.J.A Kuruldu

Fransz Hkmetinin giriimi ile ilk defa zel Hava Hukuku Uluslararas Konferans dzenlendi. 27 Ekim - 06 Kasm tarihleri arasnda gerekleen toplantda, Havayollarnn Sorumluluklar incelendi, bu sorumluluklar erevesinde zel Hukuk oluturma almalar yapld ve sonunda yaplan bir Protokol ile bu konulara zm getirmek iin uzmanlardan oluan bir komitenin oluturulmasna ve Konferansn gzetiminde almasna karar verildi.

Kurulan komitenin ad Comit International Technique d'Experts Juridiques Ariens, C.I.T.E.J.A. olarak belirlendi. 48 lkeden katlan 77 delege, International Commission on Air Navigation (ICAN) Genel Sekreteri Dr.Albert ROPERi, bu Konferansn da bana getirdiler.

Bu konferansn gzetim ve denetiminde alan CITEJA komitesi, meydana getirilen 21 maddelik metni 6 Kasm 1925te imzalad. ok nemli zel Hava Hukuku kavramlar gelitirmi olup Konferans sonras bu teklifler, bir sonraki Uluslararas zel Hava Hukuku Konferansnda kabul grecektir.

1926-02-15 Kontratl Posta Tamacl

Ford Motor irketi, Anlamal Hava Posta uular iin CAM-6 Detroit ve Chicago hattnda, CAM-7 Detroit ve Cleveland hattnda posta tar.

1926-04-23 Tayyare Makinist Mektebi hizmete alr.

Trk Havaclnn gereksinimi olan teknik personelin eitilmesi amacyla Trk Tayyare Cemiyeti, "Tayyare Makinist Mektebi"ni hizmete at.

1926-05-26 lk CITEJA Toplants

6 Kasm 1925te kurulan CITEJA ilk toplantsn Pariste 27 lkenin katlm ile gerekletirdi. Bu toplantda drt komisyon kuruldu.

lk komisyon

1- Uan Milliyeti

2- Havaclk Sicil Kaytlar

3- Sahibi, e-sahibi, yapm ve transfer

4- Haklar, rehinler, tercih ve elkoyma.

II.nci komisyon

1- Hava Nakliyat sistemleri

2- Hava Tama Senetleri

3-Yolcu ve Kargo zerinde taycnn sorumluluklar

4- Kargo ve fazla arlklarn atlmas

III.nc komisyon

1- Sorumluluun snrlar

2- nc ahs zararlarna kar sorumluluklar

3- Sigorta

IV.nc komisyon

1- Kazalarda personel sigortas

2- Yolcunun durumu

3- Kaptan ve personelinin hukuksal durumlar

4- Uakta ilenen sulara uygulanacak kanun

konular zerinde alt.

1926-06-01 lk Trk Havaclk Dergisi

Trk Tayyare Cemiyeti (Sonradan THK), Hava Mecmuas adyla dergi kmaya balad. Trk Hava Kurumuyla yat olan bu dergi, 1929 da "Havaclk ve Spor" adn ald. 1950 ylna kadar bu adla yayn hayatn srdren dergi 1950-1954 yllar arasnda kesintiye urad. 1954'den bu yana ise Uantrk adyla yayn hayatna kesintisiz devam ediyor.

1926-xx-XX Eskiehir Uak Fabrikas

TOMTA dneminde fabrikada teknisyen olarak alan, Kurtulu Sava pilotlarndan Vecihi HRKU, Vecihi-14 adyla bir uak gelitirildi ama baarl olunamad. 1930da, Fransada eitimini tamamlayarak yurda dnen Selahaddin Reit (ALAN) Beyin tasarmn yapt MMW-1 tipi eitim uann zerinde alld. Uan prototipi 1932de tamamland. Hz 200 km/saat, havada kalma sresi 2,5 saat olan ve baz paralarnn Kayseri Fabrikasnda imal edilen uan uu testleri tamamlanamadan proje yarda kesildi. Eskiehir fabrikas, uak bakm faaliyetlerine 1960l yllardan sonra jet uak ve motorlarnn bakmlarn stlenerek devam etti.

1926-11-01 ber-Amerikan Hava Ulatrma Konferans - Madrid

Madrid'de ber-Amerikan Hava Ulatrma Konferans (Convenio Ibero Americano de Navigacion Aerea-ICANA) yapld. Tm katlmclarn eit oy hakkna sahip olduu ve st uu hakkn ilk olarak tannd konferansdr. 21 Avrupa, 1 Amerika Devleti imzalamtr.

1927-05-02 ber-Amerikan Hava Ulatrma Konferans -Washington

Havaclkta hibir ey karmak istemeyen Amerika, 6 ay sonra Washingtonda bu toplantya evsahiplii yapmak istedi. Yaplan bu toplantda da 1919 Paris toplants kararlar esas alnd (02-19 Mays) .

1927-03-22 lk Uluslararas Hava Posta Kongresi

Rusya UPU'yu resmen toplayarak, ilk Uluslararas Hava Posta Kongresini yapt. (22 Mar-22 Apr)

1927-05-19 New York Paris yar (Orteig dl).

Bu yar Charles Lindbergh kazanr. Bylece Atlantik zeri ktadan ktaya ilk dorudan uu gereklemi olur. Tek kanatl Ryan modeli Spirit of St. Louis isimli ua ile Long Island - Paris aras 6,667 kmyi, 33 1/2 saatte alr. Bu uuta sreyi Longines Saat irketi lmtr.

1927-09-01 Resmi Posta Tayclar - Havayollar

Rusya Posta Ofisi resmi ars ile bu sefer Hague-Hollanda toplants 79 yeden 35inin katlm ile yapld ve Havayolu Tayclar, ilk defa resmi posta taycs olarak kabul edildiler. Ayrca bu toplantda Par Avion damgas ve renginin de mavi olmas karar altna alnmtr. Hava yolu ile tanmayan ama bu damgaya sahip postann ise zerinin arp ile iaretlenmesi alnan kararlardan biridir. Posta tama creti ilk defa bu toplantda karar altna alnd (01-10 Eyl). (Metrik-Ton bana 6 Postal Altn Frank.)

1927-10-14 Atlantii Gneyden lk Dorudan Gei

Dieudonne Costes ve Joseph le Brix, bir Breguet 19 ile Senegal den

Brazilyaya direk utular (14-15 Ekim).

1927-xx-XX lk Trk Hava Fotorafl

Junkers F 13 ua ve Zeiss-jena'dan bir el resim kameras (HMK C/12, 13x18 cm, f=21 cm) ve bir otomatik seri resim kameras (RMK C/3, 18x18 cm, f=21 cm) ve bir adet rdresman (SEG C/3, 18x24 cm) satn alnd.

1928-01-06 Havana Konferans

Havana-Kba da 6.c Pan-Amerikan Konferans topland. Havana Konferans, zellikle zel Ticari Uular iin yarar salad. Ticari Havaclk Konferans kurallar ilk defa burada imzaland. Paris Konferanslarndan sonra en nemli Havaclk Konferansdr. (01-06/02-20)

1928-09-18 Dner Kanat ile Man Geildi.

Juan de la Cierva, gelitirdii C-8L model dner kanad ile man denizini geti.

1928-09-18 Zeppelin LZ-127 ve Atlantik Ar uular.

LZ-127 Graf Zeppelin, imdiye kadar retilmi en modern uan gemidir. Tm ile aluminyumdan yaplm olup Avrupa ile Gney Amerika aras dzenli uarak milyonlarca kilometre yapm ve seferden kaldrld 1940 ylna kadar, 13.100 yolcu tamtr.

1928-10-06 Kayseri Uak Fabrikas Resmen Ald.

120 Alman ve 50 Trkten oluan ekip fabrikay 1926 ylnda retim iin tesis etmi ve dnemin Milli savunma Bakan Recep Peker kuruluundan iki sene sonra aln yapmtr. Trk-Alman ortak retim irketi arasnda yksek maliyet ve igcne dayal anlamazlk mahkemeye intikal ettirilmi ve retimi planlan Junkers A-20 ile Junkers F-13 Limosine uaklarnn retime geirilmesi durdurulmu, 28.05.1928de TOMTAn lav edilmesiyle fabrika kapatlmtr.

Anlamazln temelinde ise, Trkiyenin tm Boksit ve petrol depolarnda Almanyann, haklarnn olduu iddiasnn olduu ileri srlmtr. 400 milyon tonluk Trkiye boksit rezervine ortak olmak gibi bir niyeti olan Alman irketinin bu iddialarnn nn kesmek iin Trk Teyyare Cemiyeti anlamay feshetmi ve Junkersin tm hisselerini satn alarak, fabrikay 1930da Milli Savunma Bakanlna devretmitir.

Fabrika sonradan Hava Mfettiliinin emrine verildi. 1932 ylna kadar burada 15 adet Junkers A-20 imal edildi. Bunlar tamamen metal yapm olup Trk Hava Kuvvetlerinin ilk telsizli uaklaryd.

1932 den sonra ilk anlama Amerikan Curtis-Wright grubuyla yapld. Anlamada Curtisden av, yolcu ve Fledgling uaklar alnmas planland. Bununla beraber Curtis-Wright uaklarnn montajnn Kayseride yaplmasna karar verildi. Bu anlama sonrasnda yaplan anlamalarla fabrika, II. Dnya Savana kadar ilerinde Alman Gotha 145, ngiliz Miles-Magister gibi uaklarnda bulunduu 112 adet uak imal etti.

1939da fabrikann uak retim, bakm ve yenileme (revizyon) hakk Trk Hava Kuvvetlerine verildi.

II. Dnya Savandan sonra balayan Amerikan yardm sebebiyle uak retimi durduundan yeni projeler devreye konulmad, tesisler uak bakm ve onarm amacyla 1950de Kayseri Hava kmal ve Bakm Merkezi oldu.

1928-12-12 lk Uuun 25.ci Yl.!

A.B.D. Washington'da Wright Kardeler ve lk Uuun 25.ci yl ad altnda bir Uluslararas Sivil Havaclk konferans dzenledi. Dnyaya lk Uuun 25.ci Yl diye ilan edilen bu konferansa, lk Uu yalan yznden hi bir devlet resmen katlmad. Tarihte kaytlara "Gzel bir kutlama" diye geti. (12-14 Aralk)

The International Civil Aeronautics Conference: No international

agreements or conventions were produced by the conference, as none were

intended. Its most lasting legacies may well be the two U.S. postage stamps issued

to commemorate it. In the end, State Department officials may have correctly

categorized it as "nothing but a celebration". http://www.icao.int/secretariat/PostalHistory/1928_the_international_civil_aeronautics_conference.htm

1929-09-27 En Uzun Uu Rekoru

Atlantii gneyden ilk defa dorudan geen Dieudonne Costes ve Maurice Bellonte bu sefer de en zor olann setiler ve Parisin gney batsndaki Villacoublay kasabasndan New Yorka, kar rzgr ile umay denediler. 13 Temmuzda Soru areti isimli (Point d'Interrogation) Breguet 19 Sper Bidon modeli uaklar ile Atlantii tersine gemeyi denediler. Kalktan 17 saat sonra kt hava artlarndan dolay geri dnmek zorunda kalmlard.

Bunun zerine 27 Eyllde baka bir rekor denemesine kalktlar ve Paris Qiqitar, in arasn (7905 km) hi durmadan uarak en uzun mesafe rekorunu krdlar. Bu rekor onlara yine yetmedi ve 15-17 Aralk 1928de bu sefer dairesel uu ile 8029 km yol alarak bu rekoru gelitirdiler.

Dieudonne Costes ve Maurice Bellonte, yine de Atlantii tersine geecek olan ilk pilotlardr.

1929-09-30 lk Fze Motorlu Uak.

Bir fze motoruyla frlatlan ilk uak Fritz Von Opel ynetiminde 3 km utu.

1929-09-24 James H.Doolittle - Aletli Uuu Gelitiren Pilot

Guggenheim Laboratuar ile birlikte, aletli uu cihazlar zerinde almalar yapt ve kt hava artlarnda bu cihazlar kullanlabilecek hale getirdi. Bu denemelerin semeresini 24 Eyllde aletle kalk, uu ve ini yapan ilk pilot olarak almtr. Bir sonraki kariyer olarak Shell firmasnda Avgaz zerine almalar yapacaktr.

1929-10-04/12 Varova Anlamas

Varovada ikinci Uluslar aras zel Hava Hukuku Konferans dzenlendi. 33 lke temsilcilerinin Polonyann Varova ehrindeki konferansda CITEJAnn teklifinin kabul etmesi ile mehur 1929 Varova Anlamas vcut buldu. CITEJA tarafndan teklif edilen ve son haliyle Havayolu ile Milletleraras Tamalara likin Baz Kaidelerin Birletirilmesi Hakknda Anlama 23 lke tarafndan imzaland. Amerika Birleik Devletleri bu toplantya katlmam ama bir gzlemci gndermiti. Anlamann baarsn grnce 15 Haziran 1934de anlamay imzalad. Bu anlama, Havayolu Tayclarna hasar, gecikme ve kayp karsnda Uluslararas sorumluluk ile snrl parasal ceza kavramlarn getirdi. Bu komisyonun asl gerekleen en nemli baars, Uluslar aras Sivil Havaclk Kanunlarnn yrrle girmesi ile Havaclk Hukukunun resmi temellerinin atlm olmasdr.

1929-xx-XX THK, FAI yeliine Kabul edildi.

1927 ylnda Trk Hava Kurumu havaclk faaliyetlerinin dnya apnda gelimesini salayan ve sportif havaclk konusunda uluslararas boyutta en st dzeyde organ olan Uluslararas Havaclk Federasyonu'na (FAI) yelik bavuru-sunda bulundu. 1929da, tam yelie Kabul edildi. Kurum, o gnden beri lkemizi, hava sporlar konusunda, yurt iinde ve yurt dnda baaryla temsil etmektedir.

1930-09-01 Atlantii Tersine Dorudan lk Geenler

Atlantii tersine geme arzusu, nihayet 01-02 Eyllde gerekleir. Dieudonne Costes ve Maurice Bellonte, yine ilgin isimli Soru areti Breguet 19 Sper Bidon uaklar ile Atlantii tersine gemeyi baarrlar. Parisin gney batsndaki Villacoublay kasabasndan New Yorka olan 6200 kmlik bu mesafeyi 37sa. 18dak. da almlardr.

1930-09-16 Vecihi K-XIV

1930 yl yllk iznini 2 ay cretsiz olarak uzatp Kadkyde bir keresteci dkknn kiralayarak 3 ay iinde ilk Trk sivil uan, aslnda ikinci ua Vecihi K-XIV uan ina etmitir. lk uuunu 16 Eyll 1930da Kadky Fikirtepede byk bir kalabalk ve basn topluluu karsnda yapmtr. Uak iki kiilik, tek motorlu spor ve eitim uadr. Ua ile birlikte uarak Ankaraya dnm, Ankara zerinde bir gsteri yapm, Babakan smet nn ve baz komutanlar tarafndan ua incelenerek tebrik edilmi.

Uabilirlik sertifikas verilmesi iin ktisat Bakanlna mracaat ederek msaade istemi, 14 Ekim 1930da, Tayyarenin teknik vasflarn tespit edecek kimse bulunmadndan gereken vesika verilmemitir cevabn almtr.

1931-xx-XX Vecihi K-XIV ile Trkiye Turnesi

THK Vecihi Hrkuu, kendi atlyesinde rettii Vecihi K-XIV ua ile bir Trkiye turu yapmasn ister. Uu, byk bir baaryla tamamlanmtr.

Kurum ubeleri balarla zenginlemitir, ama 3 Kasm 1931 tarihli telgrafta byk yardmcs makinisti Hamitin iine son verilir.

Hrkua denen uu tazminat kesilerek Vecihi XIV ua uutan men edilir.

1932-04-21 lk Trk Sivil Pilot okulu

Vecihi Hrku, ilk Trk Sivil Tayyare Mektebini kurar. kisi kz olmak zere 12 renci kaydolur. 27 Eyll 1932de eitim ve retime balanr.

Okulun amac Trk genliini havacla altrmak, tayyareci kuaklar yetitirerek Trkiye Cumhuriyeti hava ordusunun yedek gc olmakt.

Okulun motorlu ve motorsuz iki ubesi olacakt. Eitim teorik ve uygulamal olarak yaplyordu. Byk bir atlyesi vard. Kalamta bir hangar ve uu alan olarak kullandklar kk bir sahas, bir de Fikirtepesinde uu alanlar vard.

lk 12 renci Sait, Tevfik, Muammer, Abdurrahman, Salih, Osman, Rza, Hikmet, Hseyin, Kenan, Bedriye ve Eribe idi. rencilerin eitim srasnda hibir kazas olmamtr.

Zor koullarda eitim yaparken baz kurumlarn, rnein Tekel daresinin ve Bankasnn reklmlarn yapm, baz vatansever yetkili kurulularn da yardmlar olmutur.

1932-05-20 lk Transatlantik Ar Uan Kadn Pilot

Harbour Grace, Newfoundland ile Derry, Kuzey Irlanda ars 3,752 kmyi 15 sa. 18 dak. da Lockheed Vega ua ile aan Amelia Earhart olmutur.

1932-xx-XX Selahattin Reit Bey ve MMV-1

Trk Tayyare Cemiyet'inin yurt dnda eittii mhendislerden Selahattin Reit Bey ve ekibi, motor ve pervanesi dnda tm paralar Trk mal olan ikinci ulusal tipteki uamzn (MMV-1) prototipini retti.

Bu retim, btn yurtta ok byk heyacan yaratt. (lk reten V.Hrku 1924-zmir).

1933-05-20 Havayollar Devlet letme daresi (HD)

Hava hukukumuzla ilgili ilk yaynlanan metin Hava Yollan Devlet letme Tekilt hakkndaki 20 Mays 1933 tarih ve 2186 sayl kanundur.

Havayollar Devlet letme daresi (HD), Trkiyede sivil havayollar kurmak ve hava tama yapmak zere grevlendirildi.

1933-05-15/29 Roma Anlamas

Romada dzenlenen nc Uluslar aras zel Hava Hukuku Konferans, yeni geliimlere de sahne oldu. Bunlar;

1- Yabanc bir uan, yerde nc kiilere verecei zarar ile ilgili eitli kurallarn birletirilmesi iin Konvansiyon,

2- Uak Karmay nleyici eitli kurallarn birletirilmesi iin Konvansiyon.

Bu her iki Konvansiyon kararlar, 29 Mays 1933de 20 lke tarafndan imzaland. Bu Konvansiyonlarn amac, yerde hasar gren nc ahslarn snrl da olsa belirli limitlerde hasarlar tazmin edilirken, bu sorumluluu tayan Havayollarnn da gelimesine engel olmayacak ekilde kurallar uluslararas biimde dzenlemek olmutu.

Bu Konvansiyon ile ilk defa aksine bir yazl belge olmamas durumunda mal sahibi, var ise iletici sorumlu tutulmu ama bu sorumluluk yine snrlanarak havacln gelimesini engellemesinin nne geilmitir.

1933-08-XX lk Kadn Pilotumuz - Bedriye Tahir GKMEN

Bedriye Tahir GKMEN, Vecihi Sivil Tayyare Mektebi mezun olan ilk kadn pilotumuzdur.

1933-09-25 7.ci Pan-Amerikan Konferans - Uruguay

Montevideo-Uruguay da 7.ci Pan-Amerikan Konferans topland. Bu toplantda Uzman Komisyon fikri hayata geirildi.

1933-xx-XX Trkiyede Kurumlar aras anlama

Posta idaresi ile hava yollar devlet iletme idaresi kapsamnda 9 maddelik anlama, bir kararname ile kabul edilmitir.

1935-05-03 Trk Hava Kurumu (THK)

Kongre kararyla Trk Tayyare Cemiyet'in ismi "Trk Hava Kurumu" (THK) olarak deitirildi.

1935-05-03 Trkkuu kuruldu.

Kongre kararyla Trk Tayyare Cemiyet'in ismi "Trk Hava Kurumu" (THK) olarak deitirilirken yine ayn kongre kararyla Atatrk'n yllar boyu her gittii yerde konumalar yaparak genlie vermek istedii havaclk ak, havaclk cokusu, ksa srede sonuca ulat ve Trkkuu kuruldu.

Genler akn akn Trkkuu'na komaya balad. Kurum, vatan gklerine aralarnda Atatrk'n manevi kz ve dnyann ilk kadn sava pilotu Sabiha GKEN'in de bulunduu, birok deerli elemanlar yetitirdi.

1935-05-27 23.c ICAN toplants

Brksel de 23.c ICAN toplants yapld. (05-27/06-01)

1935-10-XX lk Trk kadn Parat

lk parat Yldz Uman Rus R-5 uandan yapt atlay ile Trkiye'nin ilk kadn parats oldu.

1935-10-XX Air Route Traffic Control Center (ARTCC)

lk Hava Trafik Kontrol Merkezi Newark Havaliman, New Jerseyde Havayollar Birliince zel bir kurulu olarak kuruldu. Bundan 10 ay sonra, 08 Tem 1935de devlet, bu sorumluluu alarak lke apnda kurumsallamaya balad.

1935-xx-XX Ceza Hkmleri Karara Baland

2744 sayl kanunla 2186 nolu kanunda baz deiiklikler yaplm ve Hava Yollar Devlet letme daresi Mill Savunma Bakanlndan alnarak Bayndrlk Bakanlna balanmtr.

2186 sayl kanunun seyrsefere ait dzenleyici hkmleri, ayrca bir kanun ile tespit edilinceye kadar Devlet Demiryollarnda tatbik edilen cezai hkmlerin, devlet havayollarnda da tatbik edileceini kabul etmitir.

1936-xx-XX Nuri Demira ve NuD-36

Nuri Demira stanbul Beikta'ta, dizayn ve prototip almalar yapacak byk bir atlye ile Sivas-Divriide seri imalat yapacak bir uak fabrikas ve havaclk okulu kurma giriimde bulundu. SelahaddinALANn ve Alman uzmanlarn yardmyla 1937 ylnda Beikta-Barbaros Hayrettin skelesinde Ett Atlyesini ve 1941 ylnda Divriide ok sayda pilot ve teknisyenin yetiecei Gk Uu Okulunu kurdu. lk parat imalat da DEMRAn almalar arasnda yerini ald. Ett Atlyesi; montaj atlyesi, dkmhane, motor ve pervane imalathanesi, malzeme muayene ve teknik laboratuarlar olan bu okul, uak imalat fabrikas haline getirildi. Nuri DEMRA Yeilkyde, imdi Atatrk Hava Liman olarak kullanlan arazide, uu sahas da yaptrd. Beikta'taki atlyelerde uak mhendisi Selahattin Reit Alan ynetiminde ilk uak, 1936'da yaplr ve tek motorlu bu uaa NuD-36 ad verilir.

1936-xx-XX HD Talimat

"Hava yollar devlet iletme idaresi yolcu ve hamule tarifesi ve artlar" yaynlanmtr.

1936-xx-XX nn Planr Kamp

nn Planr Kamp hizmete girdi.

1937-xx-XX Vecihi Hrku ve Mhendislik Diplomas

Vecihi Hrku, Atatrk'n emriyle Uak Mhendislii eitimi almas iin Almanyada Weimar niversitesine gnderilir. 1939'da Tayyare Mhendisi diplomas alarak yurda dnen Hrku'a, iki ylda mhendis olunmaz" denilerek mhendislik ruhsat verilmez. Hrku ruhsat, Dantay karar ile alr.

Eitim iin gittiinden beri Trk Hava Kurumunda da ynetim deimi, vazifeleri bakalarna verilmitir. O gnk koullarda teknik imkann olmad Vana tayin edilir.! Bunun zerine istifa ederek kurumdan ayrlr.

1937-xx-XX Etimesgut Motorlu Uu Kamp

Etimesgut Motorlu Uu Kamp ve ayn yl yaplan Ankara ve zmir Parat kuleleri, binlerce gencimizi biraraya getirir.

1937-05-06 Hindenburg Facias

Hindenburg Hava Gemisi (Zeppelin), New Jerseye iniinde yanmay balar. Gemideki 97 kiiden 36s; 13 yolcu, 22 ekip ve bir yer personeli hayatlarn kaybederler. Bu kaza, byk bir kalabaln gzleri nnde meydana gelir. Kazann filmi ekilir, resimlenir ve ok byk bir sansasyon yaratr. Ertesi gn Graf Zeppelin II, Brezilyadan dner ve bu Zeppelinlerin son uulardr.

1937-06-12 Emrullah Ali Yldz Dnya Rekortmeni

lk dl tek kiilik planr ile 18 saat 35 dakika havada kalarak Trkiye rekoru krarak almtr. Bu rekor lk Trkiye rekorudur. Daha sonra ki kiilik planr ile yannda muallim namzedi Sezai GKSU ile birlikte 12 Haziran 1937de 14 saat 20 dakika havada kalarak,13 saat 59 dakika olan dnya rekorunu 21 dakika daha fazla uarak krmtr. Rekor denemesini nn de C tepesinden kalkarak krmtr. ki kiilik bir planrle 172 km uarak krd mesafe rekoru da mevcuttur.

1937-09-15 Teknik ierikli Pan-Amerikan Toplants

Lima-Arjantin de Teknik ierikli Pan-Amerikan toplants yapld. Avrupa'dan da temsilcilerin katld toplantda Daimi Amerikan Havaclk Komisyonu (Permanent American Aeronautical Commission-CAPA) kurulmasna ve burada resmi havaclk uzman ve teknisyenlerinin grev almasna, bu komisyonun da uluslararas genel ve zel havacln birletirilmesi, kodlanmas, havaclk haklar, teknik konularda birliktelik ve ibirlii, ortak Ulusal-Uluslararas-Amerika Hava Sahalarnn oluturulmas ve gelitirilmesi gibi grevler verdiler.

Daha zgn bir deyile, ICAN ve CITEJA gibi kurulularn grevlerini birletirdiler bir bakma. (International Commission for Air Navigation-ICAN ve Comite International Technique d'Experts Juridisques Aeriens-CITEJA)

(15-25 Eyll).

1938-xx-XX Nuri Demira ve NuD-38

1938'de ift motorlu olarak yaplan ikinci uak ise NuD-38 adn alr. ift motorlu, barta yolcu ua, savata istenildii zaman eksiksiz bir bombardman ua grevini grecek ekilde yaplan ve saatte 270 kilometre hza ulaan, 5.500 m yksee kabilen NuD-38in yaplmas, dnya uak sanayicilerinin dikkatini birden Trkiye'ye ve Nuri Demira'n uak fabrikasna eker.

rettii NuD-38 adn tayan ift motorlu 6 kiilik yolcu ua yurt dnda byk ilgi grr ve bu uaklar Dnya havacl yolcu uaklar A snfna alnr.

Baarl uulardan sonra bu uaklarn seri retimlerinin yapld ve bir ksmnn da yurtdna satld bilinmektedir.

Fakat 1939da THK, sipari ettii uaklarn imal edilen prototipe uygun olmamas, uaklarn akrobasi kabiliyetinin bulunmamas ve zamannda teslimat yaplmamas gerekeleriyle szlemeyi fesh eder.

Nuri DEMRAn THKya at davada bilirkiinin DEMRA hakknda olumlu rapor vermesine ramen mahkeme THKnn lehinde karar verir ve bu karar DEMRAn havaclk konusundaki faaliyetlerine byk lde sekte vurur.

DEMRAa spanya, Irak ve randan gelen teklifler, hkmet tarafndan engellenir. Gk Okulu kapatlr. Yeilkydeki tesisler, havaalan yaplmak zere istimlk edilir. Elde kalan uaklar ise, devredilemeyip hurdacya satlr. Bu gibi olaylarn dourduu zorluklarla 1945 ylnda tesisler kapatlr.

1938-06-03 Havaclk Kanunlarnda ilk deiiklikler

3424 sayl kanun 2186 ve 2744 sayl kanunlar ilga etmitir (yrrlkten kaldrmtr). Bu kanunda 3822, 4467 ve 5213 sayl kanunlarla baz deitirme veya ilveler yaplmtr.

1938-06-12 Planr le Dnya Rekoru.

retmenlerinden pilot E.li Yldz, 14 saat 20 dakika sren bir planr uuuyla dnya rekoru krd.

1938-09-30 4. Roma Konferans

19-30 Eyll tarihlerinde Romada drdnc Uluslararas zel Hava Hukuku Konferans yapld. Bu konferansda u konularda kararlar alnd;

1- Yabanc bir uan, yerde nc kiilere verecei zarar ile ilgili eitli kurallarn birletirilmesi iin 29 Mays 1933de imzalanan Konvansiyona ilave yaplmas ve bu ilave ile sigortaclarn gvence altna alnmasnn salanmas Konvansiyonu,

2- Denizdeki bir uaa ya da bir uaa Arama-Kurtarma yardm salamak zere mevcut eitli kurallarn birletirilmesi Konvansiyonu.

1938-12-24 8.ci Pan-Amerikan Ticari Konferans - Arjantin

8.ci Pan-Amerikan Ticari Konferans Lima-Arjantinde yapld ve bir sonraki konferansn Teknik arlkl olmas kararlatrld.

1940-xx-XX ICAN

ICAN anlamasna imza atanlarn says 33 olmutu ve ikinci dnya sava ncesi Avrupa iin bu byk bir baar idi. Bat Avrupa da mevcut 50 hkmdar lke olduu gz nne alnrsa, tm dnyay kapsayacak olan bir almann nemli aamasn ifade etmektedir. nk ok az bir sre sonra, ktalar aras uular balayacaktr.

1940-08-27 lk Jet Tepkili Motorlu Uak

talyan Caproni Campininin, hava sktrmal motoru bulmas, havaclkta yeni bir dnemi balatacaktr. Campini,750 hp gcnde Isotta Fraschini L.12/R.C.40 model motora bir komprasr ekleyerek, skan havay yanma odasna gnderip yakt ile birlikte atelemi ve egzosdan kan yanan havann itmesi ile pervanelerden ayr ve ok nemli bir itici g elde edilmesini salamtr.

Agustos aynda deneme pilotu Mario De Bernardi, bu ua uurarak, havaclkta yeni dnemi ilan etmi oldu.

u an elimizdeki tek prototip, Romadaki Vignia di Valle Havaclk mzesinde ve bu motorun denendii test yata ise Milanodaki Bilim ve Teknik (Museum of Science and Technology) Mzesinde sergilenmektedir.

1941-08-17 Yeilky Tesisleri Al

Nuri Demira, uak tamir atlyesi, hangarlar ve deniz uaklar iin sahilde bir kzaktan oluan Yeilky tesislerini 1941 ylnda gerekletirir. Okul 1943 ylna kadar 290 pilot yetitirir, stanbul Teknik niversitesi'nin zellikle mhendislik blm rencilerinin staj yeri olur bu okul. Hatta mhendislerin birou pilot olur. Cumhuriyet dneminde mhendis pilotlarn ou, youn olarak bu dnemde olmutur.

1942-xx-XX Etimesgut Uak Fabrikas

Etimesgut'ta daha nce kurulmu olan atlyelerin geniletilmesiyle Uak Fabrikas projesini gerekletirir. Etimesgut Uak Fabrikas'nda 1200 ii ve Trklerin yannda bata mdr Wedrychowski olmak zere 35 kadar Polonyal mhendis ve teknisyen grev alr. Atatrk Orman iftlii arazisinde 60.000 m2'lik bir alanda kurulur.

Fabrika iin 4.5 milyon lira, makine tehizat ile birlikte toplam 9 milyon lira harcanr. Lisansr firma ngiliz De Havilland'dr, makineler ngiltere, Amerika ve svire'den temin edilir. Bir sre yabanc lisansl uak motoru imalat ve onarm yapan fabrika kapasitesinin ok altnda altrlm, pek ok yan retimde (musluk, piston, kuyu tulumbas vb.) bulunmutur.

Etimesgut uak fabrikas giriiminin nemli zelliklerinden bir tanesi, yurtdndan patentli uaklarn retim ve revizyonunun yannda tamam yerli tasarm uaklar gelitirmek zere bir ett brosunu ieriyor olmasdr.

6 yksek mhendis, 4 mhendis ve 11 teknik ressam olmak zere 21 kiilik bir ekipten oluan bu birim, 1952 ylna kadar 16 tip uak tasarm gerekletirmi, bunlardan 12'si sonulandrlm ve bu srete 126 adet Trk tasarm uak retilmitir.

Bu projeler arasnda deneysel delta kanat planr gibi nc teknolojilere sahip olan THK 13, Paris'te havaclk fuarnda sergilenmi ve ilgi grm, ambulans / turizm ua olarak tasarlanm olan THK 5/5A Danimarka'ya ihra edilmitir.

Trkiye Cumhuriyeti'nin uak retmekten vazgetii 1950'li yllarda THK-16 kodlu ve Mehmetik isminde eitime ynelik bir jet tasarmnn THK tarafndan gelitirilmekte olduu bilinmektedir.

1942-09-09 lk Harita Subay ehitlerimiz.

Kandra'da den fotogrametri uanda, harita subay ehit oldu.

1944-07-26 lk Turbo Jet Uak

Turbo Jet Motorlu ilk uak prototipi, 18 Nisan 1941de Messerschmitt Me-262 (Me 262 V1) olarak yapld. V3 modeli ise zamanmzn gerek Turbo Jet Motoruna sahipti. Kodu PC+UC olan bu uak, 18 Temmuz 1942 Gnzburg yaknlarndaki Leipheimda pilot Fritz Wendel tarafndan uuruldu. Almanlar, benzer almay yrtmekte olan ngilizlerden nerede ise 9 ay nde idiler.

ngilizler George Cartern Gloster Meteor modelini 05 Mart 1943de ancak uurabileceklerdi. II. ci Dnya Sava artlarndaki bu yar, hi de kolay geecee benzemiyordu. Motorun mr sylendii gibi 50 saat deil, 15 saat civarnda idi.

Nihayet 26 Temmuz 1944de Lt. Alfred Schreiber, Me.262 A-1a modeli ve W.Nr. 130017 numaral ua ile ngilizlerin De Havilland Mosquito keif uan drmesi ile Turbo Jet devri balam oldu.

1944-11-07 (ICAO) Convention on International Civil Aviation

Amerika Birleik Devletleri ars ile Uluslararas Sivil Havaclk Konferans dzenlendi. Komisyon Kararlar Convention on International Civil Aviation ad altnda basld ve datld. Bu kararlarn yrrl, gelitirilmesi ve dzenlenmesi iin International Technical Committee of Aerial Juridical Experts (CITEJA) gibi bir kurulua gerek vard.

Kurumun olumas iin Provisional International Civil Aviation Organisation - PICAO almalar balad. Paris Konferansndaki kararlar temel alnarak, kurallarn yaygnlatrlmas ve gelitirilmesi hedeflendi.

Nihai Sened Mad.V ve VII, CITEJAnn kapanp almalarnn bu at altnda devam ettirmesi dilei ve tavsiyesi mevcuttur.

1945-06-06 PICAO (Interim Agreement on International Civil Aviation)

Uluslararas Geici Sivil Havaclk Anlamas imzalanarak PICAO kuruldu. almalara hzl bir ekilde balayan kurul, dnyadaki tm gemi almalar birletirdi ve yaplanmaya balad. (Geici Uluslararas Sivil Havaclk Organizasyonu-PICAO)

lk Ekleri:

a) Yer iaretleri de dhil olmak zere muhabere sistemleri ve hava seyrseferi yardmc tesisat:

b) Hava limanlar ve pist hususiyetleri;

c) Uu kaideleri ve hava seyrseferi kontrol usulleri;

d) letme personeli ve teknisyen personele ait lisanslar;

e) Hava nakil vastalarnn havaya elverililii;

f) Hava nakil vastalarnn tescil ve alameti farikalar;

g) Meteorolojik malmatn toplanmas ve teatisi;

h) Borda defterleri;

i) Hava harita ve planlar;

j) Gmrk ve muhaceret usulleri;

k) Tehlikede bulunan hava nakil vastalar ve kazalarn tahkiki;

1945-08-17 ICAN-ICAO ve Albert Roper

Dr.Warner bakan ve Dr. Roper Genel sekreter seildiler. ICAN olarak ilk Annexleri hazrlayan Dr.Albert Roper'in, Sivil Havaclk Kurallarnn yaratlmasnda olduu gibi, ICAO'nun gelimesinde de ok nemli rol vardr. Kendisi, ICAOnun babas olarak anlr.

1947-xx-XX Ankara Rzgar Tneli.

THKnn aratrma niteleri arasnda yer alan ARTnin yapmna 1947 ylnda Milli Eitim Bakanl (MEB) tarafndan balanm, mekanik ve motor aksamlar 1950 ylnda monte edilen tnel, ksmen iler duruma gelmitir.

Ankara rzgar tneli (ART) de bu dorultuda, uak tasarm ve gelitirme srecinde gerekli aratrma-gelitirme altyapsn ve uu ncesi lmleri salama ileviyle ihtiya duyulmu nemli bir bileen olarak gerekletirilmitir.

Rzgar tnelleri, havada hareket eden ya da bir hava akmnn etkisinde kalan her trl ara ve yapnn zerine etki eden aerodinamik kuvvet ve momentlerin bulunmas, akm eklinin ve yapsnn belirlenmesinde kullanlan aralardr.

Gerek uu ncesinde lekli modeller yoluyla gzlem ve test imkan salayan tesisler olarak rzgar tnelleri, 20. yy bandan itibaren havacln geliiminde nemli rol sahibi olmulardr.

Etimesgut Uak Fabrikas ile e zamanl olarak rzgar tnelinin kurulmas karar, lkedeki havaclk sanayii adna hedeflenenlerin, havacla dair teknolojinin lke snrlar iinde retilmesini de ierdiinin nemli bir iaretidir.

na edildii dnem iin ART'nin bykl ve teknolojisi itibaryla Balkanlar dahil yakn corafyada bir benzerinin olmad ve Avrupa'nn nde gelen rzgar tnellerinden olduu anlalmaktadr.

1956 ylnda Genelkurmaya devredilen ve bir sre iin de depo olarak kullanlan ART, gnmzde TBTAK-SAGE bnyesinde hizmet vermektedir.

1947-05-28 PICAO, ICAO oldu.

Geici Uluslararas Sivil Havaclk Organizasyonu-PICAO, gei dnemini tamamlar ve ad resmen ICAO olur.

1947-10-14 lk Ses Sratini Ama

ABD' li Charles Yeager ynetimindeki bir fze motoruyla frlatlan ilk uak (Bell X-1) utu ve yatay uuta, ilk kez ses hz ald.

1949-07-27 lk Sivil Jet Ua

36 koltuklu ngiliz BOAC (British Overseas Airline Company - imdilerde BA), ait ilk sivil 4 motorlu jet De Havilland Comet 1 test uularna balad. lk ticari uuunu 2 May 1952de London Johannesburg arasnda yapt.

1954-03-20 Sivil Havaclk Dairesi Bakanl Kuruldu

6382 sayl Kanun ile Ulatrma Bakanl bnyesinde "Sivil Havaclk Dairesi Bakanl kurulur.

1954-11-29 Hrku Havayollar.

Hrku Havayollarn kuran Vecihi Hrku, Trk Hava Yollarnn seferden kaldrd uaklardan 8 tayyareyi Ziraat Bankasndan kredi ile almt. Bir takm glklerle uraarak, hava yollarnn sefer yapmad yerlere seferler koyarak, izin vermediklerinde gazete tayarak almak istedi ama sabotajlar, uaklarnn paralanmas ve sonunda uutan men edilerek engellenmesi ile uamad.

Buna ramen uslanmad, elinde kalan son uan da Maden Tetkik Arama Enstitsnn emrinde kullanarak Gney Dou Anadoluda torium, uranium ve fosfat arayarak zor doa koullarnda alt, sabotajlar ve engellemeler sonucunda, havayolu irketinin faaliyetlerine son verdi (1960).

Uaklarn borlar nedeniyle hayatnn son gnlerinde zor anlar yaayan Hrku, hayatnn sonlarnda ok sknt ekti, uamayacak duruma drlen uaklarnn sigorta giderleri ve bunlarn faizleri de borcuna eklendiinden, I.Dnya Sava'nda gsterdii baarlar ve vatana hizmeti dolaysyla balanan ok yetersiz maana bile haciz kondu.

Ankara'da anlarn yazd sralarda beyin kanamasndan komaya giren Vecihi Hrku, 16 Temmuz 1969 tarihinde Glhane Askeri Tp Akademisi Hastanesi'nde hayata gzlerini yumdu.

1955-06-13 Trkiyede ilk Uak Karma Olay.

lk hava korsan Fevzi Gkdeniz, Hrku Havayollar'nn sahibi Vecihi Hrku'tan intikam almak iin (nk kendisine borcu olan Vecihi Hrku'a ulaamamak kanna dokunur) stanbul-Bursa arasnda sefer yapan ua Bulgaristan'a karmaya karar verir. 13 Haz 1955'te kararn gerekletirir de...

O gnden sonra Bulgaristan'da yaamaya balayan Gkdeniz, 1960 darbesinden sonra Trkiye'ye dner, karakola gider, "Ben uak karan Fevzi Gkdeniz'im." diyerek teslim olur.

1955-12-16 ECAC Kuruldu

29 Kasm / 16 Aralk tarihinde toplanan Avrupa lkeleri arasndaki havaclk faaliyetlerini dzenleyen (European Civil Aviation Conference) ECAC Avrupa Sivil Havaclk Konferans'nn lkemiz, kurucu yesidir. Strasbourgda 1954 sonlarndaki ilk toplantnn resmiyete dnt ECAC kurucular arasnda Trkiye de vardr.

1957-08-30 Hava Harb Okulundan mezun olan ilk Kadn Jet Pilotumuz.

Leman Bozkurt ALTINEK, Hava Harb Okulundan mezun olan ilk Kadn Jet Pilotumuzdur.

1957-10-04 lk Yapay Uydu Sputnik

lk insan yaps uydu Sputnik 1, Rusya tarafndan dnya yrngesine frlatld.

1958-13-12 BM Uzayn Bar Amalar dorultusunda kullanlmas.

Birlemi Milletler 792. Genel Kurul Toplantsnda 1348 (XIII), Uzayn Bar Amalar dorultusunda kullanlmas, genel kurul tarafndan bir bildiri ile kabul edilmitir.

1961-04-12 Uzayda ilk nsan

Uzayda seyahat eden ilk kozmonot Yuri Gagarin, Ruslarn Vostok-1 adl uzay gemisi ile dnya yrngesine frlatld.

1963-04-01 EUROCONTROL faaliyete geti

13 Aralk I960 tarihinde EUROCONTROL adyla bilinen Avrupa Hava Seyrsefer ve Uu Gvenlii Tekilt, 6 Bat Avrupa lkesi tarafndan imzalanan ve 1 Mart 1963'te yrrle giren Szleme erevesinde, halen aralarnda lkemizin de bulunduu 37 ye lkenin hava sahasnda gvenli seyrseferi salamak amacyla faaliyete gemitir.

Szleme lkemiz tarafindan 2.12.1988 tarih ve 3504 sayl Kanunla onaylanm, Trkiye 1.03.1989 tarihinden itibaren anlan tekilata katlmtr.

Tekiltn temel grevleri, Avrupa corafyasnda hava trafiinin ynetimini ve hava trafik kontrol merkezlerinin iletilmesini salamak, sivil ve asker unsurlarn birbiriyle uyumlu alabilmelerini temin etmek, hava seyrsefer gvenliini salamak, st hava sahasndaki uu ve trafik cretlerini ye lkeler adna tahsil etmektir.

1963-06-16 Uzayda lk Kadn

Vostok 6 ile dnya yrngesine frlatlan Rus kozmonotu Valentina Tereshhova, uzaya seyahat eden ilk bayan oldu.

1963-08-05 Atmosferde, Fezada Ve Su Altnda Nukleer Slah Denemelerinin Meni Hakknda Andlama

Amerika Birleik Devletleri, Byk Britanya ve Kuzey rlanda Birleik Krall ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birlii tarafndan 5 Austos 1963 tarihinde Moskova'da imzalanan Atmosferde, Fezada ve Su Altnda Nkleer Silah Denemelerinin Meni Hakknda Andlama, dier Devletlerin imzasna da almtr.

1965-XX-XX lk Trk Kadn Uu Doktoru

lk kadn uu doktoru Tabip Yarbay Trkan Demirel. Gata'da uzmanlk eitimi alarak (1965-69) Hava Kuvvetleri'nde grev yapt.

1967-01-27 Trkiye'nin ilk imzalad Uzay Andlamas

Ay ve Dier Gk Cisimleri dahil, Uzayn Keif ve Kullanlmasnda Devletlerin Faaliyetlerini Yneten lkeler Hakknda Andlama, 27 Mart 1968 tarihinde Londra, Moskova ve Vaington'da ayn gn imzalanmtr.

1968-11-29 Trkiye'nin imzalad Astronotlarn Kurtarlmas hakkndaki anlama

Astronotlarn Kurtarlmas, Astronotlarn Dn ve Atmosfer tesi Uzaya Frlatlan Aralarn Geri Verilmesi Hakknda Anlam