พรพมล เจรญสง

กรมควบคมมลพษ

การจดการของเสยอนตรายจากชมชน

การเสวนาทางวชาการ เรอง “ขยะมลฝอยกบขยะอนตราย คนละเรองเดยวกน...เขาใจตรงกนนะ” วนท ๒๐ มนาคม ๒๕๕๘ ณ สถาบนวจยสภาวะแวดลอม จฬาลงกรณมหาวทยาลย

“ของเสยอนตราย”

หมายถง เศษสงของ สงปฏกล วสด ทไมใชแลวหรอเสอมสภาพ ซงอยในสถานะของแขง ของเหลว หรอกาซ หรอของผสม รวมถงภาชนะบรรจภณฑตาง ๆ ซงม หรอปนเปอน หรอมองคประกอบของสารอนตราย/วตถอนตรายทอาจกออนตรายตอสขภาพอนามยของมนษยหรอสงแวดลอมในขณะนนหรออนาคต หากไดรบการจดการทไมเหมาะสม

อะไรคอของเสยอนตราย?

วตถอนตราย หมายความวา วตถดงตอไปน

(1) วตถระเบดได (2) วตถไวไฟ (3) วตถออกซไดซและวตถเปอรออกไซด (4) วตถมพษ (5) วตถทท าใหเกดโรค (6) วตถกมมนตรงส (7) วตถทกอใหเกดการเปลยนแปลงทางพนธกรรม (8) วตถกดกรอน (9) วตถทกอใหเกดการระคายเคอง (10) วตถอยางอน ไมวาจะเปนเคมภณฑหรอสงอนใด ทอาจท าใหเกด

อนตรายแกบคคล สตว พช ทรพย หรอสงแวดลอม

(ทมา: พ.ร.บ.วตถอนตราย พ.ศ. 2535)

ปาย/ฉลาก…ควรรจก

อะไรคอของเสยอนตราย

• กากอตสาหกรรมทเปนอนตราย

• ของเสยอนตรายจากชมชน

• มลฝอยตดเชอ

ประเภทของของเสยอนตราย

6

หลอดฟลออเรสเซนต

ถานไฟฉาย แบตเตอรรถยนต

กระปองสและสารก าจดแมลง ตลบหมกเครองพมพ และถายเอกสาร

ของเสยอนตรายจากชมชน

ตวอยางของเสยอนตรายจากชมชน

ภาชนะบรรจ น ายาท าความสะอาด

ซากเครองใชไฟฟาและอปกรณอเลกทรอนกส

ตวอยางของเสยอนตรายจากชมชน

สถานการณของเสยอนตรายจากชมชน

ปรมาณของเสยอนตรายจากชมชน

9

ปรมาณของเสยอนตรายจากชมชนในป

พ.ศ. 2556 คาดวาเกดขนประมาณ 6 แสนตน

รอยละ 65 เปนซากเครองใชไฟฟาและอปกรณ

อเลกทรอนกส

รอยละ 35 เปนของเสยอนตรายอน ๆ อาท

ถานไฟฉาย หลอดไฟ ภาชนะบรรจสารเคม

ปรมาณขยะอนตรายชมชน ทเกดข น 562,834 ตน = 100 %

ก าจดถกตอง 5,629 ตน = 1 %

ก าจดไมถกตอง 557,205 ตน = 99 %

การจดการของเสยอนตรายจากชมชน ป 2556

การทงปะปนกบ ขยะทวไป

การเผากลางแจง

การรไซเคล

การฝงกลบแบบปลอดภย (Secure LF)

เตาเผา ของเสยอนตราย

ก าจดไมถกตอง รอยละ 99

ก าจดถกตอง รอยละ 1

11

การก าจดรวมกบขยะมลฝอยท วไป

Source: Greenpeace

การทงซากเครองใชไฟฟาฯ อยางไมเหมาะสมในทสาธารณะ

ปญหาการจดการของเสยอนตรายจากชมชน ในปจจบน

12

ไมมระบบคดแยกและเกบรวบรวมซากเครองใชไฟฟาทเหมาะสม

การขาดความรความเขาใจ และ

13

การลกลอบน าเขาซากเครองใชไฟฟาฯ จากตางประเทศ

กฎหมายทเกยวของกบ การจดการของเสยอนตราย

14

15

กฎหมายทเก ยวของกบการจดการของเสยอนตราย

พระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535

และ ฉบบท 2 พ.ศ. 2550

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535

พระราชบญญตวตถอนตราย พ.ศ. 2535

พระราชบญญตโรงงาน พ.ศ. 2535

16

ประเภทของเสย กฎหมายทเกยวของ การควบคม หนวยงานเกยวของ

กากอตสาหกรรม (ทงทเปนอนตรายและไมเปนอนตราย)

-พรบ.โรงงาน พ.ศ.2535

-พรบ.การนคมอตสาหกรรม พ.ศ.2535

-พรบ.วตถอนตราย พ.ศ.2535

-พรบ.สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ.2535

-โรงงานตองก าจด ของเสยจากกระบวนการ

-ของเสยทเปนวตถอนตรายตองถกควบคม

-การตงโรงบ าบดของเสยรวมตองท า EIA

ก.อตสาหกรรม

การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย

ก.ทรพยากรธรรมชาตฯ

ของเสยอนตราย (จากบานเรอนและชมชน)

-ไมมกม.เฉพาะ

- พรบ. การสาธารณสข (ฉบบท 2) พ.ศ. 2550

-อปท.ตองจดใหมการ คดแยก เกบรวบรวม และก าจดของเสยอนตรายชมชนอยางถกตอง

ก.สาธารณสข

อปท.

มลฝอยตดเชอ (จากโรงพยาบาลและคลนก)

-พรบ.การสาธารณสข พ.ศ.2535

-พรบ.สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ.2535

- อปท. ตองจดหาระบบเกบขนก าจดมลฝอยตดเชอใหกบสถานบรการสาธารณสขในพนท

-ก าหนดมาตรฐาน เชน การระบายมลพษจากเตาเผามลฝอยตดเชอ

อปท.

ก.สาธารณสข

ก.ทรพยากรธรรมชาตฯ

17

พระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535

และ ฉบบท 2 พ.ศ. 2550

มาตรา 18 ก าหนดวา การเกบ ขน หรอก าจดสง

ปฏกลหรอมลฝอยในเขตราชการสวนทองถนใดใหเปนอ านาจของราชการสวนทองถนน น

ในการด าเนนการตามวรรคหนง ราชการสวนทองถนอาจรวมกบหนวยงานของรฐ หรอราชการสวนทองถนอ นด าเนนการภายใตขอตกลงรวมกนกได แตในกรณจ าเปนเพอประโยชนสาธารณะโดยสวนรวม รฐมนตรมอ านาจออกกฎกระทรวงโดยค าแนะน าของคณะกรรมการ ก าหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการด าเนนการรวมกนได

หมายเหต บทบญญตตามมาตราน มใหใชบงคบกบการจดการของเสยอนตรายตามกฎหมายวาดวยโรงงาน

กฎหมายทเก ยวของกบการจดการของเสยอนตราย

18

กฎหมายทเก ยวของกบการจดการของเสยอนตราย

พระราชบญญตวตถอนตราย พ.ศ. 2535

มาตรา 18 ก าหนดชนดของวตถอนตรายตามความรนแรง

และอนตรายในแตละชนด และก าหนดระดบในการควบคม

ทแตกตางกน และมาตรา 20 ก าหนดให รมว.กระทรวง

อตสาหกรรม ออกประกาศก าหนดในเรองเกยวกบการผลต

การน าเขา การสงออก การขนสง การเกบรกษา การก าจด

และการท าลายวตถอนตราย

19

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535

มาตรา 79 ก าหนดไววา ในกรณทไมม กฎหมายใด

บญญตไวโดยเฉพาะ ให รมว.กระทรวงทรพยากรฯ โดย

ค าแนะน าของคณะกรรมการควบคมมลพษ มอ านาจออก

กฎกระทรวงก าหนดชนดและประเภทของของเสยอนตราย

ใหอยในการควบคม และใหก าหนดหลกเกณฑ มาตรการ

และวธการในการจดการตาง ๆ ใหเหมาะสมและถกตองตาม

หลกวชาการ

กฎหมายทเก ยวของกบการจดการของเสยอนตราย

นโยบายทเกยวของกบการจดการของเสยอนตราย

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

แผนจดการคณภาพสงแวดลอม

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559)

• พฒนาระบบการจดการของเสยอนตราย ขยะอเลกทรอนกส และ ขยะตดเชอ o สนบสนนการกอสรางศนยจดการของเสยอนตรายจากชมชน o เพมความรบผดชอบของผประกอบการในการจดการขยะอนตรายและสารอนตรายใหมากขน o ตดตามและเฝาระวงไมใหมการลกลอบทงสารอนตราย กากอตสาหกรรม และขยะตดเชอในสงแวดลอม o ก าหนดมาตรการควบคมคณภาพสนคาทน าเขา ทจะกอใหเกดปญหาการจดการขยะและปญหาสงแวดลอมภายในประเทศ

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) (ตอ)

• สนบสนนกระบวนการมสวนรวมและพฒนาศกยภาพของทองถนและชมชน o พฒนากลไกการจดการรวมทประกอบดวยภาครฐ ภาคเอกชน

ภาควชาการ องคกรปกครองสวนทองถน และชมชน o พฒนาศกยภาพขององคกรปกครองสวนทองถนใหเขมแขงดานการจดการ

ขยะและของเสยอนตราย

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) (ตอ)

• ผลกดนใหมการจดเกบภาษสงแวดลอม รวมทงการปฏรปการบรหารจดการงบประมาณของประเทศ เพ อสรางแรงจงใจในการใชทรพยากรธรรมชาตอยางมประสทธภาพ และลดการกอมลพษ

แผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2555 – 2559 (ตอ)

ยทธศาสตรท 4 การสรางคณภาพสงแวดลอมทดใหกบประชาชนในทกระดบ

• แผนงานท 4.1 การจดการมลพษ ระยะเรงดวน oพฒนาและเสรมสรางศกยภาพ อปท. เพอใหมความรความ

ช านาญในการจดการขยะมลฝอย มลฝอยตดเชอ และของเสยอนตราย

oจดท าเครองมอและกลไกทางเศรษฐศาสตรในการสรางแรงจงใจเพอลดการปลอยมลพษ ณ แหลงก าเนด

แผนจดการคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2555 – 2559 (ตอ)

• แผนงานท 4.1 การจดการมลพษ ระยะปานกลาง oพฒนาระบบการจดการของเสยอนตรายจากชมชนอยางครบวงจร oสนบสนนการใชหลกการความเปนหนสวนของรฐ-เอกชน เพอจงใจ

ใหเอกชนเขามารวมลงทนในการกอสรางศนยก าจดของเสยอนตราย oสนบสนนการถายทอดเทคโนโลยการจดการของเสยอนตราย จาก

ประเทศผผลต และเพมความรบผดชอบของผประกอบการในการจดการขยะอนตรายและสารอนตรายใหไดมากขน

oสรางแรงจงใจใหผประกอบการมการผลตทเปนมตรกบสงแวดลอม

Roadmap การจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตราย

ไดรบความเหนชอบจากคณะรกษาความสงบแหงชาต เมอวนท 26 สงหาคม 2557

Roadmap ทเกยวของกบการจดการของเสยอนตราย

สรางรปแบบการจดการขยะมลฝอยและ ของเสยอนตรายทเหมาะสม

ทเหมาะสม เนนการลดและคดแยกขยะมลฝอยตงแตตนทาง จดการขยะมลฝอยแบบศนยรวม ก าจดโดยเทคโนโลยแบบผสมผสานเนนการแปรรปเปน

พลงงานหรอท าใหเกดประโยชนสงสด

Roadmap ทเกยวของกบการจดการของเสยอนตราย

สรางรปแบบการจดการขยะมลฝอยและ ของเสยอนตรายทเหมาะสม (ตอ)

ทเหมาะสม 1. น ารองรปแบบการจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตราย 2. จดใหมสถานทเกบรวบรวมของเสยอนตรายชมชนของจงหวด จงหวดละ 1 แหง 3. สงเสรมภาคเอกชนลงทนหรอด าเนนงานระบบเกบรวบรวม ขนสง และก าจดขยะมลฝอยและของเสยอนตราย

Roadmap ทเกยวของกบการจดการของเสยอนตราย

สรางรปแบบการจดการขยะมลฝอยและ ของเสยอนตรายทเหมาะสม (ตอ)

ทเหมาะสม พนทเปาหมาย - ระยะเรงดวน (6 เดอน) กทม. จ.นนทบร จ.ภเกต จ.เชยงราย

ทน.หาดใหญ ทน.สงขลา ทม.นาน ทต.เมองแกลง ทต.ทาวงผา ทม.สคว ทต.โนนแดง ทต.ล าปลายมาศ และทต.อสาณ

- ระยะปานกลาง (1 ป) จ านวน 26 จงหวด - ระยะยาว (1 ปขนไป) จ านวน 46 จงหวด

Roadmap ทเกยวของกบการจดการของเสยอนตราย

วางระเบยบ มาตรการการบรหารจดการขยะมลฝอย และของเสยอนตราย

ระยะปานกลาง (1 ป) 1. จดท าโครงการน ารองการเรยกคนซากผลตภณฑเครองใชไฟฟาและอ เลกทรอนกส ตามหลกการขยายความรบผดชอบของผผลต (Extended Producer Responsibility: EPR) 2. จดท ามาตรการเพอการปองกนและแกไขปญหาการลกลอบทงกากอตสาหกรรมทเปนอนตราย 3. ออกขอบญญตทองถนใหมการคดแยกขยะมลฝอย และหามทงของเสยอนตรายปนกบขยะมลฝอยทวไปตามกฎกระทรวงทกระทรวงสาธารณสขก าหนด

Roadmap ทเกยวของกบการจดการของเสยอนตราย

วางระเบยบ มาตรการการบรหารจดการขยะมลฝอย และของเสยอนตราย (ตอ)

ระยะยาว(1 ปขนไป) 1. ออกกฎหมายดานการจดการซากผลตภณฑเครองใชไฟฟาและอเลกทรอนกส (Waste from Electrical and Electronic Equipment: WEEE) ตามหลกการ EPR และ/หรอ คาธรรมเนยมผลตภณฑ 2. ออกขอบญญตทองถนใหมการคดแยกขยะมลฝอย และหามทงของเสยอนตรายปนกบขยะมลฝอยทวไปตามกฎกระทรวงทกระทรวงสาธารณสขก าหนด

Roadmap ทเกยวของกบการจดการของเสยอนตราย

สรางวนยของคนในชาตมงสการจดการทยงยน

1. ตรวจสอบและด าเนนการทางกฎหมายแกผลกลอบทง ลกลอบก าจดขยะมลฝอยชมชน กากอตสาหกรรม กากกมมนตรงส ของเสยอนตรายและมลฝอยตดเชอ ทไมถกตองตามหลกเกณฑทก าหนด 2. รณรงคประชาสมพนธ ใหความร ปลกจตส านก สรางความตระหนกใหประชาชนเขามามสวนรวมในการจดการขยะมลฝอย ตงแตการลด คดแยกทตนทาง จนถงการก าจดขนสดทาย 3. สรางจตส านกและวนยในการจดการขยะมลฝอยใหแกนกเรยนและเยาวชน

Roadmap ทเกยวของกบการจดการของเสยอนตราย

พนทเปาหมาย - ระยะเรงดวน (6 เดอน) จ านวน 11 จงหวด - ระยะปานกลาง (1 ป) จ านวน 20 จงหวด - ระยะยาว (1 ปขนไป) จ านวน 46 จงหวด

สรางวนยของคนในชาตมงสการจดการทยงยน

ระบบการคดแยกและเกบรวบรวมของเสยอนตรายจากชมชน

การสรางกลไกการคดแยกของเสยอนตราย

การจดกจกรรมรณรงคประชาสมพนธในโรงเรยนและชมชน เชน การฝกอบรมผน าชมชน การฝกอบรมนกเรยน การออกหนวยเทศบาลเคลอนท

กจกรรมสรางความร สรางจตส านกและแรงจงใจ ประกอบดวย

การสรางกลไกการคดแยกของเสยอนตราย การประชาสมพนธผานสอตาง ๆ เชน แผนพบ ปายประชาสมพนธ โปสเตอร วารสาร เวบไซตของเทศบาล เสยงตามสายในชมชน วทย หนงสอพมพทองถน รายการโทรทศนทองถน เปนตน

การแยกทงของเสยอนตรายจากชมชน

37

การแยกใสถงไวหนาบาน

ไมตองเตรยมภาชนะรองรบของเสยอนตรายโดยเฉพาะ

นดหมายเวลาทงทแนนอน

เกบโดยรถเกบรวบรวมของเสยอนตรายโดยเฉพาะ หรอ เกบพรอมกบรถเกบขนขยะ มลฝอยทวไปทมชองเกบ ของเสยอนตรายโดยเฉพาะ

การแยกทงของเสยอนตรายจากชมชน

38

การแยกทงตามจดทก าหนด

ภาชนะฯ ตองมลกษณะทสามารถปองกนการแตกหก/ร วไหล ของของเสยอนตราย และไมเกดอนตรายตอประชาชนและเจาหนาททปฏบตงานเกบรวบรวม

จดตงภาชนะรองรบของเสยอนตรายจากชมชนตามจดทงทก าหนด เชน ทท าการชมชน ศนยบรการสาธารณสข โรงเรยน และหางสรรพสนคา เปนตน

การแยกทงของเสยอนตรายจากชมชน

39

การจดใหมวนทงพเศษ เชญชวนประชาชนใหน าของเสยอนตรายจากบานเรอนมายงสถานททนดหมาย

ในวนและเวลาทก าหนด เชน ในวนส าคญตาง ๆ มมาตรการจงใจใหประชาชนเขารวมกจกรรม เชน กจกรรมของเสยอนตราย

แลกแตมหรอสงของ จดใหมภาชนะแยกตามประเภทของเสยอนตราย

การเกบรวบรวมของเสยอนตรายจากชมชน

40

รปแบบการเกบรวบรวมของเสยอนตรายจากชมชน ขนอยกบ วธการแยกทงและกลไกการคดแยกตงแตตนทาง ศกยภาพของ อปท. (งบประมาณ บคลากร และความพรอมของอปกรณ

เครองมอ) อาจใชรปแบบใดรปแบบหนงหรอหลายรปแบบรวมกนตามความเหมาะสม

ขอก าหนดทวไปของรถเกบรวบรวมของเสยอนตรายจากชมชน ตดปายสญลกษณหรอขอความระบวาเปนรถเกบรวบรวมของเสยอนตรายไวทตวถงรถ ตวถงส าหรบบรรจของเสยอนตรายท าดวยโลหะหนา มความแขงแรง ปองกนการรวไหลได และมประตเปด-ปด พรอมกลอนประต ระดบทยกของเสยอนตรายใสตวถงอยในระดบทปลอดภยตอผปฏบตงาน โครงสรางรถมลกษณะทท าความสะอาดไดงาย และไมงายตอการเกดสนม

การเกบรวบรวมของเสยอนตรายจากชมชน

41

รถเกบรวบรวมของเสยอนตรายจากชมชนโดยเฉพาะ

การเกบรวบรวมของเสยอนตรายจากชมชน รถเกบรวบรวมของเสยอนตรายจากชมชนพรอมกบขยะมลฝอยทวไป

การเกบกกของเสยอนตรายจากชมชน

การขนสง: การเตรยมการ

ผขนสงตองตรวจสอบ: มการระบรายละเอยดของของเสย มการตดฉลากและบรรจอยางปลอดภย เปนไปตามกฎหมาย การขนสงจะตอง: ด าเนนการโดยผไดรบอนญาต ไปยงสถานทบ าบด/ก าจดทไดรบอนญาต

Source: Safe hazardous waste management systems ISWA 2002

การขนสง: การควบคมการขนสง

46

ตดตอขอขอมลเพมเตมไดท

สวนของเสยอนตราย ส านกจดการกากของเสยและสารอนตราย

โทร. 0 2298 2413-20 โทรสาร 0 2298 5393

E-mail: hazwaste@pcd.go.th