hronika_daglas

8/2/2019 hronika_daglas

1/5

Hronika/Currents

Antropologija 5 (2008)

MERI DAGLAS

(1921-2007)

Kada je 1995. godine magazin Tajm napravio listu od 100 naslova koji suproglaeni za knjige koje su najvie uticale na zapadni javni diskurs posledrugog svetskog rata, na njoj su se nala samo dela samo +etiri ene , a naj-akademskije od tih dela bilo je isto i opasno antropolokinje Meri Da-glas. Bilo je to delo kojim je zapo+ela njena intenzivna i zaista duga karijera,tokom koje je, bukvalno do poslednjeg daha, istraivala, objavljivala i ivokomunicirala sa svakim koga je zanimao njen rad (uklju+ujui tu i studentki-nje etnologije iI antropologije iz Srbije, kojima je dala intervju pre nekolikogodina za prvi broj studentskog +asopisa "The Post). Kako su javnost obave-stili njeni najblii prijatelji, Meri Daglas je 17. maja 2007. godine izdahnula uBolnici Univerzitetskog koleda u Londonu, na kome je zapo+ela karijeru igde je tokom celog profesionalnog veka sara/ivala.

Ro/ena je 1921. u porodici britanskog kolonijalnog slubenika u Burmi,gde je provela detinjstvo. Kada je imala 12 godina umire joj majka, i otac jesmeta u katoli+ki manastir. Boravak u manastiru, po sopstvenom priznanju iuverenju njenog biografa Ri+arda Fardona (Mary Douglas: an intelectual bio-graphy, Routledge, 1999), bio je od presudnog zna+aja za oblikovanje njenihkasnijih interesovanja i uverenja. Bogat simboli+ki ivot manastira, naglasakna onome to ona zove dobroudnom hijerarhijom i zna+aj principa solidar-nosti u manastirskom drutvenom ivotu dali su joj trajan oseaj za to kako


2/5

Ildiko Erdei

Antropologija 5 (2008)144

drutvene strukture usa/uju vrednosti u grupe i pojedince i kako neverbalnioblici komunikacije istovremeno odraavaju i u+vruju drutvene veze. NaOksfordu, studira filozofiju, politiku i ekonomiju, od 1939. do 1942. Posle za-vrenih studija, budui da je rat bio u toku, prijavljuje se za rad u Kolonijal-nom uredu u Londonu, gde sree mnoge poznate antropologe tog vremena ko-

ji je fasciniraju. Ali, za odluku da nastavi studije antropologije bio je presudansusret sa Evans-Pri+ardom, tada poznatim afrikanistom, a njenoj odluci je do-prinela i +injenica da je Evans-Pri+ard bio preobraenik u katolicizam. U tovreme Evans-Pri+ard je istraivao u isto+noj Africi, magiju me/u Azandama ipoliti+ko ure/enje i religiju Nuera. U istraiva+koj tradiciji koju je 20-tih go-

dina kodifikovao Malinovski, Evans-Pri+ard je 'iveo sa Azandama, nau+io je-zik i u+estvovao u magijskim ritualima, ocenjujui da su oni logi+ki koherent-ni i drutveno efikasni. Odatle je Daglas nau+ila lekciju o vanosti posmatra-nja onoga to se na terenu deava i sintetizovanja iskustvenih podataka bezuputanja u ambiciozno teoretisanje koje prevazilazi iskustvene podatke. Na-alost, ovoga se nije drala ba tokom cele karijere. Posle rata, u dva mahaboravi u Africi na terenu u Belgijskom Kongu (1949-1950, 1953) gde radime/u zajednicom Lele u oblasti Kasai.

U prvoj fazi karijere priznata je afrikanistkinja, i radovi koje je objavljivalatokom pedesetih se odnose na ovu zajednicu. Me/utim, tek njena druga knjigaisto i opasno objavljena 1966. godine omoguava joj trajan ugled u istra-iva+koj i nau+noj zajednici, i ustanovljava ono to e biti prepoznato kao

njen specifi+an metod istraivanja, na+in izlaganja i stil pisanja. Ona joj, kaoto smo videli, donosi iru popularnost i reputaciju osobe velike intelektualneradoznalosti i irine. Ve tada je postavila osnove svog originalnog metodaanalize, poznatog pod nazivom "matrica-grupa ("grid-group analysis), koji

je u kasnijim godinama razra/ivala i usavravala, i na +ijem temelju su AronVildavski i Pol Tomson, sa kojima je sara/ivala, tokom devedesetih godina20. veka, formulisali tzv. "kulturnu teoriju. Ova teorija, poznatija po akroni-mu CT, danas ima iroku primenu u analizama raznorodnog skupa fenomena,od percepcije rizika do teroristi+kog organizovanja.

Biografija i istraiva+ki i nau+ni put Meri Daglas bi se mogli +itati kao me-tafora samospoznaje, kriza i novih konceptualizovanja u istoriji antropologije.Antropologija je ro/ena krajem 19. veka kao nauka o egzoti+nom, pri-

mitivnom, udaljenom (I prostorno i kulturalno) i stranom u odnosu naevrocentri+ni, dominirajui )ekonomski, politi+ki i saznajno) pogled istraiva-+a. Interesovanja Meri Daglas su se kretala, u skladu sa zna+ajnim promena-ma fokusa istraivanja, od primitivnih (danas bismo upotrebili pojam pred-modernih) drutava ka savremenim drutvima, od udaljenog ka bliskom, odstranog ka domaem, od egzoti+nog ka svima poznatom i svakodnevnom.Naj+ee, ipak, ona se bavila drutvima razli+ite socijalne organizacije, pred-modernim i modernim u isto vreme, i nastojala da izme/u pojava i drutava


3/5

Meri Daglas

Antropologija 5 (2008) 145

kojima se bavi povu+e liniju koja e omoguiti da se uspostavi linija prepo-znavanja.

Daglas istrajno ukazuje, a to naro+ito eksplicitno +ini u poznijoj fazi kari-jere, i u radovima u kojima se okree istraivanju savremenih drutava i feno-mena (potronja, percepcija rizika i strahova u najrazvijenijem zapadnom dru-tvu, SAD, javnoj politici iiodgovornosti) na to da nema sutinske razlike una+inu na koji funkcioniu drutva razli+ite socio-ekonomske sloenosti. Kadase u analizama neprestano kree izme/u afri+kih zajednica Lele, Ndembu iAzanda, australijskih Bumana, hinduisti+kih kasta, Levita, I savremenih Bri-tanaca i Amerikanaca, ona posti'e, a o +emu svedo+e i njeni studenti, da se

zamagle razlike izme/u tzv. primitivnih (danas bismo rekli predmodernih) imodernih drutava, i otvara mogunost da se, na nivou simboli+kih struktura itipova drutvenih struktura, univerzalizuje ljudsko iskustvo. Kao nau+nica onapripada poznoj fazi moderne (poznoj, ali ipak moderni) i istrajno zastupa mo-gunost univerzalnog razumevanja i univerzalnih objanjenja. Istovremeno,njene analize i objanjenja uvek ukazuju na vanost posebnih kulturnih kon-teksta i razli+itih unutar i me/ukulturnih razumevanja, to je udaljava od kla-si+nih pristupa moderne (funkcionalizma i klasi+nog strukturalizma).

Adam Kuper, antropolog i autor poznate knjige Anthropology andAnthropologist, profesor na londonskom Brunel univerzitetu, po intelektual-noj irini i uticaju koji je imala izvan discipline uporedio je Meri Daglas saKlod Levi-Strosom, Pjerom Burdijeom, Ernestom Gelnerom i Margaret Mid.

Ona je bila jedna od retkih antropologa koja je mogla da komunicira sa filo-zofima, istori+arima i teoreti+arima knjievnosti, tvrdi on. Kuper smatra da+ak i ako bi se bilo koja od njenih posebnih analiza pokazala neta+nom, to eona danas bez problema i sama priznati, ono to e predstavljati njen trajandoprinos antropologiji bie na+in na koji je razmiljala o kulturi. Jer, Meri Da-glas je svojim pisanjem u+inila da nam se udaljene kulture prikazuju kao bli-ske i poznate, i u isto vreme nam svojom istraiva+kom perspektivom omogu-ila da sopstvenu kulturu sagledamo iz neuobi+ajenog ugla, kao da smo u njojstrani posmatra+i. Priznajui joj da je genije lateralnog razmiljanja, kojauspeva da povee u smislenu celinu naizgled nepovezane fenomene, AdamKuper ocenjuje da je ta osobina upravo ono to moe biti istinski znak prepo-znavanja njene intelektualne posebnosti.

Budui da se tokom cele karijere istrajno drala dirkemovske pretpostavkeo tome da drutvo i drutveno predstavljaju vrhovnu instancu za objanjenjeponaanja, na+ina razmiljanja i simboli+ke komunikacije, danas, u drutvimakasnog kapitalizma i postmodernosti, mnoge od njenih ideja izgledaju suvie"skockano i deterministi+ki. Me/utim, za razliku od kriti+ara koji su negova-li respekt prema jednoj od poslednjih hodajuih legendi savremene antropolo-gije, Daglas je bila znatno rastereenija kada je procenjivala svoj viedecenij-ski u+inak. Izgleda kao da nijedan od njenih kriti+ara ne moe biti prema njoj


4/5

Ildiko Erdei

Antropologija 5 (2008)146

onoliko otar koliko je ona prema svome delu bila samokriti+na. Tokom deve-desetih po+ela je da u istraivanjima razvija jednu od tema na+etih u isto iopasno, onu o pravilima ishrane u Levitskom zakoniku, to je rezultiraloknjigom Levitski zakonik kao Literatura (1999). U svojim novim tekstovi-ma ona revidira ranije poglede o tome kako funkcionie sistem klasifikacija upravilima ishrane Jevreja i ne okleva da kae kako joj se +ini da tada, dalekihezdesetih, nije sve ba najbolje razumela. Najotvoreniji kriti+ar njene isto-vremene vezanosti za istraivanje religije i odanosti katolicizmu, bio je Ed-mund Li+ koji je napao njeno gorljivo zalaganje za nedeljni post i pohvalu hi-

jerarhijskim principima drutvene organizacije. U tekstu koji je objavio 1971.

godine, napisao je: Njen sav skoranji rad daje utisak da joj vie nije stalo doutvr/ivanja empirijske istine; ono +ime se bavi jeste kako da prilagodi svojeantropoloke rezultate zahtevima rimokatoli+ke propagande. Daglas, koja jesebe smatrala nepoliti+nom, bila je spremna da prizna mnoge svoje greke islabosti, ali ne i ovu teku Li+ovu optubu. Zamoljena jednom prilikom da, 30godina nakon objavljivanja Prirodnih simbola, u kojima je kritikovala libe-ralne vatikanske trendove, prokometarie stanje u katoli+koj crkvi, oklevala

je: Ne znam dovoljno o crkvi. O toj knjizi koja je najverovatnije razlog Li-+ove otre kritike, tada je rekla: Pisala sam knjigu u uzbu/enom zanosu. te-ta to je nisam malo bolje uredila. Vrlo je konfuzna i komplikovana. Tokomposlednjih godina bavila se daljim ispitivanjima Tree i etvrte Knjige Mojsi-

jeve i istraivanjima strukture svetih tekstova o +emu je krajem 2003. u 82.

godini, odrala seriju predavanja na temu Pisati u ciklusima, kruna kompo-zicija kao kreativni podsticaj. Ova istraivanja objavljena su u knjizi, Thin-king in Circles: An Essay in Ring Composition (Yale University Press), koja

je objavljena na po+etku 2007. godine.I dok se stru+njaci, istori+ari antropolokih ideja i teorija spore oko toga na

koji na+in svrstati njen opus i njen pristup kao strukturalisti+ki, britansko-strukturalisti+ki, poststrukturalisti+ki ili procesualni, a Alan Barnard joj dodelju-

je neobi+an status odmetni+kog eksperta, Meri Daglas je u jednom od inter-vjua koje je u poslednje vreme rado davala, ponudila kratku i elegantnu formuluonoga +ime se bavila i +ime je smatrala da antropolozi treba da se bave i u na-rednom stoleu: izu+avanjem na+ina na koji ljudi misle, oseaju i postupaju.

Knjige koje je napisala ili uredila Meri Daglas:

1963. The Lele of the Kasai (International African Institute).

1966. Purity and Danger, Concepts of Pollution and Taboo (Routledge). U Srbiji ob-javljeno kao "isto i opasno, XX vek, Plato, 1993

1970.Natural Symbols, Explorations in Cosmology (Barrie and Rockliff). U Srbiji ob-javljeno kao "Prirodni simboli, Svetovi, Oktoih, Novi Sad, Podgorica, 1994.


5/5

Meri Daglas

Antropologija 5 (2008) 147

1975.Implicit Meanings, Essays in Anthropology (Routledge).

1978. The World of Goods, Towards an Anthropology of Consumption , co-author Ba-ron Isherwood, (Basic Books).

1979. The World of Goods, An Anthropological Approach to Consumption , co-authorBaron C. Isherwood (Penguin).

1980.Edward Evans-Pritchard(Viking and Fontana, Modern Masters).

1982.In the Active Voice, Essays (Routledge).

1982.Risk and Culture, co-author Aaron Wildavsky (California University Press).

1985. Risk Acceptability according to the Social Sciences (Basic Books, Routledge,Sage).

1986.How Institutions Think, The F.W. Abrams Lectures (Syracuse University Press).U Srbiji objavljeno kao "Kako institucije misle, Samizdat FreeB92, Beo-

grad, 2001

1992.Risk and Blame, Essays in Cultural Theory (Routledge).

1993.In the Wilderness, The Doctrine of Defilement in the Book of Numbers (Sheffi-eld Academic Press).

1996. Thought Styles, Critical Essays on Good Taste (Sage, London).

1998. Missing Persons, A Critique of Personhood in the Social Sciences, co-authorSteven Ney (California University Press). U Srbiji objavljeno kao Meri Daglas,Stiven Nej, "Osobe koje nedostaju", Samizdat Free B92, Beograd, 2003

1999.Leviticus as Literature (Oxford University Press).

2004.Jacobs Tears, The Priestly project of Reconciliation (Oxford University Press).2007. Thinking in Circles, an Essay on Ring Composition (Yale University Press).

Ildiko Erdei

Documents

hronika_daglas