HİTABET VE MESLEKİ UYGULAMA DERS KİTABI

MAM-HATP LSELER

HTABET VE MESLEK UYGULAMA

DERS KTABI

YAZARLARAhmet EK

Ali Sacit TRKERAhmet MEYDANRamazan AHAN

Kadir ADIYAMANDr. Hasan ZKET

DEVLET KTAPLARIBRNC BASKI

.........................., 2010

MLL ETM BAKANLII YAYINLARI ...............................................................: 4832DERS KTAPLARI DZS ..........................................................................................: 1423

10.?.Y.0002.3974

Her hakk sakldr ve Mill Eitim Bakanlna aittir. Kitabn metin, soru ve ekilleri ksmen de olsa hibir surette alnp yaymlanamaz.

Editr : Ekrem ZBAY Dil Uzman : Dr. Secaattin TURAL Grsel Tasarm : Erturul AKIR Dilek ANDER Emre ANDER Rehberlik Uzman : Erdal USLUER Program Gelitirme Uzman : Dr. Yaln BAY Eitim Teknolojisi Uzman : Ahmet KOPMAZ Veysel KUBAT

ISBN 978-975-11-3341-0

Mill Eitim Bakanl, Talim ve Terbiye Kurulunun 18.12.2009 gn ve 283 sayl karar ile ders kitab olarak kabul edilmi, Yaymlar Dairesi Bakanlnn 03.03.2010 gn ve 873

sayl yazs ile birinci defa 40.440 adet baslmtr.

& #' ! & " & !&

" ) !(! $ $

))&" & &* ! ) # #

') ! " * &*& " * # "& !& (" &*

&&& %&* &!!)&&!*&&*&&)')))*%***&&*$&! " ") #" *$& $

!#$&*&*

&")(**#!&" )#')$

..MMUSTAFA KEMAL ATATURK

VII

NDEKLER

1. NTE: DN HZMETLER VE LETM 1. Din Hizmetleri ve Din Grevlilii ...................................................................................... 10 1.1. rat, Tebli ve Davette Genel lkeler ......................................................................... 10 1.2. mam-Hatipliin Anlam ve nemi ............................................................................. 13 1.3. Mezzinliin Anlam ve nemi ................................................................................... 15 1.4. Kuran reticiliinin Anlam ve nemi .................................................................... 16 1.5. Din Grevliliinin Gerektirdii Nitelikler .................................................................. 172. Din Hizmetlerinde Kendini ve Hedef Kitleyi Tanma ........................................................ 193. Din Hizmetlerini Zorlatran ve Engelleyen Sorunlar Tanma .......................................... 204. Din Hizmetlerinde letiim ................................................................................................. 21 4.1. letiimin nemi ve Temel lkeleri ............................................................................. 22 4.2. letiimin Temel Unsurlar .......................................................................................... 23 4.3. letiimde Dil ve Beden Dilinin nemi ...................................................................... 24 4.4. Din Hizmetlerinde letiim Sorunlar ......................................................................... 26

2. NTE: HTABET VE DN HTABET1. Hitabet ve Trleri ................................................................................................................ 312. Din Hizmetlerinde Hitabetin Yeri ve nemi ..................................................................... 343. Din Hitabet ve eitleri ..................................................................................................... 354. Din Hitabetin lkeleri ......................................................................................................... 36 4.1. Kuranda Hitabet lkeleri .......................................................................................... 36 4.2. Snnette Hitabet lkeleri ............................................................................................. 385. Din Hitabette Kaynak Seiminin nemi ........................................................................... 416. Tarihten Din Hitabet Trlerine rnekler ........................................................................... 41

3. NTE: DN HTABET TR OLARAK HUTBE1. Hatiplik ve Hutbe ................................................................................................................ 482. Hutbe le lgili Din Hkmler ........................................................................................... 493. Hutbe Hazrlanmas le lgili Hususlar ............................................................................... 50 3.1. Konu Seimi ............................................................................................................... 50 3.2. Planlama ..................................................................................................................... 51 3.3. Bilgi Toplama ............................................................................................................. 52 3.4. Bilgiyi Deerlendirme ................................................................................................ 53 3.5. Hutbe Metninin Hazrlanl ...................................................................................... 53 3.6. Hutbenin Sunuluu ..................................................................................................... 544. Hutbe Dualar ...................................................................................................................... 555. Hutbe rnekleri .................................................................................................................. 58

4. NTE: DN HTABET TR OLARAK VAAZ1. Vaizlik ve Vaaz .................................................................................................................... 662. Vaaz ve radn Dindeki Yeri .............................................................................................. 67

VIII

3. Vaazn Hazrlan le lgili Hususlar .................................................................................. 68 3.1. Konu Seimi ............................................................................................................... 68 3.2. Planlama ..................................................................................................................... 69 3.3. Bilgi Toplama ............................................................................................................. 70 3.4. Bilgiyi Deerlendirme ................................................................................................ 71 3.5. Vaazn Sunuluu.......................................................................................................... 714. Vaaz Dualar ........................................................................................................................ 75

5. NTE: CENAZE ADABI1. lm Annda Yaplacak ler .............................................................................................. 802. lnn Ykanmas ve Kefenlenmesi .................................................................................. 833. Cenaze Namaz ve Dualar ................................................................................................. 854. Cenazenin Defni ve Taziye ................................................................................................. 875. slamn ehitlik ve Gazilie Verdii nem ....................................................................... 91

6. NTE: ETL TRENLERDE DN HTABET VE DUA1. Dua ve nemi ..................................................................................................................... 992. Dua Etmeyi renme ....................................................................................................... 1003. Mbarek Gn ve Geceler .................................................................................................. 1024. Hatim, Mevlit ve Dualar .................................................................................................. 1045. Ad Koyma ......................................................................................................................... 1076. Snnet Merasimi ............................................................................................................... 1087. Nian ve Nikh ................................................................................................................. 1098. Yemek ve ftar Dualar ...................................................................................................... 1119. Kurban ve Duas ............................................................................................................... 112

10. Hac Uurlama Duas ........................................................................................................ 11211. Asker Uurlama Duas ...................................................................................................... 11412. Tevbe-stifar Duas .......................................................................................................... 11513. Herhangi Bir Al veya Kapanta Yaplacak Konuma ve Dua .................................... 117

7. NTE: ETL TRENLERDE DN MUSK1. Musiki ve Din Musiki ...................................................................................................... 122 1.1. Musikinin Tanm ve nemi ..................................................................................... 122 1.2. Din Musikinin Din Hizmetlerindeki Yeri ve nemi ............................................... 1232. Cami Musikisi ................................................................................................................... 125 2.1. Ezan ve Kamet .......................................................................................................... 125 2.2. Tesbih ........................................................................................................................ 128 2.3. Tekbir ........................................................................................................................ 129 2.4. Sala ........................................................................................................................... 129 2.5. Mevlit ........................................................................................................................ 130 2.6. lahi ........................................................................................................................... 132

SZLK ............................................................................................................................... 136KAYNAKA ........................................................................................................................ 139

NTEMZE HAZIRLANALIM

1. rat, tebli ve davet kavramlarnn anlamlarn reniniz.

2. Din hizmetlerinin yrtlmesinde iletiimin nemini arkadalarnzla konuunuz.

3. Din grevlilerinden toplumun beklentilerinin neler olduunu aratr-nz.

4. nsanlarla iyi iletiim kurmak iin nelere dikkat edilmesi gerektiini dnnz.

DN HZMETLER VE LETM1.NTE

Caminin d grn ve i ksmndaki mihrab, mimber, krs

9

10

1. NTE

1. Din Hizmetleri ve Din Grevlilii

Din hizmeti, din konularda fert ve toplumun ihtiyac olan ve onlara yararl olacak bir iin ya-plmasdr. rnein, dinin anlatlmas, baz ibadet ve trenlerin dzenlenip ynetilmesi gibi grevler bunlardandr.

Din hizmetleri ile ilgili grevleri yerine getirenlere din grevlisi denir. Din grevlisi alannda uzman olmaldr. Bu nedenle din hizmetlerini yrtecek kiinin din eitimi almas, yapaca ile ilgili yeterli bilgi ve beceriye sahip olmas gerekir.

lkemizde din hizmetlerinin yrtlmesi grevi Diyanet leri Bakanlna verilmitir. Bu kurum camilerde ve cami dndaki ce-naze, snnet, asker uurlama merasimleri gibi din hizmet grevlerini yrtmektedir. Din grevlileri, Diyanet leri Bakanlna bal ola-rak grev yapmaktadrlar. Bu hizmetleri yapacak olanlar, mam-Hatip Liseleri ve lahiyat Fakltelerinde eitim ve retim grr. Yurt d-nda eitim ve retimini tamamlayanlar iin lise seviyesinde imam-hatip liselerine, niversite seviyesinde de ilahiyat fakltelerine denk gelen eitim kurumlarn bitirmeleri gerekir.

1.1. rat, Tebli ve Davette Genel lkeler

Din hizmetlerini ifade eden baz temel kavramlar vardr. rat, tebli ve davet bu kavramlarn banda gelir. Din hizmetlerinin temelini oluturan bu kavram, dinin doru ve gzel anlatlmasyla ilgilidir.

rat; hidayete erdirme, yol gsterme ve doru yola ynlendirme anlamlarna gelir. Terim ola-rak ise; ikna edici sz ve davranlarla doru yolu gstermek, hakk, hakikati anlatmak ve slamn esaslarn retmektir.

SIRALAYALIM

Din hizmetleri denilince aklnza hangi grevler gelmektedir? Sralaynz. Toplumu din konularda aydnlatma. .................................................................................................... .................................................................................................... ....................................................................................................

11

Din Hizmetleri ve letiim

rat, din hizmetleri alannda yeri-ne getirilmesi gereken nemli bir grevdir. Bunu yapan din grevlileri irat yoluyla slam doru bir ekilde insanlara ulatrma-ya almaktadr.

rat faaliyetleri genellikle camilerde yaplr. rnein, vaaz ve hutbelerle Msl-manlar bilgilendirilir ve aydnlatlr. Zaman zaman farkl meknlarda da irat faaliyetleri yrtlebilir. rnein, snnet ve ad koyma trenlerinde din ierikli konumalar yaplr.

Tebli; ulatrmak, iletmek, duyurmak ve bildirmek anlamlarna gelir. Kuranda ise tebli, Allahn vahyini insanlara ulatrmak anlamnda kullanlmtr. Bir ayette buna yle iaret edilmektedir: Resuln zerine den yalnzca teblidir...1 Teblici, ulatrmakla ykml oldu-u bilgileri, herhangi bir katk ve eksiltme yapmakszn yerine ulatrr.

Peygamberlerin sfatlarndan birisi de teblidir. nk onlar, Allahtan aldklar vahyi eksiksiz olarak insanlara iletmekle grevlidirler. Kuranda bu grev u ekilde ifade edilmitir: Ey pey-gamber, Rabbinden sana indirileni tebli et. Eer yapmazsan Allahn eliliini yapmam

olursun...2 Onlar bu sorumluluklarn hakkyla yerine getirmilerdir.

Tebli ifadesi, Kuranda, genellikle peygamberler iin kullanlr. Onlarn dnda mminlerin yapt tebli faaliyetleri iin iyilii emretmek, ktlkten alkoymak veya davet etmek ifadeleri yer almaktadr.

Davet, armak ve dua etmek anlamlarna gelir. Kuranda ise hak yoluna ar anlamnda kullanlmtr. Bir ayette davet, Mslmanlara yklenen bir grev olarak yle ifade edilmitir:

...

Rabbinin yoluna hikmetle, gzel t-le davet et ve onlarla en gzel ekilde mcade-le et3

Tebli ve davet faaliyetleri cami dnda da yrtlmektedir. Vaaz ve hutbelerin yan sra dzenlenen sempozyum, konferans ve benzeri programlarla tebli ve davet yaplmaktadr. Bunlarn yannda ferd olarak slam dini ile ilgili bilgi edinmek isteyenlere din grevlileri, gerekli bilgiler vererek slam dini hakknda onlar aydnlatmaktadr.

1 Mide suresi, 99. ayet.2 Mide suresi, 67. ayet.3 Nahl suresi, 125. ayet.

Camiler irat grevinin yapld yerlerin banda gelir.

Konferans

12

1. NTE

Hz. Muhammed (s.a.v.)1, son peygamberdir ve ondan sonra baka peygamber gelmeyecektir. Onun irat ve davet grevini genelde btn Mslmanlar stlenmitir. Ancak din grevlilerine bu konuda daha fazla sorumluluk dmektedir. rat ve davet grevi insanlar zorlamadan, gzellikle ve zveriyle yerine getirilmelidir. Bir ayette Allah yle buyurmutur: O hlde (Resulm), t ver. nk sen ancak t vericisin. Onlarn zerinde bir zorba deilsin.2

Dinin insanlara ulatrlmas nemli bir sorumluluktur. Bu sorumluluu stlenen kiiler nce-likle sz ve davranlaryla rnek olmaldrlar. Ayrca slam dinini doru bir ekilde insanlara ulatr-maldrlar. Muhataplarn inanp inanmamalar veya bunlar yerine getirip getirmemeleri ulatrann sorumluluk alanna girmez. nk Allah insan bilgilendirdikten sonra seiminde zgr brakmtr. Din grevlisi, davet ve irat faaliyetlerini yrtrken insann seme zgrln dikkate almaldr.

rat, tebli ve davette etkili olabilmek iin karlkl gven ortamnn olumas gerekir. Bu grev yerine getirilirken sevgi, sayg, sabr, samimiyet, anlay ve hogr ilkeleri esas alnmaldr.

rat, tebli ve davette zorlama yoktur. Yce Allah bir ayette yle buyurmutur: Dinde zor-lama yoktur. Artk dorulukla erilik birbirinden ayrlmtr...3 Bu durumda dileyen inanr, di-leyen inanmaz. Peygamberimiz de tebliinde hibir zaman zorlayc olmamtr. Allah beni ancak teblici olarak gnderdi.4 buyurarak bu duruma iaret etmitir.

Tebli edilen esaslarn doru, ak ve anlalr olmas gerekir. Nitekim slamn teblii ve Pey-gamberimizin daveti, gecesi gndz gibi ak olan bir yol5 olarak nitelendirilmitir.

Tebli edilen esaslar; salam kaynaklarla desteklenmeli, tutarszlklardan uzak, dnme-ye ve deerlendirme yapmaya ak olmaldr. Yce Allah bir ayette yle buyurmaktadr: te bu (Kuran), kendisiyle uyarlsnlar, Allahn ancak bir tek lah olduunu bilsinler ve akl sahiple-ri iyice dnp t alsnlar diye insanlara (gnderilmi) bir ardr.6

Din grevlisi muhatabna samimi duy-gularla yaklamal ve onun saygnln zedele-yici tavrlardan kanmaldr. Onun grlerine deer vermeli, sz ve davranlarnda krc ol-mamaya dikkat etmelidir. Ayrca daveti yapt- iin nemini bilmeli ve karlaaca engeller karsnda sabrl olmaldr. Allah, bu konuda

yle buyurmutur: O vakit Allahtan bir rahmet ile onlara yumuak davrandn! ayet sen kaba, kat yrekli olsaydn, hi phesiz, etrafndan dalp giderlerdi. u hlde onlar affet;

balanmalar iin dua et; i hakknda onlara dan. Kararn verdiin zaman da artk Allaha

dayanp gven. nk Allah, kendisine dayanp gvenenleri sever.7

1 Sallallahu aleyhi ve sellem: Allahn rahmet ve bereketi zerine olsun.2 Giye suresi, 21,22. ayet.3 Bakara suresi, 256. ayet.4 Tirmiz, Tefsiri Suver, 66.5 bn Mace, Mukaddime, 6.6 brahim suresi, 52. ayet.7 l-i mrn suresi, 159. ayet.

PAYLAALIM

Tebli ve davetle ilgili ayet veya hadis bulup arka-dalarnzla paylanz.

13


rat, tebli ve davet, tarih boyunca eitli unvanlarla anlan din grevlileri tarafndan yerine getirilmitir. Bunlarn nasl yerine getirileceinin en gzel rneklerini Peygamberimiz gstermitir. Bu nedenle bu grevi yerine getirenler de Peygamberimizi rnek almaldrlar.

1.2. mam-Hatipliin Anlam ve nemi

mam, kendisine uyulan, nde bulunan ve nderlik yapan kii demektir. Terim olarak ise topluma nderlik ya-pan ve cemaatle klnan namazlarda kendisine uyulan kii-ye imam, yaplan bu greve de imamlk veya imamet denir. Hatip, topluluk karsnda etkili ve gzel konuan, cuma ve bayram namazlarnda hutbe okuyan kiidir. lkemizde her iki grevi de bir arada yrten cami grevlilerine imam-hatip denir.

mamlk, namazn farz klnmas ile balayan ve gnmze kadar gelen nemli bir grevdir. lk imam Peygamberimizdir. Peygamberimiz hayatta iken imamlk yapm ve imam olacak insanda olmas gereken vasflar bir hadiste yle belirtmitir: Cemaate, Kuran en iyi okuyan kimse imam olur. Eer kraatte (okumada) herkes eitse, snneti en iyi bilen imam olur1

Peygamberimiz, cemaatle namaz klmay tevik etmi ve yle buyurmutur: Cemaatle klnan namaz, tek bana klnan namazdan

yirmi yedi derece stndr.2 Bu nedenle toplu ibadet edilen yerler olarak cami ve orada yaplan imamlk grevi nem kazanmtr.

Peygamberimiz ve ondan sonra yerine geen halifelerin imamlk yapmalar bu mesle-in nemini kat kat artrmtr. slam beldele-rinin snrlar genileyip Mslmanlarn says arttka camilerin ve imamlarn says da art-mtr.

1 Mslim, Mesacid, 290; Tirmiz, Salat, 174.2 Buhar, Ezan, 30; Mslim, Salat, 272.

Kuran en iyi okuyan-nz imam olsun.

Ebu Davut, Salat, 61.

Hadiste vurgulanan dnce nedir?

Cemaatle namaz

LSTELEYELM

Bir davetide hangi zellikler bulunmaldr? Listeleyiniz. Yeterli ve doru bilgiye sahip olmaldr. Tatl bir dil ve gzel bir slup kullanmaldr. .................................................................................................... .................................................................................................... ....................................................................................................

14

1. NTE

Gnmzde cami merkezli din hizmetleri Diyanet leri Bakanlnn setii imam-hatipler tarafndan yrtlmektedir. mam-hatip; camide namaz kldrmak, camiyi her zaman ibadete hazr bulundurmak, cenaze namaz kldrmak, irat ve davet yapmak gibi grevleri yerine getirir.

BLG KUTUSU

Diyanet leri Bakanl Grev ve alma Ynergesinin 107. maddesinde belirtilen imam-hatiplerin grevlerinden bazlar unlardr:

Camilerde vakit namazlar ile cuma, bayram, teravih ve cenaze namazlarn kldrmak.

Cuma ve bayram hutbelerini, zamannda ve usulne uygun olarak okumak. Cami iinde, mftlke yaplacak programa gre cemaati din konularda aydnlat- mak. steyen vatandalara mftln izni ile camilerde veya uygun grlecek yerlerde Kuran- Kerim okumay retmek ve din bilgiler vermek; yaz Kuran kurslar ile ilgili olarak verilen grevleri yapmak. Cami dersleri uygulamas yaplan camilerde, bu uygulama iin gereken tedbirleri almak. htiyaca gre, vakit namazlarndan nce veya sonra Kuran- Kerim okumak. Mftlke yaplacak programa gre mukabele okumak, gerektiinde din gn ve gecelerde dzenlenecek programlarda grev almak. Medeni Kanuna gre akdedilen nikhtan sonra olmak zere isteyenlere evlenmenin din merasimini icra etmek. Vakit namazlarndan en az yirmi dakika, cuma namazlarndan en az bir saat nce camide bulunmak, gerekli hazrlklar yapmak ve ezan okunmadan nce yerini almak. Cami ve evresinin temizliini salamak ve bunun iin gerekli tedbirleri almak; a- drvan, abdest alma yeri ve tuvalet gibi yerlerin temizliinin vakf, dernek, ky tzel kiilii, belediye veya ilgililer tarafndan yaplmasn salamak. Belediye cenaze tekilat bulunmayan yerlerde cenaze tehiz ve tekfin ilerini yapmak.

RPORTAJ YAPALIM

Bir imam-hatiple grerek grevlerinin zellii ile ilgili rportaj ya-pnz.

15


1.3. Mezzinliin Anlam ve nemi

Mezzin kelime olarak ezan okuyan anlamna gelir. Mezzin; camide ezan okuyup namazn cemaatle klnma-snda ibadet dzenini salayan, Mslmanlar camiye davet eden din grevlisidir. Mezzinlik ise yaplan bu grevin ad-dr.

Ezan, slamn iardr. Mslmanlar gnde be defa ezanla namaza davet edilmektedir. Ezan oluturan cmleler slamn temel esaslarn ifade etmekte-dir. Ezan okumay Peygamberimiz bir hadisinde yle tevik etmitir: Mezzin, sesinin gittii yer boyunca mafiret olunur. Ya ve kuru

her ey onun lehinde ehadet eder1

nsanlar namaza davet etmek nemli bir grevdir. Bu konuyu Pey-gamberimiz bir hadisinde yle vurgu-lamtr: nsanlar, eer ezan okumak ile namazn ilk safnda yer almada ne

(gibi bir hayr ve bereket) olduunu

bilselerdi, sonra da bunu elde etmek

iin kura ekmekten baka are kal-masayd, mutlaka kura ekerlerdi.2

Mezzinlik grevi, ezann ilk okunmaya balad gnden zamanmza kadar devam etmitir. lk ezan okuyan ve ilk mezzin Hz. Bilaldir. O devirde onunla birlikte baka mezzinlerin varl- da bilinmektedir.

lkemizde mezzinlik grevi, Diyanet leri Bakanlnn setii kiiler tarafndan yrtl-mektedir. Mezzin, imamn yardmcs konumundadr. Bu nedenle mezzin, imam olmad zaman, imamn grevlerini yerine getirmekle de sorumludur. Mezzin, ayrca caminin bakm ve korunmas ile ilgilenir, camiyi namaz vakitlerinde aar, caminin dzenini salar.

1 Ebu Davut, Salat, 31.2 Buhar, Ezan 9.

Ezan iittiiniz zaman, mezzinin sylediini tekrar edin!

Buhar, Ezan, 7.Hadisini yorumlaynz,

PAYLAALIM

Bir mezzinle grerek grevleri hakknda bilgi alnz. Edindiiniz bilgi-leri arkadalarnzla paylanz.

Ezan okuyan mezzin

16

1. NTE

1.4. Kuran reticiliinin Anlam ve nemi

Kuran reticilii, Kuran- Kerimi okumay bil-meyenlere retmek demektir. Diyanet leri Bakanl-na bal Kuran kurslarnda grev yapan din grevlilerine Kuran reticisi denilmektedir.

Kuran- Kerimi okumay hem renmek hem de retmek nemlidir. Peygamberimiz bu konuda yle buyurmutur: Sizin en hayrlnz Kuran renen ve retendir.1 Btn Mslmanlarn ibadetlerinde okuyacaklar kadar Kuran ezberle-meleri ve onu rehber edinebilmeleri iin mealini okumalar gerekir.

Din grevlileri, isteyen herkese Kuran- Kerimi retmek iin gayret ederler. Kuran reti-cisi ise kurslarda dzenli bir ekilde bu grevi yr-tr. rencilerin Kuran- tecvitli, hatasz bir ekilde gzel okumalarn salar. Ksa surelerden balayarak Kurann bir ksmn ezberlemelerine yardmc olur. stekli ve yapabilecek durumda olanlara hafzlk yap-trr.

1 Buhar, Fedailul-Kuran, 21.

Hafzasnda Kurandan hi ezber bulunmayan kii harabe ol-mu bir ev gibidir.

Tirmiz, Sevabul-Kuran, 18.Hadisi yorumlayarak Kuran

renmenin nemini vurgulaynz.

BLG KUTUSU

Diyanet leri Bakanl Grev ve alma Ynergesinin 108. maddesinde belirtilen mezzinin grevlerinden bazlar unlardr:

Camiyi mftlke tespit edilecek zamanlarda ibadete amak ve kapatmak. Namaz vakitlerinde, vakit cetveline gre ezan okumak.

Vakit namazlar ile cuma, bayram, teravih ve cenaze namazlarnda ibadetin gerektirdii her trl mezzinlik hizmetlerini yapmak, gereken hllerde tekbir almak ve sala vermek. Camilerdeki ses cihazlar ile dier teknik ara ve gerelerin bakmn, korunmasn ve alr durumda bulundurulmasn salamak. Cami minaresi ve ses cihaznn ibadet maksad dnda kullanlmasna engel olmak. Ehil olmayan kimselere ezan okutmamak, mezzinlik yaptrmamak. steyen vatandalara Kuran- Kerim okumay retmek ve din bilgiler vermek konusunda imam-hatibe yardmc olmak. Mftlke yaplacak program gereince mukabele okumak, gerektiinde din gn ve gecelerde dzenlenecek programlarda grev almak. Medeni Kanuna gre akdedilen nikhtan sonra olmak zere isteyenlere evlenmenin din merasimini icra etmek. mam-hatibin bulunmad zamanlarda imam-hatiplik grevlerini de yapmak.

17


1.5. Din Grevliliinin Gerektirdii Nitelikler

Din grevliliinin gerektirdii baz kiisel zellikler vardr. Bunlar; grevini benimseme, g-revin gerektirdii bilgi ve beceriye sahip olma, ihlas ve samimiyet olarak sralamamz mmkndr.

slam, insanlarn yarar-na olan ilkeler getirmitir. Ms-lmanlara da her alanda baarl ve rnek olmay, gzeli ortaya koymay emretmitir. Din g-revlisi de yapt ii severek yapmal ve faydal olabilmek iin gerekli abay gstermeli-dir. Grevini sorumluluk bilinci ierisinde gzel bir ekilde ye-rine getirmelidir.

Din Grevliliinin Gerektirdii Nitelikler

Din Grevliliinin Ge-rektirdii Kiisel zel-likler

1. Grevini benimseme2. Grevin gerektirdii bilgi ve sanata sahip olma3. hlas ve samimiyet

Din Grevliliinin Gerek-tirdii Toplumsal zellik-ler1.Temsil2. Tanma3. Toplumsal dayanma4. letiim 5. Gven 6. Meslektalaryla i birlii

SYLE YAPALIM

Bir Kuran kursuna giderek orada yaplan eitim-retimle ilgili Kuran reticisiyle sylei yapnz.

BLG KUTUSU

Diyanet leri Bakanl Grev ve alma Ynergesinin 106. maddesinde belirtilen Kuran kursu reticilerinin grevlerinden bazlar unlardr:

Kurs rencilerine usulne gre Kuran- Kerimi yznden okumay - retmek.

Tecvit konularnda bilgiler vererek Kuran- Kerimi bu kurallara uygun okumay retmek. Hafzlk yapmak isteyenlere, Kuran- Kerimi usulne gre ezberletmek. Namaz sureleri ile dualarnn aslna uygun okunularn salamak, ezberletmek ve meallerini retmek. Mfredat programna gre rencilere itikat, ibadet ve ahlak konularnda bilgiler vermek ve ibadetlerin yapln uygulamal olarak retmek. Kursun temiz ve dzenli tutulmasn salamak. Ramazan ay ile din gn ve gecelerde mftlke verilecek grevleri yapmak.

18

1. NTE

Din grevlisi, grevinin nemli olduunu bilir. Bu konuda Peygamberimizi kendisine rnek alr. Bildiklerini yaamaya, irat, tebli ve davette bulunmaya alr. Yapt ii gzel yapmas, g-revini sevmesi ve sylediklerini davranlaryla gstermesi onun grevini benimsediini gsterir. Peygamberimiz bir hadisinde, Allah yapt ileri gzel ve salam yapan sever.1 buyurarak ilerini gzel yapanlar vmtr.

Her grev, belli bir bilgi birikimi gerektirir. Sadece bilgi sahibi olmak, baarl olmak iin yeterli deildir. nk elde edilen bilgileri uygulayabilme becerisi de en az bilgiler kadar nemlidir. Din grevlisi, mesleiyle ilgili yeterli bilgi sahibi olmaldr. Bilgi dzeyi, din grevlisinin kendisine gvenini ve toplumdaki etkisini artrr. Dier taraftan bilmedii konularda ise bilgiye ulalabilecek kaynaklar bilmesi gerekir. Din grevlisi elde ettii bilgileri insanlara en gzel ekilde sunacak bilgi ve beceriye de sahip olmaldr. Bu nedenle kendisinden beklenen grevlere nceden hazrlkl olma-ldr.

Din grevlilerinde bulunmas gereken zelliklerden biri de ihlas ve samimiyettir. Din grevli-si, inan, fikir, sz ve davranlarnda nderlik ettii insanlara rnek olacak nitelikte ihlas ve samimi-yete sahip olmaldr. Sz ve davranlarnda srf Allahn rzasn umarak hareket etmeli, yapt g-revin karlnda ahsi ve maddi bir kar beklememelidir. Ayrca din grevlisi, her tr gsteriten, yapmack hareketlerden kanarak sz, ii, giyim kuam, yeme imesi, oturup kalkmas itibaryla ll ve samimi olmaldr. nk samimiyet sylediini yapmay, sz ve davranlarda uyumlu olmay gerektirir.

Din grevliliinin gerektirdii baz toplumsal zellikler vardr. Bunlar u ekilde aklayabi-liriz:

Temsil Gc: Her insan yapt ii veya meslei temsil eder. Din grevlisi de slam dinini, btn Mslmanlar, bal olduu Diyanet leri Bakanl Teki-latn ve meslektalarn temsil eder. Bu nemli bir sorumluluktur. Her din grev-lisi bu sorumluluun bilincinde olmal ve buna uygun hareket etmelidir.

nsanlar Tanma: Din grevlisi, insan ve iinde yaad toplumu iyi ta-nmaldr. inde yaad toplumsal art ve zellikleri ok iyi deerlendirmelidir.

Peygamberimiz, sahabilere u tavsiyede bulunmutur: Sizden kim halka namaz kldrrsa namaz (ksa) tutsun. Zira cemaatte zayf, sakat, hasta ve ihtiya sahibi olanlar vardr2

1 Suyut, el-Camius-Sair, C 1, s.126.2 Buhar, Ezan, 62; Mslim, Salat, 186.

19


Toplumsal dayanma: Toplumda yaamann getirdii sevinlerin paylalmas ve skntlarn giderilmesindeki i birliine toplumsal dayanma denir. Din grevlileri toplum ierisinde bunu te-vik etmenin yannda kendileri de bu dayanmada yer almaldr. Ayrca din grevlilerinin katlmc olmas, hizmet alann cami ile snrlamayp toplumun her alanna hizmet gtrmesi gerekir. rnein, mahallesinde bulunan hastay ilk nce din grevlisi ziyaret etmeli ve cemaati de buna tevik etmelidir.

letiim: Din grevlisi kadn, erkek, ocuk, yal ve gen, Mslman veya Mslman olmayan herkesle iletiim kurabilmelidir. nsanlar olduklar gibi kabul etmeli, onlara deer vermeli ve kimseyi dlamamaldr.

Gven: Din grevlisi, insanlara her konuda gven vermeli ve onlara, ilerini istiare edecek ka-dar da yaknlk gstermelidir.

Meslektalaryla i birlii: Din grevlisi, st-lendikleri hizmetlerdeki verimlilii artrmak ve top-lumsal problemleri zmek iin meslektalaryla i birlii yapmal, rnek bir dayanma sergilemelidir.

2. Din Hizmetlerinde Kendini ve Hedef Kitleyi Tanma

Hizmet alanlarnda baarl olabilmenin n art, hizmet veren kiinin kendisini, evresini ta-nyp buna gre hareket etmesidir. Din grevlileri de hizmetlerinde baarl olabilmek iin ncelikle kendilerini tanmaldr.1

nsan, iinde yetitii evreden etkilenir. Bununla birlikte doutan getirdii eitli zellikleri ve yetenekleri vardr. Bunlar gelitirip kullanma imknna da sahiptir.

nsan, z itibariyle deerli bir varlktr. Kuran- Kerimde bu durum u ekilde ifade edil-mektedir: Gerek u ki biz insan en gzel ekilde yarattk.2 Kii kendine verilen bu deerin farknda olmal, kendine sayg duymaldr.

1 Cemal Tosun, Recai Doan, Hitabet ve Meslek Uygulama Ders Kitab, s. 26.2 Tn suresi, 4. ayet.

ARATIRALIM

evrenizdeki insanlarn din grevlilerinden ne gibi beklentileri vardr? Aratrnz.

20

1. NTE

nsann kendisiyle, toplumla, btn dnyayla bark olmas kendini tanmasyla mmkndr. Bir din grevlisi gerektiinde z eletiri yapabilmelidir. Kiilik asndan kendini tarafsz olarak deerlendirebilmelidir. Kiilik zelliklerini, kabiliyetlerini, becerilerini anlayabilmeli, nefis muha-sebesi yapabilmelidir.

Kendini iyi tanyan bir din grevlisi zaman iyi kullanr. Sahip olduu, g, yetenek ve imkn-lar bilir ve yeteneklerini gelitirmeye alr. Bylece mesleini daha iyi yerine getirir ve insanlara faydal olur.

yi hizmet verebilmek, hizmet verilecek birey ve toplumu yani hedef kitleyi iyi tanmaya ba-ldr. Gnmzde toplum gelimekte, ihtiyalar farkllamaktadr. Nfus art, teknolojik ve sosyal alandaki hzl gelimeler, deimeler, kiileri ve toplumu byk lde etkilemektedir. Toplumsal deime ve gelime beraberinde baz problemleri de getirmektedir. Dolaysyla din grevlisinden beklentiler de deimektedir. Btn bunlarn farknda olan din grevlileri toplumun beklentilerine cevap verebilecek ekilde kendilerini yetitirmelidirler.

Din grevlisinin, cemaati tanmas, onlarn ihtiya ve beklentilerine doru karlk vermesine yardmc olur. Toplum; ya, akl, eitim dzeyi, renme istei, cinsiyet gibi nitelikler bakmndan birbirinden farkl bireylerden oluur. Din grevlisi bu farkllklar dikkate alarak dini en gzel ekil-de onlara ulatrmaldr.

Din grevlisi cemaatle i ie olmaldr. Onlarla gven, sevgi ve saygya dayal, seviyeli bir iletiim kurmaldr. Karsna gelen insanlar, zenli ve dikkatli bir ekilde dinlemeli ve anlamaya almaldr. Rehberlik yaparak doru ynlendirmede bulunmaldr. Kiilerle konuarak onlarn zel-likle kendi problemlerine kendilerinin zm bulmalarna yardmc olmaldr.

3. Din Hizmetlerini Zorlatran ve Engelleyen Sorunlar Tanma

Dinin kendine has zellikleri, prensipleri, evrensel ynleri ve kutsal deerleri vardr. Dinin bireysel ve toplumsal ynleri bulunmaktadr. Hemen herkesin din konusunda bilgi, yorum, duygu, tutum ve davranlar vardr. Din, herkesi ilgilendiren bir zellie sahiptir. Btn bunlar din hizmet-lerinin ne kadar zenle yrtlmesi gerektiini gstermektedir.

LSTELEYELM

lk defa bir yere din grevlisi olarak gittiinizde ncelikle neler yaparsnz? Listeleyiniz.

Kendimden nceki grevlilerle grrm. .................................................................................................... .................................................................................................... ....................................................................................................

21


Bir meslek ve hizmet alan olarak din hizmetlerini zorlatran ve engelleyen baz sorunlar vardr. Bu sorunlar bazen din grevlisinin kendisinden bazen cemaatten veya ortamdan kaynaklana-bilir.

Din grevlisinin bilgi yetersizlii, din hizmetlerini zorlatran ve engelleyen nedenlerin ban-da gelmektedir. Bu nedenle din grevlisi temel din bilgiler ve genel kltr bakmndan yeterli dona-nma sahip olmaldr. Din hizmetlerinde gnlllk esas olduu iin mesleini sevmeli, benimsemeli ve iine zen gstermelidir. Cemaati nemseyip vaktinde grevinin banda olmaldr.

Din grevlisi ile ilgili bir dier problem ise iine gereken nemi vermemesidir. Dini ve din g-revlilii mesleini gerei gibi temsil edememesi, kendisine yakmayan ortamlarda ve davranlarda bulunmasdr. Ayrca grev alann cami ile snrl tutup toplumun her kesimi ile yeterli derecede iletiim kurmamas da nemli sorunlardan birisidir.

Din hizmetlerini zorlatran ve engelleyen sorunlardan bir ksm ise cemaatten kaynaklanr. Cemaatten kaynaklanan sorunlarn temelinde, onlarn ya, cinsiyet ve kltr seviyelerine gre ilgi, bilgi ve beklenti farkllklar bulunmaktadr. rnein, genler din grevlisinden kendileriyle iletiim kurmasn beklerken, baz yallar genlerle iletiim kurmay bir hafiflik olarak grebilmektedir. Bu tr sorunlarn nne gemek iin din grevlileri, insan ilikileri, iletiim, sosyal ve kltrel bakm-dan kendilerini gelitirmelidirler.

Din hizmetlerini zorlatran ve engelleyen sorunlardan bazlar da ortamdan kaynaklanmakta-dr. Din hizmetlerinin gerekletii ortam her ynyle hizmetlerin baarl veya baarsz olmasnda nemli bir etkiye sahiptir. rnein, bulunulan yerin bykl, biimi, rengi, aydnlanma derecesi, ss, ses dzeni gibi birok faktr din hizmetlerinin gereklemesini olumlu veya olumsuz ynden etkilemektedir. Din grevlisi btn bunlar gz nnde bulundurmal ve din hizmetlerini yerine ge-tirirken ortamn zelliklerine dikkat etmelidir. rnein, din grevlisi camiyi daha ferah, temiz ve kullanl hle getirmek iin eitli nlemler almaldr.

4. Din Hizmetlerinde letiim

letiim; bilgi, dnce, duygu, tutum ve davran biimlerinin, bir insandan dierine aktarl-mas srecidir. letiim hem bireysel hem de toplumsal bir sretir. Dolaysyla iletiim, din hizmet-lerinde baary etkileyen temel faktrlerden birisidir. Din hizmetlerinin yerine getirilmesinde, din grevlileri toplumla veya fertlerle hem cami iinde hem de dnda iletiim hlindedirler.

PAYLAALIM

Bir din grevlisi ile din hizmetlerinde karlatklar zorluklar ve zm ne-rileri hakknda konuunuz. Edindiiniz bilgileri arkadalarnzla paylanz.

22

1. NTE

nsanlar iyiye, doruya ve gzele ynlendirmek, toplum iinde birlik ve beraberlii salamak kolay deildir. Bu nedenle din grevlisi sabrla, fedakrlkla grevine devam etmeli, syleyecei szleri itina ile semelidir. Sylediinin dinleyenler tarafndan nasl anlalabileceini dikkate al-maldr. Kime, neyi, nasl ve nerede syleyeceini bilmeli, karsndaki kiinin anlayaca bir slup semelidir.

4.1. letiimin nemi ve Temel lkeleri

letiim, gnmzde zerinde nemle durulan bir kavramdr. Hem bireysel hem de toplum-sal bir sretir. zellikle eitim ve insan ilikileri alanlarnda temel bir kavram hline gelmitir. Gnlk hayatta, belirli bir sosyal evre iinde yaayan insanlar, farknda olsunlar ya da olmasnlar birbirleriyle iletiim ierisindedirler. letiim kurmak iin belirli bir davran gstermek gerekmez. Hibir davranta bulunmama da bir iletiim biimidir. Bu nedenle konumak kadar susmak, bir ey sylemek veya sadece glmsemek de iletiim sreci iinde anlaml bir ileti oluturur.1

letiim, eitim ve insan ilikilerine dayal hizmetlerin temelini oluturur. Hizmetlerin yerine getirilmesi ve amacna ulamas iin iletiimin salkl olmas gerekir. nk hizmeti veren kii ulatrmak ve paylamak istedii bir mesaja sahiptir. Bu mesajn, hizmet vermek istedii kii veya kiilere belli bir yolla ulatrmak ister. Bylece karsndaki insanda bir davran oluturmay ama-lar. letilen kii bu davran kazanp kazanmadn bir ekilde iletene yanstr. Bu sre bylece srp gider.

Din hizmetlerinde de din grevlisi yukarda dile getirilen ayn sreci takip ederek muhatapla-ryla iletiim kurar. Din konularda insanlarla bilgi paylamnda bulunur. Bu nedenle din grevlisi iin iletiim bilgi ve becerisi olduka nemlidir.

Baarl bir iletiim iin ncelikle karmzdaki kiileri olduu gibi kabul edip onlara sayg duymalyz. Onlarn nemli ve deerli olduklarn hissettirmeliyiz. Muhataplarmzn bilgi seviye-lerini ve ihtiyalarn dikkate alarak anlayacaklar bir dille konumalyz. Dlayc ve incitici bir dil

1 Cemal Tosun, Recai Doan, Hitabet ve Meslek Uygulama Ders Kitab, s. 40.

YAZALIM

Sz insann esiridir, azdan ktktan sonra insan onun esiri olur. szyle verilmek istenen mesaj aklayan bir yaz yaznz.

DRAMA YAPALIM

mam ile cemaat arasndaki iletiim nasl olmaldr? Drama yaparak gs-teriniz.

23


kullanmaktan kanmalyz. Konuurken doal davranmal, yapmack ve abartdan uzak durmalyz. Ayrca beden dilinin de iletiimde nemli rol oynadnn farknda olmalyz.

Salkl bir iletiim iin neyi, ne zaman, nerede ve nasl syleyeceimizi bilmeliyiz. Anlattk-larmz rneklerle somutlatrmalyz. Bu hususlara dikkat ettiimiz srece iletiimde baar salar ve insani ilikilerimizi daha olumlu bir biimde gerekletiririz.

4.2. letiimin Temel Unsurlar

letiim, karlkl bilgi, duygu ve dnce alveriidir. letiimi meydana getiren unsurlar srasyla; kaynak, ileti, kanal ve alcdr. Bu elerin harekete gemesiyle iletiim gerekleir.

leten (kaynak): Haber ya da bilgiyi alc durumunda olana gndereni temsil eden kavramdr. Kaynak; bilgi yayan, kendisinden bilgi edinilen herhangi bir kii, bir olay veya bir makine olabilir. Haber veren mesaj iletendir. leti (mesaj): Kaynaktan kan bilgi, haber, olay, dnce ve duygu me-saj anlamndadr. letilecek olandr. leti biimi (kanal): letilen mesaj kaynaktan alcya ulatran yoldur. letilen (alc): Kaynaktan gnderilen iletiyi alglayan, alan unsura alc denir. Alc kendisine ulaan iletiyi geriye bakalarna yanstt zaman tepkisini ortaya koyarken kendisi kaynak durumu-na dnr.1

Din hizmetlerinde kaynak din grevlisi, ileti din bir mesaj, iletilen ise cemaattir. letinin ula-trld kanal ise kulland ara-gere ile yntem ve tekniklerdir. rnein, kaynak kii olarak ver-diiniz vaazda, sizi dinleyen pek ok alc vardr. Gnderdiiniz ileti ayn olduu hlde, her alcnn alglamas kendine zg olduundan camiden herkes farkl izlenimler ve yorumlarla kar. Bunun iin bir din grevlisinin, din hizmeti gtrrken kendisinin bir kaynak olduunu, cemaatin alc ol-duunu unutmamas gerekir.

letiimin baarl olabilmesi iin iletiim gelerinin ilevlerini iyi bilmemiz gerekir. Bu da din hizmetlerinde daha baarl olmamz salar. rnein, din grevlilerinin cemaate din konularda bilgi retebilmesi, din tutum ve beceri kazandrabilmesi iyi bir iletiimin kurulmasna baldr.


LET(MESAJ)

LETEN(KAYNAK)

LETLEN(ALICI )

LET BM(KANAL)

BELRTELM

Snf ortamnda iletiimin temel unsurlarnn karlklar nelerdir? Belirti-niz.

24

1. NTE

4.3. letiimde Dil ve Beden Dilinin nemi

nsanlar konuarak arzu, istek, duygularn, dncelerini, yaadklar tecrbe ve bilgilerini bakalarna akta-rrlar. Konuma gnlk hayatmzn bir parasdr. rnein, bir gn ierisinde yaknlarmzla, evremizdekilerle, ar-kadalarmzla gnn olaylar zerinde konuuruz. Medyadan okuduklarmz, duyduklarmz, kiisel ve toplumsal so-runlarmz birlikte deerlendiririz. Bu sorunlar zerindeki dncelerimizi aklar, gr alveriinde bulunur ve tecrbelerimizi payla-rz. Btn bunlar toplum iinde yaamann bir sonucu ve gnlk hayatn bir parasdr.

Konuma, gnlk bir ihtiya olduu gibi i hayatmzn da vazgeilmez bir aracdr. haya-tnda baarl olmak, insanlarla daha iyi iletiimde bulunmak, byk lde konuma ve dncele-rimizi aklamadaki yeterliliimize baldr.

Konuma, en etkili iletiim aralarndandr. nsanlar konuarak karlkl gr alveriinde bulunur ve tecrbelerini birbirleriyle paylarlar. Baz insanlar sradan bir konu zerinde bile kendile-rine inandrarak zevkle ve dikkatle dinletirler. Bundan dolay dilin kullanm hayatmzda ok nemli bir yere sahiptir.

Konuma, geni anlamda szl bir iletiim biimi olduuna gre temel arac szcklerdir. Sz-ckleri cmle iinde yerinde kullanma, her birinin ses ve anlam hakkn verebilme, aklayc bir dil kullanma, konumamzn etkisini ve gzelliini art-trr.

Konumaclar, zerinde konutuklar konu-nun ieriine, konumadaki amalarna, muhatapla-rn ilgi, istek, ihtiya ve seviyelerine, konuma ye-rine ve zamanna gre farkl slup tercih edebilirler. Her konumac gibi din grevlisi de konumalarnda kullanaca dile zen gstermek zorundadr.

nsanlar konuarak anlamann yannda, be-den diliyle de anlaabilirler. Beden dili insanlarn farkl bir anlama aracdr. Beden dili araclyla insanlar duygularn, dncelerini, isteklerini ve ihtiyalarn baka insanlarla paylarlar.

NOT EDELM

Konumay daha etkili ve gl klan nemli unsurlar unlardr:

itilebilirlik Akclk Telaffuz Ses tonu ve vurgular Kelime hazinesi slup

25


nsan hayat boyunca ounlukla farknda olmakszn beden dilini son derece etkili olarak kullanr. Ancak genellikle bedenini, cmleleri kontrol ettii gibi kontrol edemez. Bedenimiz olaylara veya durumlara kar kendiliinden tepkiler verir. Gerek duygu ve dncelerimizi cmlelerin ar-kasna gizlemek belki mmkndr. Ama beden dilimizi gizlememiz ou kere mmkn olmayabilir. Duygu ve dncelerin anlalmasnda cmlelerden daha ok beden hareketleri esastr.

Beden dili, jest ve mimiklerle gerekleir. Yz kaslarnn bir anlam ifade etmek iin kullanm mimikleri; ba, el, kol, ayak, bacak hareketleri ya da bedenin tmn kullanmak jestleri oluturur. Hareketsiz bir elin yere doru hareket etmesinde, dz duran bir alnn krmasnda olduu gibi jest ve mimik her zaman deiimle ilgilidir.

Jest ve mimikler bazen isteyerek bazen de kendiliinden hatta istenmedik hareketler olarak ortaya kar. Ancak hepsinin bilinli ya da bilinsiz bir nedeni, bir amac vardr.

Jest ve mimikler, duygu ve dnceleri destekleyen, onlar somut hle getiren hareketlerdir. rnein, bir eyi istediimizi ya da onayladmz belirtmek iin bamz aa doru sallamamz bu grupta yer alan jestlerdendir.

Yz ifadeleri, el kol hareketleri, baklar da insann duygu ve dncelerini dile getirir. Salk-l bir iletiim iin beden dilinin dikkate alnmas gerekmektedir.

BLG KUTUSU

Kiilerle yz yze iletiimimizde beden dilinin ok nemli rol vardr. Yz yze iletiimin yaplandrlmasnda ortalama olarak szckler %10, ses tonu %30 ve beden dili %60 orannda rol oynar. Bu oranlar kiiler aras ilikilerin ve iletiim ortamnn zelliklerine gre artma ve eksilme gsterse de beden dilinin iletiimdeki roln reddedilemez bir biimde ortaya koymaktadr.

FKE

HAYRET

TKSNT

MUTLULUK

Biyo- Psikolojik Temel Duygularn Yze Yansmas

KORKU

ZNT

26

1. NTE

Z DEERLENDRMEletiimde dil ve beden dilini kullanrken etkili olup olmadnz anlamak iin kendinizi deerlendiri-niz. Bunun iin aadaki yarglardan size uygun olan seeneklere (X) iareti koyunuz.

z deerlendirme Bunu ok iyi yapabiliyorum.Bunu ksmen

yapabiliyorum.Bunu

yapamyorum.Sylediklerimi karmdakiler kolayca anlayabi-liyor.Dncelerimi ak ve etkili bir biimde belir-tebiliyorum.Szckleri telaffuz ederken dil yanllar yapm-yorum.Sesimi, duygu ve dncelerimi zenginletire-cek bir ynde kullanabiliyorum.Akc bir biimde konuabiliyorum.Konumalarmda beden dilini etkili bir ekilde kullanabiliyorum.Anlattklarmn nemine, deerine inanyorum.Beni dinleyenlerin ilgisini datacak, ayrntlar-dan kanabiliyorum.Sz baka alanlara kaydrp konunun dna kmyorum.

4.4. Din Hizmetlerinde letiim Sorunlar

nsanlar, ne kadar iyi niyetli ve anlayl olurlarsa olsunlar, aralarnda zaman zaman anlamaz-lklarn kmas kanlmazdr. htilaf ve tartmann kmasn nlemek ancak kzgnlk ve krgnlk duygularn kontrol ederek mmkn olur.

Birbirleriyle iletiim kuran kiiler arasnda sorunlarn kmas doaldr. Ne var ki bu sorunlar yznden ilikinin bozulmas normal deildir. nsanlar aralarnda kan sorunlar birbirlerini daha iyi anlayabilmek iin bir ara olarak kullanp dostluklarn pekitirebilirler.

BLG KUTUSU

Kiiler arasnda sorun kmasna neden olabilecek davranlar ve bunun so-nucunda meydana gelen dncelerden bazlar unlardr:

Ar genelleme Kutuplatrma Kiiselletirme (zerine alma) Mutlaklk (meli-mal konuma) Deitirme gayreti Kekecilik

27


Bir meslek ve hizmet alan olan din hizmetleri yerine getirilirken baz atma ve sorunlarn kmas doaldr. Din grevlileri din hizmetini yaparken iletiim kurmak zorunda olduklar her ya ve kltr seviyesinden insanla karlaabilirler. Cemaatin yaps, eitim dzeyi, sosyal stats, eko-nomik durumu, ya gibi faktrler iletiimi byk lde etkiler. rnein, cemaatin bir ksm ocuk-larn grltlerini bahane ederek onlarn camiye gelmemelerini, bir ksm ise mutlaka gelmelerini ister. Bir ksm namazlarn uzatldndan, bir ksm ise ksa tutulduundan ikyet edebilir. Din g-revlisinin anlattklarndan bir ksm memnunken bir ksm ikyeti olabilir. Bu nedenle din grevlisi her kesimi ikna edici ve kuatc olmaldr.

letiimin kayna, yapld ortam ve ierii gibi etkenler din iletiim srecini etkiler. Yanl olarak yaplan bir din iletiim bazen din tutumlarn olumsuz ve ters ynde deimesine neden ola-bilir. Bu nedenle din grevlisi slup konusunda hassas olmaldr.

Din grevlisinin, din hizmetleri alannda ortaya kabilecek sorunlar aabilmesi iin baz ye-terlilikleri kazanm olmas gerekir. rnein, cemaatin yapsndan haberdar olmak, iletiim teknikle-rini bilmek ve becerilerini artrmak zere almak bu yeterliliklerden bazlardr.

Din hizmetlerinde iletiimde ortaya kabilecek sorunlar tek tek tespit etmek mmkn deil-dir. Ancak yukardaki iletiim sorunlarnn din hizmetlerinde de geerli olduu bilinmektedir.

Din grevlisinin gler yzl ve tatl dilli olmas, herkese sevgi ve sayg ile yaklamas, bilgi ve becerisi ile cemaatine kendini kabul ettirmesi gerekir. Bylece doabilecek iletiim sorunlar en-gellenmi olur.

TARTIALIM

Sizce din hizmetlerinde karlalabilecek sorunlar neler olabilir? Tartnz.

28

1. NTE

NTEMZ DEERLENDRELM

A. Aadaki ak ulu sorular cevaplaynz.

1. rat, tebli ve davetin genel ilkeleri nelerdir? Aklaynz.

2. Din hizmetlerini zorlatran ve engelleyen sorunlar nelerdir? Sralaynz.

3. Din grevliliinin gerektirdii zellikler nelerdir? Yaznz.

4. Din hizmetlerinde kendini ve hedef kitleyi tanma niin nemlidir? Belirtiniz.

5. Din hizmetlerinde iletiimin nemi nedir? Syleyiniz.

B. Aadaki oktan semeli sorularn doru seeneklerini iaretleyiniz.

1. Aadakilerden hangisi din grevlilerinin sorumluluklarndan birisi deildir?

A) Namaz vakitlerinde camide bulunmak.

B) nsanlarn btn sorunlarna zm retmek.

C) nsanlar irat etmek.

D) steyenlere Kuran okumay retmek.

E) Sz ve davranlaryla insanlara rnek olmak.

2. Aadakilerden hangisi din hizmetlerini zorlatran ve engelleyen sebeplerden biridir?

A) Din grevlisinin kendini gelitirmesi

B) Mesleki alanla ilgili eksikliklerini tamamlamak iin ok okumas

C) nsanlarla iyi iletiim kurmas

D) Grevini aksatmamas

E) nsanlarn her iine karmas

3. Aadakilerden hangisi iletiimin temel unsurlarndan deildir?

A) Kaynak B) Alc C) Mesaj D) Kanal E) Zorlama

4. Aadakilerden hangisi din grevlisinin sorumluluklarn yerine getirirken dikkat etmesi gereken zelliklerinden biridir?

A) Kendini ve hedef kitleyi iyi tanmaldr. B) Spor yapmay sevmelidir.

C) Sadece namaz vakitlerinde cemaatle iletiim iinde olmaldr.

D) Muhataplarna mesafeli yaklamaldr.

E) Her eyi bilmelidir.

29


C. Aadaki cmlelerden doru olan D, yanl olan Y ile iaretleyiniz.

() Duygu ve dncelerin anlalmasnda cmleler deil, beden dili esastr.

() rat, hakk ve hakikati anlatmak, slam esaslarn retmektir.

() Din hizmeti, din konularda kiilerin ve toplumun ihtiyac olan ve onlara yararl olacak ilerin yaplmasdr.

() Din hizmetlerini zorlatran ve engelleyen sorunlarn hepsi cemaatten kaynaklanr.

() Din grevlisinin iyi hizmet verebilmesi, hizmet verilecek birey ve toplumu yani hedef kitleyi iyi tanmasna baldr.

. Aadaki cmlelerde bo braklan yerleri uygun ifadelerle doldurunuz.

1. Din hizmetleri ile ilgili grevleri yerine getirenlere .. . denir.

2. Cemaatle klnan namazlarda kendisine uyulan kiiye .., yaplan bu greve .., ezan okuyana , topluluk karsnda etkili ve gzel konuana ise . denir.

3. lkemizde din hizmetlerini .. . yrtmektedir.

4. Bilgi, dnce, duygu, tutum ve davran biimlerinin, bir insandan dierine aktarlmas srecine . denir.

NTEMZE HAZIRLANALIM

1. Duygu ve dncelerinizi muhataplarnza nasl ifade edersiniz? Dnnz.

2. Sizi etkileyen bir konumada konumacnn hangi zelliklerinden etkilendiinizi defterinize yaznz.

3. Katldnz bir konferans, sempozyum veya panele dair gzlemlerinizi arkadalarnzla paylanz.

4. Din hitabette konumacda hangi zelliklerin olmas gerektiini defterinize yaznz.

HTABET VE DN HTABET2.NTE

Konferans

30

31

Hitabet ve Din Hitabet

1. Hitabet ve Trleri

nsan, yaratl gerei dier insanlarla bir arada bulunur ve onlarla iletiim kurar. Bu iletiimi salayan olgularn banda ses, iaret, resim, yaz ve sz gibi birtakm unsurlar gelir. nsan, bunlardan birini veya birkan kullanp kendini ifade eder ve bakalar ile iletiime geer. Szl iletiimin etkili olmas, konunun planl, metotlu ve bir amaca ynelik sunulmasna baldr. Bu da dilin inceliklerini kullanarak yaplan konumayla mmkndr. Bu konumaya hitabet, konuana da hatip denmekte-dir.

Hitabet; belirli bir meknda, bir hatibin dinleyici kitlesine ulatrmak istedii mesaj, etkili ve gzel bir konumayla sunmasdr. Hatip; bilgi, duygu ve dncelerini muhataplarna ikna edici ve etkileyici bir slupla sunar.1

htiyalara gre dzenlenerek hazrlanp aktarlan bilgiler, hitabetin konusunu oluturur. Bu ihtiyalar dinleyicilerin zelliklerinden kaynaklanabilecei gibi, zel gnleri veya genel durumlar da kapsayabilir. Bu nedenle konularna gre hitabet, deiik trlere ayrlr. Ayrca hitabet, konuma-nn yapld mekn, hatibin zellikleri, hitabetin tarz ve sunu biimi asndan da eitli ekillerde olabilir.

Konularna gre hitabet trleri unlardr:

Siyasi hitabet: Deiik zaman ve meknlarda siyasetilerin, siyasetle ilgili yaptklar konu-malardr.

Asker hitabet: Bir sava esnasnda veya bar durumunda, genelde komutan konumunda olan bir kii tarafndan askerlere hitaben yaplan, motive edici veya bilgilendirme amal konumalardr. Bu tr konumalara tarih kitaplarnda ska rastlayabiliriz. Tarihe gemi asker hitabet rnekleri olarak; Alparslann Malazgirt Sava ncesi yapt konuma, Tark b. Ziyadn spanya Seferinde ordusuna yapt konuma ve Atatrkn Kurtulu Sava srasndaki konumalarn sayabiliriz.


HTABET TRLER

Konular Ynnden Hitabet Trleri:

Siyasi hitabet Asker hitabet Akademik hitabet Hukuki hitabet Din hitabet

ekil Ynnden Hitabet Trleri:

Panel Sempozyum Monolog Diyalog Seminer Kurs Mnazara

Konferans Tren konumalar Nutuk Hitabe Sohbet Ak oturum Medya konumalar

32

2. NTE

Akademik hitabet: Bilimsel konularn ele alnd konumalardr. Bu konumalarda konular, alannda uzman olan insanlar tarafndan bilimsel bir anlay ve slupla sunulur.

Hukuki hitabet: Mahkeme ortamnda yaplan konumalardr. Mahkeme ortamnda yaplan ko-numalarda hukuki terimler arlkl olarak kullanlr ve konuma kanunlar erevesinde ekillenir. Bu tr konumalar hkim, savc, avukat gibi hukuk adamlar tarafndan yaplan veya yargnn hu-zurunda kendini savunmak durumunda olan insanlarn yapt konumalardr. Ayrca hukukularn farkl ortamlarda, dier insanlar bilgilendirmek amacyla yapt konumalar da bu tr iinde deer-lendirilebilir.

Din hitabet: Din grevlileri veya ilahiyat alannn uzmanlar tarafndan yaplan din ierikli konumalardr. Bu tr konumalarn vaaz, hutbe, konferans, sohbet vb. deiik ekilleri olabilir. Ba-ta cami olmak zere farkl meknlarda din ierikli konumalar yaplabilir.

ekline gre hitabet trleri ise unlardr:

Konferans: Herhangi bir konuyu, bir fikri ya da bir tezi izah iin yaplan bilimsel ve akademik konumalardr. Konferansta, alannda uzman olan bir insan, bir konuyu enine boyuna, detaylaryla ele alr. Konfe-ransn gayesi bir eyler retmek, bir ko-nuya yeni yorumlar katmak, bir problemin zm konusunda fikir yrtmek olabilir. Konferansta yazl bir plan esas alnarak konuma yaplr. Sonunda gerekirse soru-lara yer verilebilir.

Tren konumalar: nemli bir gn, olay veya bir kiiyi anmak amacyla; nemli bir iin ba-lamas veya bitmesinden dolay yaplan konumalardr. Trenlerde genelde yazl bir metinden ksa ve z bir konuma yaplr.

Nutuk: Her dzeyden geni halk kitlesine, siyasi veya mill konularda bir dnceyi, bir duy-guyu anlatmaktr. Devlet byklerinin yapt nceden hazrlanm konumalardr. Nutuk tarzndaki konumalarda verilmek istenen mesaj belgeler ve delillerle sunulur. Bylece dinleyicilere gven veren bir konuma yaplr.

ARATIRALIM

Peygamberimiz (s.a.v.), savalardan nce mminlere ksa ve etkili konu-malar yapmtr. Bunlardan birinde yle buyurmutur: Ey insanlar! D-manla karlamay arzu etmeyin. Belalardan emin klmas iin Allaha dua edin. Ama onlarla karlatnz zaman da sabredin...

Buhar, Cihad, 156.Siz de tarihten asker hitabet rneklerini aratrnz.

33


Hitabe: Herhangi bir konuyu veciz ve etkileyici ifadelerle bir dinleyici kitlesine ksa ve heye-canl bir slupla anlatmaktr. Cuma hutbelerini bu gruba dhil edebiliriz.

Sohbet: Farkl konulardaki fikir ve dncelerin, samimi ve scak bir ifadeyle anlatlmasdr. Sohbetler genelde kk meknlarda, az sayda insan kitlesine yaplan konumalardr.

Ak oturum: Bir konu hakknda, alannda uzman olan insanlarn tartmas, konuyu deiik ynleriyle ele almas, tenkit yoluyla karlkl olarak konunun ilenmesidir. Ak oturumu yneten kii srasyla herkese sz hakk verir.

Mnazara: Karlkl olarak iki gru-bun, bir konuyu tartmalardr. Gruplar konunun birbirine zt iki ynn savunur-lar, karlkl olarak eletiriler getirirler. Bir bakan ynetiminde yaplan mnaza-ralarda yar havas hkimdir. Savunulan tezlerin doruluunun ispat beklenir.

Panel: Alannda uzman olan bir-ka kiinin, bir konunun deiik ynlerini srasyla anlatmasdr. Panelde bir baka-nn ynetimi dorultusunda konuyla ilgili deiik fikirler ortaya konulur. Tartma havas deil, sohbet havas vardr. Panel sonrasnda dinleyicilerin sorular cevap-landrlr.

Sempozyum: Bir konunun deiik ynleri hakknda, alannda uzman insanlarn art arda konu-malar yapmalardr. Konumaclar belirli srelerde konuurlar. Btn konumalar sonunda, konu-nun uzman olan kiiler konuyu mzakere eder, eletiri ve fikirlerini ortaya koyarlar. Sempozyumda konular bilimsel bir slupla ve yazl bir metin esas alnarak yaplr. Sempozyuma genelde konu ile ilgili olan insanlar dinleyici olarak katlrlar.

Monolog: Genelde gncel konularda, esprili bir slupla bir kiinin konuma yapmasdr. Mo-nologda jest ve mimikler daha ok kullanlabilir, taklit yaplabilir. Bu tr konumalar genelde elen-dirme maksadyla yaplr. Ancak insanlar rencide edici ve krc davranlardan kanmak gerekir.

Diyalog: Bir sahnede iki kiinin karlkl konumasdr. Bu kimseler herhangi bir konu hak-knda, belirli bir dzen ierisinde karlkl olarak dncelerini ifade ederler.

MONOLOG YAPALIM

Hitabette konuma hatalarn ve diksiyon bozukluklarn konu edinen bir monolog hazrlayarak snfta sununuz.

MNAZARA YAPALIM

Snfta iki grup oluturup nsanlar gemite mi daha mutluydu, yoksa im-di mi? balkl bir mnazara yapnz.

34

2. NTE

Medya konumalar: Radyo, nternet ve televizyon konumalardr. Bu tr konumalar mo-nolog veya diyalog tarznda olabilecei gibi ak oturum veya mnazara tarznda da olabilir. Jest ve mimikten daha ok konuma slubu ve ses tonu etkilidir. Sesi iyi ayarlama, samimiyet ve inandr-clk n plandadr.

2. Din Hizmetlerinde Hitabetin Yeri ve nemi

nsanlar, isteklerini dile getirmek, dncelerini yay-mak ve duygularn belirtmek iin gzel konumaya ihtiya duyarlar. Hitabet, fertlerin toplumdaki yerine ve i hayatnda-ki baarsna nemli katkda bulunur. Btn bunlar, hitabetin sosyal ve kltrel adan nemini gsterir. Ayrca insanlar, haklarn da bu yolla savunurlar.

Din grevlisi din bilgileri aktarrken gzel konumaldr. nsanlar bilgi ve grgnn yannda gzel konumadan da etkilenirler. Bir idarecinin ve bir retmenin hitabet kurallarn bilmesi ve iyi bir hatip olmas da baarsn byk lde etkiler.

Din hizmetlerinde, hitabet kurallarna uyularak yaplan konumalar, bilgilerin muhataplara verilmesini kolaylatrr. Gven, sayg ve anlay ortamnn olumasna katk salar. Anlalmayan ksmlarn karlkl soru ve cevaplarla giderilmesi, konularn daha iyi anlalmasna yardmc olur.

Kuran- Kerimin gayelerinden biri, in-sanlara t vermek ve onlarn anlatlanlardan ders almalarn salamaktr. Bir ayette bu duru-ma yle iaret edilmitir:

...

...Allahn size olan nimetini ve size

t vermek iin indirdii kitap ve hikmeti

dnn...1 Nis suresinin 63. ayetinde ise Onlara t ver ve onlarn ilerine tesir edecek gzel sz syle. buyrularak konumann etkili ve gzel bir slupla sunulmas istenmitir. nk insanlara hakikatleri anlatmann en nemli vastalarndan biri etkili hitabettir.

1 Bakara suresi, 231. ayet.

GRUP ALIMASI

Snfnzda gruplar oluturunuz. Her bir grup bir hitabet tryle ilgili konuma hazrlasn. Hazrlanan konumalar snfta sununuz.

Sz ola kestire ba,Sz ola kese sava.

Yunus EmreYukardaki iirde ne anlatl-

mak istenmektedir?

DEERLENDRELM

Mmin kullarma syle; en gzel sz sylesinler

sr suresi, 53. ayet.Yukardaki ayeti din hizmetlerinde hi-

tabetin nemi asndan deerlendiriniz.

35


Kuran- Kerimde Peygamberin grevinin insanlar uyarmak, Kuran insanlara anlatmak ve tebli etmek olduu belirtilmitir: Ey Peygamber! Biz seni hakikaten bir ahit, bir mjdeleyici ve bir uyarc olarak gnderdik. Allahn izniyle, bir daveti ve aydnlatan bir kandil olarak

(gnderdik). 1 Peygamberimiz, kendine verilen bu grevi hakkyla yerine getirmi, insanlara Allah (c.c.)n emirlerini etkileyici ve gzel bir slupla anlatmtr. Peygamberimiz, Din nasihattir2 buyurarak hitabetin din hayattaki nemini belirtmitir.

Hz. Muhammed, irat ve tebli grevini yerine getirirken hitabet becerilerini en gzel biimde sergilemitir. zellikle edebiyat ve hitabetin revata olduu bir dnemde, insanlara itibar edecekleri bir dille, gzel bir konuma ekliyle hitap etmesi irat ve teblide etkili olmutur. Peygamberimizi dinleyen insanlar onun konumalarndan etkilenmi ve hayranlklarn gizleyememilerdir. Peygam-berimiz, sz syleme sanatnn nemini yle dile getirmitir: phesiz szde etkileyici bir g vardr.3 Ayrca Peygamberimizin tm konumalar din tebli de hitabetin yeri ve nemini gster-mektedir.

Peygamberimizin metodunu devam ettiren din grevlileri iin din hitabet etkili bir hizmet vastasdr. Bu yolla din grevlisi; Allahn yceliini, slamn iman, ibadet ve ahlak esaslarn doru bir ekilde muhataplarna anlatr. Bylece irat ve davet grevini yerine getirmi olur.

3. Din Hitabet ve eitleri

Kuran- Kerim, insanlar iin bir rehber ve hidayet kaynadr. Allaha inananlar, slamn il-kelerini kendi hayatlarnda yaarlar ve dier insanlara da anlatmak iin aba harcarlar. Allahn emir ve yasaklarnn insanlara bildirilmesi; Kuranda, tebli, irat, t, nasihat ve davet gibi kavramlarla ifade edilmitir. Farkl ekillerde Kuran- Kerimde ifadesini bulan bu grev, insanlara en gzel ekilde hitap etmeyi gerektirir. nk gereklerin iletilebilmesi ve kabul grmesi, bu hakikatlerin sunulu tarzyla yakndan ilgilidir.

Dini anlatma, ncelikle din grevlilerinin sorumluluu olmasnn yannda, herkesin yerine getirmesi gereken bir grevdir. Din hitabet, Allahn mesajn insanlara ulatrmann bir yoludur. Her devirde din grevlileri halk din konularda bilgilendirmek iin belirli meknlarda onlara hitap etmi-lerdir. Bu hitap etmenin deiik tarzlar ve ekilleri olmutur. Bunlarn banda vaaz ve hutbe gelir.

1 Ahzb suresi, 45, 46. ayetler.2 Mslim, man, 42.3 Ebu Davut, Edep, 95.

YAZALIM

Din hizmetlerinde hitabetin nemini belirten bir yaz yaznz. Arkadalarnz-la paylanz.

36

2. NTE

Din hitabet trlerinden hutbe; cuma gn ve bayram gnlerinde, camide minbere klarak okunur. Hutbede Allaha dua, Peygambere salat ve selam, dinleyenlere nasihat, o gnn nemi ve cemaatin bir ihtiyacn konu alan bilgiler bir plan ierisinde sunulur. Hutbeler ksa ve z, halkn ih-tiyalarna ve toplumun yapsna uygun olmaldr. Hutbede bilgi vermenin yannda dinleyenlerin dav-ran gelitirmesine katk salamas da amalanr.

Din hitabetin bir dier tr de vaazdr. Vaaz, cami krssnden, namazn ncesinde veya sonra-snda yaplan konumadr. Vaaz, hutbeye gre daha uzun ve detayldr. Hutbeden farkl bir slupla ele alnr. Vaaz, insanlar din konularda bilgilendirme amac tar.

Cami dnda yaplan din hitabet trleri de vardr. Konferans, panel ve medya kanalyla yaplan yaynlar bunlardan bazlardr. Halka ak, b-yk topluluklarn katld din hitabetin yannda, zel meknlarda sohbet tarznda da olabilir. htiya duyulduunda, farkl meknlarda, farkl sluplarla din konular ele alnabilir.

4. Din Hitabetin lkeleri

Din hitabetin amac Allahn emir ve yasaklarnn insanlara retilmesi, slam dininin iyi an-latlp benimsetilmesidir. Kuran- Kerim ve hadislerde tebli ve irat grevi, inananlara yklenmi ve bu konuda yaplmas gerekenlerin neler olduu bildirilmitir. Bu da iyi bir hitabetle gereklee-bilir.

Dinin temel kaynaklar, din hitabetin de kaynadr. Din hitabetin nasl olaca, insanlara nelerin anlatlmas gerektii ve bu konuda uyulmas gereken kurallar temel kaynamz Kuran- Kerim ve snnette yer alr.

4.1. Kuranda Hitabet lkeleri

Szlerin en gzeli Kuran- Kerimdir. slam dininin prensipleri ve uyulmas gereken kurallar, en gzel ekilde bu kitapta sunulmutur. Kuran- Kerimin muhatab tm insanlardr. Onu en gzel ekilde tebli eden ise Hz. Muhammeddir. Din grevlisinin, tebli ve iratta benimseyecei metot Kurann ve Peygamberimizin yaklam olmaldr.

BELRTELM

Sizce en etkili din hitabet eidi hangisidir? Belirtiniz.

37


Kuran- Kerimde hitabetle ilgili birok ilke yer almaktadr. Bu ilkelerin banda; gzel bir szle hitap, yerinde ve zamannda konuma (hikmet), ikna edici konuma, konuurken nazik olma, muhatabn anlayna gre ll ve dengeli olma, akla ve vicdana hitap etme, dnmeye sevk etme, duygular harekete geirme gibi zellikler yer alr.

Kuran- Kerimden karlabilecek hitabet ilkelerinden bazlar unlardr:

Hakk batldan ayran sz syleme: Kuran- Kerimde dorular, btn aklyla ortaya ko-nulmu ve yanl olanlar gsterilmitir. Bir ayette, O Kuran, elbette (hak ile batl) ayrt edici bir szdr.1 buyrulmutur. Din grevlisi vermek istedii mesaj doru, anlalr ve ak bir ekilde vermelidir.

Etkili ve gzel konuma: Kuran- Kerimde, ... Onlara t ver ve onlarn ilerine tesir edecek sz syle!2 buyrularak hitabette t vermenin esas olduu ve konumann tesirli olmas gerektii vurgulanmtr. Bu nedenle hatip konumasnda sa-mimi olmal, akc ve etkileyici bir slup kullanmaldr. Ayrca Kuran- Kerim farkl yerlerde, farkl ifadelerle insanlara hitap etmitir. rnein, Kuran- Kerimde muhataplar dikkate alnarak, Ey insanlar!, Ey inananlar!, ve Ey Nebi diye hitapta bulunulmutur.

Krc olmama, saygl olma: Hatip ko-nuurken krc ve itham edici olmaktan sakn-maldr. Kendi gr ve dncelerini gzel bir ekilde anlatmal, muhataplarnn grlerine de saygl olmaldr. Bu konu bir ayette yle belir-tilmitir: Ona yumuak sz syleyin. Belki t alr yahut

korkar.3

Delillerle konuma: Anlatlanlarn inan-drc olmas ve kabul grmesi iin delillerle konumak gerekir. Bu konuda bir ayette yle buyrulmaktadr: Eer doru szl iseniz hadi getirin delilinizi.4 Ayrca bilgimiz olmayan konularda gr bildirmekten kanmalyz. Bu konu-da bir ayette yle belirtilmektedir: te siz byle insanlarsnz! Hakknda bilginiz olan konu-da tartmaya girdiniz. Peki, hakknda hibir bilginiz olmayan konularda neden tartmaya

giriyorsunuz?..5

Konuurken birletirici olma, dlayc ifadelerden kanma: Din grevlisi konuurken birle-tirici olmal, toplumda ayrlklara sebep olacak ifadelerden kanmaldr. Kuran- Kerimde bu ko-nuda yle buyrulmutur: Allah ve Resulne itaat edin, birbirinizle ekimeyin; sonra korkuya kaplrsnz da kuvvetiniz gider. Bir de sabredin. nk Allah sabredenlerle beraberdir.6

1 Trk suresi, 13. ayet.2 Nis suresi, 63. ayet.3 T-H suresi, 44. ayet.4 Bakara suresi, 111. ayet.5 l-i mrn suresi, 66. ayet.6 Enfl suresi, 46. ayet.

DEERLENDRELM

yilikle ktlk bir ol-maz. Sen (ktl) en g-zel bir ekilde nle. O zaman seninle arasnda dmanlk

bulunan kimse, sanki candan bir dost olur.

Fussilet suresi, 34. ayet.Yukardaki ayeti hitabet ilkeleri a-

sndan deerlendiriniz.

38

2. NTE

Anlatlacak konuyla ilgili bilgileri gvenilir kaynaklardan alma: Hatip, verecei mesaj sa-lam kaynaklara dayandrmaldr. Bu konuda Kuran- Kerimde yle buyrulmutur: Ey iman edenler! Eer bir fask size bir haber getirirse onun doruluunu aratrn. Yoksa bilmeden bir

toplulua ktlk edersiniz de sonra yaptnza piman olursunuz.1

Sz ve davranlarn birbirine uygun olmas: Hatibin szlerinin etkili olabilmesi iin davra-nlarnn szleri ile elimemesi gerekir. Bu konuda Kuran- Kerimde yle buyrulmutur: Siz kitab okuduunuz hlde insanlara (bakalarna) iyilii emredip kendinizi unutuyor musunuz?

Bunun yanl olduunu dnemiyor musunuz?2

nsanlar dndrmeye yneltme: Kuran- Kerim bu konuya birok yerde deinmitir. Bir-ok ayette, Dnmezler mi? ve Bilmezler mi? eklindeki ifadelerle insanlarn dnmesi ve akln kullanmas istenmitir. Bu nedenle hatip, ncelikle insanlar dnmeye sevk etmelidir. Bir ayette, Onlar ayaktayken, otururken ve yanlar zerine yatarken Allah anarlar, gklerin ve yerin yaratl zerinde dnrler3 buyrulmutur.

4.2. Snnette Hitabet lkeleri

Hz. Peygamber, kendisine nazil olan ayetleri insanlara tebli etmi, slam dininin esaslarn aklam ve insanlara rnek olmutur. nananlar da onu rnek alarak slam yaamaya almlar-dr. Kuran- Kerimde Peygamberimizin rneklii konusunda yle buyrulmaktadr: Gerekten Allah Resul, sizin iin gzel bir rnektir4

nanan insanlar her konuda Peygamberimizin grlerine bavurarak fikir danmlar ve onun syledii eyleri aynen uygulamaya almlardr. Peygamberimiz de deiik vesilelerle insanlara hitap etmi, onlara dini doru bir ekilde ulatrmtr.

Peygamberimizin tebli, irat ve hitabette takip ettii yollardan karlan prensiplere din hiz-metlerinde sorumluluk tayan herkesin nem vermesi gerekir. Snnetteki ilkeler nda yaplacak bir hitabet, din konular anlatmada en etkili yol olacaktr.

1 Hucurt suresi, 6. ayet.2 Bakara suresi, 44. ayet.3 l-i mrn suresi, 191. ayet.4 Ahzb suresi, 21. ayet.

BULALIM

Kuran- Kerimde birok hitap cmlesi yer almaktadr. Bunlardan bir-ka tanesini bularak yaznz.

Ey man Edenler!...

....................................................................................................

....................................................................................................

39


Peygamberimizin hitabeti, Kuran- Kerimin prensipleri dorultusunda idi. Kuran- Kerim, Peygamberimize, insanlarla nasl konumas gerektii konusunda yle tavsiyede bulunmutur: ... Sen hikmetle, gzel tle Rabbinin yoluna ar ve onlarla en gzel ekilde tart.1 Peygamberimiz bu prensipler dorul-tusunda evresindekilerle iletiim kurmu ve dine ait prensipleri insanlara ulatrmtr.

Peygamberimizin snnetinden karlabilecek hitabet ilkelerinden bazlar unlardr:

Peygamberimiz, drst ve olgun bir tavr iinde konuur, szckleri zenle seer, muhatapla-rnn ilgi ve ihtiyalarn gzetirdi. O, edeb bir konuma slubuna sahipti. Konumasnda topluluun durumunu dikkate alr, ona gre sesini ve duruunu ayarlard. Szckleri tane tane syler, dinleyen-lerin onun szlerini ezberleyebilecei ekilde net konuurdu.

Peygamberimiz, konuurken muhatabn anlay ve kavray seviyesine gre konuurdu. Bir hadisinde, Halkn seviyesine ininiz.2 buyurarak bunu dile getirmitir. nsanlarn anlayabilecekleri bir slup kullanrd.

Peygamberimizin en nemli konuma zellii; az ve z konuma anlamna gelen, cevamil-kelim olmasyd. Birok hadisinde iki veya szckle nemli hakikatleri ifade ederdi. Peygambe-rimizin hutbeleri de insanlar usandrmayacak derecede ksa idi. O, ksa, z ve samimi konumay uzun konumalara tercih ederdi. Bu konuda Peygamberimiz yle buyurmutur: Ben cevamil-kelim ile gnderildim3

Peygamberimiz, konunun daha iyi anlalmas iin eitli rnekler verir, hikye diliyle in-sanlara hitap ederdi. Bylece anlatlmas ve anlalmas g konularn daha kolay kavranlmasn salard. Peygamberimizin pek ok hadisinde bu usul kulland grlmektedir. rnein, arkada seiminde dikkat edilecek hususlar anlatrken yle bir benzetme yapmtr: yi bir kimseyle dost-luk kuran adamla, kt birisi ile arkadalk yapann benzeri, yannda gzel koku bulunduran

bir ahsla demirci kr eken kimse gibidir. Yannda gzel koku bulunan arkadan ya sana

gzel koku verir veya onun gzel kokusundan faydalanrsn. Krk ekene gelince o, ya senin

elbiseni yakar veya krn kard pis kokudan rahatsz olursun.4

1 Nahl suresi, 125. ayet.2 Ebu Davut, Edep, 20.3 Buhar, tisam, l.4 Buhar, Byu, 38.

PANO HAZIRLAYALIM

Peygamberimizin, cevamil-kelim diye adlandrlan hadislerine rnekler bulunuz. Bulduunuz rneklerle bir pano oluturunuz.

Ameller niyetlere gredir Buhar, Bedul-vahy, 1. Sarholuk veren her ey haramdr. Buhar, Eribe, 4. .................................................................................................... ....................................................................................................

40

2. NTE

Peygamberimiz, konuurken insanlarn dikkatini ekmek iin farkl metotlar kullanrd. Bazen soru-cevap yntemini kullanr, insanlar dndrr ve onlarn dikkatini ekerdi. Bir defasnda saha-bilerden birine, Yezid b. Esed! Cennete girmek ister misin? O da, Evet, Ya Resulullah! deyince Peygamberimiz ona, Kendin iin istediini kardelerin iin de iste.1 buyurmutur.

Bir konuyu anlatrken konunun daha iyi anlalmas ve dikkatleri toplamak iin jest ve mimik-lerini kullanrd. Bazen yznn ekliyle bazen de elleriyle ifadeye canllk katard. Bir defasnda, Mminler birbirine kenetlenmi bir bina gibidir.2 derken parmaklarn birbirine kenetlemi ve ne demek istediini elleriyle de ifade etmiti. Bazen de ekiller izerek konuyu anlatmaya alrd. rnein, kader konusunu yere ekiller izerek anlatmtr.

Peygamberimiz, konumalarnda zamanlamaya dikkat ederdi. Dinleyenlerin dikkatlerinin yo-un olduu ve istekli olduklar zamanlarda konuurdu. Abdullah b. Mesud, bu konuyu yle anlat-yor: Sahabiler usanp sklr dncesiyle Hz. Peygamber bize her gn deil, ara sra vaaz ve nasihat ederdi.3

nsanlarn hatalarn sylemez, onlar kk drmez, onlara olumlu ve yapc bir slupla hitap ederdi. Bir hadisinde yle buyurmutur: Kolaylatrnz, zorlatrmaynz, mjdeleyiniz, nefret ettirmeyiniz! 4 O, konumalarnda hep sevdirmeyi ve mjdelemeyi tercih ederdi. Hibir kimseyi sulamaz, insanlarn hatalarn yzlerine vurmazd. rnein, Hz. Muhammed, hata yapan, Sana ne oluyor. diyerek uyarmazd. O kiinin bulunduu bir toplumda, Size ne oluyor ki. gibi genel uyarlarda bulunurdu.5

Peygamberimiz, sorulara verdii cevaplarda ahslarn durumlarn dikkate ald kadar, za-man ve meknn artlarn da gz nnde bulundururdu. rnein, Amellerin en hayrls hangi-

1 Ahmed b. Hanbel, Msned, C 4, s. 70. 2 Ali Mtteki el-Hindi, Kenzul-Ummal, C 1, s. 147.3 Buhar, lim, 11-12.4 Buhar, lim, 11.5 Mslim, Fedail, 35.

LKELER IKARALIM

Allaha yemin ederim ki iman etmedike cennete giremezsiniz, birbi-rinizi sevmedike iman etmi olmazsnz! Yaptnz takdirde birbirinizi seveceiniz eyi haber vereyim mi? Aranzda selam yaygnlatrn!

Mslim, man, 93.Peygamberimiz, Vallahi iman etmi olmaz. Vallahi iman etmi olmaz. Vallahi iman

etmi olmaz. buyurdu. Sahabiler: Kim iman etmi olmaz, Ya Resulallah? diye sordular. Peygamberimiz, Yapaca fenalklardan komusu gven iinde olmayan kimse! bu-yurdu.

Buhar, Edeb, 29.Yukardaki hadislerden hitabete dair ilkeler karnz. Muhataplarna soru sorma ortam olutururdu. ........................................................................................ ........................................................................................

41


sidir? diye soran birine, Vaktinde klnan namazdr.1 derken ayn soruyu soran bir bakasna ise, Ana, babaya iyilik etmektir.2 eklinde farkl cevaplar verirdi. Ayrca bar zamanlarnda en deerli amelin vaktinde klnan namaz olduunu aklarken savata Allah yolunda cihadn en deerli amel olduunu vurgulamtr.

5. Din Hitabette Kaynak Seiminin nemi

Tebli ve irat grevinin en iyi ekilde yerine getirilebilmesi iin, sz sylemenin kurallar ve ilkeleri kadar, hitabetin ierii de nemlidir. Bu konuda din hitabette en nemli kaynamz olan Kuran- Kerim ve snnetteki bilgiler etrafnda din hitabete ekil verilir. Anlatlacak eyler Kuran ve snnetin nda hazrlanm olmaldr. Peygamberimiz ou zaman insanlara hitap eder-ken Kuran- Kerim ayetlerini okumakla yetiniyor veya konumasnn byk bir blmn Kuran ayetleri oluturuyordu.3

nsanlarn problemlerine temel kaynaklardan zmler aranmal ve ilah mesaj daha iyi ak-tarlmaldr. Anlatlmak istenen konuyla ilgili ayetler tespit edildikten sonra, bu ayetlerin en gzel ekilde ifadesi iin farkl meallere bavurmak gerekir. Ayetlerin daha iyi anlalmas iin farkl tefsir ve yorumlar da dikkate alnmaldr. Anlatmak istediimiz konuya uygun ayetlere ulamada Kuran- Kerim iin hazrlanm konu fihristlerine ve meallerin sonunda yer alan fihrist ve indekslere bavu-rabiliriz.

Din konumalarda ikinci derecede kaynamz olan hadislerin, sahih ve gvenilir olanlarn semeliyiz. Konularna gre hadislere ve ayetlere yer veren, kolay ulalabilecek eserlerin banda Ktb-i Sitte ve Riyazs-Salihin gelmektedir. zellikle hadislerle ilgili aklamalarn yer ald, erh ve izahlara yer veren kitaplara bavurmalyz.

Konunun daha iyi anlalabilmesi ama-cyla Peygamberimizin ve dier peygamberle-rin hayatlarn, slam limlerinin hayatn ieren eitli hikyeleri ve rnekleri anlatabiliriz. n-celikle Kuran- Kerim ve hadislerde yer alan rnek hikyelere bavurmalyz. Bunun dnda siyer ve slam tarihi kitaplar ile sahabilerin hayatn anlatan ve din hikyelere yer veren kitaplara da mracaat edebiliriz. Tarih bir konu anlatlrken salkl belgeler bulunduran tarih kitaplarndan yararlanlmaldr. Bu ve benzeri konularda slam Ansiklopedisi esas alnabilir.

6. Tarihten Din Hitabet Trlerine rnekler

Din hizmetlerinin yrtlmesinde din hitabet ok nemli yer tutmaktadr. Bundan dolay ta-rihte Peygamberimizin konumalar bata olmak zere pek ok din hitabet rneine rastlanmakta-dr. 1 Buhar, Mevakit, 5.2 Buhar, Edep, 2.3 Mslim, Cuma, 10.

ARATIRALIM

Dostluk ve Kardelik ba-lkl bir konu hazrlayacak olsa-nz hangi eserlerden yararlanr-snz? Aratrnz.

42

2. NTE

Peygamberimizin bir hutbesi:

Ey insanlar, uymanz gereken birtakm ilkeler vardr, onlara uyunuz. Kanmanz gereken birtakm yasaklar vardr, onlardan kannz.

Mmin, iki korku arasndandr: Birincisi, gemi olan mrdr. nk insan, Allahn o mr hakknda kendisine ne yapacan bilmez. kincisi ise kalan mrdr. nk insan, Allahn bu s-rete kendisine ne hkmedeceini bilmez.

O hlde mmin, mrn iyilik yaparak geirsin. htiyarlamadan nce genliinin, lmeden nce de hayatnn kymetini bilsin.

Muhammedin nefsini elinde tutan Allaha yemin olsun ki lmden sonra artk yorulacak bir yer yoktur. Dnyadan sonra da cennet veya cehennemden baka bir ev yoktur. 1

Hz. Alinin oluna nasihati;

Hz. Alinin oluna verdii nasihati btn mminlere verdii bir vaaz olarak kabul edebiliriz:

Olum! nsanlarla ilikilerinde elindeki l u olsun: Kendine yaplmasn istemediin mu-ameleyi bakalarna yapma; sana zulm edilmesini istemediin gibi sen de kimseye zulmetme. Ken-dine iyilik edilmesini istediin gibi bakalarna iyilik et. Her eyi daima kendine kyas et. Kendin hakknda sylenmesini istemediin szleri bakalar hakknda syleme. Sen, bakalarna nasl dav-ranrsan bakalar da sana yle davrandklar vakit, ona raz ol. Ondan fazlasn ve ondan bakasn isteme.

Bildiin az da olsa bilmediini syleyerek szn uzatma. Bil ki nnde uzun bir yol vardr. Yol az gerek ise srtna gereinden fazlasn ykleme. Bu yolda yk hafif gerek. Senin sknt vak-tinde sana denmek iin zengin bulunduun zaman senden bor istenilmesini ganimet say.

Bil ki gklerin ve yerin hazineleri elinde bulunan Allah, kendisine dua etmek iin sana izin vermitir. Duay kabul buyuracan vadetmi ve seninle kendi arasna arac koymamtr. Allah, g-nah ilediin vakit tvbe kaplarn am ve sana merhamet yamurlarn samtr.

1 Sleyman Ate, Minberden tler, s. 188.

NOT EDELM

Halife Hz. Ebu Bekirin ilk hutbesi:

Hz. Muhammedin lmnn ardndan halife seilen Hz. Ebu Bekir, minbere karak aadaki hutbeyi okumutur:

Ey insanlar! Size halife oldum. Ancak bu sizden daha hayrl olduumu gstermez. Do-ruluktan ayrlrsam beni uyarn. Doruluk emanet, yalanclk hyanettir. inizde zayf olan, hakkn alncaya kadar benim yanmda kuvvetlidir. inizde kuvvetli olan ise bakas, ondan hakkn alncaya kadar benim yanmda zayftr. Bir millet, Allah yolunda cihattan vazgeerse Allahn gazabna urar, perian olur. Bir millette ktlk yaygn ve revata olursa Allah o milleti belaya drr. Allah ve Resulne itaat ettiim srece bana itaat edin. taatten ayrlr-sam artk sizin zerinizde itaat grevi kalmaz. Buyurun, namaza kalkalm. Allahn rahmeti zerinize olsun.

Nejat Muallimolu, Btn Ynleri ile Hitabet, s. 258.

43


Btn ilerinde Allahtan yardm iste. Ondan baka yardmc yoktur. Senin din ve dnyan Allaha smarladm.1

Alparslann Malazgirt Savandan nceki hitabesi:

Bizans ile Seluklu ordusu, 26 Austos 1071 Cuma gn kar karya geldi. Seluklu sultan, cuma namaz vak-tini bekleyerek taarruzu biraz geciktirdi. Topluca klnan cuma namazndan sonra, beyaz bir elbise giyinmi olan sultan, at-nn kuyruunu balad. n saflarda ordu-sunun bir askeri gibi savaacan belirt-mek maksad ile ok ve yayn brakp kl ve topuzunu eline ald. Sonra ordusuna u veciz hitabede bulundu:

1 Nejat Muallimolu, Btn Ynleri ile Hitabet, s. 259-260.

BLG KUTUSU

KUSS BN SADENN HTABES

Ey nsanlar! Geliniz, dinleyiniz, belleyiniz, ibret alnz. Yaayanlar lr, lenler fena bulur. Olacak olur. Yamur yaar, otlar biter. ocuklar doar, analarnn, babalarnn yerini alr. Sonra hepsi lp gider. Olaylarn ard arkas kesilmez, hepsi birbirini kovalar.

Kulak veriniz, dikkat ediniz. Gkte haber, yerde ibret alacak eyler var. Yeryz bir byk divan. Gkyz yksek bir tavan. Yldzlar yrr, denizler durur. Gelen kalmaz, giden gelmez. Acaba vardklar yerden honut olup da m kalyorlar? Yoksa orada kalp da uykuya m dalyorlar?

Yemin ederim, Allah indinde bir din vardr ki imdi iinde bulunduunuz dinden daha sevgilidir. Ve Allahn gelecek bir peygamberi vardr ki gelmesi pek yakndr. Glgesi bamzn stne geldi. Ne mutlu o kimseye ki ona inanr, o da ona doru yolu gsterir. Vay o talihsize ki ona isyan eder, kar kar. Yazklar olsun mrleri gaflet ile geen mmetlere.

Ey insanlar! Hani, babalarnz, dedeleriniz, hani ssl kkler, tatan evler yapan d ve Semut kavmi, hani dnya varlna gururlanp da kavmine, Ben, sizin en byk Rabbinizim. diyen firavun ile nemrut? Onlar size gre daha zengin, kuvvet ve kudrete sizden daha stn deil miydirler? Bu yer, onlar deirmeninde tt, toz etti, datt. Kemikleri bile ryp dald. Evleri yklp ssz kald. Yerlerini, yurtlarn imdi kpekler enlendiriyor. Sakn onlar gibi gaflet etmeyin. Onlarn yoluna gitmeyin. Her ey fanidir. Baki olan ancak Allahtr ki birdir, orta ve benzeri yoktur. Taplacak ancak odur. Domam dourmamtr. Bizden nce gelip geenlerde bize ibret olacak ey oktur. lm rmann girecek yerleri var; ama kacak yeri yoktur. Byk kk hep gp gidiyor. Giden geri gelmiyor. Kesin olarak biliyorum ki herkese olan bana da olacaktr.

Cevdet Paa, Ksas- Enbiya ve Tarih-i Hulefa , s. 48.

44

2. NTE

Biz ne kadar az olursak olalm, onlar (Bizansllar) ne kadar ok olurlarsa olsunlar, btn Ms-lmanlarn minberlerde bizim iin dua ettikleri u saatte kendimi dman zerine atmak istiyorum. Ya muzaffer olur, gayeme ularm ya da ehit olarak cennete giderim. Sizlerden beni takip etmeyi tercih edenler takip etsin. Ayrlmay tercih edenler gitsinler. Burada emreden sultan ve emredilen asker yoktur. nk bugn ben de ancak sizlerden biriyim, sizlerle birlikte savaan gaziyim. Beni takip edenler ve canlarn Yce Allaha adayanlardan ehit olanlar cennete, sa kalanlar ise ganimete kavuacaklardr. Ayrlanlar ahirette ate, dnyada da alaklk beklemektedir.1

Diyanet leri Bakan Ali Bardakolunun

Mevlit Kandili hitabesi:

Rahman olan Allah, varlk lemini rah-met zere ina etmi ve rahmeti her eyi kuat-mtr. Onun rahmetinin ak tecellilerinden biri de insanlar dnya hayatnda yalnz ve aresiz b-rakmayarak onlara kurtulu ve kalc mutluluun yolunu gsteren vahyi, hidayet rehberleri olarak peygamberleri gndermesidir.

Peygamberler, ilah vahyi insanla ulat-ran, onlar yaratl ve varoluun srrn anlamaya, bilgi ve inancn aydnlna aran rahmet eli-leridir. Yce Yaratcnn insanla gnderdii son

rahmet elisi ise Muhammed Aleyhisselamdr. O, peygamberler halkasn tamamlayan son daveti, dini aklayan, reten ve btn ahlaki gzellikleri yaayarak tleyen rnek bir ahsiyettir.

Bugn, insanln hayat ufkuna aydnlk bir devir aan Peygamber Efendimizin kutlu dou-munun yeni bir yl dnmn idrak ediyoruz. O, bize; Allaha iman edip onu sevmeyi, ona bala-narak i bar ve doru yolu bulmay, ibadetlerle hayatmz anlaml klmay, drstl, emaneti korumay, komuluk ve akrabalk balarna riayet etmeyi, yetim ve kimsesiz ocuklara kol kanat germeyi, herkesin ve her eyin hakkn gzetmeyi, kimseyi incitmemeyi, iyilik yapmay, iyi ve ya-rarl insan olmay tlemitir.

Allah Resul, dinin ne olduunu soranlara onun gzel ahlak olduunu sylemi ve onun hayat gzel ahlakn canl bir rnei olmutur. Kutlu Doum Haftas ite o yce ahs tanyarak hayatmz ahlakla gzelletirme ve bu yolda bir tazelenme mevsimidir.

Bu hafta, onun ok sevdii ocuklara onu tantma, sevdirme ve ocuklar onunla buluturma zamandr.

Bu hafta, Ey nsanlar! Kadnlarn haklarn gzetmenizi ve bu konuda Allahn koydu-u llere titizlikle uymanz tavsiye ederim. buyruu zerinde tekrar dnme frsatdr.

Bu hafta, sahih din bilginin nda manevi hayatmz zenginletirmenin, bar ve esenlik

1 Hakk Dursun Yldz, Doutan Gnmze Byk slam Tarihi, C 7, s. 125.

45


iinde gvenle yaamann, uzaklklarmz yakn etmenin ve kardelik kprsnde birlikte yrme-nin vaktidir.

Bu haftada Peygamber Efendimizin dnyaya teriflerini kutlarken onun rnek ahsiyetini ve gzel ahlakn tanmaya, getirdii evrensel ary anlamaya ve btn bunlarn znde barndrd ruhu amza tamaya olan ihtiyacmz bir kez daha fark ediyoruz.

nsanlar arasnda kin ve nefretin, farkllklar arasnda atmann alevlendirildii, tekinin kutsalna ve bir dier inanca saygnn esasnda insana sayg olduu anlaynn iyice zayflad amzda, lemlere rahmet olarak gnderilen Yce Peygamberimizi anlamaya ve anlatmaya, onun sevgisi etrafnda birlemeye daha fazla ihtiya duyuyoruz ve duymaktayz. Tebessmn eksik olma-d nur yzne, hayrla zdeleen gnl diline, paylamn esirgenmedii cmertlik simgesi eline, anlamszla kapal kulana, herkesin kendini bulduu gnlne, vlen ahlakna ve rnekliine, manevi nderliine, onu tanmann, onu sevmenin salayaca gven ortamna anlatlamayacak de-rece ihtiyacmz var.

Kutlu Doum Haftasnn btn insanla rahmet ve bar getirmesini, Mevlit Kandilinin in-sanln Sevgili Peygamberimizi daha iyi tanmasna vesile olmasn Yce Allahtan niyaz ederim. Vatandalarmzn, soydalarmzn ve slam leminin Mevlit Kandilini tebrik ederim.1

NTEMZ DEERLENDRELM

A. Aadaki ak ulu sorular cevaplaynz.

1. Konusuna gre hitabet trleri nelerdir? Sralaynz.

2. Din hitabetin nemi nedir? Aklaynz.

3. Din hitabette kaynak seimi niin nemlidir? Syleyiniz.

4. Peygamberimiz hitabetinde nelere dikkat ederdi? rneklerle aklaynz.

5. Peygamberimizin hitabetinden hangi ilkeler karlabilir?

B. Aadaki oktan semeli sorularn doru cevaplarn iaretleyiniz.

1. Aadaki hitabet trleri zellikleri bakmndan snflandrld zaman hangisi darda kalr?

A) Konferans B) Sempozyum C) Vaaz D) Panel E) Ak oturum

1 www. diyanet.gov.tr. (08.04.2006)

PAYLAALIM

Tarihte nemli kabul edilen hitabet rnekleri bulunuz. Snfta arkadalar-nzla paylanz.

46

2. NTE

2. Din grevlileri veya ilahiyat alannn uzmanlar tarafndan yaplan konumalardr.

Yukarda hangi hitabet trnden sz edilmitir?

A) Asker Hitabet B) Siyasi hitabet C) Hitabe

D) Din Hitabet E) Akademik Hitabet

3. Genelde gncel konularda, esprili bir slupla bir kiinin konuma yapmasdr.


A) Diyalog B) Panel C) Monolog D) Ak oturum E) Nutuk

4. Aadaki seeneklerden hangisi cami dndaki irat faaliyeti deildir?

A) Konferans B) Ak oturum C) Hutbe D) Sempozyum E) Sohbet

5. Karlkl olarak iki grubun, bir konuyu tartmalardr. Gruplar konunun birbirine zt iki ynn savunurlar, karlkl olarak eletiriler getirirler.


A) Hitabe B) Sohbet C) Sempozyum D) Mnazara E) Medya konumas

6. Aadaki eserlerden hangisi din hitabette kaynak olarak kullanlamaz?

A) Kuran- Kerim B) Ktb-i Sitte C) Riyazs-Salihin

D) Mevzu Hadisler E) Vaaz kitaplar

C. Aadaki cmlelerde bo braklan yerleri uygun ifadelerle doldurunuz.

1. Belirli bir meknda, bir hatibin dinleyici kitlesine, planl ve programl bir ekilde, ulatrl-mas gereken mesaj, etkili ve gzel bir konumayla sunmasna .. denir.

2. Bilimsel konularn uzman olan insanlar tarafndan bilimsel bir anlay ve slupla sunulan konumalara ........ denir.

3. Peygamberimizin en nemli konuma zellii olan az ve z konumasna . denir.

4. Bilgi, duygu ve dncelerini muhataplarna ikna edici ve etkileyici bir slupla sunan kim-seye ... denir.

. Aadaki cmlelerden doru olan D, yanl olan Y ile iaretleyiniz.

() Peygamberimiz her namazdan sonra sahabilere konuma yapard.

() Peygamberimiz tebli grevini yaparken hitabet metodunu oka kullanmtr.

() Din hitabet yalnzca vaaz ve hutbeden ibarettir.

() Hatip kendi grlerini sunarken karsndaki insanlarn gr ve dncelerine de sayg duymaldr.

() Peygamberimizin insanlarn durumuna gre ayn soruya farkl cevaplar verdii olmutur.

NTEMZE HAZIRLANALIM

1. Hatip, hutbe ve minber kelimelerinin anlamlarn szlklerden aratrnz.

2. Bir caminin imam-hatibi ile grerek hutbenin sunuluu hakknda bilgi edininiz.

3. Hutbe kitaplarndan setiiniz bir hutbeyi slup ve ierik asndan inceleyiniz.

DN HTABET TR OLARAK HUTBE3

Documents

HİTABET VE MESLEKİ UYGULAMA DERS KİTABI