Embed Size (px)
Citation preview
T.C.
PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
HEMŞİRELİK ANABİLİM DALI
ÇOCUK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI HEMŞİRELİĞİ PROGRAMI
YÜKSEKLİSANS TEZİ
YENİDOĞAN HİPERBİLİRUBİNEMİSİ ÖLÇÜMÜNDE TOTAL SERUM BİLİRUBİN İLE TRANSKUTAN VE
BİLİCAM YÖNTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI
Zeynep KARAN BEYAZIT
OCAK 2021 DENİZLİ
T.C
PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
YENİDOĞAN HİPERBİLİRUBİNEMİSİ ÖLÇÜMÜNDE TOTAL SERUM BİLİRUBİN İLE TRANSKUTAN VE BİLİCAM
YÖNTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI
HEMŞİRELİK ANABİLİM DALI ÇOCUK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI HEMŞİRELİĞİ PROGRAMI
YÜKSEKLİSANS TEZİ
Zeynep KARAN BEYAZIT
Tez Danışmanı: Doç. Dr. Bengü ÇETİNKAYA
Denizli, OCAK 2021
Bu tezin tasarımı, hazırlanması, yürütülmesi, araştırılmalarının yapılması ve
bulgularının analizlerinde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini; bu
çalışmanın doğrudan birincil ürünü olmayan bulguların, verilerin ve materyallerin bilimsel
etiğe uygun olarak kaynak gösterildiğini ve alıntı yapılan çalışmalara atfedildiğini beyan
ederim.
Öğrenci Adı Soyadı: Zeynep KARAN BEYAZIT
İmza:
v ÖZET
YENİDOĞAN HİPERBİLİRUBİNEMİSİ ÖLÇÜMÜNDE TOTAL SERUM BİLİRUBİN İLE TRANSKUTAN VE BİLİCAM YÖNTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI
Zeynep KARAN BEYAZIT Yüksek Lisans Tezi, Hemşirelik Anabilim Dalı /Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği
Programı Tez Yöneticisi: Doç. Dr. Bengü ÇETİNKAYA
Ocak 2021, 46 sayfa
Yenidoğanlarda indirek hiperbilirubinemi (İHB) komplikasyonlarının gelişmemesi için hızla tanılanması ve tedaviye başlanması gereklidir. Total serum bilirubin (TSB) İHB’nin tanısında kullanılan yöntemlerdendir ancak venöz kan alımının dezavantajları düşünüldüğünde İHB’yi tespit etmek için güvenilir noninvaziv yöntemlere ihtiyaç vardır. Bu nedenle çalışma yenidoğan İHB ölçümünde referans yöntem olan TSB ile transkutan ve bilicam yöntemlerini karşılaştırmak amacıyla yürütülmüştür.
Analitik tipte planlanan araştırma Denizli ilinde bulunan bir hastanenin Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi’nde yürütülmüştür. Ailelerin gönüllü olduğu ve yazılı onam verdiği İHB açısından düşük, orta ve yüksek risk taşıyan ve fototerapi gerektiren doğum ağırlığı >1500 g, geç preterm ve term 70 (yetmiş) yenidoğan araştırma kapsamına alınmıştır. Verilerin toplanmasında İHB ölçümü için TSB, transkutan ve bilicam yöntemleri kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) 25 paket programıyla analiz edilmiştir. Sürekli değişkenler ortalama ± standart sapma ve kategorik değişkenler sayı ve yüzde olarak verilmiştir. Verilerin normal dağılıma uygunluğu Kolmogorov Smirnov testi ile incelenmiştir. Normal dağılım gösteren sürekli veriler arasındaki ilişkiler Pearson; normal dağılım göstermeyen sürekli veriler arasındaki ilişkiler ise Spearman korelasyon analizleriyle incelenmiştir. İstatistiksel anlamlılık düzeyi p<0,01 ve p<0,05 olarak değerlendirilmiştir. Araştırmanın yürütülebilmesi için Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulu’ndan ve araştırmanın yürütüleceği kurumdan izin alınmıştır.
Araştırmaya dahil edilen yenidoğanların yaş ortalaması 4,15±1,93 gündür. Bunların %54,3’ü erkektir. Fototerapi öncesi TSB ve transkutan değerleri arasında istatistiksel olarak anlamlı pozitif yönde ve kuvvetli düzeyde ilişki mevcuttur (p=0.01; r=0,765). Fototerapi sonrası TSB ve transkutan değerleri arasında istatistiksel olarak anlamlı pozitif yönde ve orta düzeyde ilişki mevcuttur (p=0.01; r=0,61). Fototerapi öncesi TSB ve bilicam değerleri arasında istatistiksel olarak anlamlı pozitif yönde ve orta düzeyde ilişki mevcuttur (p=0.01; r=0,57). Fototerapi sonrası TSB ve bilicam değerleri arasında istatistiksel olarak anlamlı pozitif yönde ve zayıf düzeyde ilişki mevcuttur (p=0.05; r=0,28).
Araştırma TSB referans yöntem olarak alındığında transkutan ve bilicam yöntemlerinin İHB’yi tespit etmek için tarama amacıyla kullanılabileceğini göstermektedir. Anahtar kelimeler: Hiperbilirubinemi, Transkutan, BiliCam, Yenidoğan
Bu çalışma, Pamukkale Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından desteklenmiştir (Proje No: 2019SABE020)
vi ABSTRACT
COMPARISON OF TOTAL SERUM BILIRUBIN WITH TRANSCUTANEOUS AND
BILICAM METHODS IN THE MEASUREMENT OF NEWBORN HYPERBILIRUBINEMIA
KARAN BEYAZIT, Zeynep
Master's Thesis, Department of Nursing / Child Health and Disease Nursing Program Thesis advisor: Assoc. Dr. Bengü ÇETİNKAYA
January 2021, 46 pages
In order to prevent the development of indirect hyperbilirubinemia (IHB)
complications in newborns, it should be diagnosed rapidly and treatment should be initiated. Total serum bilirubin (TSB) is one of the methods used in the diagnosis of IHB, but considering the disadvantages of venous blood intake, reliable noninvasive methods are needed to detect IHB. Therefore, the study was conducted to compare TSB, which is the reference method for neonatal IHB measurement, with the transcutaneous and bilicam methods.
Analytical type planned research was conducted in a neonatal intensive care unit of a hospital in Denizli. The study included birth weight> 1500 g, late preterm and term 70 (seventy) newborns with low, moderate and high risk for IHB and requiring phototherapy, to whom the families volunteered and gave written consent. TSB, transcutaneous and bilicam methods were used for the measurement of IHB in data collection. For comparison, the values obtained before and after the phototherapy initiation were recorded in the “Measurement Results Record Form”. In addition, "Neonatal Descriptive Information Form" was used in data collection. The data obtained from the study were analyzed using the Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) 25 package program. Continuous variables are given as mean ± standard deviation and categorical variables as numbers and percentages. The conformity of the data to normal distribution was examined with the Kolmogorov Smirnov test. Relationships between normally distributed continuous data Pearson; relationships between non-normally distributed continuous data were analyzed using Spearman correlation analysis. Statistical significance was evaluated as p <0.01 and p <0.05. In order to conduct the study, permission has been obtained from the Non-Interventional Clinical Research Ethics Committee and the institution where the research will be conducted.
The mean age of the newborns included in the study is 4.15 ± 1.93 days. 54.3% of them are men. There is a statistically significant positive and strong correlation between TSB and transcutaneous values before phototherapy (p = 0.01; r = 0.765). There is a statistically significant positive and moderate relationship between post-phototherapy TSB and transcutaneous values (p = 0.01; r = 0.61). There is a statistically significant positive and moderate relationship between TSB and bilicam values before phototherapy (p = 0.01; r = 0.57). There is a statistically significant positive and weak relationship between TSB and bilicam values after phototherapy (p = 0.05; r = 0.28).
The research shows that when TSB is taken as a reference method, transcutaneous and bilicam methods can be used for screening to detect IHB. Keywords: Hyperbilirubinemia, Transcutaneous, BiliCam, Newborn This study was supported by Pamukkale University Scientific Research Projects
Coordination Unit (Project No: 2019SABE020)
vi
TEŞEKKÜR
Yüksek lisans öğrenimim ve tez çalışmam süresince, titiz, özverili ve pozitif
yaklaşımıyla bilgi ve deneyimlerini benimle paylaşan ve desteğini esirgemeyen
saygıdeğer hocam ve tez danışmanım Sayın Doç. Dr. Bengü ÇETİNKAYA’ ya;
Tezimin istatistiksel analiz aşamasında duyarlı yaklaşımıyla desteklerini ve
bilgilerini esirgemeyen Sayın Dr. Öğr. Üyesi Hande ŞENOL’a;
Veri toplama sırasında desteklerini esirgemeyen Denizli Devlet Hastanesi
yenidoğan yoğun bakım ekibine;
Tez çalışmama katılımlarıyla destek veren tüm bebeklere ve ailelerine ve beni
bugünlere getiren, tüm hayatım boyunca her koşulda yanımda olan canım aileme;
Bu zorlu süreçte her zaman yanımda olan eşim Doğan BEYAZIT’a ve henüz iki
yaşında olan oğlum Abdullah Kaan’a sonsuz şükran ve teşekkürlerimi sunarım.
viii
İÇİNDEKİLER
Sayfa ÖZET……………………………………………………………………………………..….....v ABSTRACT……………………………………………………………………………..……..vi TEŞEKKÜR……………………………………………………………………………...…..vii İÇİNDEKİLER DİZİNİ………………………………………………………………………viii ŞEKİLLER DİZİNİ……………………………………………………………………..…….xii TABLOLAR DİZİNİ…………………………………………………………………….…...xiii SİMGE VE KISALTMALAR DİZİNİ…………………………………………………….…xiv 1.GİRİŞ……………………………………………………………………………………..…..1 1.1 Amaç……………………………………………………………………………….….3
2. KURAMSAL BİLGİLER VE LİTERATÜR TARAMASI…………………………….…..4
2.1 Yenidoğanda Hiperbilirubinemi Metabolizması…………………….…...4
2.2. Hiperbilirubinemide Risk Faktörleri………………………………………..……….5
2.2.1. D Vitamini Eksikliği……………………………………………………….…………5
2.2.2. Doğum Ağırlığı, Tartı Kaybı, Yalnızca Anne Sütü ile Beslenme,
Gestesyonel Yaş, Önceki Fototerapi Öyküsü ve Sarılıklı Kardeş Öyküsü………….5
2.2.3. Gastroschisis……………………………………………………………..………...6
2.2.4. Konjenital Hipotroidi ve İdrar Yolu Enfeksiyonu………………………………… 6
2.2.5. AB0, Rh Uyuşmazlığı ve Sepsis……………………………………………..……6
2.2.6. Geç Preterm Yenidoğanlar…………………………………………………...……7
2.2.7. İlaçlar…………………………………………………………………………..……7
2.2.8.Erken Taburculuk, Düşük Maternal Bilgi ve Kültürel Uygulamalar………..…..7
2.2.9.Oksitosin…………………………………………………………………………..…8
2.2.10.Sefal Hematom………………………………………………………………..…..8
2.2.11.Irksal Özellikler………………………………………………………...……….....8
2.2.12.Galaktozemi…………………………………………………………………...…..8
ix
2.3.Hiperbilirubinin Komplikasyonları……………………………………. ………..…...9
2.3.1.Astım…………………………………………………………………………………..9
2.3.2.Koklear ve İşitsel Fonksiyonlar Etkilenmesi……………………………………...9
2.3.3.Nörogelişimsel Bozukluklar………………………………………………………...9
2.3.4.Diş Bozuklukları……………………………………………………………………..9
2.3.5.Bilirubin Ensefalopatisi ve Kernikterus…………………………………………..10
2.4.Hiperbilirubineminin Ölçüm Yöntemleri…………………………………………….11
2.4.1.Noninvaziv Yöntemler……………………………………………………......……11
2.4.1.1.Transkutan Bilirubin Yöntemi…………………………………………………...11
2.4.1.2.BiliCam Bilirubin Yöntemi……………………………………………………..…12
2.4.1.3.Spektrometri Tabanlı Bir Teknik……………………………………………..…13
2.4.1.4.Bili-Cetvel……………………………………………………………………..…..14
2.4.1.5.End-Tidal Karbon Monoksit Testi……………………………………………....14
2.4.2.İnvaziv Yöntemler……………………………………………………………..……14
2.4.2.1.Bilistick……………………………………………………………………….……14
2.4.2.2.Kort Kan Gazı…………………………………………………………………….14
2.4.2.3.TSB Ölçüm Yöntemi………………………………………………………….….15
2.5.Yenidoğanda Hiperbilirubinemiyi Değerlendirme ve Hiperbilirubinemiye
Yaklaşımlar…………………………………………………………………….……15
2.5.1.Hiperbilirubinemiyi Değerlendirme………………………………………….…….15
2.5.2.Tedavi Edici Yaklaşımlar……………………………………………………….….17
2.5.2.1.Fototerapi……………………………………………………………………........17
2.5.2.2. İntravenöz İmmün Globulin Kullanımı ……………………………………..….19
2.5.2.3.Kan Değişimi…………………………………………………………………..….19
2.5.2.4.Metalloporphyrin…………………………………………………………………..19
2.5.2.5.Stannsoporfinin……………………………………………………………………20
2.5.2.6.Ursodeoksikolik Asit…………………………....………………………………...20
2.5.3.Koruyucu Yaklaşımlar………………………………………………………….…...20
2.5.3.1.Kordon Klempleme…………………………………………………………..…...20
2.5.3.2.Hipotermi……………………………………………………………………..……20
2.5.3.3. Antenatal Kortikosteroid……………………………………………………..….20
2.6.Yenidoğan Hiperbilirubinemisinde Hemşirelik Girişimleri…………………………21
2.6.1.Fototerapide Hemşirelik Bakımı……………………………………………...……21
x
2.6.2.Kan Değişiminde Hemşirelik Bakımı………………………….………..…………22
2.7. Hipotez……………………………………………………………………….………..23
3. GEREÇ VE YÖNTEMLER……………………………………………………………...….24
3.1. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi……………………………………………….…24
3.2. Araştırmanın Tipi………………………………………………………………..……24
3.3. Araştırmanın Yapılacağı Bölge/ Yerin Tanıtılması……………………………..…25
3.4. Araştırmanın Sınırlılıkları…………………………………………………………….25
3.5. Araştırmanın Etik Yönü…………………………………………………..…………..25
3.6. Veri Toplama Araçları………………………………………………………….…….25
3.6.1. Transkutan Bilirubin Ölçüm Cihazı…...………………………………………….26
3.6.2. Biliscan Programı ve Renk Kalibrasyon Kartları………………………………..27
3.6.3. Yenidoğanları Tanımlayıcı Bilgi Formu ………………..………………..………28
3.6.4. Ölçüm Sonuçları Kayıt Formu…………………………………………………….28
3.7. Verilerin Toplanması……………………………………………………………..…..28
3.7.1. Transkutan Cihazı ile Ölçüm………………………………………………………28
3.7.2. Biliscan Programı ve Renk Kalibrasyon Kartları ile Ölçüm…………………….28
3.8. Verilerin Değerlendirilmesinde Kullanılan İstatiksel Analizler………………..….29
3.9. Süre ve Olanaklar……………………………………………………………..……..30
4. BULGULAR………………………………………………………………………………….31
4.1.Yenidoğanların Tanımlayıcı Özellikleri………………………………………...……31
4.2. Bilirubinin Ölçümünde Total Serum Bilirubin ile Transkutan ve BiliCam
Yöntemlerinin Karşılaştırılması……….……….…………………………..…….….33
5. TARTIŞMA……………………………………………………………………………….….35
5.1.Yenidoğanların Hiperbilirubinemi ile İlgili Özelliklerinin İncelenmesi……………...35
5.2. Bilirubinin Ölçümünde Total Serum Bilirubin ile Transkutan ve BiliCam
Yöntemlerinin Karşılaştırılması ……...…..…………………….…………………….36
5.2.1. Yenidoğanların Fototerapi Öncesi ve Sonrası Bilirubin Değerlerinin
İncelenmesi……………………………………………………………….………….36
5.2.2. Yenidoğanların Fototerapi Öncesi ve Sonrası TSB Ölçümü ile
TcB Ölçümü Arasındaki İlişkinin İncelenmesi…………………………………………....36
5.2.3. Yenidoğanların Fototerapi Öncesi ve Sonrası TSB Ölçümü ile
BCB Ölçümü Arasındaki İlişkinin İncelenmesi...……………….....................................37
6. SONUÇLAR……………………………………………………………………………..…..38
xi
7. KAYNAKLAR………………………………………………………………………………39
8. ÖZGEÇMİŞ…………………………………………………………………………………46
9. EKLER EK- 1. Yenidoğanları Tanımlayıcı Bilgi Formu EK- 2. Ölçüm Sonuçları Kayıt Formu EK- 3. Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulu Onay Yazısı EK- 4. Bilgilendirilmiş Gönüllü Olur Belgesi EK-5.Denizli İl Sağlık Müdürlüğü İzin Belgesi
xii
ŞEKİLLER DİZİNİ
Sayfa Şekil 2.1 Postnatal yaş ve transkutan veya total serum bilirubin
değerlerine göre bebeklerin risk durumu……………………………………15
Şekil 2.2 ≥35 hafta bebeklerde postnatal yaşa göre fototerapi sınırları…………….16 Şekil 3.1 Araştırmanın zaman çizelgesi………………………………………….……30
xiii
TABLOLAR DİZİNİ
Sayfa
Tablo 2.1 Gebelik haftası 35 haftanın altında olan bebeklerde fototerapi ve kan değişimi sınırları………………………………….…….....17
Tablo 2.2 Taburculuk anındaki total serum bilirubin yüzdesine göre taburculuk planlama ve takip programı………………………………….....18
Tablo 4.1 Yenidoğanların sosyodemografik özelliklerinin dağılımı……………….….31 Tablo 4.2 Yenidoğanların hiperbilirubinemi ile ilgili özelliklerinin dağılımı…………..32 Tablo 4.3 Yenidoğanların fototerapi öncesi ve sonrası bilirubin
değerleri dağılımı…………………………………………………………......33 Tablo 4.4 Yenidoğanların fototerapi öncesi ve sonrası TSB ölçümü ile
TcB ölçümü arasındaki ilişkinin karşılaştırılması…………..…………..….34
Tablo 4.5 Yenidoğanların fototerapi öncesi ve sonrası TSB ölçümü ile BCB ölçümü arasındaki ilişkinin karşılaştırılması………………………....34
xiv
SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ
ABO …………………. ABO antikorları BCB……………………BiliCam bilirubin BERA………………….Auditory brainstem response ECMO…………………Ekstrakorporeal membran oksijenasyonu ETCO………………….End-tidal karbon monoksit FT………………………Fototerapi G6PD………………….Glukoz 6 fosfat dehidrogenaz IV……………………....İntravenöz IVIG……………………İntravenöz immünglobulin İHB…………………….İndirekt hiperbilirubinemi LED……………………Işık yayan diyot MOC…………………..Medial olivocochlear Rh……………………..Anti D reaktifi TcB……………………Transkutan bilirubin TPE……………………Terapötik plazma değişimi TSB……………………Total serum bilirubin UDP……………………Üridin difosfat UGT1A1……………….Uridine difosfat-glukuronil transferaz 1A1 YBÜ……………………Yoğun Bakım Ünitesi YDYBÜ………………..Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi
1
GİRİŞ
Yenidoğanların en az üçte ikisinde yaşamın ilk haftasında klinik olarak
hiperbilirubinemi görülür (Çoban vd 2014).
Hiperbilirubinemide risk faktörleri literatürde; anne sütü ile beslenen
yenidoğanlarda uridine difosfat-glukuronil transferaz 1A1 (UGT1A1) polimorfizmi
(Mohammed vd 2017), D vitamini eksikliği (Akbulut 2016), doğum ağırlığının <2500 g
olması, patolojik tartı kaybı ve yalnızca anne sütü ile beslenme (Bolat vd 2010), sadece
anne sütü ile beslenenlerde glukoz 6 fosfat dehidrogenaz (G6PD) eksikliği (Chang vd
2011), A,B,AB,0 antikorları (AB0) ve anti D reaktifi (Rh) uyuşmazlığı (Altıkat ve Kuru
2012), geç preterm bebekler (>40)(Dani 2014), sarılıklı kardeş öyküsü, sefalohematom
(Jeffrey Maisels vd 2009) ve gebelikte kullanılan bazı ilaçlar (Mandelbrot vd 2011) olarak
belirtilmektedir.
Yapılan çalışmalarda hiperbilirubinemiye bağlı çeşitli komplikasyonların geliştiği
gösterilmiştir. Yenidoğan total serum bilirubin (TSB) düzeyleri ile 7 yaşından önce astım
tanısı arasında bir ilişki vardır. (Kuzniewicz vd 2013). Uzun süre indirekt hiperbilirubinemi
(İHB)’ye (>20 mg/dl) maruz kalan bebeklerde ise koklear ve işitsel fonksiyonlar
etkilenebilir (Korkmaz vd 2013). Doğumda hiperbilirubinemisi olanlarda sensorinöral
işitme kaybı tanısı alma riski daha yüksektir (Corujo-Santana vd 2014). Hiperbilirubinemi
nedeni belirsiz nörogelişimsel bozukluklarla ilişkilidir (Koziol vd 2013). Kernikterus
vakaları 21.yy’da özellikle gelişmekte olan ülkelerde bu durumun bir halk sağlığı sorunu
teşkil etmesi üzerine rapor edilmeye devam etmektedir (Mesquita ve Casartelli 2017).
Ülkemizde Adana’da Tiker vd (2006) çalışmasında ve Diyarbakır’da Katar vd (2008)
çalışmasında kernikterus vakaları görülmüştür. Bu nedenle hiperbilirubineminin hızla
tanılanması ve tedaviye başlanması gereklidir.
İHB’nin tanısında TSB ölçümü kullanılan yöntemlerdendir. İHB tespiti için kullanılan
merkezi laboratuvarlardaki bilirubin ölçümü genellikle altın standart olarak kabul edilir ve
diğer bilirubin ölçüm yöntemlerini değerlendirmek için kullanılır. Ancak TSB için venöz
kan alınma ihtiyacı vardır ve bu işlem yenidoğanda ağrılı olup yeterli kan alınması her
zaman mümkün olmayabilir (Çoban vd 2014). Ağrı, Uluslararası Ağrı Araştırmaları Birliği
tarafından mevcut veya olası doku hasarı sonucu gelişen veya bu hasar ile tarif edilen
2
rahatsız edici nitelikte duyusal ve duygusal deneyim olarak tanımlanır. Yenidoğan
bebeklerin poliklinik ve yoğun bakım izlemi sırasında en sık karşılaştıkları ağrılı girişimler
arasında venöz ve arteriyel girişimleri yer alır. Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi (YDYBÜ)
ortamı bebekler için streslidir. Anneden ayrılmak ve tekrarlayan ağrılara maruz kalmak
bu bebeklerdeki en önemli stres kaynaklarını oluşturur. Tekrarlayan ağrılı girişimlerinin
tedavi edilmediği yenidoğanlar, ileride nörolojik ve davranışsal olarak kalıcı sorunlar
yaşayabilirler; ağrı algıları ve nöroendokrin stres yanıtları bozulabilir. Bütün bu
nedenlerle yenidoğanda ağrı farkındalığı, yaklaşımı, kontrolü ve tedavisi büyük önem
taşır. Ağrı kontrolünde en etkin yaklaşım ağrılı girişimlerin azaltılmasıdır (Yiğit vd 2016).
Ayrıca takip edilmeyen erken taburculuk, düşük maternal bilgi, kültürel uygulamalar ve
geleneksel tedavilerin kullanımı, sarılık için tespit veya bakım arayışını sınırlayabilir veya
geciktirebilir (Le vd 2014). Bu yüzden hiperbilirubinemiyi tespit etmek için güvenilir non-
invaziv girişimlere ihtiyaç vardır.
Noninvaziv yöntemlerden transkutan bilirubin (TcB) Akman vd (2002)’deki
transkutan ile TSB’yi karşılaştırdığı araştırmada >15 mg/dl korelasyonun zayıf olduğunu
ancak <15 mg/dl anlamlı olduğunu bulmuştur. Yenidoğanlarda transkütan bilirubin
ölçümü ile yenidoğan pratiğinde İHB taramasının güvenilir, hızlı, kolay bir şekilde
yapılabileceğini ve düşük riskli bebeklerin saptanabileceğini de göstermiştir. Ayrıca
yenidoğanlardan gereksiz kan almayı önlemede de yardımcı olacağı sonucuna
varılmıştır (Şimşek vd 2009). Fototerapi (FT), transkutan bilirubinometrinin doğruluğunu
önemli ölçüde etkilemektedir. Hiperbilirubineminin tedavisi düşünüldüğünde TSB
değerlendirmesi gereklidir (Casnocha Lucanova vd 2016).
Noninvaziv yöntemlerden biri de bilicam bilirubin (BCB) yöntemidir. Taylor vd
(2017)’de yaptıkları çalışmada farklı yönlere şu şekilde dikkat çekmektedir. Taylor vd
(2017)’de yeni bir yöntem olan akıllı telefonlara uygulanan yazılım ve renk kalibrasyon
kartı bebeğin sternumuna yerleştirilerek bebeğin fotoğrafı çekilmesiyle İHB tespit etme
yöntemi olan bilicam yöntemi ile TSB yöntemini karşılaştırmış ve BCB’yi bir tarama aracı
olarak İHB’yi saptamak için yeterli doğruluk düzeyinde bulmuştur. Bir başka çalışmada
akıllı telefon uygulaması ile hiperbilirubinemi başarıyla ve optimal olarak kısa sürede
tespit edilmiş ve sistemin başarı oranı %85 olarak hesaplanmıştır (Aydın vd 2016).
3
1.1 Amaç
Total serum bilirubin ile transkutan ve bilicam yöntemlerinin karşılaştırıldığı bilindiği
kadarıyla bilimsel araştırmaların yapıldığı yayına ulaşılamamıştır. Total serum bilirubin
ile transkutan ve bilicam yöntemlerinin karşılaştırılarak hangi yöntemin hangi durumda
daha avantajlı olduğunu tespit ederek çeşitli durumlarda en kolay şekilde uygun ölçme
yöntemi kullanılarak İHB komplikasyonlarını ve invaziv işlemin yenidoğan üzerindeki
etkilerini azaltarak İHB’yi erken dönemlerde tespit etmek gereklidir. Bu nedenle bu
çalışma yenidoğan hiperbilirubinemisi ölçümünde referans yöntem olan total serum
bilirubin ile transkutan ve bilicam yöntemlerini karşılaştırmak amacıyla yürütülmüştür.
4
2. KURAMSAL BİLGİLER VE LİTERATÜR TARAMASI
2.1 Yenidoğanda Hiperbilirubinemi Metabolizması
Eritrosit kan hücrelerinin yıkımı ile açığa çıkan hemoglobin daha sonra hem ve
globin olarak ayrışır. Globin, protein çeşitidir ve vücutta tekrar kullanılır. Hem kısmı ise
demir içerir ve demirin ayrılmasından sonra bilirubine dönüşür. Açığa çıkan indirekt
bilirubin plazma proteinlerinden olan albümine bağlanır ve karaciğere taşınır.
Karaciğerde glukuronil transferaz enziminin etkisiyle bilirubin albüminden ayrılır ve direkt
bilirubine dönüşür. Suda çözünebilir hale gelen bilirubin safra kanalları yoluyla
duodenuma taşınır. Bağırsaklarda bakteriyel flora ile karşılaşıp ürobilinojen ve
sterkobilin’e çevrilir. Sterkobilin gaita ile atılır ve gaitaya koyu kahve rengini verir.
Ürobilinojen ise bağırsaklardan absorbe olur ve idrarla atılır. Hiperbilirubinemi, kanda
albümin bağlanma alanlarının azalması ve indirekt bilirubinin vücutta başka moleküllere
bağlanması sonucu görülür. Bilirubin genellikle deri altı bağ dokusunda, gözlerde,
tırnakların altında ve kan-beyin bariyerini aşarak beyin hücrelerinde depolanır.
Hiperbilirubinemi baştan ayağa doğru ilerler (Çavuşoğlu 2013). Fizyolojik sarılık,
yaşamın 2-4. günlerde bilirubin düzeyi normalin üzerine çıkınca görülür. Doğumdan
sonra 5-7.günlerde bilirubin düzeyi düşer. Tedavi genellikle gerekli değildir (Çavuşoğlu
2013). Fizyolojik sarılığın yenidoğanda gösterdiği faydalardan birini açıklayan bir çalışma
örneği verecek olursak grup B streptokok kaynaklı erken başlangıçlı yenidoğan sepsisine
karşı fizyolojik sarılığın korunmada evrimsel bir rol oynayabileceğini gösterilmiştir
(Hansen 2018). Fizyolojik sarılığın faydalarını göz önüne alacak olursak her
yenidoğanda bilirubin değerinin tedavi eşiğinde olup olmadığını iyi ayırt etmek gerekir.
Bilirubin metabolizmasındaki bozukluğun yerine göre kanda indirekt bilirubin veya direkt
bilirubin artar. Hiperbilirubinemiler, kanda artan bilirubin tipinin indirekt bilirubin veya
direkt bilirubinin oluşuna göre iki ana sınıfa ayrılırlar:
İndirekt hiperbilirubinemiler
Direk hiperbilirubinemiler
5
Artmış hemolizi düşündüren klinik ve laboratuvar bulgular: İlk 24 saat içinde
ortaya çıkan sarılık, direk coombs testinin pozitif olması, artmış retikülosit sayısı, hemolizi
düşündüren periferik kan yayması, TSB'de hızlı bir artışla birlikte G6PD eksikliği,
TSB'deki artış saatte 100 ml’de> 0,2 mg olması (Kaplan vd 2008).
Uzamış sarılıklı yenidoğanın (10-14 gün) araştırılmasında şunlar bakılır: Bebeğin
gebelik yaşı, kardeşlerde sarılık öyküsü, fizik muayene, emzirmeyle veya mama ile
besleme, kilo artışı gibi geçmiş öyküsü alınır. Anne ve yenidoğan kan grubu, direkt
coombs testi bakılır (Kaplan vd 2008). Eritrosite bağlı antikorlar coombs testi ile saptanır.
Postnatal dönemde bebeklerin direk coombs testi ile taranması immün hemolitik
hastalığın erken tesbiti için yararlıdır (Altuntaş 2015). Tiroid fonksiyon testleri yapılır.
İdrar tahlili, idrar kültürü, indirgeyici maddeler bakılır. Direkt bilirubin bileşeninin yüksek
olduğu durumlar dışında karaciğer enzim testlerine gerek yoktur. Direkt bilirubin
bileşeninin kalıcı olarak yüksek olması durumunda, abdominal ultrason çekilmeli ve
bebek kolestatik sarılığın nedenleri için araştırılmalıdır (Kaplan vd 2008).
2.2 Hiperbilirubinemide Risk Faktörleri
2.2.1 D vitamini eksikliği
D vitamini sentezinin ve bilirubin metabolizması basamaklarının önemli bir
kısmının karaciğerde gerçekleşmesi nedeniyle bu basamaklardaki herhangi bir
etkileşimden dolayı D vitamini eksikliğinin hiperbilirubinemiye yol açabileceği
düşünülmektedir (Akbulut 2016). D vitamini eksikliği ve gestasyonel diabetes mellitusü
olan kadınların D vitamini ile takviye edilmesi yenidoğanların hiperbilirubinemisinde
iyileşmeye yol açabilir (Jahanjoo vd 2018).
2.2.2 Doğum ağırlığı, tartı kaybı, yalnızca anne sütü ile beslenme, gestesyonel yaş, önceki fototerapi öyküsü ve sarılıklı kardeş öyküsü
Hiperbilirubinemi için doğum ağırlığının <2500 g olması, patolojik tartı kaybı ve
yalnızca anne sütü ile beslenmenin risk faktörleri olduğu saptanmıştır (Bolat vd 2010).Bu
çalışmayı destekleyen başka bir çalışmada (bilirubin > 20 mg / dl) ağır kilo kaybı olan
bebeklerde ağır hiperbilirubinemi riski yaklaşık 4 kat daha fazladır (Salas vd 2009).Yine
buna gestesyonel yaşı da ekleyen bir başka çalışmada gestesyonel yaşın ve kilo
kaybının ilk 72 saatte pik bilirubin seviyesi ile anlamlı derecede ilişkisi vardır (Huang vd
2012).Kilo kaybı için oran veren çalışmada daha düşük gebelik yaşa ve daha yüksek kilo
6
kaybı yüzdesine sahip yenidoğanlar hiperbilirubinemiyle ilişkili bulunmuş ve optimal kilo
kaybının değerleri olarak 48 saatte %8, 72 saatten sonra kilo kaybı %11 ile ilişkili
bulunmuştur (Chang vd 2012). Sadece anne sütü ile beslenmenin hiperbilirubinemiyle
ilişkisini veren bir çalışmada sadece anne sütü ile beslenen yenidoğanların
hiperbilirubinemi için yüksek risk altında olduğu ve bunun vajinal doğum, G6PD, UGT1A1
ile ilişkili olabileceğini söylemiştir (Chang 2011). UGT1A1’i anne sütü ile beslenmeyle
ilişkilendiren bir çalışmada UGT1A1 polimorfizmi, anne sütü ile beslenen yenidoğanlarda
neonatal hiperbilirubinemi için bir risk faktörüdür (Mohammed vd 2017). Önceki
fototerapi öyküsünü de ele alan bir başka çalışmada gebelik haftası 35- 37 olan
yenidoğanlarda sadece emzirme, önceki fototerapi veya UGT1A1'in nt 211'inde G'den
A'ya kadar olan sağlıklı bebekler daha uzun süreli sarılık riski altındadır (Weng vd 2018).
Sarılıklı kardeş öyküsü İHB’nin risk faktörüdür (Jeffrey Maisels vd 2009).
2.2.3 Gastroschisis
Direkt hiperbilirubinemi gastroschisis hastalarında yaygındır ve parenteral
beslenme ile ilişkili olabileceği belirtilmektedir (Cairo vd 2018).
2.2.4 Konjenital hipotroidi ve idrar yolu enfeksiyonu
Uzamış yenidoğan sarılığında (15-45 gün) konjenital hipotroidi sıklığına vurgu
yapılmıştır (Çöl Araz 2009). Yaşamın ilk 2 haftasında açıklanamayan indirekt
hiperbilirubinemisi olan hastalarda idrar yolu enfeksiyonu testi önerilir (En sık görülen iki
patojen (%81,2) Escherichia coli ve Klebsiella idi.) (Özdoğan vd 2017).
2.2.5 AB0, Rh uyuşmazlığı ve sepsis
AB0 ve Rh uyuşmazlığı bulunan yenidoğanların TSB düzeyleri diğer
hiperbilirubinemi olan yenidoğanların TSB düzeylerinden daha yüksektir (Altıkat ve Kuru
2012). Buna sepsisi de ekleyen bir çalışmada kan grubu uyumsuzlukları (ABO ve Rh) ve
sepsis, tedavi gerektiren yenidoğanlarda indirekt hiperbilirubineminin önemli
nedenleridir. Daha az yaygın olmasına rağmen, Rh uygunsuzluğu ciddi neonatal
hiperbilirubinemiye neden olabilir ve araştırılması gerekir (Singh vd 2016). ABO
uygunsuzluğu olan bebekler belirgin hiperbilirubinemi ve hemoliz yönünden risk
oluşturabilir. ABO uygunsuzluğuna bağlı gelişen yenidoğan sarılığı yakın izlemle birlikte
erken yoğun fototerapi uygulaması ile başarılı şekilde yönetilebilir. Kan grubunun
sarılığın şiddeti üzerine etkisi saptanmamıştır (Takçı vd 2014).
7
2.2.6 Geç preterm yenidoğanlar
Geç preterm bebekler (>40 hafta), term bebeklerden daha yüksek bilirubin kaynaklı
nörolojik disfonksiyon ve kernikterus riskindedir (Düşük serum albümin seviyeleri, kan-
beyin bariyerinin indirekt bilirubin akışına artan geçirgenliği ve nöronal koruyucu
mekanizmaların olgunlaşması nedeniyle azalan serum bilirubin bağlama kapasitesidir.)
(Dani 2014).
2.2.7 İlaçlar
İlaçların hiperbilirubinemi ile ilişkisinde bir çalışma anneleri hamilelikte atazanavir
ile tedavi edilen yenidoğanlar hiperbilirubinemi açısından risklidir. (Ataazanavir'in
fetüsteki bilirubin metabolizması üzerine doğrudan etkisine bağlı olabilir.) (Mandelbrot vd
2011). Hiperbilirubinemili hastalarda sulfamidler, dikloksasilin, sefoperazon ve
seftriakson kullanılmasından kaçınılmalıdır. Sulfisoksazol, indometasin, ibuprofen,
salisilatlar, hatta ampisilin de hızlı verilirse bilirubinle albümine bağlanma açısından
yarışmaya girer ve bu maddelerin varlığında serumda serbest bilirubin oranı artar. Ciddi
hiperbilirubinemisi olan bebeklerde lipid solüsyonlarının 2 g/kg üzerinde verilmesi
önerilmemektedir (Çoban vd 2014). Tüm bu çalışmalar yenidoğanda kullanılan ilaçların
yan etkilerini de göz önüne alarak karar vermekte fayda olabileceğini gösteriyor.
2.2.8 Erken taburculuk, düşük maternal bilgi ve kültürel uygulamalar
Takip edilmeyen erken taburculuk, düşük maternal bilgi, kültürel uygulamalar ve
geleneksel tedavilerin kullanımı, sarılık için tespit veya bakım arayışını sınırlayabilir veya
geciktirebilir (Le vd 2014). Anne ve bebeğin doğum sonrası erken taburcu edilmesi
taburculuk öncesi standart emzirme eğitimi, yenidoğan sarılığı hakkında bilgilendirme ve
bebeklerin yakın poliklinik takibinin yapılmaması hastaneye tekrar yatışı, fototerapi
süresini ve maliyeti artırmaktadır (Uslu vd 2012). Hiperbilirubinemide aile faktörünü çok
iyi ele almak gerekiyor yoksa tekrar yatışlarla süreç tekrar tekrar yaşanabilir.
8
2.2.9 Oksitosin
Doğum sırasındaki oksitosin uygulamasının serum bilirubin düzeyini 1. ve 3.
günlerde etkilemezken, ikinci günde serum bilirubinin artmasına neden olur (Seyedi vd
2017).
2.2.10 Sefal hematom
Sefalohematom veya önemli morarma İHB’ye neden olabilir (Jeffrey Maisels vd
2009).
2.2.11 Irksal Özellikler
Irkla bağlantıyı açıklayan bir çalışmada Afrikalı-Amerikalı bebeklerin, genel olarak
hastaneye yatışları sırasında diğer etnik kökenlerin bebeklerinden daha düşük bilirubin
düzeylerine sahip oldukları bilinir. Bununla birlikte, daha yüksek şiddetli hiperbilirubinemi
insidansına sahip oldukları da bilinmektedir (Schutzman vd 2018).
2.2.12 Galaktozemi
Galaktozemi için ciddi sarılığı olan bebeklerde bir tarama testi olarak idrarda
redüktan madde mutlaka bakılmalıdır. Galaktozemili hastalarda yaşamın ilk günlerinde
indirekt bilirubin hakimiyeti olabileceği akılda tutulmalıdır (Çoban vd 2014).
Hiperbilirubineminin nedeni ne olursa olsun oluşturduğu komplikasyonlar
nedeniyle takip ve tedavi edilmesi gereken bir durumdur.
9
2.3 Hiperbilirubinin Komplikasyonları
2.3.1 Astım
Glutatyon S-transferaz M1-null fenotipi hem neonatal hiperbilirubinemi hem de
astımla bağlantılıdır. Yenidoğan TSB düzeyleri ile 7 yaşından önce astım tanısı arasında
bir ilişki vardır. Maksimum TSB seviyesi 15 mg/dl’den yüksek olan yenidoğanlar
etkilenmiştir (Kuzniewicz vd 2013).
2.3.2 Koklear ve işitsel fonksiyonlar etkilenmesi
Uzun süre indirekt hiperbilirubinemiye (>20 mg/dl) maruz kalan bebeklerde
koklear ve işitsel fonksiyonlar etkilenebilir. Doğum sonrası bilirubin ensefalopatisi
komplikasyonlarındandır (Korkmaz vd 2013). Hiperbilirubinemik yenidoğanlarda medial
olivocochlear (MOC) refleks aktivitesi azalmıştır. MOC refleks ölçümü, gelecekte
hiperbilirubinemili yenidoğanların odyolojik değerlendirmesinin bir parçasını oluşturma
potansiyeline sahiptir (Karabulut vd 2019). Doğumda hiperbilirubinemisi olanlarda
sensorinöral işitme kaybı tanısı alma riski daha yüksektir (Corujo-Santana vd 2015).
Artan bilirubin düzeyi ile auditory brainstem response=işitsel beyin sapı cevabı (BERA)
yenidoğmuş bebeklerde özellikle erken bilirubin toksisitesinde değişikliklerin saptanması
için BERA’nın yararlı noninvaziv bir araç olarak kullanılabileciğini göstermektedir (Soni
vd 2016).
2.3.3 Nörogelişimsel bozukluklar
Hiperbilirubinemi belirsiz tanımlanmış nörogelişimsel bozukluklarla ilişkilidir
(Koziol vd 2013).
2.3.4 Diş bozuklukları
Bir vaka sunumunda dişlerindeki yeşil pigmentasyon nedeniyle başvuran hasta
doğumda hiperbilirubinemiyle sonuçlanan travmatik bir yaralanmaya maruz kalmış olup
diş gelişimi sırasında meydana gelen pigmentasyon bozukluğu kalıcı olmuştur (Oliveira
Melo vd 2015).
10
2.3.5 Bilirubin ensefalopatisi ve kernikterus
Kernikterus vakaları 21.yy’da özellikle gelişmekte olan ülkelerde, bu durumun bir
halk sağlığı sorunu teşkil etmesi üzerine rapor edilmeye devam etmektedir (Mesquita ve
Casartelli 2017). Hiperbilirubinemi nörotoksisite risk faktörleri: İzoimmun hemolitik
hastalık, G6PD eksikliği, asfiksi, sepsis, asidoz, albümin 3,0 mg / dl (Jeffrey Maisels vd
2009).
Amerikan Pediatri Akademisi (2004) başlangıçta beyin sapı çekirdeklerinin ve
serebellumun bilirubin boyaması ile karakterize patolojik bir tanı olmasına rağmen,
"kernikterus" terimi, bilirubin ensefalopatisinin hem akut hem de kronik bulguları ile
birbirinin yerine kullanılmaya başlanmıştır. Bilirubin ensefalopatisi, bazal ganglionlara ve
çeşitli beyin sapı çekirdeklerine bilirubin toksisitesinin neden olduğu merkezi sinir sistemi
bulgularını tanımlar. Bebeklerde "akut bilirubin ensefalopatisi" teriminin doğumdan
sonraki ilk haftalarda görülen bilirubin toksisitesinin akut belirtilerini tanımlamak için
kullanılmasını ve "kernikterus" teriminin arka planda tutulmasını önermektedir.
Kernikterus, termdeki bebeklerin %5’inde prematürelerde ise %10’unda görülür
(Çavuşoğlu 2013).
Adana’da yapılan araştırmada: Yenidoğan sarılığı olan bebeklerin 33'ünde TSB
seviyeleri 30 mg / dl veya daha fazlaydı (Tiker vd 2006). Diyarbakır’da yapılan bir
araştırmada: “Tüm hastalar derhal kan transfüzyonu almıştır, çünkü hepsi serum bilirubin
seviyesi> 25 mg / dl idi. Dört hasta, ilk transfüzyondan sonra bilirubin düzeylerinde ikinci
bir artış nedeniyle ikinci bir değişim transfüzyonu geçirdi. Hiperbilirubinemi
nedenlerinden Rh uyumsuzluğu, ABO uyumsuzluğu ve glukoz-6-fosfat dehidrojenaz
eksikliğine bağlıydı. Kernikterus bulguları (hipotoni veya hipertoni, gelişimsel gecikme,
yukarı bakış felci, koreoatetoz, sensorinöral işitme kaybı) ve bunlardan BERA testinde
sensorinöral işitme kaybı olanlar vardı” (Katar vd 2008).
11
2.4 Hiperbilirubineminin Ölçüm Yöntemleri Ölçüm yöntemlerini noninvaziv ve invaziv olarak ikiye ayrılmaktadır.
2.4.1 Noninvaziv yöntemler 2.4.1.1 Transkutan bilirubin yöntemi
Güvenilirlik çalışmaları: TcB'nin ölçümü, 222 µmol / l'lik bir TcB kesme değer
kullanıldığında poliklinik popülasyonda hiperbilirubinemi için güvenilir bir tarama metodu
gibi görünmektedir. Transkutan bilirubinometrenin kullanımı, serum bilirubini tayini için
invaziv kan örneklerinin sayısını azaltabilir (Ercan ve Özgün 2018). TcB nomogramı,
önemli hiperbilirubinemi prevalansının yüksek olduğu popülasyon olan term ve geç
preterm nomogramın 40. yüzdelik eğrisi tahmin için uygun bir kesme seviyesi olarak
düşünülmelidir (Tantiprabha ve Tiyaprasertkul 2018). TcB, TSB seviyesini <12 mg / dl
TSB değerlerinde olduğundan iyi, ancak daha yüksek TSB seviyesinde olduğundan
daha az tahmin etme eğilimindedir. TcB seviyesi +3 mg / dl, doğumdan sonra hastaneye
kaldırıldıkları sırada fototerapi gerektiren önemli hiperbilirubinemisi olan tüm
yenidoğanları tespit edebilir (Chokemungmeepisarn vd 2018). Fototerapi uygulanan
term ve geç prematüre bebeklerde TSB için tekrarlayan kan örneklemesini azaltmakta
TcB ölçümü güvenilir bir yöntem olabilir (Yang vd 2019). Sternum, hiperbilirubinemili
bebekleri alnına göre tanımlamak için daha iyi bir yerdir. TcB yenidoğan hiperbilirubinemi
taramasında kullanılabilir (Chimhini vd 2018). Transkutan bilirubin düzeyleri, 24-28
gebelik haftasındaki bebeklerde bile hiperbilirubinemi taraması ve izlenmesi için yararlı
olabilir (Arman vd 2019).Transkutan bilirubin ölçümü için gestasyonel yaş ≤34 hafta olan
bebeklerde interskapular bölgeyi güvenilir bir bölge olarak önermektedir (Agrawal vd
2019).Kemik derinliği ve ışık dağılımı gebelik olgunluğu ve vücut konumuna göre
değiştiğinden, ölçüm yapanlar prematüre yenidoğanlarda ve standart olmayan vücut
konumlarında TcB ölçümlerini yorumlarken dikkatli olmalıdır (Erk vd 2019).
Fototerapinin ölçüme etkisi: FT sırasında 32 haftalık veya daha az gebelik yaşı
olan prematüre bebeklerde kapalı kalça kemiği üzerinden ölçüm ile TcB + 50 μmol / l
kesme seviyesi kullanarak, önemli yüksek TSB seviyelerini kaçırma riski olmadan, kan
örneklerinde yaklaşık %40'lık bir azalma mümkündür (HulzebosI vd 2019).Fototerapiye
maruz kalmayan bölgelerde total serum bilirubin ve TcB arasında nispeten güçlü bir
korelasyon olmasına rağmen, fark fototerapinin süresine ilişkin klinik kararların
12
yönlendirilmesinde kullanılacak kadar dar değildir (Castro vd 2019).TcB'nin yamalı cilt
(FT öncesi ölçüm yapılacak bölgenin FT ışığını geçirmeyen bir maddeyle kapatılması)
üzerinde ölçümü, term ve preterm bebeklerde fototerapiye yanıtı izlemek için yararlıdır
(Costa-Posada vd 2019).Ölçüm bölgesini FT’den etkilenmemesi için sternum üzerine bir
fotoklüzif yama (Sternum üzerindeki bir deri parçası, alüminyum folyo ile kaplı bir maxicor
elektrot kullanılarak korunur.) uygulanır. Transkutan bilirubin, preterm yenidoğanlarda
fototerapi başladıktan sonra yamalı sternal bölgedeki total serum bilirubin ile önemli
ölçüde ilişkilidir (Pendse vd 2017). TcB ölçümleri, FT başlamadan önce ve fototerapi
sırasında alın bölgesinden alınmıştır. Fototerapiye başlamadan önce alnın bir kısmı
kaplanmış olup fototerapi sırasında sarılıklı term bebeklerde kaplı deriden TcB ölçümleri
TSB ile ilişkilidir ve fototerapi sırasında bilirubin seviyelerini izlemek için kullanılabilir
(Alsaedi 2018). Prematürelerde yapılan bir çalışmada ortalama gebelik yaşı 26 ± 2 hafta
olan yenidoğanlarda kapalı alandan alınan TcB, TSB'yi sürekli olarak iyi tahmin ederken,
FT’ye maruz kalan bölgeden TcB sürekli olarak TSB'yi olduğundan daha düşük
hesaplamıştır (Bhargava vd 2018).
TcB’nin avantajları: TcB – TSB programı hemşirelerin tarama süresini azaltır ve
bakım noktasında anında sonuç verir. Transkutan bilirubinometresi, tarama erişimini
geliştirirken ve genel program maliyetini düşürürken ağrılı topuk kanı ihtiyacını azaltır
(McClean vd 2018). Bir TcB cihazının kullanımı verimli ve güvenilirdir ve değerler, serum
seviyeleri ile oldukça ilişkilidir. TcB değerlerinin düzenli kullanımı, ayakta tedavi
ortamında ihtiyaç duyulan serum düzeylerinin sayısını önemli ölçüde azaltma
potansiyeline sahiptir. Bu, karşılaşma başına daha az maliyet, artan hasta / ebeveyn
memnuniyeti ve çalışma saatleri sırasında ve sonrasında serum bilirubin düzeylerini
takip etme konusunda klinik çalışanlarına daha az yük getirebilir (Kumra vd 2017).
2.4.1.2 Bilicam bilirubin yöntemi
Yöntem: TSB tahmini sağlamak için bir akıllı telefon uygulamasıyla elde edilen
dijital görüntülerin analizine dayalı bir teknolojidir. Bilicam bilirubin uygulaması, yeni
doğmuş bir bebeğin sternum görüntülerini standart bir şekilde elde etmek ve görüntü
verilerini analizinde internet üzerinden bir bilgisayar sunucusuna iletmek için
tasarlanmıştır. Bir dizi bilicam görüntüsü elde etme işlemi, yenidoğanın sternumuna bir
renk kalibrasyon kartı (içi boş kare şeklinde bir Macbeth Color Checker) yerleştirilerek
başlatılır. Kalibrasyon kartları 5×5cm’dir.). Kalibrasyon kartının kullanılma amacı
aydınlatma koşullarındaki değişikliklerin hesaba katılmasına yardımcı olmaktır. Görüntü
yakalama ve veri çıkarmayı kolaylaştırır. Kartlar, parlamayı azaltmak için özel olarak
kaplanmış kâğıda basılır ve toplu iş stabilitesini sağlamak için baskı işlemi sırasında renk
13
doğruluğu kontrol edilir. Kullanıcı uygulamayı başlatır ve akıllı telefon ekranında kırmızı
bir kare belirir. Bu kare renk kalibrasyon kartıyla doğru şekilde hizalandığında ve
aydınlatma yeterli olduğunda, uygulama akıllı telefon kamerasını kullanarak hem flaşlı
hem de flaşsız görüntüleri otomatik olarak yakalar. Flash ve nonflash görüntüler
yenidoğandan 3 mesafede (toplam 6 görüntü) alınır ve sunucuya gönderilir. Fotoğrafların
elde edilmesi işlemi genellikle 60 saniyeden az sürer. Sunucuda, renk kalibrasyon
kartının çeşitli bölgelerinden gelen piksellerin kırmızı, yeşil ve mavi değerleri ve kartın
oyuk kısmındaki yenidoğan cildinin bir alanı ölçülür. Bu ölçümler ayrıca ek renk
temsillerine dönüştürülür. Bu temsiller veya "özellikler" bir bilirubin değerini tahmin etmek
için kullanılan bir algoritmaya girilir. (Taylor vd 2017). Güvenilirliği: Bilicamın yenidoğanlarda hiperbilirubinemiyi değerlendirmek için
bağımsız bir metodoloji olarak hizmet etmek için yeterli doğruluğa sahip değildir. Bilicam,
bir tarama aracı olarak hiperbilirubinemiyi saptamak için yeterli doğruluk düzeyindedir.
Tedavi kararları TSB seviyesine dayanmalıdır (Taylor vd 2017). Avantajları: Bilicam, yenidoğanlarda sarılık için etkili bir şekilde tarama yapmak
için ticari akıllı telefonlar kullanan ucuz bir teknolojinin kullanılabileceğini gösteren doğru
TSB değerleri tahminleri sağlar. Çoğu kan alma ihtiyacını ortadan kaldırırken, TSB
ölçümüne ihtiyaç duyan yenidoğanların belirlenmesi için tarama aracı olarak faydalıdır
(Taylor vd 2017). Akıllı telefon kullanan bir başka çalışma akıllı telefona yerleştirilmiş bir kamera
tarafından üretilen bir dijital görüntünün neonatal hiperbilirubinemi için bir tarama aracı
olarak kullanılıp kullanılamayacağını araştırır ve neonatal hiperbilirubinemi için basit bir
tarama aracı olabileceğini gösterir. Bununla birlikte, yöntem klinik uygulamadan önce
biraz iyileştirme gerektirir (Munkholm vd 2018).
2.4.1.3 Spektrometri tabanlı bir teknik
İnvaziv olmayan bu teknik, enstrüman bir ışık kaynağı ve bir spektroskopik
detektörden oluşur. Optik lifler aracılığıyla yenidoğan tırnak plağında kaynaktan gelen
ışık demetinden geri yansıyan ışık, dedektör kullanılarak elde edilir. Optik sinyali elde
edip analiz etmek ve bilirubin değerini hesaplamak için kullanılan bir yazılımdır. Çeşitli
fizyolojik koşullar altında bilirubini yüksek doğruluk ve hassasiyetle başarıyla tespit eder
(Halder vd 2018).
14
2.4.1.4 Bili-cetvel
Bili-cetvel, ileri dijital renk işleme kullanılarak tasarlanan yenidoğan
hiperbilirubinemisinin değerlendirilmesi için bir ikterometredir. Bili-cetvel, yenidoğan
hiperbilirubinemi taraması için yüksek tanısal doğruluğa sahip düşük maliyetli, invaziv
olmayan bir araçtır. Bu cihaz, toplum veya çevre sağlığı merkezlerinden bilirubin testi ve
/ veya fototerapi kapasitesine sahip daha üst düzey tesislere yönlendirmeleri iyileştirmek
için kullanılabilir (Lee vd 2019).
2.4.1.5 End-tidal karbon monoksit testi
End-tidal karbon monoksit (ETCO) testi, bilirubin üretimini ve eritrosit
parçalanmasındaki hem katabolizmasını belirleyen invaziv olmayan testtir. Total serum
bilirubin gibi diğer kan testi teknikleriyle birlikte kullanımı uygundur (Mincey 2007). TSB /
TcB persantil risk değerlendirmelerinin ve end-tidal karbon monoksit ile ölçümlerinin
birlikte kullanımı, hemolitik hiperbilirubinemili bebekleri tanımlayabilir (Bhutani vd 2018).
2.4.2 İnvaziv yöntemler 2.4.2.1 Bilistick
Term ve prematüre (35 hafta üstü) yenidoğanlarda hem TcB hem de bilistick eşit
güvenilirlik gösterir ve ayrıca fototerapi öncesi ve sonrasında bilirubin seviyelerini
izlemek için alternatif bir ölçüm yöntemi olarak kullanılabilir. Bununla birlikte, bilistick
TSB'yi olduğundan az hesaplarken, TcB TSB'yi daha iyi tahmin etme eğilimindedir
(Rohsiswatmo vd 2018).
2.4.2.2 Kort kan gazı
Kort kan gazı analiz indeks testleriyle asidemik olan yenidoğanda hiperbilirubin
riski yüksektir (Zanardo 2017). Kord bilirubin / albümin oranı, serum bilirubin ve
albümin, yenidoğan hiperbilirubinemisinin erken belirleyicileri olabilir (Khairy vd 2018).
15
2.4.2.3 TSB ölçüm yöntemi
Merkezi laboratuvarlardaki bilirubin ölçümü genellikle altın standart olarak kabul
edilir ve diğer bilirubin ölçüm yöntemlerini değerlendirmek için kullanılır. Ancak venöz
kan alınma ihtiyacı vardır ve bu işlem yenidoğanda ağrılı olup yeterli kan alınması her
zaman mümkün olmayabilir. (Çoban vd 2014).
2.5 Yenidoğanda Hiperbilirubinemiyi Değerlendirme ve Hiperbilirubinemiye Yaklaşımlar 2.5.1 Hiperbilirubinemiyi değerlendirme
Şekil 2.1 Postnatal yaş ve transkutan veya total serum bilirubin değerlerine göre
bebeklerin risk durumu (Çoban vd 2014). Bilirubin düzeyi ≥2 farklı zamanda alınan bebeklerde, bu değerler nomogram
üzerine işaretlenip, bilirubin yükselme hızı değerlendirilir. Eğer bilirubin düzeyi üst persantil eğrilerine doğru yükseliyorsa hemoliz düşünülür ve buna göre takip ve tetkik edilir (Şekil 2.1) (Çoban vd 2014).
16
Şekil 2.2 ≥35 hafta bebeklerde postnatal yaşa göre fototerapi sınırları (Çoban vd 2014).
sa: saat, hf: hafta ve risk faktörleri: İzoimmün hemolitik hastalık, G6PD eksikliği, asfiksi, belirgin letarji, ısının korunamaması, asidoz, sepsis, albumin <3 g/dl (eğer ölçülürse). Tüm risk faktörleri ekarte edilmedikçe bebek riskli sayılır ve bir alt eğri kullanılır. Tedavi kararı total bilirubin düzeyi ile verilir, direkt bilirubin total bilirubinden çıkarılmaz (Şekil 2.2) (Çoban vd 2014).
17
Tablo 2.1 Gebelik haftası 35 haftanın altında olan bebeklerde fototerapi ve kan değişimi
sınırları(mg/dl).
Doğum ağırlığı(g) 24-48 saat 49-72 saat 72.saatten sonra
<1000 4(10) * 5(11) 6(12)
1000-1499 5(12) 7(14) 8(16)
1500-1999 7(15) 9(16) 10(17)
≥2000 8(17) 12(18) 14(19)
*İlk rakam fototerapi sınırını parantez içindeki rakam kan değişimi sınırını göstermektedir (mg/dl). Risk faktörü varsa bu değerlerin 2 birim altı kabul edilir. Risk faktörleri: İzoimmün hemolitik hastalık, G6PD eksikliği, asfiksi, belirgin letarji, ısının korunamaması, asidoz, sepsis, albümin <3 g/dl (eğer ölçülürse) (Çoban vd 2014).
2.5.2 Tedavi edici yaklaşımlar 2.5.2.1 Fototerapi
Aralıklı ve sürekli fototerapi: Aralıklı tedavi basit, ekonomik, yeterli besleme
ve bağlanma, ev terapisi ve minimal yan etkilere sahiptir. Aralıklı ve sürekli
tedaviyi karşılaştırıldığında sürekli fototerapinin daha etkili olduğunu ancak
yüksek metabolik taleplerle ilişkilidir (Onyango vd 2009). Yüksek ve düşük doz fototerapi: Işınım> 10- 12 W / cm² / nm (“yüksek doz”),
<10 W / cm² / nm (düşük doz) ışınlamaya kıyasla serum bilirubinde daha hızlı
bir düşüş olur ancak yan etki riskini artarır (Springer ve Soll 2001).
Fibreoptik fototerapi: Fibreoptik fototerapi, normal bebek bakımının
bozulmasını en aza indirirken, serum bilirubini düşürdüğü bildirilen yeni bir
fototerapidir. Bebeğin cildini optik lifler aracılığıyla, bebeklerin anne ve
babalarına yakın olmalarını sağlar. Fibreoptik fototerapi, eşit derecede etkili
olduğu preterm bebekler dışında, geleneksel fototerapiden daha az etkilidir.
Fiberoptik ve konvansiyonel fototerapi kombinasyonu tek başına
konvansiyonel fototerapiden daha etkili olmuştur (Mills ve Tudehope 2001). Işık yayan diyot fototerapi: Işık yayan diyot (LED)’ler: yüksek ışık şiddeti
yoğunluğu, dar dalga boyu bandı ve daha yüksek bir ışık ışını ile ışık
kaynakları olarak ışık yayan diyotlardır. LED, daha verimli, daha uzun ömürlü
ve düşük ısı üretimi ile taşınabilir olan daha yeni bir ışık kaynağı türüdür. LED
ışık kaynağı fototerapi, geleneksel ışık kaynakları ile fototerapi
18
karşılaştırıldığında serum total bilirubini aynı oranlarda azaltır (Kumar vd
2011). Yeni filtrelenmiş güneş ışığı fototerapisi: Yeni bir filtreli güneş ışığı fototerapi
cihazının, kaynak kısıtlı tropikal ortamlarda etkileyici olmak için, geliştirilmiş
diyagnostik tesislerle tamamlanan filtreli güneş ışığı fototerapi, bu ve
karşılaştırılabilir ortamlardaki hiperbilirubinemili bebeklerdeki olumsuz
sonuçları etkili bir şekilde azaltır. Sabit enerji kaynağı yokluğu monitörize
edememe gibi zorlukları vardır (Emokpae vd 2016).
Klofibratın fototerapi ile birlikte kullanımı: Klofibratın fototerapi ile birlikte
kullanımının hem term hem de preterm bebekler için ortalama 23 saat ışık
altında harcanan süreyi azaltmıştır (Gholitabar vd 2012).
Tablo2.2 Taburculuk anındaki total serum bilirubin yüzdesine göre taburculuk planlama
ve takip programı (Kaplan vd 2008).
Bilirubin persentil Takip planı
<40. Persentil (düşük risk zone) Taburcu olduktan sonra TSB için 2-4
gün içinde klinik değerlendirme
40.-75. Persentil (düşük-orta risk zone) Term ve risk faktörü yoksa kliniğe göre
48 saat içinde TSB.
Prematüre veya term ama eşlik eden
risk faktörü varsa 48 saat içinde TSB
75.-95. persentil (orta -yüksek zone) 24 saat içinde TSB
>95 persentil (yüksek riskli zone) Taburculuğu geciktirip 6-12 saat sonra
TSB bakılmalı
TSB: total serum bilirubin
Fototerapinin yan etkileri:
Fototerapi, erken çocukluk döneminde erkeklerde epilepsi riskinin artması ile
ilişkilidir (Maimburga vd 2016).
Fototerapi kalp hızında önemli bir artışa neden olmuştur (Uhrikova vd 2015).
Fototerapi, ışınlamadan bağımsız olarak kromatid değişiminin sıklığında bir artışa
neden olur (Kanmaz vd 2017).
Hiperbilirubinemi prematüre retinopatisinin etiyolojisinde rol oynar (Çavuşoğlu
2013).
19
2.5.2.2 İntravenöz immün globülin kullanımı
Direk coombs testi pozitif, ABO uyumsuzluğu ABO dışı izoimmünizasyon
vakalarında ve hemoliz kanıtı olan hiperbilirubinemik yenidoğanlarda intravenöz immün
globülin (IVIG) kullanımı düşünülebilir. IVIG uygulamasından önce 4 saatlik yoğun
fototerapi denemesi önerilir (Kaplan vd 2008).
2.5.2.3 Kan değişimi Tablo 2.1’de kan değişim sınırları verilmiştir.
Kan değişiminin komplike bir klinik seyri olan bir hastada ne kadar zor şartlarda
gerçekleştiğini anlatan bir olgu çalışmasında; 30. gebelik haftasında doğan, solunum
yetmezliği ve şüpheli solunum sinsityal virüs pnömonisinin sonucu hipoksemi nedeniyle
Yoğun Bakım Ünitesi (YBÜ)’nde yatışının devam ettiği 2 aylık bir kız bebeğin fototerapiye
rağmen TSB, bilirubin kaynaklı nörolojik disfonksiyon, kernikterus endişesiyle birlikte
sürekli olarak 50,4 mg / dl'ye yükselir. Olguda terapötik plazma değişimi (TPE)'nin
yetersiz vücut ağırlığına ve dolayısıyla ekstrakorporeal membran oksijenasyonu (ECMO)
sağlanan kan hacminin artması nedeniyle düşük kan hacmine sahip bir yenidoğanda
uygulanabilir bir yönteme gereksinim vardır. ECMO yokluğunda, vücut ağırlığı düşük bir
pediatrik hastada TPE sırasında oluşabilecek önemli ekstrakorporeal hacim nedeniyle
TPE güvensiz olacağından tam kan manuel değişim transfüzyonu yapılmıştır (Belousova
vd 2019).
2.5.2.4 Metalloporphyrin
Metalloporfrinler: Bilirubin oluşumunu önleyerek, yenidoğanlarda indirekt bilirubin
düzeyini düşürme ve böylelikle neonatal ensefalopati ve uzun süreli nörogelişimsel
bozulmayı bilirubin toksisitesinden sinir sistemine indirgeme potansiyeli vardır. Neonatal
indirekt hiperbilirubineminin metalloporphyrinlerle tedavisi neonatal bilirubin seviyelerini
azaltır. Fototerapi ve hastaneye yatış ihtiyacını azaltır. Rutin tedavisi şu anda
önerilmemektedir (Suresh vd 2003).
20
2.5.2.5 Stannsoporfinin
Stannsoporfin bilirubin üretimini bloke ederek ciddi hiperbilirubineminin
gelişmesini engeller. Stannsoporfin, klinisyene, hiperbilirubinemiyi geliştirme sürecinde
erken müdahale (önleyici) veya İHB’nin geç (terapötik) tedavisinin diğer tedavi
yöntemleriyle mümkün olmayan seçeneği sunar (Drummond ve Kappas 2004).
2.5.2.6 Ursodeoksikolik asit
Fototerapiye ek olarak Ursobil (kapsül 300 mg), indirekt hiperbilirubinemisi olan
yenidoğanda etkili. Fototerapi için gereken süreyi azaltır (Honar vd 2016).
2.5.3 Koruyucu yaklaşımlar 2.5.3.1 Kordon klempleme
Sağlıklı term bebeklerde <90 sn. kordon klempleme yenidoğanların erken
hematolojik durumunu iyileştirmekle kalmaz, aynı zamanda fototerapi gerektiren aşırı
neonatal hiperbilirubinemiyi de önleyebilir (Qian vd 2020).
2.5.3.2 Hipotermi
Hipoterminin (Nöronal canlılık ve mitokondriyal sağlık normotermi (37 ° C), hafif
(34 ° C), orta (32 ° C) ve şiddetli (29 ° C) hipotermi grupları arasında karşılaştırıldı.),
nöronal hücrelerde bilirubin toksisitesinin neden olduğu hücre ölümünü azalttığı ve orta
derecede hipoterminin hafif hipotermiden daha iyi bir sonucu olmasına rağmen, 29 ° C
kadar düşük derin hipoterminin nöronal hücre canlılığı üzerinde olumsuz etkileri vardır
(Kuter vd 2018).
2.5.3.3 Antenatal kortikosteroid
Yenidoğan hiperbilirubinemi, 34 haftadan önce antenatal kortikosteroide maruz
kalan yenidoğanlarda önemli ölçüde azalmıştır (Madendag ve Sahin 2019).
21
2.6 Yenidoğan Hiperbilirubinemisinde Hemşirelik Girişimleri
2.6.1 Fototerapide hemşirelik bakımı
Fototerapi öncesinde yapılan silme banyo uygulamasının bilirubin seviyesini
düşürmede etkili olduğu bulunmuştur (Çınar 2014).
Fototerapide hemşire bebeği çıplak bir şekilde kullanılan ışık kaynağının altına
yatırır. Fototerapiye başlamadan önce ışık kaynağının retinaya zarar vermesini önlemek
için bebeğin gözleri ışık geçirmeyen göz bandı ile kapatılır. Göz bandı her dört saatte bir
çıkarılarak gözler kornea irritasyonu yönünden kontrol edilir (Çavuşoğlu 2013). Bebek
fototerapi ışıklarının 45-50 cm altında bir kuvöze yerleştirilir (Bindler 2014).
Işık altındaki bebek vücut ısısını kontrol etmekte güçlük çeker ve görülmeyen sıvı
kayıpları iki/üç kat artabilir. Deri turgoru ve fontaneller dehidratasyon yönünden gözlenir
(Çavuşoğlu 2013). Yeteri kadar sıvı alımı sağlanır intravenöz (IV) sıvı ihtiyacı
değerlendirilir (Bindler 2014). Kilo tabibi yenidoğan kilo kaybı hesaplaması için referans
olarak günlük rutin kullanımı takviye beslenmeyi azaltır ve hastanede kalış sırasında
istenmeyen etkileri (hiperbilirubinemi vb.) artırmaz (Deng ve McLaren 2018).
Fototerapi alan bebekte sulu yeşil gaita, hipertermi, metabolik hızda artma ve
elektrolit bozukluğu (örneğin: hipokalsemi) görülebilir. Bebeğin vücut ısısı her dört saatte
bir kontrol edilir. Fototerapi sırasında melanin sentezinin uyarılması nedeniyle ciltte
koyulaşma olur. Buna bronz bebek sendromu denir. Fototerapide deride döküntüler ve
yanıklar oluşabilir. Bu nedenle dikkatli deri bakımı verilmesi önemlidir (Çavuşoğlu 2013).
Fototerapi uygulanan bebekte losyon, cilt yanıklarına neden olacağı için kullanılmaz
(Bindler 2014).
Masaj fototerapinin ilk gününde başlayıp seans başına 15-20 dakika devam edilir
ve ardı ardına 3 gün boyunca günde iki kez yapılır. Sonuç olarak daha yüksek
defekasyon sıklığı ve bunun sonucu bilirubin düzeyinde azalma olur (Lin vd 2015).
Toplamda 2 gün süren masaj, masaj yapılanlardaki bilirubin düzeylerindeki artış
yapılmayanlara göre istatistiksel olarak anlamlı derecede düşüktür (Gözen vd 2019).
Masaj terapisi serum bilirubin seviyesini ve transkütan bilirubin düzeyini 4 gün içinde
önemli ölçüde azaltabilir ancak 2 günde serum bilirubin seviyesi ve transkütan bilirubin
düzeyini, 2 ve 4 günde dışkılama sıklığı üzerinde bir etki göstermez. Masaj terapisinin,
neonatal hiperbilirubinemide bilirubin düzeylerini azaltma yeteneği vardır ve klinik
çalışmada dikkatle uygulanması önerilmektedir (Zhang vd 2018). Yenidoğanlara günde
iki kez 15 dakika boyunca masaj tedavisi, fototerapi altında hiperbilirubinemisi olan tam
22
dönem yenidoğanlarda rutin bakım olarak eklenebilir ve etkili bir tamamlayıcı müdahale
olabilir (Korkmaz ve Esenay 2019).
Pozisyon değişimi fototerapi tedavisi sırasında bebeğin pozisyonu, pozisyondaki
periyodik değişimi reçete edilerek supine, prone ve lateral pozisyondaki değişim
periyodu, zamana (her 30 dakikadan 6 saate), bebeğin durumuna (örneğin her emzirme
seansından sonra) veya hemşirelik vardiyasına (örneğin vardiya sırasında bir kez) göre
değişmelidir (Thukral vd 2015).
Bakım aktiviteleri bir araya getirilir. Böylece yenidoğanın ışık altında maksimim
zaman geçirmesi sağlanır (Bindler 2014). TSB seviyesi için kan alımı sırasında TSB’yi
doğru ölçmek için fototerapi ışıkları kapalı tutulur (Bindler 2014). Emzirme eğitimi bebek dostu hastane girişimi uygulamalarının uygulanması,
yeniden kabul oranlarını etkilemeden yenidoğan hiperbilirubinemi ve fototerapide önemli
azalmalar ile ilişkilidir. Özel emzirme (on adımda) geleneksel olarak yenidoğan sarılığı
gelişimi için bir risk faktörü olarak kabul edilmiştir. Yapılan bu çalışmada bebek dostu
hastane girişimi uygulamalarının bu riski azaltabileceğini göstermektedir (Hudson vd
2020). Yapılan bir çalışma emzirme sıklığının artması, kilo alımının artması ve dışkılama
sıklığının artmasının yenidoğan hiperbilirubinemisinin şiddetini azaltır ve emzirme
sıklığını artırmaya önem veren anneler için emzirme eğitimi, yenidoğanlarda
hiperbilirubineminin şiddetini azaltmak için yararlı bir tekniktir (Shabuj vd 2017).
Hemşire, ebeveynlerin anksiyetelerini ve suçluluk duygularını ifade etmelerine
yardım etmeli ve onlara çocuğun durumu hakkında bilgi vermelidir. Bebeğe verilen
tedavilerin olumlu yönleri ve riskleri ebeveynlere açıklanmalıdır (Çavuşoğlu 2013).
2.6.2 Kan değişiminde hemşirelik bakımı
Kan değişiminde hemşire değişime başlamadan önce verilecek kan grubunun
uygun olup olmadığını kontrol etmelidir. Sonrasında alınan ve verilen kan miktarını ve
bebeğin genel durumunu hemşire gözlem formuna kaydeder. Ayrıca konjestif kalp
yetmezliği gelişmesi yönünden bebeği değerlendirmek için aralıklı olarak venöz basınç
ölçülür ve kan transfüzyon reaksiyonları yönünden bebek gözlenir (Çavuşoğlu 2013).
23
2.7 Hipotezler 1. Yenidoğan hiperbilirubinemisinde TSB ve transkutan yöntemleri ile ölçümler arası fark
vardır.
2. Yenidoğan hiperbilirubinemisinde TSB ve bilicam yöntemleriyle ölçümler arası fark
vardır.
24
3.GEREÇ VE YÖNTEMLER 3.1 Araştırmanın Evreni ve Örneklemi
Araştırmanın evrenini Denizli Devlet Hastanesi’nin Yenidoğan Yoğun Bakım
Ünitesi’nde tedavi görmekte olan, ailenin gönüllü olduğu ve yazılı onam verdiği,
hiperbilirubinemi açısından düşük, orta ve yüksek risk taşıyan ve fototerapi tedavisi
gerektiren hiperbilirubinemili, doğum ağırlığı >1500 g, geç preterm ve term yenidoğanlar
oluşturmuştur. Düşük riskli yenidoğan ≥38 hafta ve sağlıklı, orta riskli yenidoğan ≥38
hafta +risk faktörleri veya 35+37 hafta 7 gün ve sağlıklı, yüksek riskli yenidoğan 35+37
hafta 7 gün +risk faktörleri. Risk faktörleri izoimmün hemolitik hastalık, G6PD eksikliği,
asfiksi, ciddi laterji, ısı dengesizliği, sepsis, asidoz, serum albümin <3g/dl olmasıdır
(Çoban vd 2014).
Araştırmaya gebelik yaşı ≤35 hafta olanlar ve yaşı >7 gün olanlar, daha önce
fototerapi tedavisi alanlar dahil edilmemiştir.
Referans çalışmada (Taylor vd 2017) elde edilen duyarlılık ve seçicilik
değerlerinden yola çıkılarak yapılan güç analizi sonucunda; elde edebileceğimiz
duyarlılık değeri %85 ve seçicilik değeri %65 olarak hesaplanan güç analizinde, %95
güven düzeyinde %80 güç elde edebilmek için çalışmaya 70 yenidoğan dahil edilmiştir.
3.2 Araştırmanın Tipi Araştırma analitik tipte bir çalışmadır.
25
3.3 Araştırmanın Yapılacağı Bölge/ Yerin Tanıtılması
Araştırma Denizli Devlet Hastanesi’nin Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi’nde
yürütülmüştür. Hastanenin adı 1955 yılında Memleket Hastanesi’nden, Devlet Hastanesi’ne
çevrilmiştir. Günümüzde Denizli Devlet Hastanesi 835 yatakla hizmet vermektedir.
Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi 30 yataklı olup doğum sonrası ilk 28 günlüğe
kadar çocuk uzmanları tarafından yoğun bakım tedavisi alması uygun görülen (solunum
sıkıntısı, erken doğum, düşük doğum ağırlıklı bebek, bronşit... vb.) hastaların tedavi ve
takibinin yapıldığı bir birimdir (WEB_1).
3.4 Araştırmanın Sınırlılıkları
Araştırmaya gebelik yaşı ≤35 hafta olanlar ve yaşı >7 gün olanlar, daha önce
fototerapi tedavisi alanlar dahil edilmemiştir. Bir diğer sınırlılık noninvaziv ölçümlerin FT
öncesi sternumdan FT sonrası kapalı kalça kemiği üzerinden yapılmış olmasıdır.
3.5 Araştırmanın Etik Yönü Araştırmanın Denizli Devlet Hastanesi’nde yürütülebilmesi için Denizli Devlet
Hastanesi Başhekimliği’nden ve bağlı olduğu Denizli İl Sağlık Müdürlüğü’nden izin
alınmıştır (EK- 5). Araştırmanın yürütülebilmesi için ayrıca Girişimsel Olmayan Klinik
Araştırmalar Etik Kurulu’ndan izin alınmıştır. “Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar
Etik Kurulu Onay Yazısı” EK 3 ‘te verilmiştir. Örneklem kapsamına alınan yenidoğanların
ebeveynlerine araştırmayla ilgili bilgi verilmiş ve yazılı onamları alınmıştır (EK- 4).
TSB ölçümü için kan YDYB rutininde alınmıştır. Araştırma için ayrıca kan
alınmamıştır.
3.6 Veri Toplama Araçları
Verilerin toplanmasında, TSB değeri kan örneklerinin analizi ile, TcB değeri
transkutan bilirubin ölçüm cihazı ile, BCB değeri ise biliscan programı ve renk
26
kalibrasyon kartı ile belirlenmiştir. Araştırmanın veri toplama formları ise “Yenidoğanları
Tanımlayıcı Bilgi Formu” (EK- 1) ve “Ölçüm Sonuçları Kayıt Formu” (EK- 2)’dur.
3.6.1 Transkutan bilirubin ölçüm cihazı
Cihazın teknik özellikleri: Boyutları:176mm (uzunluk), 59mm (en), 35,5mm (yükseklik) Net ağırlığı: 215g (iki adet kalem pil ile) Ölçüm değeri birimi seçimi: µmol / L veya mg/dl LCD ekran Ölçüm aralığı: 0.0mg/dL-32mg/dl Ölçüm hassasiyeti: ±1,5 mg 21 ölçüm değeri kaydı ve kaydın gösterimi: <%10
27
3.6.2 Biliscan programı ve renk kalibrasyon kartları
Biliscan programı; ücretsiz, kullanımı kolay ve renk kalibrasyon kartının sağladığı
avantajlar nedeniyle tercih edilmiştir.
Biliscan programı akıllı telefona indirilmektedir (WEB_2).
Renk kalibrasyon kartı (içi boş kare şeklinde
bir Macbeth Color Checker Kalibrasyon kartları 5×5cm’dir).
Renkli kart baskısı için ipuçları: • KONICA, RICOH, EPSON, HP, Xerox, Canon önerilir; • Renkli mürekkep püskürtmeli yazıcı için lütfen A4 fotoğraf kâğıdı kullanın; • Renkli lazer yazıcı için lütfen A4 sanat kâğıdı kullanın (WEB_2).
28
3.6.3 Yenidoğanları tanımlayıcı bilgi formu
Yenidoğanların sosyodemografik özellikleri ile hiperbilirubinemi ile ilgili
özelliklerini içeren doğum kilosu, mevcut kilosu, doğum şekli, beslenme şekli, sarılıklı
kardeş öyküsü, bebek kan grubu, anne kan grubu, İHB yönünden risk faktörleri
(izoimmün hemolitik hastalık, G6PD eksikliği, asfiksi, ciddi laterji, ısı dengesizliği, sepsis)
sorularından oluşmaktadır (EK- 1).
3.6.4 Ölçüm sonuçları kayıt formu
Fototerapi öncesi TSB, TcB ve BCB ölçümleri ile fototerapi sonrası TSB, TcB ve
BCB ölçümleri şeklinde iki ölçüm zamanından oluşmaktadır (EK- 2).
3.7 Verilerin Toplanması
Yenidoğanın tanımlayıcı bilgileri “Yenidoğanları Tanımlayıcı Bilgi Formu” (EK- 1)
na, bilirubin ölçüm sonuçları da “Ölçüm Sonuçları Kayıt Formu (EK- 2)” na kaydedilmiştir.
Fototerapi başlamadan önce ve fototerapi başladıktan sonra araştırmaya dahil edilen
yenidoğanlardan TSB için kan alındıktan sonra transkutan ve bilicam yöntemleri ile
bilirubin ölçümleri yapılmıştır.
3.7.1 Transkutan cihazı ile ölçüm
Fototerapi başlamadan önce transkutan cihazı ile ölçüm yenidoğanın
sternumundan yapılmıştır. Fototerapi başladıktan sonra transkutan ölçümü fototerapiye
maruz kalmayan kapalı kalça kemiği üzerinden yapılmıştır. FT öncesi sternum bölgesi
ölçüm kolaylığı ve hijyen açısından tercih edilmiştir. FT sonrası sternum fototerapiden
etkilendiği için kapalı kalça kemiği üzerinden ölçüm yapılmıştır.
3.7.2 Biliscan programı ve renk kalibrasyon kartları ile ölçüm
Fototerapi başlamadan önce ölçüm yenidoğanın sternumundan yapılmıştır.
Fototerapi başladıktan sonra ölçüm fototerapiye maruz kalmayan kapalı kalça kemiği
üzerinden yapılmıştır. FT öncesi sternum bölgesi ölçüm kolaylığı ve hijyen açısından
29
tercih edilmiştir. FT sonrası sternum fototerapiden etkilendiği için kapalı kalça kemiği
üzerinden ölçüm yapılmıştır.
Akıllı telefona indirilen biliscan program uygulaması açıldıktan sonra yenidoğanın
sternumuna/ kalça kemiği üzerine renk kalibrasyon kartı yerleştirilerek uygulama
başlatılmıştır. Akıllı telefon ekranında kırmızı bir kare belirmesi beklenmiştir. Bu kırmızı
kare renk kalibrasyon kartıyla doğru şekilde hizalandığında ve aydınlatma yeterli
olduğunda yeşil kareye dönüşmüştür. Uygulama akıllı telefon kamerasını kullanarak hem
flaşlı hem de flaşsız görüntüleri otomatik olarak yakalayarak bilirubin değerini
göstermiştir.
Kontaminasyon riskini önlemek için akıllı telefonun, her ölçümden önce ve sonra
%70 izopropanol ile dezenfekte edilmesi önerilmektedir (Munkholm vd. 2018). Bu
nedenle akıllı telefon ve transkutan ölçüm cihazı her ölçümden önce ve sonra %70
izopropanol ile dezenfekte edilmiştir. Renk kalibrasyon kartı her ölçümde değiştirilmiştir.
3.8 Verilerin Değerlendirilmesinde Kullanılan İstatiksel Analizler
Araştırmadan elde edilen veriler Statistical Package for the Social Sciences
(SPSS) 25 paket programıyla analiz edilmiştir. Sürekli değişkenler ortalama ± standart
sapma ve kategorik değişkenler sayı ve yüzde olarak verilmiştir. Verilerin normal
dağılıma uygunluğu Kolmogorov Smirnov testi ile incelenmiştir. Normal dağılım gösteren
sürekli veriler arasındaki ilişkiler Pearson; normal dağılım göstermeyen sürekli veriler
arasındaki ilişkiler ise Spearman korelasyon analizleriyle incelenmiştir. İstatistiksel
anlamlılık düzeyi p<0,01 ve p<0,05 olarak değerlendirilmiştir.
30
3.9 Süre ve Olanaklar
Araştırmanın hazırlık aşaması literatür taramasıyla başlamıştır ve araştırma
konusunun seçimi, yöntemin seçimi, araştırma yapılacak kurum izinlerinin ve etik kurul
izninin alınması Mayıs 2018-Ocak 2020 tarihleri arasında yapılmıştır. Verilerin
toplanması Ocak 2020- Eylül 2020 tarihleri arasında, verilerin değerlendirilmesi Eylül
2020-Kasım 2020 tarihleri arasında yapılmıştır. Araştırmanın yazımı Kasım 2020-Ocak
2021 tarihlerinde tamamlanmıştır (Şekil 3.1).
Şekil 3.1 Araştırmanın zaman çizelgesi
Tez Yazımı:Kasım 2020-Ocak 2021
Verilerin Değerlendirilmesi
Eylül 2020 Kasım 2020
Veri Toplama :Verilerin toplanması
Ocak 2020 Eylül 2020
Hazırlık:Literatür tarama, tez önerisi hazırlanması, araştırma izinlerinin alınması
Mayıs 2018 Ocak 2020
31
4. BULGULAR
Araştırmadan elde edilen bulgular yenidoğanların tanımlayıcı özellikleri ve
hiperbilirubinemi ölçümünde total serum bilirubin ile transkutan ve bilicam yöntemleri
arasındaki ilişkinin karşılaştırılması olmak üzere iki bölümde incelenmiştir.
4.1 Yenidoğanların Tanımlayıcı Özellikleri
Çalışma kapsamındaki yenidoğanların sosyodemografik özelliklerine ilişkin
bulgulara Tablo 4.1’de yer verilmiştir. Araştırmaya katılan yenidoğanların yaş ortalaması
4,15±1,93 gün, yaş aralığı 1-7 gündür ve %54,3’ünü erkekler oluşturmaktadır.
Tablo 4.1 Yenidoğanların sosyodemografik özelliklerinin dağılımı (N=70)
Ortalama Standart Sapma
Yaş (gün) (Minimum-maksimum: 1-7gün)
4,15 1,93
Sayı Yüzde
Cinsiyet
Erkek 38 54,3
Kadın 32 45,7
32
Tablo 4.2 Yenidoğanların hiperbilirubinemi ile ilgili özelliklerinin dağılımı (N=70)
Ortalama Standart Sapma Doğum kilosu(g) (Minimum-maksimum:2300-4450) 3161,57 514,14 Mevcut kilosu(g) (Minimum-maksimum:2100-4000) 3007,14 497,56 Sayı Yüzde Doğum şekli Normal 39 55,7 Sezaryen 31 44,3 Beslenme şekli Oral (anne sütü ve mama) 48 68,6 Oral (anne sütü) 10 14,3 Oral ve intravenöz 7 10,0 İntravenöz 5 7,1 Sarılıklı kardeş öyküsü Yok 66 94,3 Var 4 5,7 Bebek kan grupları A 28 40,0 0 24 34,3 B 11 15,7 AB 7 10,0 Bebek Rh Pozitif 63 90,0 Negatif 7 10,0 Anne kan grubu 0 36 51,4 A 20 28,6 AB 10 14,3 B 4 5,7 Anne Rh Pozitif 61 87,1 Negatif 9 12,9 ABO uyumsuzluğu Yok 48 68,6 Var 22 31,4 Rh uyumsuzluğu Yok 60 85,7 Var 10 14,3 Risk faktörü Yok 67 95,7 Var 3 4,3
33
Yenidoğanların hiperbilirubinemi ile ilgili özelliklerinin dağılımı incelendiğinde
doğum kilosu 3161,57±514,14 g mevcut kilosu 3007,14±497,56 g olarak saptanmıştır.
Doğum şekli incelendiğinde %55,7’sinin normal doğumla dünyaya geldiği
belirlenmiştir.
Yenidoğanların %68,6’ınınn anne sütü ve takviye mama ile beslendiği, %7,1’inin
ise intravenöz yolla beslendiği görülmektedir.
Bebeklerin %94,3’ünün kardeşlerinde sarılık öyküsü yoktur. Bebek kan grupları
incelendiğinde %40’ı A grubundan, %90’ı Rh pozitiftir. Annelerin %51,4’ünün kan grubu
0 olarak saptanırken %12,9’u Rh negatiftir. Yenidoğanların 31,4’ünde ABO
uyumsuzluğu, %14,3’ünde Rh uyumsuzluğu olduğu, %95,7’sinin indirekt
hiperbilirubinemi için risk faktörü taşımadığı belirlenmiştir (Tablo 4.2).
4.2 Bilirubinin Ölçümünde Total Serum Bilirubin ile Transkutan ve BiliCam Yöntemlerinin Karşılaştırılması Tablo 4.3 Yenidoğanların fototerapi öncesi ve sonrası bilirubin değerleri dağılımı (N=70)
FT öncesi
Ortalama±SD
Alt-Üst
FT sonrası
Ortalama±SD
Alt-Üst
TSB (mg/dl) 17,35±4,86 5,94-33 9,16±3,21 4,19-22,68
TcB (mg/dl) 15,37±3,75 6,4-22 7,35±2,75 1,7-14,2
BCB (mg/dl) 14,14±1,75 9,6-16,9 8,57±2,53 3,7-14,1
FT=Fototerapi, TSB=Total serum bilirubin, TcB=Transkutan bilirubin, BCB=Bilicam bilirubin, SD= Standart sapma
Yenidoğanların FT öncesi ve sonrası TSB, TcB ve BCB değerleri dağılımı Tablo
4.3’te gösterilmiştir. FT öncesi yenidoğanların TSB değerleri ortalaması 17,35±4,86, TcB
değerleri ortalaması 15,37±3,75, BCB değerleri ortalaması 14,14±1,75 iken FT sonrası
TSB değerleri ortalaması 9,16±3,21, TcB değerleri ortalaması 7,35±2,75, BCB değerleri
ortalaması 8,57±2,53 olarak bulunmuştur (Tablo 4.3).
34
Tablo 4.4 Yenidoğanların fototerapi öncesi ve sonrası total serum bilirubin ölçümü ile
transkutan bilirubin ölçümü arasındaki ilişkinin karşılaştırılması (N=70)
r P
Fototerapi öncesi ,765** ,000
Fototerapi sonrası ,610** ,000
**Korelasyon 0.01 düzeyinde anlamlıdır.
Fototerapi öncesi total serum bilirubin değerleri ile transkutan bilirubin değerleri
arasında istatistiksel olarak anlamlı pozitif yönde ve kuvvetli düzeyde ilişki saptanmıştır
(p<0.01).
Fototerapi sonrası total serum bilirubin değerleri ile transkutan bilirubin değerleri
arasında istatistiksel olarak anlamlı pozitif yönde ve orta düzeyde ilişki saptanmıştır
(p<0.01) (Tablo4.4).
Tablo 4.5 Yenidoğanların fototerapi öncesi ve sonrası total serum bilirubin ölçümü ile
bilicam ölçümü arasındaki ilişkinin karşılaştırılması (N=70)
r P
Fototerapi öncesi ,572** ,000
Fototerapi sonrası ,283* ,017
**Korelasyon 0.01 düzeyinde anlamlıdır. *Korelasyon 0.05 düzeyinde önemlidir.
Fototerapi öncesi total serum bilirubin değerleri ile bilicam değerleri arasında
istatistiksel olarak anlamlı pozitif yönde ve orta düzeyde ilişki saptanmıştır (p<0.01).
Fototerapi sonrası total serum bilirubin değerleri ile bilicam değerleri arasında
istatistiksel olarak anlamlı pozitif yönde ve zayıf düzeyde ilişki saptanmıştır (p<0.05)
(Tablo4.5).
35
5.TARTIŞMA
Bu bölümde çalışma bulguları literatür bilgileri doğrultusunda tartışılmıştır.
5.1 Yenidoğanların Hiperbilirubinemi ile İlgili Özelliklerinin İncelenmesi
Çalışmamızda yenidoğanların hiperbilirubinemi ile ilgili özelliklerinden beslenme
şekli incelendiğinde yenidoğanların %68’inin anne sütünün yanında yenidoğan yoğun
bakım ünitesinde takviye mama ile beslendiği saptanmıştır (Tablo 4.2). Literatürde
yenidoğanın yetersiz beslenmesinin İHB’nin risk faktörleri olduğunu gösteren çalışmalar
bulunmaktadır (Salas vd 2009; Bolat vd 2010; Huang vd 2012; Chang vd 2012). Bizim
çalışmamızda da görüldüğü gibi yeterli beslenememe İHB’nin risk faktörleri arasında
büyük bir oranı oluşturmaktadır.
Çalışmamızda yenidoğanların hiperbilirubinemi ile ilgili özelliklerinden annelerin
kan grubu ve Rh özellikleri incelendiğinde 0 grubu anne oranı %51,4 iken Rh (-) annelerin
oranı %12,9 olarak bulunmuştur (Tablo 4.2). Çalışma kapsamındaki yenidoğanların
%31,4’ünde ABO, %14,3’ünde Rh uyumsuzluğu olduğu belirlenmiştir (Tablo 4.2). ABO
ve Rh uyuşmazlığı İHB’nin risk faktörleri arasında yer almaktadır (Altıkat ve Kuru 2012;
Takçı vd 2014; Singh vd 2016). Çalışma bulgularımız literatür bulguları ile benzerlik
göstermektedir.
36
5.2 Bilirubinin Ölçümünde Total Serum Bilirubin ile Transkutan ve BiliCam Yöntemlerinin Karşılaştırılması 5.2.1 Yenidoğanların fototerapi öncesi ve sonrası bilirubin değerlerinin incelenmesi
Çalışmamızda FT öncesi ölçümlerde maksimum ölçüm değerlerini
incelediğimizde TSB:33 mg/dl, TcB:22 mg/dl ve BCB:16,9 mg/dl olarak saptanmıştır.
Çalışmamızda FT sonrası maksimum ölçüm değerlerini incelediğimizde TSB:22.68
mg/dl, TcB:14.2 mg/dl ve BCB:14,1 mg/dl olarak saptanmıştır (Tablo 4.3).
Taylor vd (2017) çalışmalarında BCB için 13mg /dl kesme değer
kullanılabileceğini saptamıştır. Ercan ve Özgün (2018) çalışmalarında 222 µmol / L'lik
(12.98 mg/dl) bir TcB kesme değeri kullanımını önermektedir. Chokemungmeepisarn vd
(2018) çalışmalarında kesme değeri olarak TcB +3 mg / dL uygulanmasını önermiştir.
Hulzebos vd (2019) ise çalışmalarında kesme değerini TcB + 50 μmol / L (2.92 mg/dl)
olarak belirtmişlerdir.
Çalışma bulgularımız literatür ile uyumludur. BCB ve TcB ölçümleri yüksek
bilirubin değerlerinde güvenilir sonuç vermemiştir.
5.2.2 Yenidoğanların fototerapi öncesi ve sonrası total serum bilirubin ölçümü ile transkutan bilirubin ölçümü arasındaki ilişkinin incelenmesi
Çalışma bulguları FT öncesi TSB ölçüm değerleri ile TcB ölçüm değerleri
arasında kuvvetli düzeyde bir ilişki olduğunu, FT sonrası ise ölçüm değerleri arasında
orta düzeyde ilişki olduğunu göstermektedir (Tablo 4.4).
Castro vd (2019) çalışmalarında fototerapiye maruz kalmayan bölgelerde TSB ve
TcB arasında nispeten güçlü bir korelasyon saptamışlardır. Ancak güvenilirliğinin
fototerapinin süresine ilişkin klinik kararların yönlendirilmesinde kullanılmasını
önermemektedirler.
Bilirubin ölçüm yöntemlerinin güvenilirliğini inceleyen çalışmalarda TcB'nin
fototerapi sonrası yamalı cilt (FT öncesi ölçüm yapılacak bölgenin FT ışığını geçirmeyen
bir maddeyle kapatılması) üzerinde ölçümü güvenilir olarak bulunmuştur (Pendse vd
2017; Alsaedi 2018; Bhargava vd 2018; Costa-Posada vd 2019).
Hulzebos vd (2019) çalışmalarında 32 haftalık veya daha az gebelik yaşı olan
prematüre bebeklerde kapalı kalça kemiği üzerinde bilirubin ölçümü yapmıştır.
37
Çalışmada TcB+ 50 μmol / L (2.92 mg/dl) kesme seviyesi kullanarak TSB ölçüm
gereksiminde %40 lık bir azalma sağlandığı belirtilmiştir.
Bizim çalışmamızda bilirubin ölçümü FT sonrası kapalı kalça kemiği üzerinden
yani bebek bezinin altından yapılmıştır. Bu sonucun, bebeğin hareketli oluşundan
kaynaklı ölçüm alanını FT ışığından korumanın tam olarak sağlanmasının zorluğundan
dolayı oluştuğu düşünülmektedir.
5.2.3 Yenidoğanların fototerapi öncesi ve sonrası total serum bilirubin ölçümü ile bilicam ölçümü arasındaki ilişkinin incelenmesi
Çalışma bulgularına göre FT öncesi TSB ölçüm değerleri ile BCB ölçüm değerleri
arasında orta düzeyde korelasyon saptanmıştır. FT sonrası ise zayıf düzeyde korelasyon
saptanmıştır (Tablo 4.5).
Taylor vd (2017) çalışmalarında FT öncesi BCB için 13mg /dl kesme değer
kullanılabileceğini saptamıştır. Bilindiği kadarıyla BCB ölçümününe FT etkisinin
incelendiği bir çalışma yapılmamıştır.
Bizim çalışmamızda bilirubin ölçümü FT sonrası kapalı kalça kemiği üzerinden
yani bebek bezinin altından yapılmıştır. Bu sonucun, bebeğin hareketli oluşundan
kaynaklı ölçüm alanını FT ışığından korumanın tam olarak sağlanmasının zorluğundan
ve ölçüm yapılan bölgeden kaynaklı renk kalibrasyon kartının sabitlenmesindeki
zorluktan dolayı oluştuğu düşünülmektedir.
38
6. SONUÇLAR
Total serum bilirubin ile transkutan ve bilicam yöntemlerinin karşılaştırılarak hangi
yöntemin hangi durumda daha avantajlı olduğunu tespit ederek çeşitli durumlarda en
kolay şekilde uygun ölçme yöntemi kullanılarak İHB komplikasyonlarını ve invaziv
işlemin yenidoğan üzerindeki etkilerini azaltarak İHB’yi erken dönemlerde tespit etmek
gereklidir. Bu nedenle bu çalışma yenidoğan hiperbilirubinemisi ölçümünde referans
yöntem olarak total serum bilirubin ile transkutan ve bilicam yöntemlerini karşılaştırmak
amacıyla yapılan çalışmanın sonuçları aşağıdaki gibidir:
• FT öncesi TSB ölçümü değerleri ile TcB ölçümü değerleri arasında
anlamlı pozitif yönde kuvvetli düzeyde ilişki saptanmıştır. FT sonrası ise
ilişkinin gücü orta düzeyde saptanmıştır.
• FT öncesi TSB ölçümü değerleri ile BCB ölçümü değerleri arasında
anlamlı pozitif yönde orta düzeyde ilişki saptanmıştır. FT sonrası ise ilişki
zayıf düzeyde saptanmıştır.
Araştırmada bu sonuçlar doğrultusunda aşağıdaki önerilerde bulunulmuştur:
• Çalışma TSB referans yöntem olarak alındığında TcB ve BCB ölçüm
yöntemlerinin İHB’yi tespit etmek için tarama amacıyla kullanılabileceğini
göstermektedir.
• Transkutan cihazının maliyeti ve ulaşılabilirliği açısından yenidoğan yoğun
bakımda veya çocuk hastalıkları polikliniğinde kullanımı TSB için kan örneği
alımını bu alanlarda azaltabilir.
• Bilicam yöntemi erişilebilirliği ve kullanım kolaylığı yönünden ebeveynlerin
kolaylıkla kullanabileceği bir yöntemdir. BCB yönteminin aktif kullanımı İHB’yi
erken dönemde tespit edebilir.
• FT sonrası TcB ve BCB ölçümünde ölçüm alınan bölgenin FT ışığından
korunması klinik çalışanlar için BCB ve TcB ölçüm değerinin güvenilirliğini
artırabilir.
39
7.KAYNAKLAR Agrawal G, Garg K, Sitaraman S, Sarna A. Comparison of diagnostic accuracy of different sites for transcutaneous bilirubin measurement in early preterm ınfants. The Indian Journal of Pediatrics 2019; 86(1):32–37. Akbulut H. D vitamininin yenidoğan hiperbilirubinemisi üzerine etkisi. Tıpta uzmanlık tezi, Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi, Konya,2016. Akman Ü, Arıkan Ü, Bülgen H, Kala S, Özek E. Transcutaneous measurement of bilirubin byıcterometer during phototherapy on a bilibed. Turk J Med Sci 2002;32: 165-168. Alsaedi SA. Transcutaneous bilirubin measurements can be used to measure bilirubin levels during phototherapy. International Journal of Pediatrics 2018;5. Altıkat S, Kuru Hİ. Kütahya yöresinde yenidoğanlarda Rh ve AB0 uyuşmazlıklarının, ilk 24 saat içinde total bilirubin düzeylerine etkisinin araştırılması. DPÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2012; 27. Altuntaş N, Taşçı Çelebi D, Koçak M, Nesibe Andıran N. Yenidoğan bebeklerde direkt coombs testi taraması ve pozitifliğinin morbidite üzerine etkisi; tek merkez deneyimi. Pamukkale Tıp Dergisi 2015;8(1):39-44. Amerikan Pediatri Akademisi, clinical practice guideline, subcommittee on hyperbilirubinemia, management of hyperbilirubinemia in the newborn infant 35 or more weeks of gestation. Pedıatrıcs 2004; 1:114-297. Arman D, Topcuoğlu S, Gürsoy T, Ovalı F, Karatekin G. The accuracy of transcutaneous bilirubinometry in preterm infants. Journal of Perinatology 2019. Aydın M, Hardalaç F, Ural B, Karap S. Neonatal jaundice detection system. J Med Syst 2016; 40:166. Belousova T, Tong Y, Bai Y, Klein K, Tint H, Castillo B. Utilization of therapeutic plasma Exchange for hyperbilirubinemia in a premature newborn on extracorporeal membrane oxygenation. J Clin Apher 2019;1–8. Bhargava V, Tawfik D, Niebuhr B, Jain SK. Transcutaneous bilirubin estimation in extremely low birth weight infants receiving phototherapy: a prospective observational study. BMC Pediatrics 2018; 18:227. Bhutani VK, Jeffrey Maisels M, Schutzman DL, Castillo Cuadrado ME, Aby JL, Bogen DL, Christensen RD, Watchko JF, Wong RJ, Stevenson DK. Identification of risk for neonatal haemolysis. Acta Pædiatrica 2018; ISSN 0803-5253. Bindler RC, Ball JW.” Bilirubin”, Çocuk hemşireliği klinik uygulama becerileri kitabı,5.basım, Şahiner NC, Açıkgöz A, Demirgöz Bal M, Nobel Yayıncılık, Ankara,2014,19-21.
40
Bolat F, Uslu S, Bülbül A, Cömert S, Can E, Nuhoğlu A. Yenidoğan ünitemizde indirekt hiperbilirubinemi tanısı ile yatırılan term yenidoğan bebeklerin değerlendirilmesi. Çocuk Dergisi 2010;10(2):69-74. Cairo SB, Osak AH, Berkelhamer SK, McLaughlin C, Rothstein DH. Direct hyperbilirubinemia in newborns with gastroschisis. Pediatric Surgery International 2018. Casnocha Lucanova L, Matasova K , Zibolen M, Krcho P. Fototerapiden sonra yenidoğanlarda transkutan bilirubin ölçümünün doğruluğu. J Perinatol 2016; 36 (10): 858-61. Castro A, Zozaya C, Cuesta T, González M, Villar G, Alcaraz A. Usefulness of transcutaneous bilirubin assessment measured in non-photo-exposed skin to guide the length of phototherapy: an observational study. J. Perinat. Med. 2019. Chang PF, Lin YC, Liu K, Yeh SJ, Ni YH. Risk of hyperbilirubinemia in breast-fed ınfants. J Pediatr 2011; 159:561-565. Chang RJ, Chou HC, Chang YH, Chen MH, Chen CY, Hsieh WS, Tsao PN. Weight loss percentage prediction of subsequent neonatal hyperbilirubinemia in exclusively breastfed neonates. Pediatrics and Neonatology 2012; 53: 41-44. Chimhini GLT, Chimhuya S, Chikwasha V. Evaluation of transcutaneous bilirubinometer (draeger JM 103) use in zimbabwean newborn babies. Maternal Health, Neonatology, and Perinatology 2018;4:1. Chokemungmeepisarn P, Tantiprabha W, Kosarat S, Manopunya S. Accuracy of the Bilicare transcutaneous bilirubinometer as the predischarge screening tool for significant hyperbilirubinemia in healthy term and late preterm neonates. The Journal of Maternal-Fetal & Neonatal Medicine 2018. Corujo-Santana C, Falcón-González JC, Borkoski-Barreiro SA, Pérez-Plasencia D, Ramos-Macías A. The relationship between neonatal hyperbilirubinemia and sensorineural hearing loss. Acta Otorrinolaringol Esp. 2015;66(6):326-331. Costa-Posada U, Concheiro-Guisán A, Táboas- Ledo MF, González-Colmenero E, González-Durán ML, Suarez-Albo M, Fernández-Feijoo CD, Pumarada-Prieto M, Martínez-Reglero C, Fernández-Lorenzo JR. Accuracy of transcutaneous bilirubin on covered skin in preterm and term newborns receiving phototherapy using a JM-105 bilirubinometer. Journal of Perinatology 2019. Çavuşoğlu H. Çocuk sağlığı hemşireliği, cilt 2, Sistem Ofset Basımevi, Ankara,2013,34-84. Çavuşoğlu H.” Yenidoğanda hiperbilirubinemi”, Çocuk sağlığı hemşireliği, cilt 1, Sistem Ofset Basımevi, Ankara,2013,237-244. Çınar V. Yenidoğanlara yapılan silme banyonun bilirubin düzeyine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Erzurum,2014. Çoban A, Türkmen M, Gürsoy T. Yenidoğan sarılıklarında yaklaşım, izlem ve tedavi rehberi 2014. Türk Neonataloji Derneği. Çöl Araz N. Uzamış sarılığı olan yenidoğanlarda konjenital hipotroidi sıklığı. Gaziantep Tıp Dergisi 2009;15(1):28-30.
41
Dani C. Risk of bind and kernicterus in late preterm. Talia’n Journal of Pediatrics 2014; 40(2): 11. Deng X, McLaren M. Using 24-hour weight as reference for weight loss calculation reduces supplementation and promotes exclusive breastfeeding in infants born by cesarean section. Clinical Research 2018;13(2). Drummond GS, Kappas A. Chemoprevention of severe neonatal hyperbilirubinemia. Semin Perinatol 2004; 28:365-368. Emokpae AA, Mabogunje CA, Imam ZO, Olusanya BO. Heliotherapy for neonatal hyperbilirubinemia in southwest, nigeria: a baseline pre-intervention study. Plos one 2016;22. Ercan Ş, Özgün G. The accuracy of transcutaneous bilirubinometer measurements to identify the hyperbilirubinemia in outpatient newborn population. Clinical Biochemistry 2018. Erk MD, Dam-Vervloet AJ, Boer FA, Boomsma MF, Straaten H, Bosschaart N. How skin anatomy influences transcutaneous bilirubin determinations: an in vitro evaluation. Pediatric Research 2019. Gholitabar M, Guire H, Rennie J, Manning D, Lai R. Clofibrate in combination with phototherapy for unconjugated neonatal hyperbilirubinaemia (review). Cochrane Database of Systematic Reviews 2012;12. Gözen D, Yılmaz ÖE, Dur Ş, Çağlayan S, Taştekin A. Transcutaneous bilirubin levels of newborn infants performed abdominal massage: A randomized controlled trial. J Spec Pediatr Nurs. 2019; e12237. Halder A, Banerjee M, Singh S, Adhikari A, Sarkar PK, Bhattacharya AM, Chakrabarti P, Bhattacharyya D, Mallick AK, Pal SK. A novel whole spectrum-based non-invasive screeningdevice for neonatal hyperbilirubinemia. Journal of Biomedical and Health Informatics 2018. Hansen R, Gibson S, Alves ED, Goddard M, MacLaren A, Karcher AM, Berry S, Collie-Duguid ESR, El-Omar E, Munro M, Hold GL. Adaptive response of neonatal sepsis-derived Group B Streptococcus to bilirubin. Scientific Reports 2018; 8:6470. Honar N, Saadi EG, Saki F, Pishva N, Shakibazad N, Teshnizi SH. Effect of ursodeoxycholic acid on indirect hyperbilirubinemia in neonates treated with phototherapy. JPGN 2016;62: 97–100. Huang HC, Yang HI, Chang YH, Chang RJ, Chen MH, C. Chen CY, Chou HC, Hsieh WS, Tsao PN. Model to predict hyperbilirubinemia in healthy term and near-term newborns with exclusive breast feeding. Pediatrics and Neonatology 2012; 53: 354-358. Hudson JA, Charron E, Maple B, Krom M, Heavner-Sullivan SF, Mayo RM, Dickes L, Rennert L. Baby-friendly hospital initiative is associated with lower rates of neonatal hyperbilirubinemia. Breastfeeding medicine 2020;15(3). HulzebosI CV, Vader-van Imhoff DE, Bos AF, Dijk PH. Should transcutaneous bilirubin be measured in preterm infants receiving phototherapy? The relationship between transcutaneous and total serum bilirubin in preterm infants with and without phototherapy. Plos One 2019;14(6): 1-13.
42
Jahanjoo F, Farshbaf-Khalili A, Shakouri SK, Dolatkhah N. Maternal and Neonatal Metabolic Outcomes of Vitamin D Supplementation in Gestational Diabetes Mellitus: A Systematic Review and Meta-Analysis. Karger AG, Basel 2018;73:145–159. Jeffrey Maisels M, Bhutani VK, Bogen D, Newman TB, Stark AR, Watchko JF. Hyperbilirubinemia in the newborn infant 35 weeks’ gestation: an update with clarifications. Pediatrics 2009; 4:124. Kanmaz HG, Okur N, Dilli D, Yeşilyurt A, Oğuz ŞS. The effect of phototherapy on sister chromatid exchange with different light density in newborn hyperbilirubinemia. Turk Pediatri Ars 2017; 52: 202-207. Kaplan M, Merlo P, Regev R. Israel guidelines for the management of neonatal hyperbilirubinemia and prevention of kernicterus. Journal of Perinatology 2008; 28: 389–397.
Karabulut B, Surmeli M, Bozdağ Ş, Deveci İ, Doğan R, Oysu Ç. Effect of hyperbilirubinemia on medial olivocochlear system in newborns. J Int Adv Otol 2019; 15(2): 272-276. Katar S, Öztürkmen Akay H, Taşkesen M, Devecioğlu C. Clinical and cranial magnetic resonanceimaging (mrı) findings of 21 patients with serious hyperbilirubinemia. J Child Neurol 2008; 23:415-417. Khairy MA, Abuelhamd WA, Elhawary IM, Mahmoud Nabayel AS. Early predictors of neonatal hyperbilirubinemia in full term newborn. Pediatrics and Neonatology 2018; 20:1-6. Korkmaz B, Şan İ, Kar M, İynen İ. Evaluation of hearing loss in patients with neonatal unconjugated hyperbilirubinemia. J Med Updates 2013;3(2):45-50. Korkmaz G, Esenay FI. Effects of massage therapy on indirect hyperbilirubinemia in newborns who receive phototherapy. Jognn 2019;49(1):91-100. Koziol LF, Budding DE, Chidekel D. Hyperbilirubinemia: subcortical mechanisms of cognitive and behavioral dysfunction. Pediatric Neurology 2013;48 :3-13. Kumar P, Chawla D, Deorari A. Light-emitting diode phototherapy for unconjugated hyperbilirubinaemia in neonates (review). Cochrane Database of Systematic Reviews 2011;12. Kumra T, Weaver SJ, Prather K, Garnepudi L, Bartlett EL, Crocetti M. Correlation of transcutaneous and serum bilirubin measurements in the outpatient setting. Clinical Pediatrics 2017;1-4. Kuter N, Aysit Altuncu N, Ozturk G, Ozek E. The neuroprotective effects of hypothermia on bilirubin-induced neurotoxicity in vitro. Neonatology 2018; 113:360–365. Kuzniewicz MW, Wickremasinghe AC, Newman TB. Invited commentary: does neonatal hyperbilirubinemia cause asthma? American Journal of Epidemiology. 2013. Le LT, Partridge JC, Tran BH, Le VT, Duong TK, Nguyen HT, Newman TB. Care practices and traditional beliefs related to neonatal jaundice in northern vietnam: a population-based, cross-sectional descriptive study. BMC Pediatrics 2014; 14:264.
43
Lee A, Folger LV, Rahman M, Ahmed S, Bably NN, Schaeffer L, Whelan R, Panchal P, Rahman S, Roy AD, Baqui AH. A novel icterometer for hyperbilirubinemia screening in low-resource settings. Pediatrics 2019;143(5): e20182039. Lin CH, Yang HC, Cheng CS, Yen CE. Effects of infant massage on jaundiced neonates undergoing phototherapy. Italian Journal of Pediatrics 2015; 41:94. Madendag IC, Sahin ME. The effects of antenatal corticosteroid exposure on the rate of hyperbilirubinemia in term newborns. Pak J Med Sci. 2019;35(6):1582-1586. Maimburga RD, Olsend J, Sunda Y. Neonatal hyperbilirubinemia and the risk of febrile seizures andchildhood epilepsy. Epilepsy Research 2016; 124 :67–72. Mandelbrot L, Mazy F, Floch-Tudal C, Franc¸oise Meier F, Azria E, Crenn-Hebert C, Treluyer JM, Herinomenzanahary E, Ferreira C, Peytavin G. Atazanavir in pregnancy: impact on neonatal hyperbilirubinemia. European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology 2011;157: 18–21. McClean S, Baerg K, Smith-Fehr J, Szafron M. Cost savings with transcutaneous screening versus total serum bilirubin measurement for newborn jaundice in hospital and community settings: a cost-minimization analysis. CMAJ Open 2018; 6(3): E289. Mesquita M, Casartelli M. Neonatal hyperbilirubinemia, acute bilirubin encephalopathy and kernicterus: the continuum is still valid in the 21st century. Pediatr. (Asunción) 2017; 44:2. Mills JF, Tudehope D. Fibreoptic phototherapy for neonatal jaundice (review). Cochrane Database of Systematic Reviews 2001;1. Mincey H, Gonzaba G. End tidal carbon monoxide: a new method to detect hyperbilirubinemia in newborns. Research Corner 2007; 7:7. Mohammed AE, Behiry EG, El-Sadek AE, Abdulghany WE, Mahmoud DM, Elkholy AA. Case-controlled study on indirect hyperbilirubinemia in exclusivel breast fed neonates and mutations of the bilirubin uridine diphosphate-glucuronyl transferase gene 1a1. Annals of Medicine and Surgery 2017;13: 6-12. Munkholm SB, Krøgholt T, Ebbesen F, Szecsi PB, Kristensen SR. The smartphone camera as a potential method for transcutaneous bilirubin measurement. Plos ONE 2018;13(6): e0197938. Oliveira Melo NSF, Silva, RGVC, Lima AAS. Green teeth resulting from neonatal hyperbilirubinemia: report of a case. Pediatriapolska 2015; 90:155-160. Onyango AB, Suresh G, Were F. Cochrane Database of Systematic Reviews 2009; 4. Özdoğan EB, Mutlu M, Arslansoyu Camlar S, Bayramoğlu G, Kader S, Aslan Y. Urinary tract infections in neonates with unexplained pathological indirect hyperbilirubinemia: prevalence and significance. Pediatrics and Neonatology 2017; 20:1-5. Pendse A, Jasanı B, Nanavatı R, Kabra N. Comparison of transcutaneous bilirubin measurement with total serum bilirubin levels in preterm neonates receiving phototherapy. Indian Pediatrics 2017; 15:54.
44
Qian Y, Lu Q, Shao H, Ying X, Huang W, Hua Y. Timing of umbilical cord clamping and neonatal jaundice in singleton term pregnancy. Early Human Development 2020;142: 104948. Rohsiswatmo R, Oswari H, Amandito R, Sjakti HA, Windiastuti E, Roeslani RD, Barchia I. Agreement test of transcutaneous bilirubin and bilistick with serum bilirubin in preterm infants receiving phototherapy. BMC Pediatrics 2018; 18:315. Salas AA, Salazar J, Burgoa CV, De-Villegas CA, Quevedo V, Soliz A. Significant weight loss in breastfed term infants readmitted for hyperbilirubinemia. BMC Pediatrics 2009; 9:82. Schutzman DL, Gatien E, Ajayi S, Wong RJ. Heme oxygenase-1 genetic variants and the conundrum of hyperbilirubinemia in African-American newborns. Journal of Perinatology 2018. Seyedi R, Mirghafourvand M, Tabrizi, SO. The effect of the use of oxytocin in labor on neonatal jaundice: a systematic review and meta-analysis. A Systematic Review and Meta-Analysis. Int J Pediatr 2017; 5(12): 6541-53. Shabuj MH, Hossain J, Dey S. Accuracy of transcutaneous bilirubinometry in the preterm infants: a comprehensive meta –analysis. The Journal of Maternal-Fetal & Neonatal Medicine 2017; 10:21. Singh SK, Singh SN, Kumar M, Tripathi S, Bhriguvanshi A, Chandra T, Kumar A. Etiology and clinical profile of neonates with pathological unconjugated hyperbilirubinemia with special reference to Rhesus (Rh) D, C, and E incompatibilities: A tertiary care center experience. Clinical Epidemiolojy and global healt 2016; 4:95-100. Soni A, Kanaujia SK, Kaushik S. Brainstem evoked response audiometry (BERA) in neonates with hyperbillirubinemia. Indian J Otolaryngol Head Neck Surg 2016; 68(3):334–338. Springer S, Soll R. High vs. low dose conventional phototherapy for neonatal jaundice (protocol). Cochrane database of systematic reviews 2001; 4. Suresh G, Martin CL, Soll R. Metalloporphyrins for treatment of unconjugated hyperbilirubinemia in neonates (review). Cochrane database of systematic reviews 2003;1. Şimşek MF, Ergüven M, Göçmen A. Yenidoğan sarılıklarında transkutan bilirubin ölçümü ile total serum bilirubin ölçümü arasındaki korelasyonun araştırılması. Uzmanlık tezi, İstanbul, 2009. Takçı Ş, Anuk İnce D, Hendekçi A, Eren N. ABO uygunsuzluğuna bağlı neonatal hiperbilirubinemi. J Turgut Ozal Med Cent 2014;21(4):251-253. Tantiprabha W, Tiyaprasertkul W. Transcutaneous bilirubin nomogram for the first 144 hours in thai neonates. The Journal of Maternal-Fetal &Neonatal Medicine 2018. Taylor JA, Stout JW, Greef L, Goel M, Patel S, Chung EK, Koduri A, McMahon S, Dickerson J, Simpson EA, Larson EC. Use of a smartphone app to assess neonatal jaundice. Pediatrics 2017;140(3): e20170312.
45
Thukral A, Deorari A, Chawla D. Periodic change of body position under phototherapy in term and late preterm neonates with hyperbilirubinemia (protocol). Cochrane Database of Systematic Reviews 2015;12. Tiker F, Gülcan H, Kilicdag H, Tarcan A, Gurakan B. Extreme hyperbilirubinemia in newborn infants. Clin Pediatr 2006; 45:257-261. Uhrikova Z, Zibolen M, Javorka K, Chladekova L, Michal Javorka M. Hyperbilirubinemia and phototherapy in newborns: Effects on cardiac autonomic control. Early Human Development 2015;91: 351–356. Uslu S, Bülbül A, Bolat F, Baş EK, Nuhoğlu A. Annelere verilen yenidoğan sarılığı ve emzirme egitimi ile erken yenidoğan poliklinik takibinin sarılık nedeniyle hastaneye yatış üzerine etkisi. Nobel Medicus 2012;23(8):2. WEB_1.Denizli Devlet Hastanesi internet sitesi. https://denizlidh.saglik.gov.tr/, (Güncelleme Tarihi: 27/03/2018, alındığı tarih:09/12/2020). WEB_2.Biliscan.https://www.google.com/search?q=biliscan&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwjYp_y437nuAhWuz4UKHT6KBhsQ_AUoAnoECAYQBA&biw=1366&bih=625#imgrc=evrZlLyTRTNbzM Weng YH, Cheng SW, Yang CY, Ya-Wen, Chiu YW. Risk assessment of prolonged jaundice in infants at one month of age: A prospective cohort study. Scientific reports 2018; 8:14824. Yang ST, Liu FC, Chen HL. Comparison of transcutaneous and serum bilirubin before, under, and after phototherapy in term and late-preterm infants. Kaohsiung J Med Sci. 2019;1–10. Yiğit Ş, Ecevit A, Köroğlu ÖA. Yenidoğan döneminde ağrı ve tedavisi rehberi 2016. Türk Neonatoloji Derneği Zanardo V, Luca F, Simbi AK, Parotto M, Guerrini P, Straface G. Umbilical cord blood acid-base analysis and the development of significant hyperbilirubinemia in near-term and term newborns: a cohort study. Italian Journal of Pediatrics 2017; 43:67. Zhang M, Wang L, Wang Y, Tang J. The influence of massage on neonatal hyperbilirubinemia: a meta-analysis of randomized controlled trials. The Journal of Maternal-Fetal & Neonatal Medicine 2018;32(18): 3109-3114.
46
8.ÖZGEÇMİŞ
Denizli /Acıpayam ilçesinin Olukbaşı köyünde 1988 yılında doğdu. İlköğretim ve
ortaöğretimi Olukbaşı’nda ve lise eğitimini Acıpayam Lisesi’nden tamamladı. Atatürk
Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü’nden 2014 yılında mezun oldu.
Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Hastanesi’nin Çocuk Yoğun Bakım
Bölümü’nde 2015 yılında hemşireliğe başladı. Denizli Devlet Hastanesi Yenidoğan
Yoğun Bakım Bölümü’nde 2017’de hemşire olarak çalışmaya başladı ve halen devam
etmektedir.
Pamukkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Çocuk Sağlığı Hemşireliği
alanında 2017’de yüksek lisans eğitimine başladı ve halen devam etmektedir. Evli ve bir
çocuk annesidir.
9. EKLER EK 1: YENİDOĞANLARI TANIMLAYICI BİLGİ FORMU
YAŞ
CİNSİYET E K
DOĞUM KİLOSU
MEVCUT KİLOSU
DOĞUM ŞEKLİ NORMAL SEZARYEN
BESLENME ŞEKLİ
ORAL
NG/OG
IV
ANNE SÜTÜ
A. SÜTÜ +MAMA
MAMA
SARILIKLI KARDEŞ ÖYKÜSÜ VAR YOK
BEBEK KAN GRUBU ARh+ BRh+ 0Rh+ ABRh+ ARh- BRh- 0Rh- ABRh-
ANNE KAN GRUBU ARh+ BRh+ 0Rh+ ABRh+ ARh- BRh- 0Rh- ABRh-
RİS
K FA
KTÖ
RLE
Rİ:
İzoimmün hemolitik hastalık G6PD eksikliği Asfiksi Ciddi laterji Isı dengesizliği HİPOTERMİ HİPERTERMİ
Sepsis Asidoz Serum albümin <3g/dl olması
EK 2: ÖLÇÜM SONUÇLARI KAYIT FORMU ÖLÇÜM ZAMANI TOTAL SERUM
BİLİRUBİN (mg/dl) TRANSKUTAN
(mg/dl) BİLİCAM (mg/dl)
FOTOTERAPİ BAŞLANMADAN
ÖNCE
FOTOTERAPİ BAŞLANDIKTAN
SONRA
EK 3: GİRİŞİMSEL OLMAYAN KLİNİK ARAŞTIRMALAR ETİK KURULU ONAY YAZISI
EK 4: BİLGİLENDİRİLMİŞ GÖNÜLLÜ OLUR BELGESİ
“Yenidoğan Hiperbilirubinemisinin Ölçümünde Total Serum Bilirubin ile Transkutan ve BiliCam Yöntemlerinin Karşılaştırılması” isimli bir çalışmada yer almak üzere davet edilmiş bulunmaktasınız. Bu çalışma, araştırma amaçlı olarak yapılmaktadır. Sizin de bu araştırmaya katılmanızı öneriyoruz. Çalışmaya katılım gönüllülük esasına dayalıdır. Çalışmaya katılma konusunda karar vermeden önce araştırmanın ne amaçla yapılmak istendiğini ve nasıl yapıldığını, sizinle ilgili bilgilerin nasıl kullanılacağını, çalışmanın neler içerdiğini bilmeniz önemlidir. Lütfen aşağıdaki bilgileri dikkatlice okuyun ve sorularınıza açık yanıtlar isteyin. Çalışma hakkında tam olarak bilgi sahibi olduktan sonra ve sorularınız cevaplandıktan sonra eğer katılmak isterseniz sizden bu formu imzalamanız istenecektir.
Çalışmaya toplam 70 yenidoğan katılacaktır. Yenidoğanların en az üçte ikisi yaşamın ilk haftasında klinik olarak indirekt hiperbilirubinemi (İHB) görülür. Çalışmalar hiperbilirubineminin çeşitli komplikasyonlarını göstermektedir. Bu nedenle hiperbilirubineminin hızla tanılanması ve tedaviye başlanması gereklidir. İHB tespiti için kullanılan merkezi laboratuvarlardaki bilirubin ölçümü genellikle altın standart olarak kabul edilir ancak venöz kan alınma ihtiyacı vardır ve yenidoğanda ağrılı olup yeterli kan alınması her zaman mümkün olmayabilir. Bu yüzden hiperbilirubinemiyi tespit etmek için güvenilir non-invaziv girişimlere ihtiyaç vardır. İHB tespitte üç yöntem (total serum bilirubin, transkutan ve bilicam) karşılaştırıldığı bilindiği kadarıyla yayına ulaşılmamıştır. Üç uygulamayı karşılaştırarak hangi yöntemin hangi durumda daha avantajlı olduğunu tespit ederek çeşitli durumlarda en kolay şekilde uygun ölçme yöntemi kullanılarak İHB komplikasyonlarını ve invaziv işlemin yenidoğan üzerindeki etkilerini azaltarak İHB’yi erken dönemlerde tespit etmek gereklidir. Bu nedenle bu çalışma yenidoğan hiperbilirubinemisinin ölçümünde total serum bilirubin ile transkutan ve bilicam yöntemlerinin karşılaştırılması amacıyla yürütülecektir. Bu çalışmada yer alıp almamak tamamen size bağlıdır. Eğer katılmaya karar verirseniz bu yazılı bilgilendirilmiş olur formu imzalamanız için size verilecektir. Şu anda bu formu imzalasanız bile istediğiniz herhangi bir zamanda bir neden göstermeksizin çalışmayı bırakmakta özgürsünüz. Eğer katılmak istemezseniz veya çalışmadan ayrılırsanız, doktorunuz tarafından size uygulanan tedavide herhangi bir değişiklik olmayacaktır. Çalışmanın herhangi bir aşamasında onayınızı çekmek hakkına da sahipsiniz.
Araştırma için bebeğinize yatışta alınan kanın hemen ardından bebeğin sternum/kapalı kalça kemiği üzerinden transkutan cihazıyla ölçüm alınacak ve bunun bebeğe zararı yoktur. İkinci olarak bilicam yöntemi bebeğin göğüs bölgesine/ kapalı kalça kemiği üzerine renkli kâğıt (renk kalibrasyon kartı) yerleştirip akıllı telefon ile fotoğrafı çekilecek ve zararı yoktur. Fototerapi sürecinde alınan kanların akabinde bu işlemler tekrarlanacak. Rutin uygulama dışında araştırma kapsamında kan alma işlemi yapılmayacaktır. Ölçümler ve bebeğin bazı bilgileri kayıt altına alınacak. Bu bilgiler gizli tutulacaktır. Araştırma için gerekli bilgiler analiz edilecek bu analiz sonucu işlemlerin yararı anlaşılacak ancak kişisel bilgiler açık edilmeyecek. Bu araştırma analitik niteliktedir. Bu çalışmada yer alarak İHB erken tanısı noninvaziv yöntemlerle de sağlanabileceği ve böylece diğer yenidoğanların daha az invaziv işleme maruz kalmasını sağlayabilirsiniz. Çalışmaya katılmak için sizden herhangi bir ücret alınmayacak ve size herhangi bir ücret ödenmeyecek. Araştırmacı tarafından bebeğime yapılacak işlemler bana ayrıntılı şekilde açıklandı. Yukarıdaki çalışmaya velisi olduğum ……………………………………………………(kızı/oğlu) katılmasına gönüllü olarak izin veriyorum. Katılımcının Velisi/Vasisi: Adı, Soyadı: Tel: İmza: Tarih: Adres:
EK 5: DENİZLİ İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ İZİN BELGESİ
