Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Häc viÖn Qu©n y

Trung t©m phßng chèng nhiÔm ®éc

KINH NGHIÖM PHßNG CHèNG ngé ®éc nÊm RõNG T¹I

VIÖT NAM Vµ §Ò XUÊT M¤ H×NH phßng chèng ngé

®éc NÊM §éc t¹i tØnh th¸I nguyªn

PGS.TS Hoµng C«ng Minh

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Thùc tr¹ng ngé ®éc thùc phÈm hiÖn nay

Gia t¨ng N§ ®éc tè TN (nÊm, vi nÊm, TV, §V) víi tû

lÖ tö vong cao.

N§TP cÊp tÝnh do hãa chÊt cã xu híng gi¶m.

VÊn ®Ò bøc xóc cña Côc ATTP, Bé YT:

- N§ nÊm ®éc víi nhiÒu ngêi TV ë mét sè tØnh.

- N§ b¸nh ng« víi tû lÖ TV cao t¹i Hµ Giang

- N§ rîu methanol cã nhiÒu ngêi TV ë nhiÒu tØnh

- N§TPHL t¹i bÕp ¨n tËp thÓ KCN liªn tôc x¶y ra.

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

§Ò tµi vÒ nÊm ®éc ®· vµ ®ang NC

2007 – 2008: NC nÊm ®éc t¹i Hµ Giang

2009 – 2010: NC nÊm ®éc, thùc vËt ®éc t¹i Cao B»ng

2011 – 2012: NC nÊm ®éc t¹i B¾c K¹n

2013 – 2015: NC nÊm ®éc t¹i S¬n La

Môc tiªu:

- X¸c ®Þnh mét sè ®Æc ®iÓm sinh häc, ®éc tÝnh c¸c

loµi

nÊm ®éc trªn ®Þa bµn tØnh.

- §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ngé ®éc, XD c¸c gi¶i ph¸p can

thiÖp nh»m lµm gi¶m sè ngêi bÞ N§ vµ tû lÖ tö vong.

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

C¸c s¶n phÈm chÝnh cña §T:

- B¸o c¸o ®Æc ®iÓm c¸c loµi nÊm ®éc cña tØnh

- B¸o c¸o vÒ ®éc tÝnh vµ TD cña nÊm ®éc trªn §V.

- B¸o c¸o vÒ thùc tr¹ng ngé ®éc nÊm

- XD c¸c gi¶i ph¸p can thiÖp:

+ B¨ng h×nh (phim) vÒ h×nh th¸i c¸c loµi nÊm ®éc trªn ®Þa

bµn tØnh vµ c¸ch xö trÝ cÊp cøu.

+ Tranh (Poster)

+ Tê r¬i

+ Tµi liÖu dïng cho tËp huÊn CBYT (ph¸c ®å CC-§T)

+ Hép test ph¸t hiÖn nhanh amatoxin g©y chÕt ngêi.

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Thùc tr¹ng Ngé ®éc nÊm

TØnh Thêi gian TK Sè vô Sè m¾c Tö vong

Hµ Giang 2004 - 2007 33 165 24

Cao B»ng 2003 - 2009 29 81 17

Bắc K¹n 2004 - 2011 28 94 14

Sơn La 2003 - 2013 55 181 12

Tæng sè 145 521 67

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity TØnh Thêi gian TK Sè vô Sè ngêi

m¾c

Tö vong

Lµo Cai 2005 - 2011 13 36 8

L¹ng S¬n 2001 - 2008 20 81 8

Tæng số 52 192 23

N§ nÊm t¹i Phó Thä, Yªn B¸i, Lai Ch©u, Bắc Giang,

Tuyªn Quang, Hµ Néi,…

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

HIÖU QU¶ CAN THIÖP

TØnh

Tríc can thiÖp Sau can thiÖp

Sè

vô

M¾c Tö

vong

Sè vô M¾c Tö

vong

Hµ Giang

(4 n¨m)

33 165 24 9 39(4,2 lÇn)

3(8 lÇn)

Cao B»ng

(TB/n¨m)

(2003-2009)

(2011-2013)

4,1 11,5 2,4 1,6 1,57(7,3 lÇn)

0

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity KQ ®iÒu tra nÊm ®éc:

Hµ Giang: 9 loµi nÊm ®éc (2 loµi g©y N§)

Cao B»ng: 13 loµi nÊm ®éc (4 loµi g©y N§)

B¾c K¹n: 10 loµi nÊm ®éc (5 loµi g©y N§)

S¬n La: 10 loµi nÊm ®éc (5 loµi g©y N§)

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Ph©n lo¹i nÊm ®éc theo ®éc tè

1. Amatoxin: A. phalloides, A. verna, A. virosa,....

2. Gyromitrin: G. esculenta, G. infula,...

3. Orellanin: Cortinarius orellanus

4. Muscarin: NÊm thuéc chi Clitocybe,Inocybe

5. Ibotenic acid vµ Muscimol: A.muscaria,A. pantherina

6. Coprin: Coprinus atramentarius, C. disseminatus

7. Psilocybin vµ Psilocin: Psilocybe, Panaeolus,

Conocybe vµ Gymnopilus

8. C¸c chÊt g©y rèi lo¹n tiªu hãa: Chi Agaricus,

Amanita, Boletus, Chlorophyllum molybdites....

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm ®éc

cã chøa amatoxin

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm ®éc cã amatoxin:

NÊm ®éc t¸n tr¾ng (Amanita verna)

NÊm ®éc tr¾ng h×nh nãn (Amanita virosa)

NÊm ®éc xanh ®en (Amanita phalloides)

NÊm ®éc mò vµng chanh v¶y dÇy (Amanita

citrina)

C¸c loµi thuéc chi Galerina, lepiota

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm ®éc t¸n tr¾ng (Amanita verna)

NÊm ®éc tr¾ng h×nh nãn (Amanita virosa)

ThÇn chÕt

Thiªn thÇn hñy diÖt

Nµng tiªn giÕt ngêi

trong rõng

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm ®éc tr¾ng h×nh nãn (Amanita virosa) t¹i B¾c K¹n

nÊm non bÞ chÎ ®«i

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm ®éc tr¾ng h×nh nãn (Amanita virosa)

t¹i Cao B»ng

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm ®éc tr¾ng h×nh nãn khi nhá KOH cho mµu vµng

MÉu nÊm B¾c K¹n

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm ®éc xanh ®en (A. phalloides) ë níc ngoµi

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

BN §ång Yªn - B¾c Quang - HG

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

MÌ V¨n Chung, ChiÒng Khoi, Yªn Ch©u, SL

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

BN Liên Minh, Võ Nhai, Thái Nguyên

Lý Minh Khôi Lý Thị Thơm Lý Thị Thùy

Vũ Thị Hồi Triệu Nho Phú

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

BN Phú Thượng, Võ Nhai, Thái Nguyên

Đặng Hữu Thuận Triệu Thị Hoa Triệu Phúc An

Triệu Văn Thọ Đặng Phúc Quý

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm ¨n ®îc mµu tr¾ng dÔ nhÇm víi

nÊm ®éc t¸n tr¾ng t¹i Hµ Giang

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm ¨n ®îc mµu tr¾ng dÔ nhÇm víi nÊm ®éc t¸n

tr¾ng hoÆc nÊm ®éc tr¾ng h×nh nãn t¹i Cao B»ng

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm ¨n ®îc mµu tr¾ng dÔ nhÇm víi nÊm ®éc

tr¾ng h×nh nãn t¹i B¾c K¹n

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Sù kh¸c biÖt gi÷a nÊm cã mµu tr¾ng ¨n ®îc

vµ nÊm ®éc

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

- BS Bastien (Ph¸p): §· cøu sèng 15 BN.

- 1974: tù ¨n 65 g nÊm (2 LD100); 1981: ¨n 70 g.

Ph¶i ®iÒu trÞ sím tríc khi gan bÞ ho¹i tö.

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Häc viÖn Qu©n y

Trung t©m phßng chèng nhiÔm ®éc

NÊm ®éc

cã chøa muscarin

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm ®éc cã chøa muscarin:

- NÊm ®éc mò khÝa n©u x¸m (Inocybe rimosa

hoặc Inocybe fastigiata)

- NÊm ®éc mò khÝa n©u ®á (Inocybe

patouilardi)

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm ®éc mò khÝa n©u x¸m (Inocybe fastigiata

hoÆc Inocybe rimosa)

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm ®éc mò khÝa n©u ®á (Inocybe patouilardi)

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

G§ chÞ NguyÔn ThÞ HoÌ - CB

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

§inh Ngäc ChuyÓn vµ Hoµng ThÞ Nô - BK

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Häc viÖn Qu©n y

Trung t©m phßng chèng nhiÔm ®éc

NÊm ®éc cã chøa ®éc tè

g©y rèi lo¹n tiªu ho¸

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

C¸c loµi nÊm g©y rèi lo¹n tiªu ho¸:

- NÊm « t¸n tr¾ng phiÕn xanh (Chlorophyllum molybdites)

- NÊm xèp thèi (Russula foetens)

- NÊm ma (Omphalotus nidiformis)

- NÊm xèp g©y n«n (Russula emetica)

- NÊm trøng vµng vá cøng (Scleroderma citrinum)

- NÊm phiÕn ®en ch©n vµng (Agaricus

xanthodermus)

- NÊm vµng lu huúnh (Hypholoma fasciculare)

- NÊm phiÕn ®en v¶y n©u (Agaricus placomyces)

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm « t¸n tr¾ng phiÕn xanh

(Chlorophyllum molybdites)

G©y ra nhiÒu vô N§ nhÊt ë HG, CB, BK, SL

§Æc ®iÓm h×nh th¸i:

- Mò: (tªn nÊm)

- Cuèng:

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

MÉu nÊm §iÖn Biªn (7 N§)

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Ph©n biÖt víi nÊm « t¸n tr¾ng phiÕn tr¾ng

(nÊm parasol)

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Hoµng V¨n TÊt, B¾c Quang, HG-14 N«ng V¨n S¬n, H¹ Lang, HG-5

L©m V¨n Cõ, B¹ch Th«ng, BK-3 Lß ThÞ Tiªn, Mêng La, SL-6

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm ma (Omphalotus nidiformis)

§éc tè lµ Iludin – chÊt ph¸t quang

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Lß ThÞ Viªng, Lß ThÞ í, Mêng La, SL-15

(10 kg 2 nhµ)

§Æng ThÞ Hêng, Nµ R×, BK-2

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm xèp thèi (Russula foetens)

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Bµn V¨n Sinh, Bµn V¨n Th«ng,

Ng©n S¬n, BK-6

Vi V¨n Hïng, CÇm ThÞ Viªn

Mai S¬n, SL-5

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm xèp g©y n«n (Russula emetica)

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Lß V¨n Doan, Lß thÞ Ný, ThuËn Ch©u,

SL

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm ®éc

cã chøa psilocybin vµ psilocin

(G©y rèi lo¹n t©m thÇn)

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

C¸c loµi nÊm cã chøa Psilocybin vµ Psilocin:

- NÊm phiÕn ®èm xanh (Panaeolus cyanescens)

- NÊm vµng Cuba (Psilocybe cubensis)

- NÊm phiÕn ®èm bím (Panaeolus papilionaceus)

- NÊm phiÕn ®èm chu«ng (Panaeolus

campanulatus

hoÆc Panaeolus sphinctrinus)

- NÊm phiÕn ®èm v©n líi (Panaeolus retirugis)

- NÊm phiÕn hång mò x¸m (Pluteus salicinus)

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm phiÕn ®èm bím (Panaeolus papilionaceus)

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm phiÕn ®èm chu«ng (Panaeolus campanulatus

hoÆc Panaeolus sphinctrinus)

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm phiÕn ®èm v©n líi (Panaeolus retirugis)

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm phiÕn ®èm xanh (Panaeolus cyanescens)

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NguyÔn Thi Gan, 75 t NguyÔn V¨n Bun, 50 t NguyÔn ThÞ MÕn, 50 t

ThuËn Thµnh - B¾c Ninh

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm vµng Cu Ba mäc t¹i

Phó Xuyªn-Hµ Néi g©y N§ cho 6 ngêi

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

B¹ch ThÞ Kim Ng©n vµ TrÇn ThÞ Minh Nh©m

Phó Xuyªn-Hµ Néi N§ nÊm vµng Cu Ba

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm ®éc

cã chøa coprin

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

C¸c loµi nÊm cã chøa coprin:

- NÊm mùc (Coprinus atramentarius)

- NÊm mùc nhá mäc côm (Coprinus disseminatus)

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm mùc nhá mäc côm (Coprinus disseminatus)

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

dù phßng ngé ®éc nÊm ®éc

Nh÷ng bÊt cËp trong tuyªn truyÒn:

- ThiÕu tranh, tê r¬i, b¨ng h×nh

- Tranh nÊm ®éc cha ®iÓn h×nh, cha hiÖu qu¶

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm ®éc t ¸ n t r ¾ng (Amanita verna)Tª n kh¸ c: Nµng tiª n giÕt ng­ êi trong rõng, Thiª n thÇn huû diÖt, ThÇn chÕt)

NÊm mò khÝa n©u x¸ m (Inocybe fastigiata hoÆc Inocybe rimosa)

®Æc ®iÓm nhËn d¹ ng:NÊm mäc trª n mÆt ®Êt trong rõng. Mò nÊm h×nh nãn ®Õn h×nh chu«ng, ®Ønh nhän, cã c¸ c sî i t¬ mµu tõ vµng ®Õn n©u táa ra tõ ®Ønh mò xuèng

mÐp mò nÊm. Khi giµ ®«i khi mÐp mò nÊm bÞ xÎ ra thµnh c¸ c tia riª ng rÏ . § ­ êng kÝnh mò 2 - 8 cm. PhiÕn nÊm (mÆt d­ í i mò) lóc non mµu h¬i

tr¾ng vµ khi giµ cã mµu x¸ m hoÆc n©u. Cuèng nÊm: Mµu tõ h¬i tr¾ng ®Õn vµng n©u, dµi 3 - 9 cm, kh«ng cã vßng cuèng.

®Æc ®iÓm t ¸ c dông:§ éc tè cña nÊm mò khÝa n©u x¸ m g©y t¸ c dông nhanh. ChØ15 - 30 phót sau ¨ n nÊm ®· xuÊt hiÖn m¾t mê, sï i bät mÐp, co th¾t khÝ phÕ qu¶n, t¨ ng

tiÕt ®­ êng h« hÊp lµm ng¹ t thë, suy h« hÊp vµ cã thÓbÞ tö vong. V×vËy, cÇn g©y n«n ngay t¹ i gia ®×nh vµ chuyÓn nhanh bÖnh nh©n ®Õn c¬ së y tÕ

gÇn nhÊt. T¹ i Cao B»ng ®· cã gia ®×nh ë huyÖn B¶o L¹ c bÞ ngé ®éc do ¨ n loµi nÊm nµy.

®Æc ®iÓm nhËn d¹ ng:NÊm mäc trª n mÆt ®Êt trong rõng. Toµn th©n cã mµu tr¾ng. H×nh d¸ ng, kÝch th­ í c nÊm gÇn gièng ví i nÊm ®éc tr¾ng h×nh nãn. Mò nÊm lóc

tr­ ëng thµnh th­ êng tr¶i ph¼ng. Ch©n nÊm còng ph×nh d¹ ng cñ, cã bao gèc h×nh ®µi hoa vµ cã vßng cuèng d¹ ng mµng.

®Æc ®iÓm t ¸ c dông:NÊm ®éc tr¾ng h×nh nãn vµ nÊm ®éc t¸ n tr¾ng cã ®éc tè t¸ c dông muén. Trung b×nh tõ 10 - 12 giê sau ¨ n nÊm (nhiÒu khi sau 24 giê) mí i xuÊt

hiÖn triÖu chøng ®Çu tiª n (n«n möa, Øa ch¶y, ®au bông). Sau ®ã ®éc tè g©y ho¹ i tö tÕ bµo gan dÉn tí i suy gan. Tû lÖtö vong trung b×nh lµ

50%, tr­ êng hî p nÆng tû lÖtö vong tí i gÇn 100%. T¹ i Cao B»ng tõ 2003 ®Õn 2009 ®· cã 17 ng­ êi bÞ tö vong do ¨ n ph¶i hai loµi nÊm ®éc nµy.

NÊm ®éc Tr ¾ng h×nh nãn (Amanita virosa)Tª n kh¸ c: Nµng tiª n giÕt ng­ êi trong rõng, Thiª n thÇn huû diÖt, ThÇn chÕt)

®Æc ®iÓm nhËn d¹ ng:NÊm mäc trª n mÆt ®Êt trong rõng. Toµn th©n cã mµu tr¾ng. Mò nÊm lóc cßn non h×nh b¸ n cÇu, sau në ra thµnh h×nh nãn, ®­ êng kÝnh mò

4 - 10 cm. Cuèng nÊm ph×nh d¹ ng cñ ë ch©n, cã bao gèc h×nh ®µi hoa, cã vßng cuèng d¹ ng mµng ë phÝa trª n s¸ t mò nÊm.

HH ·· y t hy t h ËË n t rn t r ää n g !n g !

n Ê m n Ê m ®é®é c c h Õt n gc c h Õt n g ­­ ê iê i

Chó ý: - TuyÖt ®èi Kh¤ng ®­ î c ¨ n nÊm l ¹ , kh«ng t hö ¨ n nÊm

- Khi bÞ ngé ®éc nÊm ®éc cÇn nhanh chãng ®­ a bÖnh nh©n ®Õn c¬ së y t Õ ®Ó®iÒu t r Þ

NÊm « t ¸ n t r ¾ng phiÕn xa nh (Chlorophyllum molybdites)

- Mũ nấm: Lóc non h×nh b¸ n cÇu dµi mµu vµng nh¹ t, cã v¶y nhá mµu vµng. Khi tr­ ëng thµnh mò h×nh « hoÆc tr¶i ph¼ng, mµu tr¾ng, trª n mò

cã nhiều vảy mµu vµng n©u, vµng thẫm ë ®Ønh mò. § ­ êng kÝnh 5 - 15 cm. Phiến nÊm: Lóc non vµ trưởng thµnh mµu trắng, khi giµ cã ¸ nh

mµu h¬i xanh hoÆc xanh x¸ m. T¹ i mét sè n¬i ë Cao B»ng mò nÊm bÞ xÎ ra thµnh c¸ c m¶nh riª ng rÏ .

- Cuèng nÊm: dµi 10 - 30 cm, mµu tr¾ng hoÆc tr¾ng x¸ m, cã vßng cuèng mµu tr¾ng

NÊm xè p g ©y n« n (Russula emetica)

- Mò nÊm: Mµu ®á t­ ¬i hay ®á n©u, ®«i khi mµu vµng nh¹ t. MÆt

nh½n bãng, ®­ êng kÝnh 5 - 10 cm.

- Phiến nÊm: Mµu tr¾ng.

- Cuèng nÊm: mµu tr¾ng ®Õn h¬i hång, dµi 5 - 7 cm, khi non r¾n

ch¾c, khi giµ mÒm, xèp, rÊt dÔ g· y.

- ThÞt nÊm: Mµu tr¾ng, gißn, dÔ g· y, vÞ cay.

NÊm xè p t hè i (Russula foetens)

- Mũ nÊm: lóc ®Çu h×nh b¸ n cÇu, mµu vµng n©u, sau xoÌ réng

thµnh ph¼ng vµ lâm ë gi÷a, mµu nh¹ t dÇn, ®­ êng kÝnh 5 - 15 cm.

- PhiÕn nÊm: mµu tr¾ng ®Õn vµng nhạt.

- Cuèng nÊm: mµu tr¾ng, dµi 5 - 7 cm.

- Thịt nÊm: mµu tr¾ng ®Õn h¬i vµng vµ xèp, khi giµ cã mï i thèi.

NÊm mùc (Coprinus atramentarius)

- Mò nÊm: Mµu x¸ m nh¹ t ®Õn n©u x¸ m. Khi cßn non h×nh oval dµi,

khi tr­ ëng thµnh mò nÊm xße ra thµnh h×nh nãn låi, ®­ êng kÝnh 3

– 7 cm. PhiÕn nÊm: mµu tr¾ng lóc cßn non vµ mµu ®en khi giµ.

Khi tµn phiÕn nÊm r÷a ch¶y tan ra mµu ®en nh­ mùc.

- Cuèng nÊm: Trßn, cã mét vßng mµu tr¾ng, dÔ rông.

NÊm mùc chØg©y ngé ®éc khi ¨ n nÊm cã kÌ m theo uèng r­ î u,

cµng uèng nhiÒu r­ î u cµng bÞ ngé ®éc nÆng.

Chó ý: - TuyÖt ®èi kh«ng ®­ î c ¨ n nÊm l ¹ , kh«ng t hö ¨ n nÊm

- Khi bÞ ngé ®éc cÇn ph¶i g©y n«n ngay t ¹ i gia ®×nh, sau ®ã nhanh chãng ®­ a bÖnh nh©n ®Õn c¬ së y t Õ ®Ó®iÒu t r Þ

NÊm phiÕn ®en c h©n vµ ng (Agaricus xanthodermus)

- Mò nÊm: khi non cã h×nh b¸ n cÇu dÑt hoÆc h¬i vu«ng, mµu tr¾ng

®ôc nh­ v«i, ®­ êng kÝnh mò: 5 - 15 cm.

- PhiÕn nÊm: Khi non mµu tr¾ng, khi tr­ ëng thµnh cã mµu hång vµ

khi giµ cã mµu n©u ®en (mµu s«c«la).

- Cuèng nÊm: Mµu tr¾ng, khi cä s¸ t th×chç cä s¸ t hoÆc vÕt bÎ cña

cuèng sÏ chuyÓn thµnh mµu vµng. Trª n cuèng cã vßng mµu tr¾ng.

NÊm t r øng vµng vá c øng (Scleroderma citrinum)

D¹ ng nÊm: ThÓ qña, h×nh gÇn trßn hoÆc h×nh trøng mÐo, nhiÒu

khi cã b­ í u. Vá nÊm dµy, cøng, cã v¶y sÇn sï i, mµu vµng n©u

hoÆc x¸ m. Khi giµ vá nÊm cã thÓbÞ vì ra vµ ®Ólé lâi nÊm phÝa

trong r¾n ch¾c, mµu ®en x¸ m.

Loµi nÊm nµy kh«ng cã cuèng. MÆt d­ í i cña nÊm cã c¸ c sî i t¬

b¸ m vµo gç môc hoÆc b¸ m xuèng ®Êt nh­ rÔ c©y.

NÊm mùc nhá mä c c ôm (Coprinus disseminatus)

- Mò nÊm: khi non h×nh oval, mÇu tr¾ng. Khi tr­ ëng thµnh h×nh

chu«ng, mµu x¸ m nh¹ t hoÆc n©u x¸ m, ®­ êng kÝnh 0,5 - 1,5cm, cã

c¸ c r· nh n«ng tõ mÐp mò tí i ®Ønh. PhiÕn nÊm: khi non mµu tr¾ng vµ

khi giµ mµu ®en. Khi tµn phiÕn r÷a ch¶y tan ra mµu ®en nh­ mùc.

- Cuèng nÊm: trßn mµu tr¾ng, cao 1,5-4cm, ®­ êng kÝnh 1-2mm.

NÊm mùc nhá mäc côm chØg©y ngé ®éc khi ¨ n nÊm cã kÌ m theo

uèng r­ î u, cµng uèng nhiÒu r­ î u cµng bÞ ngé ®éc nÆng.

HH ·· y t hy t h ËË n t rn t r ää n g vn g v íí i n Ê m i n Ê m ®é®é c !c !

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

CÇn b¸c bá mét sè quan niÖm sai lÇm:

- NÊm ®éc thêng cã mµu sÆc sì. Sai

- NÊm cã c«n trïng, s©u ¨n lµ nÊm kh«ng ®éc. Sai

- Thö cho gµ, chã, chuét,... ¨n tríc nÕu kh«ng chÕt lµ

nÊm kh«ng ®éc. NhiÒu loµi ®éng vËt kh«ng nh¹y

c¶m víi ®éc tè nÊm ®éc hoÆc chÕt muén.

- Thö nÊm b»ng b¹c (th×a, ®òa, d©y truyÒn). Sai

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

NÊm ®éc nhng s©u bä vÉn ¨n

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

§Ò XUÊT M¤ H×NH PHßNG CHèNG NGé §éc nÊm

cho tØnh th¸I nguyªn

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity CÇn thiÕt ph¶i cã ®Ò tµi NCKH vÒ nÊm ®éc ë TN.

ý nghÜa KT – XH:

Quy m«:

- §T nÊm t¹i mét sè huyÖn ®¹i diÖn ®Ó XD c«ng cô

TT.

- TriÓn khai can thiÖp t¹i 1 x· ®iÓm ë tÊt c¶ c¸c huyÖn,

tõ ®ã nh©n réng ra c¸c x· kh¸c (KP YT).

C¸ch tiÕp cËn:

- Néi dung chØ giíi h¹n vÒ nÊm vµ N§ nÊm.

- TiÕp thu KQ c¸c §T, KN cña c¸c chuyªn gia.

- Phèi hîp gi÷a Chi côc ATVSTP, TTYT víi c¸c BV.

- XD c¸c phiÕu §T (CBYT vµ ngêi d©n) phï hîp.

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity §¸nh gi¸ HQ tríc vµ sau can thiÖp.

C¸c bé c«ng cô:

- §Üa video (phim), tranh, tê r¬i vÒ nÊm ®éc mäc t¹i

TN.

- Tµi liÖu HD dù phßng, xö trÝ cÊp cøu vµ §T N§ nÊm

- Hép test ph¸t hiÖn nhanh amatoxin g©y chÕt ngêi.

- PhiÕu ®iÒu tra nÊm ®éc

- PhiÕu §T kiÕn thøc cña CBYT vÒ nÊm ®éc vµ N§

nÊm

- PhiÕu §T nhËn thøc cña ngêi d©n vÒ nÊm ®éc vµ N§

nÊm.

Mili

tary

Medic

al U

niv

ers

ity

§Þa chØ liªn hÖ:

PGS.TS Hoµng C«ng Minh

Nguyªn chñ nhiÖm Bé m«n §éc häc

Trung t©m phßng chèng nhiÔm ®éc, HVQY

§T: 0912620876

E-mail: hcminhk20@yahoo.com

Xin tr©n träng c¶m ¬n