54
ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ HEMŞİRELİK BÖLÜMÜ 2018-2019 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞI DERSTEN SORUMLU ÖĞRETİM ELAMANLARI Dr. Öğr. Üyesi Nihal ÜNALDI BAYDIN Araş. Gör. Gamze TUNÇER ÜNVER SAMSUN 2019

HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

  • Upload
    others

  • View
    26

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ

SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ

HEMŞİRELİK BÖLÜMÜ

2018-2019 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI

HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞI

DERSTEN SORUMLU ÖĞRETİM ELAMANLARI

Dr. Öğr. Üyesi Nihal ÜNALDI BAYDIN

Araş. Gör. Gamze TUNÇER ÜNVER

SAMSUN

2019

Page 2: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

İÇİNDEKİLER

1. Hemşirelikte Yönetim Dersi

1.1. Dersin Tanımı ve Amacı ...................................................................................................................3

1.2. Dersin Genel Hedefleri ......................................................................................................................3

1.3. Dersin Programdaki Yeri ...................................................................................................................4

1.4. Dersin Öğretim Yöntem ve Teknikleri ..............................................................................................4

1.5. Dersin Değerlendirmesi .....................................................................................................................4

2. Haftalık Ders Programı

2.1. Hemşirelikte Yönetim Dersi Haftalık Ders Programı .......................................................................5

3. Uygulama Rehberi

3.1. Klinik Uygulama Rehberi .................................................................................................................8

4. Klinik Çalışma İlkeleri…………………………………………………………………………….49

5. Formlar

5.1. Öğrenci Klinik Uygulama Değerlendirme Formu (Öğretim Elemanı) ...........................................50

5.2. Hemşirelikte Yönetim Dersi Uygulama Rehberi Değerlendirme Formu…………………………51

5.3. Öğrenci Klinik Uygulama Değerlendirme Formu (Sorumlu Hemşire)………………………….. 52

5.4. Öğrenci Klinik Uygulama Değerlendirme Formu (Genel Değerlendirme)……………………….53

5. Hemşirelikte Yönetim Dersi Kaynak Listesi ..................................................................................54

Page 3: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

3

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ

SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ HEMŞİRELİK BÖLÜMÜ

2018–2019 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI

HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERSİ

1. HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERSİ

1.1. Dersin Tanımı ve Amacı

Dersin kısa tanımı: Bu ders; yönetim ve hemşirelik hizmetleri yönetimi ile ilgili temel kavram ve

kuramlar doğrultusunda hemşirelere liderlik yapabilmek için gerekli olan bilgi ve becerileri içerir.

Bu dersin amacı;

Öğrenciye hemşirelik hizmetleri yönetimi ve organizasyonu ile ilgili temel kavramları, kuram ve

ilkeleri inceleyerek bilgi, beceri, tutum ve davranışların kazanılmasını ve bunları ülkemizdeki

sağlık hizmetleri yönetimi alanında görülen gereksinimler doğrultusunda değerlendirebilecek,

Mezun olduktan sonra çalışacakları birinci, ikinci, üçüncü basamak sağlık hizmeti veren

kamu/özel sektöre bağlı sağlık kurum ve kuruluşlarında hemşirelik hizmetlerini mesleki etik

değerler paralelinde hemşirenin yönetici rolünü benimseyip yönetebilecek, eleştirel düşünebilen,

sağlık ekibinin diğer üyeleriyle iletişim ve işbirliğine önem veren, hemşirelik hizmetleri

yönetiminde var olan/olası sorunları bilimsel sorun çözme yaklaşımı ile etkili karar verme ile

çözebilecek, kaliteli bir hemşirelik bakımının sunulmasında kanıta dayalı uygulamalar ile olumlu

değişimler yapabilecek, hemşirelerin hak ve hukuki sorumluluklarının bilincinde hareket eden

çağdaş liderlik yaklaşımları sergileyebilen hemşireler olarak yetiştirilmesi amaçlanmaktadır.

1.2. Dersin Genel Hedefleri

Bu derste öğrencinin;

Hastane ve hemşirelik hizmetleri organizasyon yapılarını, organizasyon ilkeleri doğrultusunda

yorumlayabilmesi,

Sağlık ve hemşirelik hizmetlerinde gerçekleşen kalite çalışmalarını hemşirelik uygulamalarına

yansıtabilmesi,

Sağlık ve hemşirelikle ilgili yasa, mevzuat ve yönetmelikleri bilip günümüz koşulları ve

uygulamalarıyla uygunluğunu tartışabilmesi,

Birey, toplum ve sağlık ekibinin tüm üyeleriyle sağlıklı ve etkili iletişim tekniklerini

kullanabilme ve hizmet sunumunda ekip çalışmasına önem verme ve ekip içerisindeki

çatışmaları, nedenlerini ve çözüm yollarını tartışabilmesi,

Page 4: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

4

Hemşirelik hizmetleri ilgili sorunların çözümünde bilimsel sorun çözme yaklaşımlarını

kullanabilmesi,

Değişim önderliği rolünü kavrama ve bakım uygulamalarına ilişkin sorunlara yönelik değişim

planı hazırlayabilmesi,

Yaşam boyu öğrenme ve kanıta dayalı uygulamaları hemşirelik uygulamalarına yansıtarak

diğer hemşirelere liderlik yapabilmesi hedeflenmektedir.

1.3. Dersin Programdaki Yeri

Bu ders “Hemşirelik Lisans Programı” içinde, 3. Sınıf Bahar döneminde açılan 6 AKTS değerinde

bir ders olup, haftada 4 saat teorik, 4 saat uygulama şeklinde programda yer alır. Dersler teorik ve

uygulamalar şeklinde sırasıyla blok olarak yapılır. Bu doğrultuda ilk 6 (altı) hafta teorik dersler

ağırlıklı olarak verilir. Bu dönemde yapılan devamsızlıklar dersin teorisinden yapılmış kabul edilir.

Uygulamaya başladıktan sonra yapılan tüm devamsızlıklar ise uygulamadan sayılır.

Dersin teori ve uygulamasına devam zorunludur. Teorik ders saatinin %30’undan ve uygulamanın

%20’sinden fazlasına devam etmeyen öğrenci dönem sonu final sınavına giremez ve öğrenci dersten

başarısız kabul edilir.

1.4. Dersin Öğretim Yöntem ve Teknikleri

Dersler sınıf ve uygulama ortamında güncel kaynaklar ve klinik alandan zengin örneklerle düz

anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması, rol-play, örnek olay, grup çalışması, soru cevap gibi değişik

eğitim yöntemleri kullanılarak verilmektedir. Ayrıca ders içeriğinde yer alan bazı konularda klinik

alanda çalışan yönetici hemşirelerin sunumları ve deneyimlerinden yararlanılabilmektedir.

1.5. Dersin Değerlendirmesi

Dersin teori ve uygulamasına devam zorunludur. Teorik derslerin % 30’undan ve uygulamalı

derslerin % 20’sinden fazlasına devam etmeyen öğrenci final sınavına alınmaz. Dersin

değerlendirmesi en az bir ara sınav, bir final sınavı ve klinik uygulama notu ile yapılır. Dersin

değerlendirilmesinde, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sınav Yönetmeliği ve Ondokuz Mayıs

Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü Uygulamalı Dersler İlke ve Esasları

uygulanır.

Page 5: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

5

2. HAFTALIK DERS PROGRAMI

2018-2019 BAHAR DÖNEMİ HEMŞİRELİKTE YÖNETİM LİSANS DERS PROGRAMI

TARİH

SAAT

KONU KAVRAMSAL İÇERİK ÖĞRETİM ELEMANLARI

1. 14.02.2019

08.15-12.00

13.15-17.00

Yönetim ve ilgili Kavramlar

Yönetim Süreci

Organizasyon ilkeleri

Organizasyon teorileri

Genel Sağlık Sistemi

Dersin ve öğretim elemanlarının tanıtımı

Yönetimle İlgili Kavramlar

Yönetim Süreci (Hemşirelik Hizmetleri

Yönetim Süreci

Sağlık Kurumunun ve Hemşirelik Hizmetlerinin

Planlaması ve Organizasyonu)

Organizasyon İlkeleri

Organizasyon Teorileri

Klasik Organizasyon Teorileri

Neoklasik Organizasyon Teorileri

Postmodern Organizasyon Teorileri

Genel Sağlık Sistemi ve Hastanelerin

Organizasyon Yapısı

Ulusal Sağlık Sistemi ve Sağlık Politikaları

Dr. Öğr. Üyesi Nihal ÜNALDI

BAYDIN

Araş. Gör. Gamze TUNÇER

ÜNVER

2. 21.02.2019

08.15-12.00

13.15-17.00

Sağlık politikaları ve hemşireliği

ilgilendiren sağlık mevzuatı

Kalite Yönetimi

İletişim

Çatışma Yönetimi

Hemşireliği İlgilendiren Yasal Düzenlemeler

Hemşirelik Kanunu, Hemşirelik Yönetmeliği

Dernekler, Birlikler, Sendikalar

Kalite Yönetimi/ Kalite İle İlişkili Kavramlar

Kalite Yönetim Süreci

Hemşirelik Hizmetlerinde Kalite Yönetimi

İletişim

Çatışma Yönetimi

Dr. Öğr. Üyesi Nihal ÜNALDI

BAYDIN

Araş. Gör. Gamze TUNÇER

ÜNVER

Page 6: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

6

3. 28.02.2019

08.15-12.00

13.15-17.00

Ekip Çalışması

Problem Çözme ve Karar Verme

Değişimin Yönetimi

Ekip Çalışması

Problem Çözme ve Karar Verme

Değişimin Yönetimi

Dr. Öğr. Üyesi Nihal ÜNALDI

BAYDIN

Araş. Gör. Gamze TUNÇER

ÜNVER

4. 07.03.2019

08.15-12.00

13.15-17.00

Hemşire Görevlendirme Sistemleri

Bakım Ünitesinin Yönetimi

İnsan Kaynakları Yönetimi

Hemşire Görevlendirme Sistemleri

Bakım Ünitesinin Yönetimi

Hasta Sınıflandırma

İnsan gücü Planlama

Çalışma Çizelgeleri

İnsan Kaynakları Yönetimi

İş Analizi

İş Tanımları

Dr. Öğr. Üyesi Nihal ÜNALDI

BAYDIN

Araş. Gör. Gamze TUNÇER

ÜNVER

5. 14.03.2019

08.15-12.00

13.15-17.00

Motivasyon

Güç, Otorite, Etkileme

Hemşirelikte Liderlik

Motivasyon

Güç, Otorite, Etkileme

Hemşirelikte Liderlik

Dr. Öğr. Üyesi Nihal ÜNALDI

BAYDIN

Araş. Gör. Gamze TUNÇER

ÜNVER

6. 21.03.2019

08.15-12.00

13.15-17.00

Performans Değerlendirme

Kariyer Yönetimi

Toplantı ve Zaman Yönetimi

Performans Değerlendirme

Kariyer Yönetimi

Toplantı ve Zaman Yönetimi

Dr. Öğr. Üyesi Nihal ÜNALDI

BAYDIN

Araş. Gör. Gamze TUNÇER

ÜNVER

Page 7: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

7

7. 28.03.2019 1. HAFTA UYGULAMA

8. 04.04.2019 2. HAFTA UYGULAMA

9. 06.04.2019-14.04.2019 ARA SINAV HAFTASI

10. 18.04.2019 3. HAFTA UYGULAMA

11. 25.04.2019 4. HAFTA UYGULAMA

12. 02.05.2019 5. HAFTA UYGULAMA

13. 09.05.2019 6. HAFTA UYGULAMA

14. 16.05.2019 7. HAFTA UYGULAMA

20.05.2019– 02.06.2019 BİTİRME SINAVI HAFTASI

Uygulama Rehberlerinin Toplanması

12.06.2019- 21.06.2019 BÜTÜNLEME SINAVI HAFTASI

Page 8: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

8

3. KLİNİK UYGULAMA REHBERİ

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ

SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ

HEMŞİRELİK BÖLÜMÜ

HEMŞİRELİKTE YÖNETİM ANABİLİM DALI

HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERSİ

ÖĞRENCİ UYGULAMA REHBERİ

Dr. Öğr. Üye. Nihal ÜNALDI BAYDIN

Arş. Gör. Gamze TUNÇER ÜNVER

2019

Page 9: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

9

Uygulamadan Sorumlu Öğretim Elemanlarına Ait Bilgiler

Adı – Soyadı İletişim Bilgileri

Dr. Öğr. Üye. Nihal ÜNALDI BAYDIN 0532 371 95 32

[email protected]

Arş. Gör. Gamze TUNÇER ÜNVER 0553 395 64 31

[email protected]

Uygulamaya Katılan Öğrencinin Adı-Soyadı:

Uygulamalı Eğitimin Yapıldığı Kurumun Adı:

Uygulamalı Eğitimin Yapıldığı Birimin Adı:

Sorumlu Yöneticinin Adı-Soyadı-Telefonu:

Page 10: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

10

1. ORGANİZASYON

Organizasyon haftasında kurumun; birimin ve hemşirelik hizmetlerinin yönetsel ve organizasyonel

yapısı, işleyişi ve etkinliği sorgulanmaktadır.

Kurumun tarihçesinin bir kopyasını inceleyerek kısa bir özetini kendi cümlelerinizle yazınız.

Kurumda var olan bölümleri yazınız.

Kurumun misyon ve vizyonunu yazınız.

Hemşirelik hizmetlerine yönelik oluşturulmuş misyon ve vizyon var mı? Varsa yazınız, yok ise

kurumun hemşirelik hizmetlerine yönelik bir misyon ve vizyon tanımı yapınız.

Kurumdaki toplam yatak sayısı ve hemşire sayısını yazınız.

Klinik uygulamaya çıktığınız birimin yatak sayısı, hemşire sayısı yazınız.

Birimde çalışan hemşirelerin niteliklerinin uygunluğunu eğitim ve deneyimlerini göz önünde

bulundurarak değerlendiriniz.

Page 11: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

11

Hemşirelik hizmetleri organizasyonundaki yapıyı (şemayı) ve mevcut işleyişi dikkate alarak, etkin

organizasyon ilkelerine göre yorumlayınız.

VAR YOK ÖRNEK DURUM

(Gözlemlerinizi açıklayınız).

Amaç Birliği İlkesi

Yönetim Alanı İlkesi

Hiyerarşi İlkesi

Emir-Komuta Birliği İlkesi

Yetki Göçerme İlkesi

Sorumluluk İlkesi

Yetki ve Sorumluluğun

Denkliği İlkesi

Yetki Düzeyi İlkesi

İşbölümü ve Uzmanlaşma

İlkesi

Ayrılık (İstisna) İlkesi

Denge İlkesi

Esneklik İlkesi

Page 12: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

12

Uygulamaya çıktığınız birimin varsa krokisini inceleyerek birimin sunulan sağlık hizmetlerine

uygunluğunu kısaca değerlendiriniz.

Kurumun organizasyon şemasını inceleyerek yönetim ilişkilerini değerlendiriniz.

Kurumun varsa hemşirelik hizmetleri organizasyon şemasını inceleyerek yönetim ilişkilerini

değerlendiriniz.

Uygulamaya çıktığınız birimdeki yönetim tarzı ve anlayışı sizce hangi organizasyon

kuramı/kuramları ile ilişkilendirilebilir? Böyle düşünmenize neden olan gözlemlerinizden

örnekler vererek yorumlayınız.

Hastane yönetim kurulunun hangi üyelerden oluştuğunu, ne sıklıkla toplandığını, hemşirelik

hizmetleri müdürünün kurulda yer alıp almadığını öğrenerek yazınız.

Hemşirelik hizmetlerini ilgilendiren yasa, yönetmelik, tüzük ve yönergelerin isimlerini yazınız.

Page 13: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

13

Birimdeki sağlık ekibi kimlerden oluşmaktadır? Sağlık ekibi üyelerinin faaliyetlerini gözleyerek

ekip üyeleri arasındaki ilişkiyi değerlendiriniz.

Birimde hemşireler, hekimler veya tüm ekip üyelerinin katılımı ile ortak olarak vaka tartışılan,

bakım ve tedavinin değerlendirildiği toplantılar/görüşmeler yapılıyor mu? Ortak yapılan

toplantı/görüşmelerin ekip çalışmasına etkisini değerlendiriniz.

Hemşirelik hizmetleri destek hizmetler (yemekhane, çamaşırhane, eczane vb.) tarafından

destekleniyor mu? (Hemşirelerin kendi faaliyetlerini yapabilmeleri için uygun ortam sağlanıyor

mu?)

Hastaların ve çalışanların (özellikle hemşirelik personelinin) memnuniyetleri düzenli ölçülüp

değerlendirilerek gerekli iyileştirmeler yapılıyor mu?

Hemşirelik personelinin kurumdan ayrılma oranı (devir hızı) ölçülüyor mu? Kurumda

hemşirelerin işten ayrılmalarının nedenlerini yorumlayınız.

Page 14: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

14

Aşağıda hemşirelik hizmetleri yönetim standartlarından bazıları yer almaktadır.

Uygulamaya çıktığınız birimin hemşirelik hizmetleri yöneticisinden destek alarak, biriminizdeki

hemşirelik hizmetleri yönetimini, hemşirelik hizmetleri yönetim standartlarıyla karşılaştırarak

yorumlayınız.

o Hemşirelik hizmetleri bölümü hemşirelik uygulamalarının nitelik ve niceliğinden,

hemşirelerin tayin, terfi, denetim ve değerlendirmelerinden sorumlu ve yetkili tek otorite

midir?

o Hemşirelik hizmetleri bölümü hastanın sağlık bakımı ile ilgili tüm planlamalara ve kararlara

katılır mı?

o Hemşirelik hizmetleri bölümünün kendisine ait bir bütçesi var mı?

o Hemşirelik hizmetleri bölümü, “sürekli eğitim programları” yaparak hemşirelik bakım

personelinin gelişimine olanak sağlıyor mu? Kurumda ve birimde bu kapsamda yürütülen

eğitim programlarına örnekler veriniz.

o Hemşirelik hizmetleri bölümü; hastane, hemşire ve hastalar örnekleminde gerçekleştirilecek

araştırmalarla ilgili politika ve kararların oluşturulmasında etkili midir?

Page 15: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

15

o Hemşirelik personeli çalıştıkları birimlerde hemşirelik bakımı ve yönetimi ile ilgili

araştırmalarda rol alıyorlar mı? Hemşirelik hizmetleri yönetimi hemşireleri bu konuda teşvik

ediyor mu?

o Hastanede yeni bölümler açılırken ya da yeni hasta bakım programları planlanırken

hemşirelik hizmetleri bölümünün bu süreçteki rolü ne olur?

Page 16: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

16

2. KALİTE YÖNETİMİ

Bu bölüm, öğrencinin hastanede uygulanan kalite yönetimi hakkında bilgi edinmesi ve uygulamaya

çıktığı birimdeki hemşirelik hizmetleri üzerinden değerlendirme yapmasını kapsar.

Kurumun kalite politikası açıklanmış mı? Açıklanmış ise kurumun kalite politikasını verilen hizmet

ile karşılaştırarak değerlendiriniz.

Kurumda kalite yönetimi ile ilgili koordinasyonu yürüten birimi (kime bağlı olarak çalışmakta,

çalışan kişi sayısı vb.) tanımlayınız.

Hemşirelik hizmetlerini ilgilendiren dokümanlar (prosedür, talimat, liste ve formlar) ulaşılabilir

mi? İnceleyiniz. İncelediğiniz prosedürlerden birkaç tanesinin adını, içeriğinde hangi bilgilerin yer

aldığını belirtiniz.

Sorumlu hemşire ile görüşerek hemşirelik hizmetlerinde izlenen kalite göstergelerini

(indikatörlerini) (yönetim, bakım, eğitim göstergeleri vb) listeleyiniz. Kalite göstergelerinin

sonuçlarını birlikte değerlendiriniz.

[Görüşmede, kalite göstergelerinin düzenli izlenip izlenmediği, sürekli kalite iyileştirme

faaliyetlerine katılıp katılmadığı, yıllık (ya da belirli süreli) kalite hedefleri belirlenip

belirlenmediğini belirterek bu izlemlerin hemşirelik hizmetlerine faydasının etkinliğini sorgulayınız.]

Page 17: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

17

Sorumlu hemşire ile görüşerek birim yöneticileri tarafından oluşturulan Düzeltici ve Önleyici

Faaliyetleri (DÖF) inceleyiniz. Genel olarak hangi konular hakkında DÖF açıldığını belirtiniz.

Hemşirelik bakım protokol/talimatlarından bir kaç tanesini (adını, amacını, kapsamını ve içeriğini)

inceleyerek hemşirelerin uygulamalarını protokoller doğrultusunda gerçekleştirip

gerçekleştirmediğini değerlendiriniz.

Birimdeki uygulamaları da dikkate alarak Amerikan Hemşireleri Kredilendirme Merkezi (ANCC)

tarafından verilen Magnet Recognition Program® standardı doğrultusunda kurumu

değerlendiriniz.

1. Hemşire yöneticilerin liderlik özelliği göstermesi:

2. Modern örgüt yapısı ve işleyişine sahip olması:

3. Katılımcı yönetim tarzına sahip olma:

4. Profesyonel hasta bakım modeli uygulama:

Page 18: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

18

5. Etkin insan kaynakları politikası ve uygulamalarına sahip olma:

6. Kaliteli hasta bakımı verme:

7. Sürekli kalite geliştirme faaliyetlerini uygulaması:

8. Kurum içi ve kurum dışı kaynaklardan yararlanma:

9. Hemşirelerin profesyonel otonomiye sahip olması:

10. Olumlu hastane toplum ilişkisine sahip olma:

11. Olumlu hemşirelik imajına sahip olma:

12. Hemşirelerin hasta, ailesi ve öğrenci eğitiminde aktif olması:

13. Olumlu disiplinler arası ilişkilerin olması:

14. Profesyonel gelişimin önemsenmesi:

Page 19: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

19

3. İLETİŞİM

İletişim haftasında, bireyler, gruplar (hasta, hasta yakınları, hemşire, yönetici hemşire) ve bölümler

arasındaki iletişimin” niçin, hangi konuda, nasıl, nerede, ne zaman gerçekleştiği, ne gibi sorunların

yaşandığı ve ne tür çözümlerin getirildiği” ele alınarak yorumlanmaktadır.

Uygulama alanınızdaki bireyler, gruplar, bölümler arasındaki yazılı ve sözlü iletişimi aşağıdaki

açıklamayı dikkate alarak, “iletişim analiz formu” kapsamında, gözlemlediğiniz en az dört (4)

iletişim üzerinde analiz ediniz.

Birey (hasta) ile hemşire, yönetici hemşire, hekim, yardımcı personel vb arasındaki iletişim,

Bireyin (hastanın) yakını ile hemşire, yönetici hemşire, hekim, yardımcı personel vb. arasındaki

iletişim,

Hemşire ile hemşire, yönetici hemşire, hekim, yardımcı personel, laborant, diyetisyen vb

arasındaki iletişim,

Yönetici hemşire ile üstleri/amirleri, astları/hemşireler ve yardımcı personeller, eczacı-diyetisyen

sekreter vb arasındaki iletişim.

Page 20: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

20

Çö

züm

Ön

eril

eri

İLE

TİŞ

İM A

NA

LİZ

FO

RM

U

Ya

şan

an

So

run

lar

Ner

ede?

(Y

er)

Ne

zam

an

?

Nası

l?

(Yön

tem

)

Ne

?

(Han

gi

kon

ud

a?)

Niç

in?

(Am

aç)

Kim

-Kim

e?

Page 21: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

21

Kurum içi, kurum dışı iletişimin (sözlü, yazılı) nasıl olduğunu inceleyerek yazınız. (personelin

günlük iş bölümü, grup toplantısı, vizit raporu, servis toplantıları, ilan tahtası, rapor defteri, kod

alarmı, çağrı zili, telefon çağrı cihazı vb).

Çö

züm

Ön

eril

eri

İLE

TİŞ

İM A

NA

LİZ

FO

RM

U

Ya

şan

an

So

run

lar

Ner

ede?

(Yer

)

Ne

zam

an

?

Nası

l?

(Yön

tem

)

Ne

?

(Han

gi

kon

ud

a?)

Niç

in?

(Am

aç)

Kim

-

Kim

e?

Page 22: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

22

Servis toplantıları (eğitsel, yönetsel ve sosyal) düzenli yapılıyor mu? Mümkünse bir toplantıya katılıp

gözlemleyiniz.

Page 23: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

23

4. ÇATIŞMA YÖNETİMİ

Bu uygulama haftası, birimde yaşanmış bir çatışma durumunun analizi kapsamında yaşanan çatışmanın

türünün ve taraflarının belirlenmesi, çatışmaya neden olan faktörlerin ortaya konulması, çatışma

çözmeye yönelik girişimlerin ve seçilen çatışma yönetim türlerinin belirlenmesini kapsamaktadır.

Klinik uygulamaya çıktığınız birimde, gözlemleyebildiğiniz ya da geçmişte yaşanan bir

çatışmayı aşağıdaki başlıklar altında analiz ederek yorumlayınız.

Çatışma kim ya da kimler arasında

gerçekleşti?

Çatışmanın ortaya çıkmasına neden olan

faktörleri belirtiniz?

Gözlemlediğiniz bu çatışma hangi

örgütsel çatışma türüne girmektedir?

Çatışma çözümüne yönelik herhangi bir

girişimde bulunuldu mu?

Çatışma yöneticiye bildirildi mi?

Yönetici örgütsel çatışma yönetme

yollarından hangisini kullandı?

Sizce yönetici uygun bir çatışma yöntemi

seçti mi?

Siz yönetici olsaydınız hangi yöntemi

kullanırdınız?

Neden?

Çatışma çözüldü mü?

Bu çatışmanın olumlu ya da olumsuz

sonuçları olarak neleri sıralayabilirsiniz?

Page 24: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

24

5. BAKIM ÜNİTESİNİN (BİRİMİN) YÖNETİMİ

Bu uygulama haftası, birimin kullandığı insan gücü planlama ve sunum sisteminin incelenmesini,

kuramsal bölümde açıklanan iki yönteme göre hemşire insan gücünün planlamasının yapılmasını ve

çalışma çizelgelerinin oluşturulmasını kapsamaktadır.

Bakım hasta merkezli mi? Hastanın ihtiyaçları doğrultusunda bakım planlanıyor mu?

Uygulamaya çıktığınız birimde, hemşirelik hizmetleri verilirken hangi bakım sunum yöntemi/

hemşirelik görevlendirme sistemi (primer hemşirelik, fonksiyonel yöntem, vaka yöntemi, vaka yönetimi,

modüler hemşirelik) kullanılmaktadır? Açıklayınız.

Bu birimde hangi tip ve sayıdaki hastaya, hangi nitelik ve sayıda hemşire gerektiği hangi yöntemle

saptanmaktadır? (İnsangücü planlaması yapılırken hangi yöntem kullanılmaktadır?)

Page 25: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

25

Hemşirelik hizmetleri zamanını, enerjisini, gücünü, bütçesini hemşirelik bakımı için mi kullanıyor?

(RUSH ÜNİVERSİTESİ MODELİ)

Hasta Sınıflandırma Kriterleri

HASTA ADI/ YATAK NO

PUAN

3 Kabul edilme

2 Taburcu edilme

0 Yaşı

24 Şuursuz

18 İnkontinans

15 Oryantasyon bozuk

12 Körlük veya ileri derecede görme bozukluğu

9 İzolasyon

9 Kısmi hareketsizlik

24 Tam hareketsizlik

24 Monitöre bağlı

24 Respiratöre bağlı

24 Kapsamlı yara/ deri bakımı gerekli

6 Trakeostomi

10 Yatak istirahati

5 Yardımla kalkar

3 Yardımla banyo yapar

4 Total banyo

10 Yardımla oral beslenme

3 Kendi kendine oral beslenme

2 Örnek toplanacak

2 Aldığı-çıkardığı izle

8 Tüp bakımı

8 Yara veya deri bakımı

6 Oksijen terapi

12 2 saat arayla/ daha sık vital bulgu bak

12 IV girişimler

12 Özel eğitim gerekli

12 Özel emosyonel destek

3 Tanı testi hazırlığı

TOPLAM

Hemşirenin imzası

Sekreterin imzası

HASTA TİPİ

TOTAL PUAN

HASTA TİPİ

HASTANIN HEMŞİRELİK BAKIMINA İHTİYAÇ

DUYDUĞU SÜRE

1 0-24 1 24 saatte 0-2 saat

2 25-48 2 24 saatte 2-4 saat

3 49-120 3 24 saatte 4-10saat

4 121-Üstü 4 24 saatte 10saat veya daha fazla

Kaynak: Velioğlu,P., Oktay,S.:Sağlık Kurumları Yönetimi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları No:251, Eskişehir,(1993) s:162

Aşağıda Rush Üniversitesi tarafından kullanılan birimde yatan hastaların hemşirelik bakımına ihtiyaç

duyduğu sürenin hesaplama yöntemi verilmiştir. Bu kriterler doğrultusunda biriminizde yatan 10 hastayı

bağımlılık durumuna göre sınıflandırınız.

Page 26: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

26

Birimde yatan hastaların (10 hasta) toplam bakım saatini hesaplayarak birimde bir günde çalışması

gereken hemşire sayısını hesaplayınız. (Bir hemşirenin üç vardiyalı sistemde bir günde 8 saat çalıştığı

kabul edilmektedir).

Aşağıdaki formüle göre birimde çalışması gereken toplam hemşire sayısını hesaplayınız.

Birimde çalışması gereken toplam hemşire sayısı = a x b x c

(c-d) x e

Formülüne göre birimde çalışması gereken toplam hemşire sayısını belirleyiniz.

a = Her hasta için gerekli süre (Toplam günlük hemşirelik bakım süresi/hasta sayısı)

b= Ortalama hasta sayısı

c= Yıllık gün sayısı

d= Her personelin bir yılda izinli olduğu gün sayısı (hafta izinleri, resmi tatiller, yıllık izinler

vb.)

e= Her personelin günlük çalışma saati

Elde ettiğiniz veriler doğrultusunda günlük üç vardiya sisteme göre 2 haftalık bir nöbet listesi

hazırlayıp raporunuza ekleyiniz.

Page 27: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

27

Nöbet listesini aşağıda belirtilen ilkeleri doğrultusunda yapınız:

Yukarıda hesapladığınız birimde çalışması gereken toplam hemşire sayısı ve bir günde çalışması

gereken hemşire sayısını dikkate alınız.

Hemşirelerin çalışma süresi olarak haftalık 40 saati dikkate alınız.

Uygulamaya çıktığınız birimde hemşirelerin vardiya dağılımı ve nöbet listesi yapılırken nelere

dikkat edilmektedir?

Uygulama alanınızda nöbet teslimi nasıl (sözlü – yazılı - hasta başında - hemşire bankosunda)

yapılmaktadır? Nöbet tesliminde bir rapor kullanılıyorsa örneğini alarak, ne amaçla ve nasıl

kullanıldığını açıklayınız.

Page 28: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

28

HEMŞİRE 1. HAFTA 2.HAFTA

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

Sabah

Akşam

Gece

Page 29: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

29

6. İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ

Mezuniyetinizi takiben iş başvurularınızda kullanabilmek üzere profesyonelce hazırlanmış

özgeçmişinizi raporunuza ekleyiniz.

Uygulamaya çıktığınız birimde hemşirelik personelinin işe alımında izlenen adımları açıklayınız.

Uygulamaya çıktığınız kurumda hemşire olarak çalışmak ister misiniz? Gerekçelerinizi

açıklayınız.

Uygulamaya çıktığınız kurumda hemşireler hangi kadrolarda istihdam edilmekte midir?

Açıklayınız.

Page 30: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

30

Uygulamaya çıktığınız kurumda yönetici hemşire seçiminde benimsenen kriterler var mı? Bu

kriterler Hemşirelik Yönetmeliği’nin ilgili maddeleri ile uyumlu mu? Mevcut yöneticiniz bu

kriterleri karşılıyor mu? Açıklayınız.

Uygulamaya çıktığınız kurumda ücretlemede benimsenen kriterler var mı? Açıklayınız.

Uygulamaya çıktığınız kurumda hemşireler ilişkili mevzuata uygun olarak izin haklarından

yararlanabiliyorlar mı? Açıklayınız.

Uygulamaya çıktığınız kurumda, personelin kuruma ve işe oryantasyonunu sağlamak için basılı

veya elektronik ortamda çalışanların erişimine açık bir “Personel El Kitabı” var mı? İnceleyip

yorumlayınız.

Uygulama yaptığınız birimde, yönetici hemşire veya birim hemşirelerinden birinin bir vardiyada

yaptığı işin analizini, aşağıdaki örnek “İş Analiz Formu” nu kullanarak yapınız ve raporunuza

ekleyiniz.

Page 31: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

31

İŞ ANALİZİ FORMU ÖRNEĞİ*

Aşağıdaki iş analiz formundan yararlanarak bir hemşireyi izleyiniz. Yaptığı faaliyetleri, faaliyetlerin

sıklığını ve yapılış süresini kayıt ediniz.

Analiz Edilenin;

Unvanı:

Kurumu:

Birimi:

Vardiya:

Analizi Yapan Öğrencinin Adı-Soyadı:

Page 32: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

32

Faaliyetler (08.00-16.00 aralığında yapılan tüm iş ve işlemler) Saat aralığı Yapılış süresi

(dk)

Page 33: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

33

İŞ ANALİZİNDE FAALİYETLERİN GRUPLANDIRILMASI İLE İLGİLİ ÖRNEK LİSTE*

BAKIM, TANI-TEDAVİ, KOORDİNASYON

Bizzat yapılan hemşirelik bakım faaliyetleri; (hasta kabul ve taburcu işlemleri, tüm bakımlar, hastanın

mobilizasyonu, psikolojik destek)

Hastaya uygulanan tüm girişimler ve bunun koordinasyonu

Tüm ilaç uygulamaları ve kaydı, (oral, IM, IV, SC…)

Pre-op, Post-op bakım, takipler ve kaydı

Vital bulgu ölçme, kaydetme ve takibi

Aldığı çıkardığı sıvı takibi

Kan alma, tüm laboratuar tetkikleri ve koordinasyonu, sonuçların alınması

Pansumanlar,

Diğer sağlık ekibi üyeleri ile hasta için kurulan iletişim ve koordinasyonu, konsültasyon, bilgi alış-

verişi (hekim vizitlerine katılma)

HEMŞİRELİK YÖNETİMİ

Çalışma çizelgesi (nöbet listesi, hasta paylaşımı ) hazırlama

Toplantılar (astlar ve üstlerle sorun çözme, idari işlemler ile ilgili rutin ve rutin olmayan toplantılar)

Hemşirelik vizitleri

Hemşirelik bakımı, tanı-tedavi işlemleri, takipleri ve kontrolü

Hasta dosyaları ve kayıtları inceleme

Personelin işe alımı ve görüşmeler

Performans değerlendirme, sicil raporları

Nöbet teslim defteri ve vardiya raporu kontrolü ve imzalanması

Depo, sarf malzemelerinin talebi, kontrolü ve sağlanması

DESTEK HİZMETLERİN YÖNETİMİ

Sekreterlik işlemleri (hekim raporları, kayıtlar, taburcu dosyası hazırlama, hasta listesi çıkarma, yemek

rotasyonu, diyet listesi hazırlama, demirbaş kaydı, telefonlara bakma vb. tıbbi sekreterlik işleri)

EĞİTİM

Öğrencilere rehberlik, eğitim ve denetim için ayrılan zaman

Hizmet içi eğitim toplantıları (hemşirelere ve yardımcı personele)

İş başı eğitimleri (hemşire ve yardımcı personele)

Yeni personelin oryantasyonu

Yeni alet ve malzeme tanıtım ve kullanımı için yapılan eğitimler (yeni teknolojiye uyum)

Sağlık eğitimi (bireye, hastaya, ailesine)

ARAŞTIRMA

Hemşirelik bakımı, yönetimi, eğitimi ile ilgili (diğer sağlık ekibi üyeleri ve meslektaşlarla

planlanmış)her türlü araştırma faaliyetlerini kapsar.

DİNLENME / ÖZEL

Yemek, çay ve sigara molaları için ayrılan süre

Özel telefon görüşmeleri, özel ziyaretçi kabulü ve sohbet için ayrılan zaman

Çalışanların kendi aralarında günlük konuşmaları (hasta ile ilgili olmayan, eğitimsel, yönetimsel veya

bir sorun çözmeye yönelik olamayan)için ayrılan süre.

Page 34: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

34

FAALİYET BAŞLIĞI Toplam süre

(240 Dakika)

BAKIM, TANI-TEDAVİ, KOODİNASYON

HEMŞİRELİK YÖNETİMİ

DESTEK HİZMETLERİN YÖNETİMİ

EĞİTİM

ARAŞTIRMA

DİNLENME / ÖZEL

Aşağıdaki soruları, yaptığınız iş analizi sonuçları çerçevesinde değerlendirerek yanıtlayınız.

Yönetici hemşirenizin yaptığı ana faaliyetler nelerdir?

Yönetici hemşirenizin en etkili sonuçlar alabileceği alanlar nelerdir?

Uygulamaya çıktığınız birimde astların yönetici hemşireden bekledikleri nelerdir?

Sizce yönetici hemşirenin yeterince vakit ayıramadığı ana faaliyet başlıkları nelerdir?

Page 35: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

35

Sizce yönetici hemşirenin işini yapmasını engelleyen faktörler nelerdir?

Sizce yönetici hemşirenin işinin temel amacı nedir?

Page 36: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

36

İŞ TANIMI FORMU ÖRNEĞİ*

Görev Ünvanı:

Çalıştığı Bölüm:

Bağlı Olduğu Birim:

Kime Karşı Sorumluluğu Olduğu:

Kim / Kimlerden Sorumlu Olduğu (Kendisine Bağlı Olanlar):

Gerekli Nitelikler:

Çalışma Koşulları:

İşin Özeti:

Görev- Yetki ve Sorumluluklar:

Page 37: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

37

7. KARİYER YÖNETİMİ

Uygulamaya çıktığınız kurumda çalışanlar için kariyer planlama yapılıyor mu?

Uygulamaya çıktığınız kurumda çalışanların kendi kariyer planlamalarına ilişkin girişimleri

yönetim tarafından destekleniyor mu? Örnek vererek açıklayınız.

Uygulamaya çıktığınız kurumda çalışanlar kariyer gelişim hedeflerine yönelik

çabaları/çalışmaları sonucunda uygun pozisyonlarda istihdam ediliyorlar mı?

Page 38: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

38

8. DEĞİŞİM YÖNETİMİ

Değişim yönetimi haftasında kurumunuzda yakın zamanda ele alınan bir değişimi ele alarak derste

anlatılan içerik doğrultusunda uygun adımların atılıp atılmadığını değerlendirmeniz beklenmektedir.

Uygulamaya çıktığınız kurumda yakın dönemde önemli bir değişim gerçekleştirilmiş mi?

Açıklayınız.

Uygulamaya çıktığınız kurumda yapılan bir değişimi düşününüz ve aşağıdaki soruları bu örneğe göre

yanıtlayınız.

o Değişimin nedeni neydi?

o Ne türden bir değişimdi (makro-mikro, zamana yayılan-ani, reaktif-proaktif, planlı-

plansız değişim, aktif-pasif, adım adım-radikal değişim)? Değişim türüne hangi kıstaslara

göre karar verdiğinizi açıklayınız?

Page 39: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

39

o Değişimi kim başlattı (Çalışanlar, orta kademe yöneticiler, üst yöneticiler vb.)?

o Değişim hayata geçirilirken hangi değişim stratejisi/stratejileri kullanıldı? Örnek vererek

açıklayınız.

o Çalışanlar değişime direnç gösterdi mi? Açıklayınız.

Page 40: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

40

9. MOTİVASYON

Bu uygulama haftası, klinik uygulamaya çıktığınız birimde, çalışanların motivasyonlarının

sağlanmasına yönelik hangi motivasyon araçlarının kullanıldığının belirlenmesi ve bu araçların

önemlilik derecesinin belirlenmesini kapsamaktadır.

Aşağıda motivasyona yönelik yer alan ifadeleri klinik uygulamaya çıktığınız birimde çalışanları

düşünerek yanıtlayınız.

Klinik uygulamaya çıktığınız birimde yöneticilerin çalışanların motivasyonunu sağlamaya yönelik

kullandıkları motivasyon araçların varlığını aşağıda belirtilen başlıca motivasyon araçlarına göre

sorgulayarak hangi araçların kullanıldığını yazınız.

o Ekonomik Araçlar: *Net ücret, *performans ücreti, *sosyal faydalar/yardımlar

o Psikolojik ve Sosyal Araçlar: *İşin kendisi-statü, *değerli hissettirilmesi,

*bağımsız çalışabilme, *psikolojik güvence, *öneri sistemi, *yükselme ve gelişme

olanakları, *bilimsel etkinliklere katılımın sağlanması, *sosyo-kültürel etkinlikler,

*uygun fiziki çalışma ortamı, *iyi ilişkiler, *yeterli kaynak ve malzemeler,

*birimin ve kurumun güvenlik önlemleri, *çalışma saatleri, *hastanenin kreş uygulaması,

*ulaşım için servis olanağı, *yemeklerin kalitesi

o Örgütsel ve Yönetsel Araçlar: *Kararlara katılım, *yetki devri, *eğitim ve yükselme

olanakları, *iletişim, *iş güvencesi, *katılımcı ve demokratik yönetim, *etkin liderlik,

*yöneticilerin uygun sorun çözme tarzı, *yöneticilerin adil davranması, *ekip çalışması,

*sendikalaşma, *iş tasarımı, *açık kapı politikası, *performans ve denetlemeler

hakkında geri bildirimde bulunulması

Klinik uygulamaya çıktığınız birimde çalıştığınızı düşündüğünüzde yukarıda belirtilen motivasyon

araçlarından hangisi/hangilerinin kullanılmasını istersiniz, bu araçları sizin için önem sırasına göre

sıralayarak nedenleriyle kısaca açıklayınız.

Page 41: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

41

10. LİDERLİK

Birim liderinin (yönetici hemşirenin) özelliklerini aşağıdaki liderlik özellikleriyle karşılaştırarak,

gözlemlediğiniz örnekler üzerinden yorumlayınız

o Amaç belirleyebilme (Kişisel, mesleki, çalıştığı birime özgü, birimde birlikte çalıştığı astlarını

etkilemeye ve hasta bakımını iyileştirmeye yönelik amaçları veya hedefleri nelerdir):

o Bilgi ve beceri sahibi olma (Deneyimi, eğitim, kongre, kurs katılımları ve sertifikaları hakkında

bilgi veriniz) :

o Kendini tanıma (güçlü ve zayıf yönleri nelerdir?) :

o Güvenilir olma (Özellikle astları yöneticilerini bu konuda nasıl değerlendiriyor? Hem kişisel

hem de profesyonel özelliklerini dikkate alarak yanıtlayınız):

o Etkin iletişim becerisine sahip olma (Astları, diğer ekip üyeleri, hasta ve hasta yakınları ile

iletişimini değerlendiriniz):

o İnsanlara değer verme ve saygılı olma (Astları, hasta ve hasta yakınlarına yaklaşımlarını dikkate

alarak değerlendiriniz):

Page 42: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

42

o Sahip olduğu güç kaynaklarının farkında olma ve gerektiğinde bunları kullanabilme (Hangi güç

kaynaklarına sahip olduğunu ve bunları nasıl kullandığını örnekleyerek açıklayınız):

o Enerjisini ve zamanını iyi kullanma (Çalışma süresi içerisinde enerjisini ve zamanını işi için

kullanıyor mu?):

o Girişimci olma (Profesyonel hemşirelik uygulamasına ilişkin konularda girişimci davranıyor

mu?):

o Yenilikçi olma ve değişim yaratabilme (Çalıştığı kurumda veya birimde iş ve işleyişle ilgili

yeni uygulamalar hayata geçiriliyor mu? Kendisi çalıştığı alanla ilgili yenilikleri takip ediyor

mu? Çalışanlarda değişim ve yenilikle ilgili inanç, heves yaratabiliyor mu?):

Uygulamaya çıktığınız birim yöneticisinin liderlik tarzını, liderlik kuramlarını göz önünde tutarak

değerlendiriniz.

Page 43: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

43

11. SORUN ÇÖZME

Sorun çözme haftasında, uygulama alanında saptanan sorunlardan biri seçilerek, balık kılçığı tekniğine

göre analiz edilmekte; çözüm önerileri ve eylem planı geliştirilerek, çözümün uygulanması için en uygun

değişim stratejileri seçilerek, sorunla ilgili gelinen nokta yorumlanmaktadır.

Uygulamanız boyunca, hemşirelik hizmetleri ile ilgili gözlemlediğiniz sorunların listesini

yazınız. Bu sorunlardan birini nedenlerini de belirterek sorumlu hemşireniz ile birlikte seçiniz.

Sorun olarak seçtiğiniz olayı kısaca açıklayınız.

Seçtiğiniz sorunu aşağıda gösterilen balık kılçığı tekniğine göre çözümleyiniz.

Page 44: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

44

Sorun çözümüne yönelik seçeneklerinizi / çözüm önerilerinizi belirtiniz.

Sorun çözmek üzere uyguladığınız girişimlerle sorun çözüldü mü? Değerlendiriniz.

Page 45: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

45

12. PERFORMANS DEĞERLENDİRME

Uygulamaya çıktığınız birimde çalışan hemşirelerin performans değerlendirmelerini aşağıda yer alan

sorular doğrultusunda gözlemleyerek cevaplandırınız.

Hemşireler için;

Performans değerlendirmede kullanılan yöntemler nelerdir?

Performans değerlendirme ne kadar sıklıkla yapılmaktadır?

Performans değerlendirme kimler tarafından yapılmaktadır?

Performans değerlendirme sonuçlar “değerlendirilenlerle” paylaşılmakta mıdır?

Alt Kademe Yönetici Hemşire;

Performans değerlendirmede kullanılan yöntemler nelerdir?

Performans değerlendirme ne kadar sıklıkla yapılmaktadır?

Performans değerlendirme kimler tarafından yapılmaktadır?

Performans değerlendirme sonuçlar “değerlendirilenlerle” paylaşılmakta mıdır?

Page 46: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

46

Üst Kademe Yönetici Hemşire;

Performans değerlendirmede kullanılan yöntemler nelerdir?

Performans değerlendirme ne kadar sıklıkla yapılmaktadır?

Performans değerlendirme kimler tarafından yapılmaktadır?

Performans değerlendirme sonuçlar “değerlendirilenlerle” paylaşılmakta mıdır?

Çalışanların gelişimi açısından performans değerlendirme sonuçlarından nasıl yararlanılmaktadır?

Kurum tarafından yapılan uygulamalar nelerdir?

Page 47: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

47

13. TOPLANTI YÖNETİMİ

Klinik uygulamaya çıktığınız birimde, gözlemleyebildiğiniz ya da geçmişte gerçekleşen bir toplantıyı

aşağıdaki başlıklar altında analiz ederek yorumlayınız.

Toplantının gerçekleşmesine neden olan faktörleri belirtiniz?

Toplantı öncesi gerçekleştirilen hazırlıkları sıralayınız?

Toplantı kimler arasında gerçekleşti?

Gözlemlediğiniz bu toplantı, hangi toplantı türüne (komisyon toplantısı, eğitici toplantılar,

yönlendirici toplantılar, sorun çözme toplantıları vb.) girmektedir?

Toplantı kim tarafından yönetildi?

Toplantı amacına uygun yönetildi mi?

Page 48: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

48

Toplantıya katılanların rol ve sorumlarını (lider, kolaylaştırıcı, yazıcı, katkıcı, uzman vb.)

belirtiniz.

Gözlemlediğiniz bu toplantıda uygun bir karar alma yöntemi (oy çokluğu, grup mutabakatı vb.)

kullanıldı mı?

Siz toplantı yöneticisi olsaydınız hangi karar alma yöntemini kullanırdınız? Neden?

Toplantı sonrasında gerçekleştirilen faaliyetleri sıralayınız.

*Bu uygulama rehberi İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Hemşirelikte

Yönetim AD Hemşirelikte Yönetim Dersi Uygulama Rehberi temel alınarak oluşturulmuştur.

Page 49: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

49

4. KLİNİK ÇALIŞMA İLKELERİ

1. Uygulama sırasında “Hemşirelikte Yönetim Dersi Öğrenci Uygulama Rehberi” kullanılır.

2. Dersin klinik uygulamaları hastane hemşirelik hizmetleri yönetim birimlerinde ve klinik diğer

birimlerde gerçekleştirilecektir. Uygulamaya başlama ve bitiş saatleri 08:00-16:00’dir.

3. Uygulama devamsızlık hakkı %20’dir ve perşembe günleri uygulama saatlerinde okulda

yapılacak olan derslerin yoklaması uygulama yoklamasına dahil edilir.

4. Öğrencilerin hastanedeki poliklinik ve tedavi işlemlerini uygulama süresi dışında yapmaları

gerekmektedir.

5. Öğrencilerin uygulama alanında forma bütünlüğüne dikkat etmeleri gerekmektedir.

Uygulamada “Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü

Uygulamalı Dersler İlke ve Esasları’nda belirtilen ilkelere uygun olarak üniforma giyilmesi ve

öğrenci kimlik kartının üniforma üzerine takılması zorunludur.

6. Öğrenci “Öğrenci Klinik Uygulama Değerlendirme Formu-Öğretim Elemanı” ilk uygulama haftasını

takip eden hafta sorumlu öğretim elemanına, tüm bilgiler eksiksiz olarak doldurulmuş ve

fotoğraf yapıştırılmış olarak teslim eder.

7. Öğrencilerden;

Kliniğe ilk geldiklerinde servisin fizik ortamını, yapılan uygulamaları ve ortamı tanımaya

çalışmaları,

Hemşirelik hizmetleri yönetimini, yönetim bilimi ilke ve kuramlarına göre yorumlamasını,

Yönetici hemşirenin rol ve işlevlerini kavramaları,

Hemşirelik hizmetleri personelinin etkin şekilde yönetilmesini esaslarını kavrayarak

personel yönetimindeki eksikliklerin farkına varmaları,

Hemşirelik hizmetleri personelinin geliştirilmesindeki temel ilke ve uygulamaları

değerlendirmeleri,

Uygulama alanında mevcut ya da potansiyel sorunlara yönelik eleştirel düşünme ve sorun

çözme yaklaşımını kullanmaları,

Sağlık hizmetleri yönetiminde esas alınan yasal düzenlemeleri ve hemşirelik mevzuatını

kavrayarak, uygulama alanındaki durumu değerlendirmeleri beklenmektedir.

8. Rehberde, Organizasyon, Kalite Yönetimi, İletişim, Çatışma, Bakım Ünitesinin Yönetimi,

İnsan Kaynakları Yönetimi, Kariyer, Değişim, Motivasyon, Liderlik, Sorun Çözme,

Performans Değerlendirme, Toplantı Yönetimi olmak üzere toplamda 13 bölüm bulunmaktadır.

9. Öğrencilerin rehberdeki soruları; uygulama sırasında gözlemlediği örneklerden yola çıkarak

cevaplaması ve kendi yorumlarını eklemesi beklenmektedir.

10. Aynı birimde uygulamaya çıkan öğrenciler de dahil olmak üzere her öğrenci, rehberinin özgün

olmasına dikkat etmelidir. Birbirinin aynı veya çok benzer olan rehberlerde öğrenciler ilgili

haftalardan puan alamaz.

11. Rehberde yer alan “kurum” kelimesi hastaneyi kastederken “birim” kelimesi ise uygulamaya

çıkılan servisi işaret etmektedir.

12. Uygulamada yaşanılan bir sorun ya da bilgi ihtiyacında uygulamaya çıktığı birimden sorumlu

öğretim elemanından yardım istenmesi gerekmektedir. Hangi klinikten hangi öğretim

elemanının sorumlu olduğu bilgisi ilgili dönem başında öğrencilerle paylaşılmaktadır.

Page 50: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

50

5. FORMLAR

5.1.

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ

SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ

HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERSİ

ÖĞRENCİ KLİNİK UYGULAMA DEĞERLENDİRME FORMU

(ÖĞRETİM ELEMANI)

Öğrencinin Adı-Soyadı:

Öğrencinin İletişim Bilgileri:

Öğrencinin Numarası:

Uygulamaya Çıkılan Birim:

Sorumlu Hemşire Adı-Soyadı:

Sorumlu Hemşire İletişim Bilgileri:

Değerlendiren Öğretim Elemanı:

Değerlendirme Kriterleri Puan Öğrencinin aldığı puan

1 Profesyonel davranışa sahip olma 5

2 Zamanlama 5

3 Araştırma, bilgiye ulaşma ve kendini geliştirme 5

4 Genel görünüm 5

5 Sorumluluk alma 5

6 Çalışma düzenine uyum 5

7 İletişim 5

8 Uygulama dosyası 65

TOPLAM PUAN 100

Page 51: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

51

5.2.

HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERSİ UYGULAMA REHBERİ DEĞERLENDİRME FORMU

Değerlendirme

Kriterleri Organizasyon

Kalite

Yönetimi İletişim

Çatışma

Yönetimi Bakım

Ünitesinin

Yönetimi

İnsan

Kaynakları

Yönetimi

Kariyer Değişim

Yönetimi

Motivasyon

Liderlik Problem

Çözme Performans

Değerlendirme Toplantı

Yönetimi

Tam zamanında

uygulama (10)

Rapor düzeni

(10)

Amaca

uygunluğu (15)

Teorik bilgi

yeterliliği (10)

Ek çalışma/

yaratıcılık (10)

Öğrenimine

aktif katılımı

(10)

TOPLAM

PUAN:

(65)

Page 52: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

52

5.3.

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ

SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ

HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERSİ

ÖĞRENCİ KLİNİK UYGULAMA DEĞERLENDİRME FORMU

(SORUMLU HEMŞİRE)

Öğrencinin Adı-Soyadı:

Öğrencinin İletişim Bilgileri:

Öğrencinin Numarası:

Uygulamaya Çıkılan Birim:

Sorumlu Hemşire Adı-Soyadı:

Sorumlu Hemşire İletişim Bilgileri:

Öğrenciden Sorumlu Öğretim Elemanı:

Öğrenciden Sorumlu Öğretim Elemanı İletişim:

Değerlendirme Kriterleri Puan Öğrencinin

aldığı puan

1 Profesyonel davranış 15

2 Zamanlama 15

3 Genel görünüm 15

4 Kendine güven 10

5 Ekip içi iletişim ve ilişkiler 20

6 Birim işleyişine uyum 15

7 Girişimciliği 10

TOPLAM

100

Sorumlu Hemşire

İmza

Page 53: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

53

5.4.

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ

SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ

HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERSİ

ÖĞRENCİ KLİNİK UYGULAMA DEĞERLENDİRME FORMU

(GENEL DEĞERLENDİRME)

Öğrencinin Adı-Soyadı:

Öğrencinin İletişim Bilgileri:

Öğrencinin Numarası:

Uygulamaya Çıkılan Birim:

Sorumlu Hemşire Adı-Soyadı:

Sorumlu Hemşire İletişim Bilgileri:

Değerlendiren Öğretim Elemanı:

Değerlendirmeyi Yapanlar Öğrencinin aldığı puan

1 Öğretim Elemanı

2 Sorumlu Hemşire

TOPLAM PUAN

Page 54: HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERS KİTAPÇIĞIhemsirelik.ssbf.omu.edu.tr/files/hemsirelik.ssbf/files/HEMŞİRELİKTE YÖNETİM... · anlatım, beyin fırtınası, vaka tartışması,

54

6. HEMŞİRELİKTE YÖNETİM DERSİ KAYNAK LİSTESİ

1. Tatar Baykal Ü. ve Ercan Türkmen E. (Ed.) (2014). Hemşirelik Hizmetleri Yönetimi. Akademi Basın

ve Yayıncılık, İstanbul.

2. Koçel, T. (2015). İşletme Yöneticiliği. İstanbul, Beta Yayıncılık

3. Uyer, G. ve Kocaman, G. (2016). Hemşirelik Hizmetleri Yönetimi El Kitabı.İstanbul, Koç Üniversitesi

Yayınları.

4. Ekici, D. (2016). Sağlık Hizmetinde Yönetsel Sorunların Analizi, Sim Matbaacılık, Ankara.

5. Ekici, D. (2013). Sağlık Hizmetinde Toplam Kalite Yönetimi, Sim Matbaacılık, Ankara.

6. Ekici, D. (2017). Sağlık Bakım Hizmetinin Yönetimi, 2. Baskı, Sim Matbaacılık, Ankara.

7. Bahçecik, A.N., Öztürk, H. (Eds). (2017). Hemşirelikte Liderlik Rolleri ve Yönetim İşlevleri, Nobel

Tıp Kitabevi.

8. Roussel, L.A., Thomas,P.,Harris,J. (2018). Management and Leadership for Nurse Administrators. 7th

Edition, Jones and Barlett Learning, Berlington.

9. Marquis,B.L., and Huston, C.J. (2017). Leadership Roles and Management Functions in Nursing:

Theory and Application,Wolters Kluwer.

10. Sullivan,E. (2017). Effective Leadership and Management in Nursing, 9th Edition, Pearson Pub.

11. Murray,E. (2017). Nursing Leadership and Management for Patient Safety and Quality Care. F.A.

Davis Company.

12. Yoder-Wise,P.S. (2015). Leading and Managing in Nursing. 6th Edition, Mosby Imprint.

13. Finkelman, A. (2015). Leadership and Management for Nurses: Core Competencies for Quality Care,

3rd Edition, Pearson Pub.

14. Weiss,S., Tappen, R.M. (2015). Essentials of Nursing Leadership and Management. 7th Edition, F. A.

Davis Company

15. Kelly,P., Tazbir,J. (2014). Essentials of Nursing Leadership & Management., 3rd Edition, Cengage

Learning,Canada.

16. Huber,D. (2013). Leadership and Nursing Care Management. 5th Edition, Saunders Imprint

17. Rigolosi, E.L.M. (2012). Management and Leadership in Nursing and Health Care: An Experiential

Approach, Third Edition, Springer Publishing Company.

18. Tomey, A.M. (2008). Guide to Nursing Management and Leadership. 8th Edition. Elsevier - Health

Sciences Division.

19. Swansburg R.C., Swansburg R.J. (2006). Management and Leadership for Nurse Administrators,

Fourth Edition, Jones and Bartlett Publishers,USA.

20. Roussel L, Swansburg RJ, Swansburg RC (2005) Management and leadership for nurse

administrators, Jones & Bartlett Publishers

21. Tomey A M (2004) Nursing Management and Leadership, Elsevier Health Sciences, 7th Edition.

22. Rowland HS, Rowland BL (1997). Nursing Administration Handbook, 4. Edition, An Apsen

Publication.