w tym numerze zapraszamy was na pierwszĄ część naszej serii magia rodzinnego kina. Dowiecie się, że niewiele brakowało, aby świat nie poznał myszki mickey i jak wyglĄDała praca na

planie alice comedies. nasza seria poprowaDzi was nie tylko przez świat filmów

Disneya. Dziś jeDnak zaczynamy oD niego. bo gDyby nie on, kino roDzinne byłoby...

no właśnie.

Mój sentyment do kultowych postaci Disneya przelewam na córkę. z dobrym efektem: dziś zafascynowanie mojej dwulatki myszką mickey jest ogromne.

o pielęgnację uczucia nie trudno - mickey jest dostępny wszędzie: jako bohater kre-skówek, maskotka, na plakatach, etykietkach jajek z niespodzianką. sam, lub ze swo-imi przyjaciółmi. w tym miesiącu mickey obchodzi 83 urodziny. 18 listopada 1928 roku miała miejsce premiera Parowca Willie, po której mickey stał się gwiazdą i ido-lem ameryki. jednak jego postać nie powstałaby bez kilku potknięć i (chwilowego) braku szczęściarysownika z kansas city - walta Disneya.

jeszcze w 1923 roku walt stworzył krótki, niemy obraz, oparty na alicji W kra-inie czarów. główną bohaterkę zagrała Virginia Davis. Disney zauważył ją w spocie reklamowym wyemitowanym w kinie. była odzwierciedleniem jego wyobrażenia o alicji. pięcioletnią, uroczą dziewczynkę z długimi jasnymi loczkami osadził wśród animowanych postaci, w totalnie bajkowym, narysowanym przez siebie świecie. film

wyobrażacie sobie świat bez Disnejowskiego filmu króleWna Śnieżka i Siedmiu kraSnoludków? ja nie. ale... gDy walt Disney

ogłosił na łamach tHe neW York times, że zamierza zekranizować baśń braci grimm Śnieżka, jego żona lillian

i brat roy próbowali wybić mu z głowy ten, szalony, pomysł. nie Dał się. i Dobrze.

trzy lata po zapowieDzi, w 1937 roku, pierwszy amerykański pełnometrażowy film animowany trafił na ekrany.

KAROLINA KARBOWNIK

hey ho 7

nie trafił na ekrany kin, jednak został dobrze przyjęty przez środowisko filmowe, m.in. przez dystrybutorów. jednym z nich była margaret j. win-kler, która zaproponowała Disneyowi stworzenie serii filmów o przygodach alicji (seria nosiła tytuł alice come-dies). problemy finansowe dotychcza-sowego producenta filmów Disneya zadecydowały o podjęciu współpracy z winkler. walt opuścił rodzinne kan-sas city i przeprowadził się do los an-geles, gdzie podpisując 16 październi-ka 1923 roku kontrakt z winkler, dał początek the walt Disney compa-ny - firmie, która już wkrótce miała zmienić rynek filmów rysunkowych, rodzinnych i rozpocząć nową erę w historii pop kultury.

margaret winkler, posiadająca nie-małe doświadczenie w przemyśle fil-mowym, kierowała pracą walta. uwa-żała, że w jego krótkich filmach jest za dużo jest treści. zaleciła poprawienie wielu wątków komediowych, zdjęć i sposobu animacji. kazała skrócić sce-ny kręcone na żywo na rzecz rysun-kowych. mimo wielu uwag, wierzyła w potencjał animatora. jej mąż prze-ciwnie. charlie mintz ujawni swoją niechęć do rysownika po kilku latach współpracy.

również za namową margaret, powstał drugi bohater filmów o ali-

cji - kot julius. w jego kwestii Disney nie był przekonany. idąc na kompro-mis zaproponował stworzenie postaci psa. ostatecznie wygrała jednak idea margaret, czyli kot. kot, który mógł stanowić dla niej odpowiedź w wie-loletnim sporze toczonym z poprzed-nim wspólnikiem, patem sullivanem, autorem przebojowego kota Feliks.

walt Disney z Virginią Davis oglądają animację kota juliusa (zdjęcie powyżej), Virginia Davis jako filmowa alicja (trzy zdjęcia na dole po le-wej) oraz wiele lat później trzymająca plakat jednej z części alice comedies. na sąsiedniej stronie bilet wstępu do kina na alice comedies (u góry), plakat z filmu alice’s day at sea z Virginią Davis

praca na planie miała nieformalny cha-rakter. gDy potrzebowaliśmy w filmie twarzy, brało się Dzieci z sĄsieDztwa.

w latach 1923 - 1927 powstało aż 56 odcinków alice comedies! Walt ściągnął z kansas city swoją alicję - Virginię Davis. wystąpiła w 13 pierw-szych odcinkach. po latach, na łamach the cagle Post Virginia opowiedziała o pracy na planie: To było bardzo nie-formalne. Zawsze wokół nas zbierało się wielu ludzi. mnóstwo dzieci i sąsia-dów przychodziło zobaczyć, co się dzie-je. Pojawili się nawet w filmie, np. w moim ulubionym odcinku ‚alice’s wild west Show’, gdzie tworzyli publiczność. nie istniało wówczas żadne zrzeszenie aktorów filmowych więc nie było gdzie się zgłaszać, jeśli potrzebowano twa-rzy. Brało się tego, kto był pod ręką.

rodzice Virginii nie przedłużyli jej kontraktu na kolejny rok zdjęć fil-mowych. aktorka spotka się jeszcze z Disneyem wiele lat później, użyczając głosu filmowym królewnie śnieżce i pinokiowi. odejście Davis pasowało do wizji charlesa mintza, który uwa-żał, iż dziewczynka jest zbyt wikto-riańska. według niego, bohaterka filmów o alicji powinna być nowo-czesną, jak na tamte lata, dziewczyną. takiej zażądał. w kolejnym odcinku alice comedies tytułową bohaterkę zagrała 4-letnia margie gay. następ--

ny nakręcono z Dawn o’Day, która w przyszłości zostanie zaangażowana do tytułowej roli w filmie ania z zie-lonego Wzgórza (po którym przyjmie pseudonim artystyczny Anne Shirley i zagra w ponad 40 filmach). po czym do ekipy wróciła margie, którą oglą-dać można w 31 odcinkach alice co-medies powstałych od 1925 do 1927 roku. margie była szatynką z prostymi włosami ledwie sięgającymi ramion. idealnie wpasowała się w trendy lat 20-tych. główna rola w ostatnich 10 odcinkach serii należała do lois har-dwick, przyszłej żony aktora Donalda Sutherlanda.

okazyjnie walt Disney wplatał w treść filmów motywy związane z rze-czywistymi wydarzeniami. alice’s egg Plants daje wrażenie, iż Disney uwa-żał działaczy komunistycznych za or-ganizatorów strajków robotniczych. z kolei inspiracją do stworzenia tajem-niczych postaci w alice’s mysterious mystery mógł być ku klux klan.

w świetle dzisiejszych dyskusji nad materiałami filmowymi kierowa-nymi do młodego odbiorcy, alice co-medies mogą budzić niepokój. alicja ciągle ucieka przed niebezpieczeń-

stwem, dzieci śmieją się z wypadku samochodowego złego bohatera. w jednym z odcinków mała alicja zosta-je porwana i przywiązana do drzewa w tartaku. cóż. świat bajkowy bywa okrutny, przecież i śnieżce zła królo-wa każe wyciąć serce...

fot.

Disn

ey a

rchi

ves /

arc

hiw

a pr

ywan

te

okrągłogłowy, z białą twarzą, wiel-kim nosem i miękkimi czarnymi usza-mi oswald Szczęśliwy królik stał się hi-tem. królika pokochano, a wytwórnia filmów universal zleciła Disneyowi prace nad kontynuacją serii. anima-tor postanowił zawalczyć o większe wynagrodzenie. z miejsca stał się przegranym, nie tylko nie otrzymując pieniędzy, ale dowiadując się również, że stracił prawa do postaci oswalda (wróciły do Disneya w 2006 roku). charles mintz i universal wykradli także waltowi prawie wszystkich pra-cowników. pozostali mu jedynie ub iwerks (który zresztą już wcześniej próbował przekonać Disneya, aby przerwał współpracę z mintzem) oraz les clark. a gdyby sprawy potoczyły się inaczej? gdyby Disney dostał te pieniądze i nadal pracował nad oswal-dem? odpowiedź? nie mielibyśmy dziś myszki mickey!

chcąc ratować to co zostało ze studia, Disney wraz z iwerksem i clarkiem postanowili stworzyć wła-sną postać. skrócili oswaldowi uszy i kilkoma ruchami zamienili go w mysz zwaną mortimerem. walt nadał mu osobowość, iwerks cechy fizyczne. Dlaczego imię nie spodobało się żonie walta? historii krąży wiele, jednak ostatecznie zaakceptowano propozy-cję lillian Disney, aby mysz nosiła imię Mickey.

mickey został bohaterem sześcio-minutowej, niemej kreskówki Plane crazy, w której pojawiła się także jego narzeczona Myszka Minnie. Plane crazy nie zdobył rozgłosu. przyszła gwiazda został dostrzeżona dopiero w pierwszym filmie animowanym z w pełni zsynchronizowanym dźwię-kiem - Parowcu willie. obraz ten jest

jednym z dziewięciu disnejowskich animacji obecnym w branżowym rankingu the 50 greatest cartoons. Z oryginalnego filmu cenzura wycięła 30 sekund z powodu scen znęcania się nad zwierzętami (wymachiwanie kocim ogonem, zabawa prosiaczkami, używanie kaczki jako dudy). premie-ra filmu odbyła się 18 listopada 1928 roku w nowym jorku i oficjalnie zosta-ła uznana z narodziny myszki mickey. ten sławę zdobył szybko. w ciągu dwóch kolejnych lat zaczęły powsta-wać w stanach zjednoczonych jego fan cluby (pierwszy mickey mouse club otworzono w 1929 roku w oce-an park w kalifornii.), merchandising, wydany został pierwszy drukowany komiks z przygodami bohatera.

w roku 1929 Disney był gotowy do kolejnego eksperymentu dźwiękowe-go: w filmie the karnival kid Mickey przemówił. jego pierwsze słowa to Hot dogs! Hot dogs! głosu użyczył mu

sam walt Disney. jego głosem mickey przemawiał do 1946 roku.

W Disney Studios powstawa-ło rocznie ok. 12 krótkich filmów o przygodach mickiego, który szybko odebrał fanów kotu feliksowi. Disney doskonale wpasował swoją postać w emocjonalne potrzeby i oczekiwa-nia obywateli stanów zjednoczonych ogarniętych wielkim kryzysem. ame-ryka zaufała mickiemu, który czuł to, co czuli mieszkańcy, był tam, gdzie byli oni. kochał się w minnie, bawił z psem pluto, spotykał z przyjaciółmi. był każdym: mistrzem w piłce nożnej, krawcem, dyrygentem orkiestry. po-lował, ratował swojego psa z opresji, rozbił samochód, został powołany do armii, odebrano mu nieruchomości. musiał walczyć o minnie. na szczę-ście zawsze wygrywał! miał ludzkie problemy, ale i wysokie poczucie mo-ralności. w 1935 roku pokazał się w kolorze, a w wersji 16-metrowej po-prowadził w nowym jorku paradę z okazji święta Dziękczynienia. wszy-scy go kochali.

sukces alicji pozwolił braciom Disney rozbuDować stuDio rekrutujĄc

najlepszych rysowników. naD biznesem ciężarnej winkler kontrolę przejĄł jej

mĄż, charles mintz. zaangażował walta Do stworzenia

nowej postaci.

mickey był hitem. szybko pomyślano o mer-chandisingu (poniżej). w 1935 roku 16-metro-wy mickey poprowadził paradę z okazji święta Dziękczynienia.na sąsiedniej stronie: mickey miał różne role. (po lewej). myszka mickey w Parowcu willie (po prawej). plakat zapowiadajcy silly symphonies. Dystrybutor zażyczył sobie formułki mickey mouse presents.

mickey był luDzki. też miał problemy.

każDy mógł się z nim utożsamić.

równocześnie z rozwojem myszki mickey Di-sney tworzył serię filmów silly symphonies. było to 75 krótkometrażowych filmów, miniatur mu-zycznych, przedstawiających odrębne historie, bez dominującego bohatera. pojawiały się tam różne postacie, wśród których znalazł się przy-szły towarzysz mickiego - kaczor Donald.

gDy na plakatach sillY sYmPHonies

umieszczono napis mickey mouSe PreSenTS...

film zaczĄł oDnosić sukcesy.

Siedem miniatur z serii silly symphonies otrzymało oskary w kategorii najlepszy krót-kometrażowy film animowany. przyznano je fil-mom: kwiaty i drzewa (1932), Trzy małe Świnki (1933), żółw i Zając (1934), trzy kociaki (1935), kuzyn Ze wsi (1936), Stary młyn (1937), Brzydkie kaczątko (1939).

Sukces silly symphonies nie przyszedł od razu. Dopiero, kiedy dystrybutor, firma united artist, zażądał, aby na plakatach filmowych widniał na-pis mickey mouse presents..., a Disney podpisał kontrakt z technicolor, dający mu prawo na wy-łączność do stosowania nowatorskiej techniki kolorowania obrazów, silly symphonies stały się popularne. nowocześnie zrealizowany kolorowy film kwiaty i drzewa okrzyknięty został fenome-nalnym i przełamał niepowodzenie dotychcza-fo

t. Di

sney

arc

hive

s / a

rchi

wa

pryw

ante

sowych części serii, które Disney za-raz reedytował w kolorze. sukces był natychmiastowy. Miniatury muzycz-ne popularnością przyćmiły samego mickiego! Trzy Świnki nie schodziły z ekranów kin przez wiele miesięcy, a napisana przez franka churchilla fil-mowa piosenka Who’s afraid of the Big Bad Wolf stała się hitem, a nawet hym-nem, zmęczonych wielkim kryzysem amerykanów. oryginalnie zaśpiewana przez mary moder i Dorothy compton, dziś jest jednym z częściej coverowa-nych utworów. Ostatni odcinek silly symphonies, Brzydkie kaczątko, miał premierę 7 kwietnia 1939 roku. ale w tym czasie Disney już święcił triumfy po swoim kolejnym eksperymencie.

21 grudnia 1937 roku miał, bo-wiem, premierę pierwszy amerykań-ski animowany film pełnometrażowy. oczywiście z wszystkimi nowinkami

technicznymi, które Disney zdążył już przetestować, łącznie dźwiękiem i ko-lorem.

Do królewny Śnieżki i Siedmiu kra-snoludków Disney przymierzał się z budżetem wynoszącym 250.000 dola-rów oraz krytycznymi spojrzeniami ze strony żony lillian i brata roya. rów-nież hollywood drwiło sobie z pomy-słu animatora. ostatecznie koszt zani-mowania grimmowskiej baśni Śnieżka wyniósł 1,488,422.74 dolarów - w tamtych czasach ogromną sumę.

luźne notatki oparte na orygina-le, przygotowane przez scenarzystę richarda creedona, to 21 stron pro-pozycji scenek, gagów i pomysłów na głównych bohaterów. Disney zwięk-szył rolę krasnoludków. w książkowej Śnieżce nie mieli oni ani imion, ani zarysowanych charakterów. w filmie ich rola jest zdecydowanie większa. imiona krasnali wybrano drogą eli-minacji spośród kilkudziesięciu zasu-gerowanych nazw. również sposób otrucia śnieżki i jej relacje z królową były przedmiotem długich dyskusji.

hollywooD Drwiło sobie z pomysłu walta Disneya.

nakręcić pełnometrażowy film animowany z DŹwiękiem

i w kolorze? to był szalony pomysł!

animatorzy za sugestią arta bab-bita, przez wiele tygodni spotykali się u niego w domu i na przykładzie wynajętych modelek, rysowali ciało człowieka w różnych pozach. widząc zaangażowanie zespołu, Disney udo-stępnił im do ćwiczeń swoje studio. wkrótce rysowników zaczęli szkolić również profesorowie: poznawano anatomię człowieka, grę aktorską oraz budowę i sposób poruszania się różnych zwierząt. w filmie wszyst-kie sceny rysowane są ręcznie, bez użycia rotoskopu. nad wizerunkiem wszystkich postaci i scenografią czu-wał albert hurter. stworzenie samej śnieżki powierzono grimowi natwic-kowi, który miał już doświadczenie w rysowaniu i animowaniu postaci ko-biecych. Do tej pory nikt nie podszedł do projektu filmowego tak uważnie, dogłębnie i analitycznie. królewna Śnieżka i Siedmiu krasnoludków jest pierwszym w historii filmem, do któ-rego została wydana ścieżka dźwięko-wa.

premiera filmu, która odbyła się w nowojorskim carthay circle the-

atre zakończyła się owacją na stoją-co. klaskali m.in. judy garland, char-lie chaplin, shirley temple, marlene Dietrich, mary pickford i clark gable. Thank you very much, mr. disney to słowa opublikowane w time, które-go numer otwierała okładka z wize-runkiem siedmiu krasnoludków. film wyświetlany był w kinach na terenie całego kraju przez pięć tygodni. zdjęto go z ekranu jedynie z powodu ustaleń w kontrakcie. publiczność wciąż czuła niedosyt.

Walt Disney za królewnę Śnieżkę... został uhonorowany statuetką dużego Oskara wraz z siedmioma miniaturo-wymi. nagrodę wręczyła mu 10-letnia shirley temple. sergiei ensenstein

uznał film Disneya za najlepszy w hi-storii kinematografii. uwzględniając inflację, produkcja znajduje się wciąż w dziesiątce amerykańskich filmów z największym zyskiem. pierwszego miejsca ustąpił dopiero 1942 roku fil-mowi Przeminęło Z wiatrem.

ogromny zysk pozwolił Disneyowi zainwestować w swoje imperium. 4,5 miliona dolarów kosztowała go budo-wa nowoczesnego studia filmowego, w burbank w kalifornii. the walt Di-sney company mieści się tam do dziś. to dom narodzin filmowych pinokia, bambi, Dumbo, piotrusia pana i wie-lu wielu innych, o których opowiemy w kolejnej części historii filmów Di-sneya.

w 1944 roku alianckie ekspeDycyjne siły zbrojne poD DowóDztwem generała

Dwighta eisenhowera przygotowywały się Do inwazji w europie. kryptonim akcji brzmiał:

mickey mouse.fot.

Disn

ey a

rchi

ves /

arc

hiw

a pr

ywan

te /

agn

iesz

ka r

ost

na sąsiedniej stronie: walt Disney i storyboar-dy królewny Śnieżki i Siedmiu krasnoludków.Walt Disney z Shirley Temple jako laureat Oska-ra za królewnę Śnieżkę i Siedmiu krasnoludków (poniżej).okładka magazynu time z 27 grudnia 1937 roku z waltem Disneyem i figurkami siedmiu krasnoludków (obok).królewna śnieżka jest wciąż jedną z najuko-chańszych bajkowych postaci. na zdjęciu tosia z królewną śnieżką w Disneylandzie.