©  E

xecutio

n Pa

rtners

1

Hizmet İhracatı Stratejisi Çalıştayı ‐

SUNUMLAR 

ELEKTRİK ELEKTRONİK veHİZMET İHRACATÇILARIBİRLİĞİ

23‐24 Mayıs 2015

©  E

xecutio

n Pa

rtners

2

Çalıştayın Programı ve Akışı23 Mayıs 2015, Cumartesi (1. gün) 

08:30

45’ 45’ 120’

13:00

Toplantının Gündemi ve 

Açılış Konuşmaları

Hizmet Ticareti Uluslararası Uygulamalar

Türkiye Hizmet Sektörü Ticareti / İhracatının 

2023 Gelecek İddiası

14:00

120’ 60’

Hizmet Sektörlerinin  Ortak İhtiyaçları,

Kritik Süreçler ve Yetkinlikler

Hizmet Sektörlerinin 

İhracat Stratejileri Yol Haritasının Belirlenmesi

30’

30’17:30

Alınan Notlar ve Aksiyonlar için Çalışma

©  E

xecutio

n Pa

rtners

3

Çalıştayın Programı ve Akışı24 Mayıs 2015, Pazar (2. gün)

09:30

90’ 30’

11:30

Alınan Notlar ve Aksiyonlar

Çalıştayın Ana Kararları ve Kapanış 

Değerlendirmeleri

©  E

xecutio

n Pa

rtners

4

Hizmet Ticareti Uluslararası Uygulamalar 

Ekonomi Bakanlığı Genel Müdür Uğur Öztürk

HİZMET İHRACATI STRATEJİSİ ÇALIŞTAYI

Uğur ÖZTÜRKSBYYH Genel Müdürü

6

SUNUM PLANI 

DÜNYADA HİZMET TİCARETİ

ÜLKEMİZDE HİZMETLER TİCARETİ

ÇALIŞTAYIN AMACI

7

150 milyar $

TÜRKİYE50,3 milyar $

KÜRESEL HİZMET İHRACATI (2014)

FRANSA263 milyar $

ALMANYA267 milyar $

İNGİLTERE329 milyar $ 

ÇİN222 milyar $ 

HİNDİSTAN154 milyar $

ABD686 milyar $

KÜRESEL4,9 trilyon $

8

TOPLAM İHRACAT 2014 (milyar $) TOPLAM İTHALAT 2014 (milyar $)

Sıra Ülke Değer  Pay (%) Sıra Ülke Değer Pay (%)

1 ABD 686 14,1 1 ABD 454 9,6

2 İngiltere 329 6,8 2 Çin 382 8,1

3 Almanya 267 5,5 3 Almanya 327 6,9

4 Fransa 263 5,4 4 Fransa 244 5,1

5 Çin 222 4,6 5 Japonya 190 4

6 Japonya 158 3,3 6 İngiltere 189 4

7 Hollanda 156 3,2 7 Hollanda 165 3,5

27 Türkiye 50 1 44 Türkiye 23 0,5

DÜNYA 4.625 DÜNYA 4.740

DÜNYADA HİZMET TİCARETİ  

Kaynak: DTÖ. AB içi ticaretin dahil edilmediği durumda Türkiye,  dünya hizmet ihracatından %1,4 oranında pay alarak 16. sırada bulunmaktadır.

9

14,017,9

23,127,8 26,0

29,9

36,9 35,6 36,940,8

43,246,6

50,3

6,1 7,510,3 11,9 12,2

15,918,1 17,1

19,6 20,7 20,823,8 25,1

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

İhracatİthalat

ÜLKEMİZDE HİZMET TİCARETİ  

Kaynak: TCMB

10

ÇALIŞTAY

IN AMAC

Iİlgili taraflar arasında etkili bir diyalog ortamı ve sinerji oluşumu

«Hizmet İhracatı» genel çerçevesi konusunda ortak bir anlayış geliştirilmesi

Hizmet sektörlerinin ortak ihtiyaç ve beklentilerinin belirlenmesi

Sektörel stratejilerin hazırlanması amacıyla düşünce liderleri öncülüğünde çalışma gruplarının oluşturulması ve  çalışma yönteminin belirlenmesi   

«Hizmet İhracatı Stratejisi»nin hazırlanmasına yönelik yol haritasının belirlenmesi

ÇALIŞTAYIN AMACI

HİZMET İHRACATI STRATEJİSİ ÇALIŞTAYI

Uğur ÖZTÜRKSBYYH Genel Müdürü

©  E

xecutio

n Pa

rtners

12

Hizmet Ticareti Uluslararası Uygulamalar 

Ekonomi Bakanlığı Daire Başkanı Figen Safalı

HİZMET TİCARETİ MÜZAKERELERİ  ve TÜRKİYE

Sunum Planı

• GATS’taki Modlar ve Sektörel Sınıflandırma

• Hizmet Ticareti İstatistikleri

• Türkiye’nin Pozisyonu

• Dün (GATS) ve Bugün (STA’lar, TiSA ve diğer)

Hizmet Sunum Biçimleri(Modlar)

•MOD 1-SINIR ÖTESİ (CROSS-BORDER)

•MOD 2-YURT DIŞINDA TÜKETİM (CONSUMPTION ABROAD)

•MOD 3-TİCARİ VARLIK (COMMERCIAL PRESENCE)

•MOD 4-GERÇEK KİŞİLERİN VARLIĞI (PRESENCE OFNATURAL PERSONS)

A ÜLKESİ B üLKESİ

Mod 2: Yurtdışında TüketimTüketici yurtdışında

Hizmet Arzı

Tüketici TüketiciHizmet Arz Eden

Mod 1: Sınır Ötesi Arz

TüketiciHizmet Arz EdenHizmet sınırı geçmektedir

Mod 3: Ticari Varlık

ŞirketTicari VarlıkC’deki TüketiciTüketici

$ $ $ $ $Hizmet

ArzıTicari varlığı kurmak

Hizmet Arzı

A ÜLKESİ B ÜLKESİ

Çalışan B ülkesindeki bir şirket tarafından gönderilir

Ticari Varlık Kurum içi transferle Tüzel Kişi

Hizmet Arzı

Mod 4: Gerçek kişilerin varlığı

Gerçek kişi

Bağımsız bir kişi A ülkesine giderTüketici

Hizmet Arzı

Tüketici

Örnek Sektör: Eğitim Hizmetleri

• Mod 1: Online Kurslar

• Mod 2: Yurtdışında öğrenim

• Mod 3: Yabancı‐sahipli üniversite

• Mod 4: Öğretmenin yabancı bir ülkeye geçici olarak kendi hesabına gitmesi

Örnekler

• Mimarlık‐Mühendislik, AR‐GE (R&D), Hukuk, Muhasebe, Danışmanlık‐Müşavirlik (Management&Technical Consultancy), Pazar Araştırması, Fuarcılık

• Sağlık, Eğitim, Görsel‐İşitsel (Audio‐Visual), Yazılım (Software), Aracılık‐Komisyonculuk (Merchanting)

• Turizm, Taşımacılık, İnşaat, Telekomünikasyon, Finansal Hizmetler, Sigortacılık Hizmetleri

• İmalat Hizmetleri (Manufacturing Services), Tamir‐ Bakım, Onarım, Montaj

• Toptan ve Perakende Dağıtım (market‐süpermarket, alışveriş merkezi, mağazacılık, franchise)

• Kültürel, eğlence ve spor hizmetleri (konserler, spor gösterileri vb)

Sektörel Örnekler

• GATS’da ülkeler taahhüt listelerini oluştururken DTÖ tarafındanyayımlanan DTÖ tarafından yayımlanan MTN.GNS/W/120 simgelibelgedeki sektörleri ve BM tarafından 1991 yılında yayımlananST/ESA/STAT/SER.M/77/Ver.1.1 simgeli CPC (Central ProductClassification)’da yer alan sektör tanımlarını kullanmışlrdır.

• 120 No’lu belgede 12 ana hizmet sektörü ve bunların alt sektörleribulunmaktadır.

Sektörel Sınıflandırma

12 Ana Hizmet Sektörü: Mesleki Hizmetler Haberleşme Hizmetleri İnşaat ve ilgili Mühendislik Hizmetleri Dağıtım Hizmetleri Eğitim Hizmetleri Çevre Hizmetleri Mali Hizmetler Sağlıkla ilgili Hizmetler ve Sosyal Hizmetler Turizm ve Seyahat ile ilgili Hizmetler Eğlence, Kültür ve Spor Hizmetleri Ulaştırma Hizmetleri Diğer Hizmetler

Sektörel Sınıflandırma

DÜNYADA VE ÜLKEMİZDEHİZMET TİCARETİ VERİLERİ* (AB‐28 tek)

TOPLAM İHRACAT 2014 (milyar $) TOPLAM İTHALAT 2014 (milyar $)

Sıra Ülke Değer  Pay (%) Sıra Ülke Değer Pay (%)

1 AB‐28 994 26,8 1 AB‐28 739 20,1

2 ABD 686 18,5 2 ABD 454 12,4

3 Çin 222 6 3 Çin 382 10,4

4 Japonya 158 4,3 4 Japonya  190 5,2

5 Hindistan 154 4,2 5 Singapur 130 3,5

6 Singapur 133 3,6 6 Hindistan 124 3,4

16 Türkiye 50 1,4 23 Türkiye 23 0,6

DÜNYA 3.700 DÜNYA 3.670

*: Kaynak: DTÖ

TOPLAM İHRACAT 2014 (milyar $) TOPLAM İTHALAT 2014 (milyar $)

Sıra Ülke Değer  Pay (%) Sıra Ülke Değer Pay (%)

1 ABD 686 14,1 1 ABD 454 9,6

2 İngiltere 329 6,8 2 Çin 382 8,1

3 Almanya 267 5,5 3 Almanya 327 6,9

4 Fransa 263 5,4 4 Fransa 244 5,1

5 Çin 222 4,6 5 Japonya 190 4

6 Japonya 158 3,3 6 İngiltere 189 4

7 Hollanda 156 3,2 7 Hollanda 165 3,5

27 Türkiye 50 1 44 Türkiye 23 0,5

DÜNYA 4.625 DÜNYA 4.740

DÜNYADA VE ÜLKEMİZDEHİZMET TİCARETİ VERİLERİ (AB‐28 Ayrı)

Dün (General Agreement on Trade in Services-GATS)

GATS: hizmet ticaretine ilişkin uluslararası kuralları ortayakoyan ilk çok taraflı anlaşma (1995)

Temel hükümler:•En Çok Gözetilen Ülke Hükmü (MFN),•Milli Muamele•Pazara Giriş

•İç düzenlemeler:Ayrımcı olmamaGereksiz külfet yaratmama

• Hizmet ticaretinin serbestleştirilmesini öngören EkonomikBütünleşme Anlaşmaları (GATS Md. V)

Bugün (STA’lar, Bölgesel ve Çoklu Anlaşmalar)

•DTÖ’ye bildirilen 108 tercihli ticaret anlaşması hizmet ticaretinikapsıyor. Bunlardan sadece 9’u 2000 yılından önce imzalandı.• Doha Müzakere Turunun öngörülen sürede bitirilememesi genişkapsamlı STA’lara yönelimi tetiklemektedir.•Yeni Nesil Serbest Ticaret Anlaşmaları daha geniş kapsamlı veticaretin ötesine geçiyor. Ekonomik Ortaklık Anlaşmalarına dönüşüyor.•Bu anlaşmaların kapsamındaki alanlar:

“hizmet ticareti”“yatırım”“kamu alımları”“fikri-mülkiyet hakları”

Bugün (Trade in Services Agreement - TiSA)

NEDEN: Doha Kalkınma Turu müzakerelerinin kesintiyeuğraması ve hizmetler alanında rekabetçi ülkelerin iddialı biranlaşma hedeflemeleri ile 2012’de başlatıldı.

HEDEF: Hizmetler ticaretinin %70’ini oluşturan katılımcılararasında serbesti düzeyini büyük ölçüde arttıracak biranlaşma imzalamak; kritik kitleye ulaşılması halinde çoktaraflılaştırmak

ÜLKELER: ABD, AB, Avustralya, Güney Kore, Hong Kong,İsrail, İsviçre, İzlanda, Japonya, Kanada, Kolombiya, KostaRika, Norveç, Meksika, Pakistan, Panama, Paraguay, Peru,Şili, Tayvan, Türkiye, Uruguay ve Yeni Zelanda

Bugün (TiSA)

TEMEL İLKELER:• Tüm hizmet sektörlerini ve hizmet sunum biçimlerinikapsayacak iddialı bir anlaşma olması• Taahhütlerin mümkün olduğunca piyasadaki durumuyansıtması ve müzakereler yoluyla yeni pazara girişolanakları yaratılması• Hizmet sunumunu etkileyen farklı alanlarda yeni disiplinlergeliştirilmesi• Yeni üyelere açık olması

Bugün (Diğer Önemli Anlaşmalar)

•TTIP (TransAtlantic Trade and Investment Partnership)

•TPP (Trans Pacific Partnership)

Türkiye’nin Pozisyonu (STA’larda)

Bugüne kadar müzakereye başlanan ülkeler:- G. Kore (Temmuz 2014’te tamamlandı.)- EFTA, Singapur, Meksika, Peru, Japonya, Rusya Federasyonu

Potansiyel ülkeler: - Komşu ve çevre ülkeler (Orta Doğu, BDT Ülkeleri, Balkanlar)- EUROMED ülkeleri- Mal ticareti alanında STA’mız olan ülkeler- AB’nin STA müzakere takviminde olan ülkeler

Türkiye’nin Pozisyonu (STA’larda)

•Hizmet ticareti konusunun STA müzakere gündemimize girmesi:-Gümrük Birliği yükümlülüklerimiz ve AB’nin yeni nesil STA yaklaşımı-STA partnerlerinden gelen müzakere talepleri

•Amaç: -Hizmet sektörlerimizin gerçekleştirdiği ticarete ivme ve çeşitlilik kazandırılması-Bu alanda pazara giriş imkanlarının artırılması -Hizmet sektörlerinin istihdam yaratıcı etkisinin değerlendirilmesi

•Önceliklerimiz:-Hedef pazarlarda mevzuat engellerinin giderilerek pazara giriş ve yatırım olanaklarının artırılması-Müteahhitlik, lojistik ve ulaştırma hizmetleri, sağlık hizmetleri, turizm hizmetleri, mali hizmetler gibi alanlarda hedef ülkelerdeki yatırım ve iş imkanlarımızın artırılması

©  E

xecutio

n Pa

rtners

31

Hizmet Ticareti Uluslararası Uygulamalar 

Execution Partners

©  E

xecutio

n Pa

rtners

32

Hizmetler gelişmiş ve gelişmekte olan ekonomilerin en büyük ve en dinamik bileşenidir.

Dünya ekonomisinin en hızlı büyüyen kısmı olan hizmetler, toplam çıktının 

2/3’ünü, istihdamın 1/3’ünü, toplam ticaretin %20’sini 

temsil etmektedir.

Hizmet sektörü ve hizmet ticaretinin önemi

©  E

xecutio

n Pa

rtners

33

Dünyada hizmet sektörü ve hizmet ticaretiBirleşmiş Milletler ‐ Exports of total services, value, 1980‐2013

4.644

367

0

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014

+9,1%

+6,6%+7,9% 1.491

788

3.827

18.827

2.050

0

5.000

10.000

15.000

20.000

1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014

6.4523.495

+5,5%+6,3%

+8,6% 15.302

Dünya Hizmet İhracatı (Milyon $)

Yıllık ortalama büyüme (10 yıl)

Dünya Mal İhracatı (Milyon $)

Hizmet Ticareti büyüme oranı her 10 yıllık dönemde mal ticaretinden fazladır

©  E

xecutio

n Pa

rtners

34

Dünyada hizmet sektörü ve hizmet ticaretiDünya Ticaret Örgütü, Hizmet Ticaretinin Gelişimi, 2005‐2014 

Hizmet Ticaretinin yarısını Avrupa oluşturmakta, son 10 yılda Asya’nın payı artmaktadır

3,3%3,0% 3,1%

20062005

2,58 2,92

21,4%20,7%

2,2%

21,9%

2007

2,0% 2,1%

22,3%

3,2%

2,2%Afrika

2,2%

22,1%

4,864,67

2,2%

Asya

3,49

1,8%

24,6%

1,9%

2,3%

2,1%

25,8%

48,0%

2,2%

2,1%

24,4%

CIS ülkeleri

1,9%

25,4%25,2%

2,4%

2,2%

2,4%

2012 2014

2,3%

3,82

2013

3,95 3,52

2010

4,43

2011

4,28

2008 2009

Orta Doğu 2,6% 2,6%

48,3%

2,9%

2,5% 2,5% 2,8% 2,8% 2,6% 2,5% 2,6%2,7%

3,3% 3,2%2,9%2,9%

Kuzey Amerika15,9% 16,4%

Orta ve Güney Amerika

16,6%16,3% 16,6% 16,6% 16,3%16,4% 15,3%16,8%

2,5%

52,4% 52,4% 51,4% 48,6% 48,7% 47,0%53,1%

2,3%2,6%

2,9%

Avrupa 52,4%

Trilyon $

©  E

xecutio

n Pa

rtners

35

Hizmet sektörü ve ticareti ‐ Dünya

Dünya – GSYH içinde Hizmetlerin Payı (%) 2014

Dünya – İhracat içinde Hizmetlerin Payı (%) ‐2013

64%31%

6%

SanayiHizmet

Tarım

20%80%Mal Hizmet

©  E

xecutio

n Pa

rtners

36

Hizmet sektörünün ekonomi içindeki yeri ‐ DünyaGSYH içinde Hizmetlerin Payı (%) – ilk 25 ülke (2014)

78,9%

Hollanda

Danimarka

79,7%

Venezuela

24,2%

ABD

İngiltere

73,8%İtalya

Yunanistan

19,1%

Avusturya

17,9%19,1%

62,1%

Avustralya

Hizmet

78,3%

63,0%

Meksika

Fransa 79,8%

77,0%21,0%21,6%

TarımSanayi

Belçika

18,3%

34,2%

28,1%Polonya

69,4% 26,6%

71,3%28,1%

69,6%

İsveç

63,6%

Japonya

Almanya

27,5%26,9%

30,5%

27,7%71,1%

İsviçre

24,2%71,4%

Kanada71,0%

28,6%

72,6%24,1%

33,6%

60,4% 34,9%

63,0%

İspanya73,2%

31,6%

29,5%69,0%

DünyaGüney Afrika

36,0%

Tayvan65,9%66,9% 32,0%

Brezilya

60,1%

27,4%67,2%

76,4%

Rusya

TÜRKİYE

©  E

xecutio

n Pa

rtners

37

Hizmet sektörü ve ticareti ‐ Türkiye

Türkiye – GSYH içinde Hizmetlerin Payı (%) 2014

Türkiye – İhracat içinde Hizmetlerin Payı (%) 2014 

Tarım

28%Sanayi

9%

Hizmet63% 24%76%Mal Hizmet50.4 Milyar $157.6 Milyar $

©  E

xecutio

n Pa

rtners

38

Dünya hizmet ticaretinde Türkiye’nin payı (2013)

2013 yılı itibariyle toplam 4.6 trilyon $ olan dünya hizmet ticaretinde, Türkiye’nin payı %1.0 düzeyindedir

% 1.0

©  E

xecutio

n Pa

rtners

39

Dünya hizmet ticaretinde Türkiye’nin sıralaması (2013)

Rusya

Belçika

İspanya

Kanada

Çin

Danimarka

Almanya

HollandaHindistan

Fransa

ABD

Japonya

14,25%

İrlanda

6,30%

Singapur

6,16%

Koreİtalya

İngiltere

İsviçre

Lüksemburgİsveç

1,50%

Polonya

Avustralya

2,01%

1,66%

4,41%

Avusturya

3,16%

Norveç

5,09%

3,25%

3,13%

2,37%

1,39%1,39%

2,70%

1,61%

2,41%

1,26%

3,13%

1,68%

2,63%

Tayland

2,29%

1,12%

0,86%0,87%1,00%TÜRKİYE

©  E

xecutio

n Pa

rtners

40

2014 yılı itibariyle 50 milyar $ düzeyindeki hizmet ihracatıMerkez Bankası, Ödemeler Dengesi Bilançosu El Kitabı 2014

14,9%

23,5%

15,3%

25,8% 28,4%

39,4%

61,8% 58,6%

5,8%5,1% 1,1%1,6%1,3%

5,0%

2000

19,4

1,9%

2014

Turizm Hizmetleri

Mali HizmetlerSigorta Hizmetleriİnşaat Hizmetleri

Diğer Ticari Hizmetler

2,3% 2,1%

36,5

1,6%

Taşımacılık Hizmetleri

2,0% 2,4%

50,4

Diğer Resmi Hizmetler

2010

Turizm

Taşımacılık

İnşaatSigorta MaliDiğ. TicariDiğ. Resmi

Milyar $

©  E

xecutio

n Pa

rtners

41

GATS hizmet ticareti modelleriGATS (General Agreement on Trade in Services‐ Hizmet Ticareti Genel Anlaşması) 

SINIR ÖTESİ (CROSS BORDER)Hizmet tedarikçisinden bağımsız olarak sınırı geçmektedir.

YURTDIŞINDA TÜKETİM (CONSUMPTION ABROAD) Tüketici sınırı geçmektedir, yani hizmetin tüketildiği ülkenin vatandaşı değildir. (otel, restaurant hizmetleri, yurtdışında eğitim vb.)

TİCARİ VARLIK / KURULUŞ (COMMERCIAL PRESENCE)Hizmetin tedarikçisi, yatırımcı yabancı olmakla birlikte o ülkede bir ofis, şube aracılığıyla faaliyet göstermektedir.

GERÇEK KİŞİLERİN VARLIĞI (PRESENCE OF NATURAL PERSONS) Hizmetin tedarikçisi kısa bir süre için ülkede bulunmaktadır. (Sağlık sektöründe çalışanlar, öğretmenin yabancı bir ülkeye geçici olarak gönderilmesi vb.) 

MOD 1

MOD 2

MOD 3

MOD 4

Örneğin, Danışman olarak...Rapor hazırlayıp yurtdışına gönderdiğimizde

Yabancı ülkeden müşterimiz hizmetimizi Türkiye’de aldığında

Yurtdışında ofis açıp, hizmetlerimizi yurtdışında bu ofisle verdiğimizde

Danışmanlarımızın yurtdışına gidip, süreli bir projede hizmet verdiklerinde

©  E

xecutio

n Pa

rtners

42

GATS hizmet ticareti modelleri ve sınıflaması

MOD 1

MOD 2

MOD 3

MOD 4

1. Mesleki Hizmetler

2. Haberleşme Hizmetleri

3. Müteahhitlk ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri

4. Dağıtım Hizmetleri

5. Eğitim Hizmetleri

6. Enerji Hizmetleri

7. Çevre Hizmetleri

8. Finansal Hizmetler

9.  Sağlıkla ilgili ve Sosyal Hizmetler

10. Turizm ve Seyahat ile İlgili Hizmetler

11.Ulaştırma Hizmetleri

©  E

xecutio

n Pa

rtners

4343

Dünya hizmet ticaretinin sektörel dağılımı

DTÖ ‐ GATS (General Agreement on Trade in Services) ‐ 1995 (güncel liste)

OECD ‐ EBOPS (Extended Balance of Payments Services) ‐ 2010

1. Mesleki Hizmetler

2. Haberleşme Hizmetleri

3. Müteahhitlk ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri

4. Dağıtım Hizmetleri

5. Eğitim Hizmetleri

6. Enerji Hizmetleri

7. Çevre Hizmetleri

8. Finansal Hizmetler

9.  Sağlıkla ilgili ve Sosyal Hizmetler

10. Turizm ve Seyahat ile İlgili Hizmetler

11. Ulaştırma Hizmetleri

1. Ulaştırma Hizmetleri

2. Turizm Hizmetleri

3. İletişim Hizmetleri

4. İnşaat Hizmetleri

5. Sigorta Hizmetleri

6. Finansal Hizmetler

7. Bilişim Hizmetleri

8. Telif ve Lisans Hizmetleri

9. Diğer Mesleki Hizmetler (mühendislik, hukuk, danışmanlık, vb.)

10. Kişisel, Kültürel Hizmetler (sağlık, eğitim, eğlence, vb.)

11. Kamusal Hizmetler

©  E

xecutio

n Pa

rtners

4444

Dünya hizmet ticaretinin sektörel dağılımı

Avrupa Komisyonu'nun Türkiye ile “hizmetlerin serbest dolaşımı müzakereleri”ne ilişkin olarak hazırladığı taslak rapor ‐ 2004

1) Mesleki hizmetler,2) Sağlık hizmetleri (doktorlar, eczacılar, hemşireler, veterinerler, ilaç üreten fabrikaların direktörleri, özel hastanelerin 

direktörleri, dişçiler, gözlükçüler, laboratuvar hizmetleri ile uğraşan eczacılar ve veterinerler),3) Hukuk hizmetleri (noterler, Türk mahkemelerinde görev yapan avukatlar, mali müşavirler ve yeminli mali müşavirler),4) Turizm hizmetleri (rehberler, seyahat acentelerinin direktörleri),5) Diğer meslekler (yöneticiler ve diğer kaliteli personel dışında serbest bölgelerde çalışan personel, kıyı ticareti ve 

bağlantılı faaliyetlerde bulunan personel, gazetelerin direktörleri),6) Posta ve kurye hizmetleri,7) Telekomünikasyon hizmetleri,8) Görsel‐işitsel hizmetler,9) İnşaat hizmetleri,10) Dağıtım hizmetleri,11) Çevre hizmetleri,12) Sigorta hizmetleri,13) Bankacılık hizmetleri,14) Turizm hizmetleri,15) Ulaştırma hizmetleri.

©  E

xecutio

n Pa

rtners

45

Hizmet ticaretinin sektörel dağılımı ve gelişimi (2000‐2013)OECD ‐ EBOPS bazında (Extended Balance of Payments Services) 

26,4%

6,1%

31,3%

25,1%

22,8% 19,2%

21,4%

6,6%6,0%

6,4%

7,1%1,8%

2,2%

1,6%

2,0%

0,9%

2,2%

Kamusal

Telif ve Lisans

Diğer Mesleki

4,7

2,3%

İnşaat

Bilişim

1,0%

Turizm

Finansal

Ulaştırma

3,0%

Kişisel, Kültürel

2,6%

2,0%

İletişim

2000 2013

1,5

Sigorta

(mühendislik, hukuk, danışmanlık, vb.)

(sağlık, eğitim, eğlence, vb.)

Kaynak: WTO ‐ Trade in commercial services, 1980‐2013 (BPM5)

Trilyon $

©  E

xecutio

n Pa

rtners

46

Hizmet ticaretinin sektörel dağılımı ve gelişimi (2000‐2013)OECD ‐ EBOPS bazında (Extended Balance of Payments Services) 

1,0

2000

1,2

2005 2013

0,0

0,9

0,4

0,8

0,6

1,3

1,1

0,2

0,3

0,1

0,7

0,5

2010

1,25

Turizm

İletişim

1,18

0,91Ulaştırma

İnşaat

BilişimTelif ve Lisans

Sigorta

Finansal

KamusalKişisel, Kültürel

Diğer Mesleki(mühendislik, 

hukuk, danışmanlık, vb.)

(sağlık, eğitim, eğlence, vb.)

Trilyon $

Kaynak: WTO ‐ Trade in commercial services, 1980‐2013 (BPM5)

©  E

xecutio

n Pa

rtners

47

Dünya hizmet ticaretinin, hizmet modlarına göre dağılımı 

10%

5%

60%

Bireylerin dolaşımı

Yurtdışında ticari mevcudiyet

Yurtdışında tüketim

Sınır ötesi 25%

Kaynak:  Dünyada Hizmet İhracatında Uygulanan Teşvikler ve Türkiye Hizmet İhracatını Geliştirme ÖnerileriEkonomi Bakanlığı, Ekonomik Araştırmalar ve Değerlendirme Genel Müdürlüğü ‐ Hizmetler, Yatırım Politikaları Analiz ve Web Koordinasyonu Dairesi, Nisan 2013Maurer, A. & Magdeleine, J. ‘Measuring Trade in Services in Mode 4’, World Trade Organization, (last accessed on 09th August 2011), www.unescap.org/tid/artnet/mtg/reformservice_maurer.pdf, slide 30.

Ülkelerin Hizmet Modlarına Göre Satış Gelirlerinin Yaklaşık Dağılımı – ort.

MOD 1

MOD 2

MOD 3

MOD 4

©  E

xecutio

n Pa

rtners

4848

Hizmet ticaretinin tanımlanması ile ilgili yapılan çalışmalar – Dünya 

1957 Roma Anlaşması bağımsız bir uluslararası örgüt olan Avrupa Ekonomik Topluluğu'nu oluşturan anlaşma

60. maddesi hizmeti “normal olarak bir ücret karşılığı yapılan ve malların, sermayenin ve kişilerin serbest dolaşımı kapsamına girmeyen işler” olarak tanımlıyor

1991  MTN.GNS/W/120 sayılı belge  (UN & WTO)Birleşmiş Milletler tarafından belirlenen sektörel sınıflandırma kitabı esas alınarak, Dünya Ticaret Örgütü Sekreteryası tarafından hazırlanan belge GATS’a baz teşkil etmiştir

1993  Ödemeler Dengesi Kılavuzu’nun beşinci basımı (IMF)Ticari hizmetler; hizmet toplamından hükümet hizmetlerinin çıkarılması şeklinde tanımlanmıştır ve ulaşım, seyahat ve diğer ticari hizmetler olarak bölümlendirilmiştir.

1995 GATS ‐ General Agreement on Trade in Services (WTO)Hizmet ticaretine ilişkin uluslararası kuralları ortaya koyan ilk çok taraflı anlaşma DTÖ içinde “Hizmet Ticareti Konseyi” adlı bir birim kuruldu: Council for Trade in Services

2007 Lizbon Anlaşması (2009’da yürürlüğe girdi)Avrupa Birliği’ni dünyanın en dinamik, rekabetçi ve bilgiye dayalı ekonomisi yapmak için bir ekonomik reform programı başlatmıştır. Anahtar bölümlerinden bir tanesi de, iç pazarın hizmetler açısından güçlendirilmesidir

2010 EBOPS ‐ Extended Balance of Payments Services (OECD)Uluslararası hizmet ticaretine ilişkin bilgi toplamayı amaçlayan, üye ülkelerin OECD’ye raporladıkları Ödemeler Dengesi Hizmet Sınıflaması’na ilişkin veri tabanıdır

2012  TiSA ‐ Trade in Services AgreementYürütülen görüşmeler, taraf olan 24 ülkenin (AB dahil) uluslararası hizmet ticaretinin serbesti düzeyini

artıracak bir anlaşma imzalanmasını amaçlamaktadır

20 yıl önce

sadece 5 yıl önce

sadece 3 yıl önce

©  E

xecutio

n Pa

rtners

4949

ELEKTRİK ELEKTRONİK veHİZMET İHRACATÇILARI BİRLİĞİ

Hizmet ticaretinin tanımlanması ile ilgili yapılan çalışmalar – Türkiye 

2011 Hizmet sektörüne ilk destek çerçevesiMart – PAZAR ARAŞTIRMASI VE PAZARA GİRİŞ DESTEĞİ HAKKINDA TEBLİĞ  (TEBLİĞ NO: 2011/1) ile döviz kazandırıcı hizmet veya faaliyetlerle iştigal eden şirketlere pazar araştırması ve pazara giriş faaliyetlerine ilişkin giderlerinin Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonundan (DFİF) karşılanmasına dair esasları belirlemektir

2011 Hizmetlere özel Genel Müdürlük2011 Temmuz – Ekonomi Bakanlığı kuruluşu ile, ‘Serbest Bölgeler, Yurt Dışı Yatırım ve Hizmetler Genel Müdürlüğü’ oluşturuldu

2012 4 Hizmet sektörüne destek çerçevesiHaziran – DÖVİZ KAZANDIRICI HİZMET TİCARETİNİN DESTEKLENMESİHAKKINDA TEBLİĞ (TEBLİĞ NO: 2012/4) sağlık turizmi, bilişim, film ve eğitim sektörlerine verilen “pazara giriş”, “yurt dışı tanıtım”, “yurt dışı birim”, “belgelendirme”, “ticaret heyeti”, “alım heyeti” ve “danışmanlık” desteklerini kapsar

2013 İhracatçı Birliği bünyesinde kuluçka oluşumuAralık – Türkiye İhracatçılar Meclisi, İMMİB bünyesinde (İstanbul Maden ve Metaller İhracatçı Birlikleri) ELEKTRİK ELEKTRONİK ve HİZMET İHRACATÇILARI BİRLİĞİ ‐ Komiteler Turizm, Sağlık, Ulaşım ve Lojistik Hizmetleri (Erdal YAVUZ), Bilişim ve Yazılım (Selahattin ESİM),  Kültürel Hizmetler; Sinema, Dizi, Kitap, Spor (Güven UÇKAN / Bşk. Yrd.), Eğitim, Danışmanlık (Hüsamettin KAVİ), Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik (Besim Tuncay OKTAYER)

2013 Hizmet sektörlerinde rekabet gücü analizleri 11 sektörde PwC tarafından hazırlanan sektör analiz raporları 

2014 İMMİB‐TET Hizmet Komitesi toplantılarıKasım – Yazılım ve Bilişim Hizmetleri ÇalıştayıAralık – Kültürel Hizmet Ürünleri İhracat Çalıştayı

2015 Bölgesel çalışmalarNisan – Adana Ticaret Odası tarafından, Dünyada ve Türkiyede Hizmet Sektörünün Yeri ve Çukurova’nın Potansiyeli Çalıştayı

©  E

xecutio

n Pa

rtners

50

Hizmet İhracatında Katma Değer Vergisi İstisnası

2014 Katma Değer Vergisi Genel Uygulama TebliğiHizmet ihracatında katma değer vergisi istisnası uygulaması Katma Değer Vergisi Kanununun11/1‐a ve 12/2. maddelerinde düzenlenmiş olup, istisna uygulaması ile istisnadan doğan KDViadelerinin usul ve esasları ise 01.05.2014 tarihi itibariyle yürürlüğe giren Katma Değer VergisiGenel Uygulama Tebliği (II/A‐2 bölümü) ile yeniden belirlenmiştir.

3065 sayılı Kanunun (11/1‐a) maddesine göre yurtdışındaki müşteriler için yapılan hizmetlervergiden istisna edilmiştir.

Konu ile ilgili olarak yayınlanan 26 Seri No.lu KDV Genel Tebliği’nin (K) bölümünde, hizmetihracatında KDV istisnası uygulanabilmesi için aranılan şartlar:

Hizmet Türkiye’de, yurt dışındaki bir müşteri için yapılmış olmalı,Yurt dışındaki müşteriden kasıt, hizmet sunulan kişinin ikametgahı, işyeri, kanuni ve iş merkezinin yurt dışında bulunması veya yurt içinde bulunan bir firmanın, yurt dışında kendi adına müstakil olarak faaliyet gösteren şube, acenta, temsilci ve bürosunun olması gerekmektedir. 

Fatura ve benzeri nitelikteki belge, yurt dışındaki müşteri adına düzenlenmeli,Yapılan hizmet ile ilgili olarak düzenlenecek fatura veya benzeri belgenin, yukarıda özellikleri açıklanan yurt dışındaki bir müşteri adına olması zorunludur.

Hizmet bedeli, döviz olarak Türkiye’ye getirilmeli,Yurt dışındaki müşteri için yapılan hizmete ait bedelin, Türkiye'ye döviz olarak getirilmesi zorunludur. İstisnadan yararlanacak olanın döviz alım bordrosu veya dövizin Türkiye'ye getirildiğini tevsik eden, kambiyo mevzuatına göre geçerli diğer bir belge ile bunu tevsik etmesi gerekmektedir.

Hizmetten yurt dışında yararlanılmalıİstisnanın uygulanabilmesi için, hizmetten, yurt dışında yararlanılmış olması gerekir. Diğer bir anlatımla, yurt dışındaki müşteri için verilen hizmetin bu müşterilerin, Türkiye'deki faaliyetleri ile ilgisinin olmaması gerekmektedir.

©  E

xecutio

n Pa

rtners

51

GATS kapsamında Türkiye’nin taahhütte bulunduğu hizmet sektörleriTürkiye’nin söz konusu taahhütler listesindeki kapsama oranı yaklaşık % 46,6 olup, gelişmekte olan ülkeler ortalamasının % 18 üzerindedir. Bu durum, Türkiye’nin uluslararası ikili, bölgesel veya çok taraflı ticaret anlaşmaları müzakerelerinde hizmetler sektörü açısından pozisyonunu, kuvvetlendiren bir husus olarak ön plana çıkmaktadır.

1. Mesleki HizmetlerUzmanlık gerektiren hizmetler Bilgisayar ile ilgili hizmetler Diğer mesleki hizmetler 

2. Haberleşme HizmetleriPosta hizmetleri Kurye hizmetleri Telekomünikasyon hizmetleri 

3. Müteahhitlik ve İlgili Mühendislik ‐Mimarlık Hizmetleri 

4. Eğitim Hizmetleri İlk, orta ve diğer öğretim hizmetleri Yüksek öğretim hizmetleri 

5. Çevre HizmetleriKanalizasyon hizmetleri Çöplerin kaldırılması hizmetleri Sağlık – çevre ve benzeri hizmetler 

6. Mali Hizmetler Sigortacılık ve sigortacılık ile ilgili hizmetler Bankacılık ve diğer mali hizmetler 

7. Sağlık ile ilgili ve sosyal hizmetler  Hastahane hizmetler 

8. Turizm ve seyahat ile ilgili hizmetler Oteller ve lokantalar Seyahat acentaları ve tur operatörü hizmetleri 

9. Ulaştırma HizmetleriDeniz taşımacılığı hizmetleriHava taşımacılığı hizmetleri Demiryolu taşımacılığı hizmetleri Kara taşımacılığı hizmetleri 

©  E

xecutio

n Pa

rtners

52

Dünyada hizmet ticaretinin tanımlanması, sektörel sınıflandırma, gerçekleşmelerin ölçüm ve takibi ile birlikte, destek ve teşvik mekanizmalarının gelişimi henüz 20 yıl gibi 

çok kısa bir geçmişe sahiptir.Türkiye gelişmeleri yakından takip etmekte ve gerekli 

düzenlemeleri yapmaktadır.

Bu durum, Türkiye için son derece kritik bir potansiyel ve fırsata işaret etmektedir. Türkiye, hizmet ticaretinde dünyanın önde gelen ülkeleri arasında yer almalıdır. 

Dünyada Hizmet Ticareti ve Türkiye

©  E

xecutio

n Pa

rtners

5353

Hizmet sektörünün dinamikleri – Yapı ve Liderlik

Özlem TekayHizmet Enstitüsü Kurucusu

Hizmet sektörüne genel bakış: Sektörün GSMH’daki oranının artışı

Hizmet sektöründe değer önerisi ve odak değişimi

Şirketlerin temel yönetsel sorunları

Sektörün yönetim ve liderlik perspektifinden yapısal dinamikleri Hizmet tasarımı

Hizmet sunumu süreci

Sektörün odağı: Insan

Çalışan ve Müşteri Sahipliği ile Karlılık arasındaki ilişki

54

“17” ana sektör

“162” alt sektör/alan

“17” ana sektör

“162” alt sektör/alan

552014 Economic Survey

Müşteri Değeri

Finansal DeğerÇalışan Değeri

Müşteri

Çalışan Hissedar

Hizmet Sektöründe Değer Önerisi

Odak değişimi

ÜretimOperasyon

Müşteri

Kaynak kullanımıVerimlilik

Üretim modelleriMüdahale oranları

Bekleme vb

Müşteri odaklı yapılanmaMüşteriyi kaynak olarak görmeÇalışanı müşteri olarak görme

Sıra dışı hizmet sunma vb

Değer Yaratma ve Farklı Sonuçlar

58

Hizmetin 

üretilmesisunulması 

ve tüketilmesi

aynı anda

gerçekleşir.

59

Hizmeti üreten ve sunan tek kaynaktır: 

İnsan

60

Sunulacak hizmetin niteliği = Çalışanın niteliği İstekliliğiSahiplenmesi

61

Yüksek çalışan motivasyonu

Müşterinin beklediğinden yüksek kalitede hizmet 

üretimi

Yüksek müşteri tatmini

Yüksek iş hacmi

Yüksek çalışan tatminive 

çalışan sahipliği  

Jim Hesskett, HBR

62

Şirketlerin temel sorunları

• Ürün olarak hizmetin doğru tanımlanamaması• Hizmetin sunum sürecinin doğru tasarlanamaması• Şirketin hizmete ve sunumuna yönelik stratejilerinin olmayışı ya da doğru tanımlanamayışı

• Şirketin yönetim yapısının, strateji ve hedeflerine uygun olmayışı• Yetersiz liderlik ya da liderliğin olmayışı• İnsan kaynağının hayati ve eşsiz rolünün algılanamaması• İnsan kaynağı ve müşterilerden gelmesi gereken geribildimi almaya yönelik mekanizmaların kurulamaması ve strateji ve süreçlere yansıtılamaması

63

Başarılı hizmet şirketleri:• Operasyon ve sunumu çok iyi koordine ediyorlar.• Stratejik hizmet vizyonunu temel alan stratejiler üretiyorlar.• Başarının, çalışanların hizmete ve stratejilerine inanmasından geçtiğinin farkındalar.

• Kalite kontrolünü• paylaşılan ortak değerler• birlikte çalışma ve iyi iş yapma kültürü• teşvik ve ödül sistemleri• mümkünse çalışanların müşteriyle yakın ilişki kurması

yoluyla sağlıyorlar• Verimlilik ve etkililik parametrelerini sağlıklı değerlendiriyorlar.• İnsan, fikir ve bilgiye odaklanıyorlar. 

64

A. Hizmet Tasarımı B. Hizmet Sunum SüreciC. İnsan Kaynağının yönetilmesi

65

I. Ürün olarak ‘hizmet’ tasarımı

• ‘Hizmet’in tam olarak ne olduğu

• Rakiplerinden farklılığı

• Rekabet avantajının nerede ve nasıl yaratılacağı

• Müşteri memnuniyetinin nasıl sağlanacağı

• Tasarlanan hizmetle çalışan profilinin örtüşmesi

66

II. Hizmet sunum süreciMüşteri Deneyiminin tasarımı• Hizmetin kime sunulacağı ve kime 

sunulmayacağı

• Hizmet sunum sürecinin tasarlanması

• Çalışan ve müşterilerden gelen 

geribildirimlerle sistematik olarak 

geliştirilmesi

67

“En mutsuz müşterileriniz sizin en önemli bilgi kaynağınızdır.”

Bill GatesMicrosoft’un Kurucusu

68

III. İnsan Kaynağı

• İşe alım süreci

• Gelişim ve eğitim 

• Görevlendirme

• Paylaşılan kurum kültürü

• Ürün ve süreç geliştirme çalışmalarına katılım mekanizmaları

• Ücret, teşvik ve ödüllendirme yapısı

Çalışan bağlılığıÇalışan 

adanmışlığı

Müşteri sahipliği

Müşteri adanmışlığı

Müşteri bağlılığı

Yüksek müşteri tatmini

Müşteriye sunulan yüksek 

değerDüşük maliyetler

Yüksek çalışan verimliliği

Çalışan sahipliğiÇalışan sahipliği

Çalışan Sahipliği, Müşteri Sahipliği ve Karlılık

Çalışan sahipliğiÇalışan tatmini

70

‘Önce çalışanlar,sonra müşteriler…’

Vineet NayaarHCL Teknolojileri CEO’su

71©  E

xecutio

n Pa

rtners

Execution Partners