โฮงเจาฟองค�า

นายณฏฐกร เงนวงศนย

โฮงเจาฟองค�า

2 โฮงเจาฟองค�า

โฮงค�าวา “โฮง” คออาคารขนาดใหญทมคนอยอาศย

ดวยกนจ�านวนมาก และโฮงยงหมายถงกฏซงเรยกทจ�าวดของ

พระสงฆหรอกฏวดวา “โฮงตเจา” และเรยกสถานศกษาหรอ

โรงเรยนวา “โฮงเฮยน” เรยกโรงหนงวา “โฮงหนง”

สวนค�าวา “โฮงเจานาย” นนกคออาคารทพกขนาด

ใหญของชนชนปกครอง ซงนยมเรยกกนในพนทจงหวดนาน

สวนในพนทอนๆใภาคเหนอนนจะเรยก “คมเจานาย” ซงตอ

มาภายหลงจงหวดนานกไดน�ามาใชเรยกทอยชนชนปกครอง

วาคมเชนเดยวกนเชน คมเจาเทพมาลา คมเจาราชบตร

เปนตน

โฮงเจาฟองค�า

โฮงเจาฟองค�า 3

เจาฟองค�า เกดเมอเดอนมนาคม พ.ศ. 2452

ณ บานพระเกด ต�าบลในเวยง อ�าเภอเมอง จงหวดนาน

เจาฟองค�า

4 โฮงเจาฟองค�า

เจาฟองค�าเขารบการศกษาขนตน ณ โรงเรยนบาน

พระเนตร (สามคควทยาคาร) แลวตอมาจากนนกไดไปอยใน

อปการะดแลของพอเจาราชบตร (หมอกฟา ณ นาน)

และแมเจาบญสม ณ นาน ณ คมบานหวขวง จนกระทงสมรส

กบนายถวล คงกระจาง (อดตครใหญโรงเรยนจมปวนดาภรณ

และโรงเรยนศรเสรมกสกร) มบตรธดา ทงหมด7คน

1. รท.สวช คงกระจาง (เสยชวต)

2. นางนาฏสคนธ กฤษดานรกษ (เสยชวต)

3. นางสาววรนตย คงกระจาง (เสยชวต)

4. นายทรงวฒน คงกระจาง (เสยชวต)

5. นายมณฑล คงกระจาง

6. นางภทราภรณ ปราบรป

7. นางวสฐศร โมนาแฮน

โฮงเจาฟองค�า 5

6 โฮงเจาฟองค�า

โฮงเจาฟองค�าไดรบการตงชอเพอเปนเกยรตแกเจาฟองค�า

ผอนรกษไวใหลกหลานไดเหนความเปนอยของคนในยคนน

เจาฟองค�าเปนบคคลทมความสามารถในการท�างานฝมอไมวา

จะเปนการทอผา เยบปกทกรอยมอยครงหนงทเจาฟองค�าไดทอ

ผาเพอทจะแลกกบโคมไฟจากกรงเทพซงเปนของหายาก ถอวา

เจาฟองค�าเปนสตรแบบเมองนานทสมบรณแบบและกไดสงเสย

กบบตรธดาไมใหท�าการรอถอนบานทอยอาศยจนกวาตนจะเสย

ชวตซงหลงจากทเจาฟองค�าไดถงแกกรรม

โฮงเจาฟองค�า 7

8 โฮงเจาฟองค�า

โฮงเจาฟองค�าเปนเรอนทพกแบบเรอนเครองสบ หนหนา

ไปทางตะวนออกเฉยงเหนอ ในพนท 1 ไรกบอก 66 ตารางวา

มการใชไมสกสรางยกพนสงไมไดหรหราแบบคมเจานายทอนๆ

และไมไดเรยกวา "คมเจาฟองค�า" ดวยเหตผลวา "คม" เปนศพท

ทมายคหลง มาจากทางตอนลางแถวเชยงใหม จงเรยกวา "โฮง

เจาฟองค�า" เปนรปแบบบานของชาวลานนาทวไปทมลานบานท

เรยกวา "จาน" หรอ "ชาน" เปนลานกจกรรม และมการยกพน

บานในสวนทเปนทสวนตวหองพกขนสงกวาจานหรอพนทท�า

กจกรรม

ลกษณะโฮงเจาฟองค�า

โฮงเจาฟองค�าเปนเรอนทพกแบบเรอนเครองสบ หนหนา

ไปทางตะวนออกเฉยงเหนอ ในพนท 1 ไรกบอก 66 ตารางวา

มการใชไมสกสรางยกพนสงไมไดหรหราแบบคมเจานายทอนๆ

และไมไดเรยกวา "คมเจาฟองค�า" ดวยเหตผลวา "คม" เปนศพท

ทมายคหลง มาจากทางตอนลางแถวเชยงใหม จงเรยกวา "โฮง

เจาฟองค�า" เปนรปแบบบานของชาวลานนาทวไปทมลานบานท

เรยกวา "จาน" หรอ "ชาน" เปนลานกจกรรม และมการยกพน

บานในสวนทเปนทสวนตวหองพกขนสงกวาจานหรอพนทท�า

กจกรรม

ลกษณะโฮงเจาฟองค�า

โฮงเจาฟองค�า 9

มสวนขางๆ บานทตดกบชานบานตรงหนาบานเลยซงเดมคอท

เกบขาวหรอทเรยกวาหลองขาว ซงสรางตดกบเรอนแตใน

ปจจบนไดท�าการปรบเปลยนใหเปนหองจดนทรรศการแกผท

สนใจ ในอดตตรงหลองขาวมการเขาไมทสวยและแนนหนาถด

ไปขางๆ หลองขาวอกฝงจะมหองเลกๆ เพอเปนหองนอนของ

ผชายเพอทจะใหเฝาดแลขาว

แตเดมทแลวโฮงเจาฟองค�าจะมขนาดใหญกวานปจจบนมสวนท

เปนชานบานทตอออกไปขางหลงและจะพบเรอนหลงใหญทใหญ

กวาเรอนปจจบนแตไดรนถอนไปแลวเมอประมาณป 2514-

2515

10 โฮงเจาฟองค�า

ป 2548 ไดมการรอเอากระเบองดนขอลงมาลางใหม

เปลยนไมระแนง และไดเปลยนไมทผผงหรอเกา จดท�าหอง

นทรรศการ ในปจจบนไมทเปลยนไปคดเปนเปอรเซนตร

ประมาณ35% แตกมการปรบปรงยอยมาเรอยๆตามอรรถภาพ

เพราะในพนทนเปนพนทสวนบคคลและ และบรเวรใตถนบาน

ทเดมทจะเปนลานโลงๆกมการปรบทขนปกระเบองเปดเปน

ศนยการเรยนรผาทอทลานบานขางลางและกนหองเปนสวนท

จ�าหนายสนคาประเภทสงทกทอ และมการสรางหองขนเปน

พนทเกบของทส�าคญโฮงเจ าฟองค�าไดรบรางวลอนรกษ

สถาปตยกรรมดเดน ประเภทบานพกอาศย (คมเจา) ประจ�าป

2555 โดย สมาคมสถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภ

ป 2548 ไดมการรอเอากระเบองดนขอลงมาลางใหม

เปลยนไมระแนง และไดเปลยนไมทผผงหรอเกา จดท�าหอง

นทรรศการ ในปจจบนไมทเปลยนไปคดเปนเปอรเซนตร

ประมาณ35% แตกมการปรบปรงยอยมาเรอยๆตามอรรถภาพ

เพราะในพนทนเปนพนทสวนบคคลและ และบรเวรใตถนบาน

ทเดมทจะเปนลานโลงๆกมการปรบทขนปกระเบองเปดเปน

โฮงเจาฟองค�า 11

12 โฮงเจาฟองค�า

ในสวนของการระบายอาการโฮงเจาฟองค�านนไดถก

ออกแบบใหสวนของดานหนาหนหนาไปทางทศเหนอแลว

ขางหลงจะอยทางทศใตและท�าการเปดชองลมใหเขาทาง

ทศใตโดยการวางโครงหลงคาเฉยงไปทางทศใตเพราะลม

จะมาในทางทศใต และในสวนตวหองทกนกมการเอาไม

มาเขาเปนชองใหลมถายเทสะดวกถอเปนการออกแบบ

ทพกอาศยใหเขากบสภาพอากาศและภมประเทศ

โฮงเจาฟองค�า 13

ความศรทธา

ในพทธศาสนา

และความเชอ

ของเจาฟองค�า

14 โฮงเจาฟองค�า

ความศรทธา

ในพทธศาสนา

และความเชอ

ของเจาฟองค�า

แถบจะทกบานทจะมเรองของความเชอและสงทยดเหนยวจตใจ

กเชนเดยวกบโฮงเจาฟองค�าทปลกสรางบานเรองกตองหาสง

ศกดสทธมาคมครองกจะมหงพระเจา ไวในการกราบไหว หงจะ

ตงอยบรเวณหนาหองหองโถง ตดกบลานกจกรรม (จาน) อย

กอนประตทางเขาหองนอน ถาบานไหนมลกผชายเมอเปนหนม

หรอโตพอทจะออกเรอนกจะใหนอนบรเวณน

โฮงเจาฟองค�า 15

แมวาพทธศาสนาจะเขามาเพอเปนสงทคอยยดเหนยว

จตใจแตในทางภาคเหนอเดมทแลวจะนบถอสงศกดสทธทมอง

ไมเหนเชน แมน�า ล�าคลอง ปาไม รวมไปถงบรรพบรษทเสยไป

แลวจะเรยกรวมๆวา “ผ” ในบานของคนลานนากจะมสงทเรยก

วาผ คอยปกปกรกษาใหบานเรอนอยเยนเปนสข โดยจะมการตง

หงบรรพบรษไวในหองนอนโฮงเจาฟองค�ากเชนเดยวกนกมหง

ของบรรพบรษตงอยในหองนอนใหญ เพราะคนภาคเหนอจะให

ความส�าคญกบครอบครวและจะใหการเคารพเรยกไดวาเปน

ความกตญตอบรรพบรษ โดยคนทจะดแลผบรรพบรษนนจะ

ตองเปนลกผหญงเปนทมาของ “วฒนธรรมสายแม” ทจะให

ลกสาวคนโตดแลเรอนและรบเอาลกเขยเขามาชวยใหความ

ส�าคญกบผหญง เทาทไดรบขอมลมาโฮงเจาฟองค�ากมคนทคอย

ดแลบานลวนแลวแตกสบสายผหญงทงนน เรมจากเจาบญยน

ธดาของเจามโนและเจาศรตมมาผสรางเรอน และเจาบญยนกได

ใหเรอนหลงนไวกบเจาฟองค�าซงในปจจบนคณภทราภรณ ปราบ

รปลกสาวของเจาฟองค�ากไดดแลอย จะเหนไดวาเรองของความ

เชอและวฒนธรรมสายแมทสบตอมายงมความเหนยวแนน

ความเชอเรองผ

16 โฮงเจาฟองค�า

สงส�าคญอกอยางหนงของการสรางเรอนในภาคเหนอคอ

“ห�ายนต” ห�ายนตคอไมแกะสลกใหเกดลวดลายวจตรงดงาม

แลวจะตดห�ายนตไวทหนาหองนอนเพอเปนการบอกอาณาเขต

ของบาน วาตรงนคอพนทสวนบคคลคนนอกหรอคนทไมได

เกยวของกบบานหามเขาโดยเดดขาด ถาเขาไปโดยไมไดรบ

อนญาตกถอวาผดผ ผในทนกคอผบรรพบรษ

โฮงเจาฟองค�า 17

โฮงเจาฟองค�า

2015 (พ.ศ. 2558) โดย ณฏฐกร เงนวงศนย

สงวนลขสทธ

พมพครงแรกเมอ ตลาคม พ.ศ. 2558

จดพมพโดย ภาควชาศลปะไทย คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม

เรยบเรยงและออกแบบโดย ณฏฐกร เงนวงศนย

ออกแบบโดยใชฟอนท FreesiaUPC

หนงสอเลมนเปนสวนหนงของการเรยนการสอน เพอสงเสรม

และตอยอดศกยภาพการศกษา ภายในภาควชาศลปะไทย

คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม