TEMEL HUKUK

Hukuk ve Kaynakları

HUKUK NEDİR

• Hukuk, toplumsal yaşam içinde kişilerin birbirleriyle ve toplumu temsil eden güçle ilişkilerini düzenleyen ve uyulması, toplumu temsil eden güç tarafından yaptırıma bağlanmış kurallar bütünüdür.

• Ceza verme, cebri icra, maddi ve manevi tazminat, iptal, butlan günümüz hukukunda görülen başlıca yaptırım türleridir.

• Hukuk kuralları genel, soyut ve sürekli nitelikler taşırlar.

HUKUKUN KAYNAKLARI

• ASLİ KAYNAKLAR• Yazılı Kaynaklar

• Yazılı Olmayan Kaynaklar (Örf ve Adet Kuralları)

• YARDIMCI KAYNAKLAR• Mahkeme Kararları (İçtihatlar)

• Bilimsel Görüşler (Doktrin)

ASLİ KAYNAKLAR

YAZILI KAYNAKLAR

•Anayasa

•Kanunlar

•Kanun Hükmünde Kararnameler

•Uluslar arası Antlaşmalar

•Tüzükler

•Yönetmelikler

KURALLAR HİYERARŞİSİ

Anayasa

Uluslarası antlaşmalar

Kanunlar

Kanun Hükmünde Kararnameler

Tüzükler

Yönetmelikler

ANAYASA

• Anayasa, devletin şeklini, işleyişini, yüksek organları ile temel hak ve özgürlükleri düzenleyen ana hukuk kaynağıdır.

• Yürürlükteki anayasamız 1982 yılında halk oylaması yapılarak kabul edilmiştir.

ANAYASA

• Hukuk normları hiyerarşisinde birinci sırada anayasa vardır.• Anayasa, devletin şeklini, kişilerin haklarını ve ödevlerini, devlet

organlarını ve bu organlar arasındaki ilişkileri belirten en soyut veen genel hukuk kurallarını içeren yazılı kanun anayasadır.

• Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idaremakamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlar.

1982 ANAYASASININ ÖZELLİKLERİ

•Devlet yönetiminde tek meclisli parlamenter rejimi benimsemiştir.

•Kuvvetler ayrılığı prensibini esas alarak yasama, yürütme ve yargı yetkilerini birbirinden farklı ve bağımsız organlara vermiştir.

•Katı (sert) anayasa özelliğine sahiptir. Bazı hükümleri değiştirilemediği gibi, diğer hükümlerinin değiştirilmesi de zorlaştırılmıştır.

ANAYASA

• 1982 Anayasası'nın da ilk üç maddesi değiştirilemez vedeğiştirilmesi teklif dahi edilemez.

• Kanunlardan farklı usulle değiştirilebilen anayasalara katı anayasa,kanunlarla aynı şekilde değiştirilebilen anayasalara yumuşakanayasa denilir.

• Türkiye'de geçerli olan katı anayasa sistemidir.

Anayasal hak ve ödevler• KİŞİNİN HAKLARI VE ÖDEVLERİI. Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığıII. Zorla çalıştırma yasağıIII. Kişi hürriyeti ve güvenliğiIV. Özel hayatın gizliliği ve korunmasıV. Yerleşme ve seyahat hürriyetiVI. Din ve vicdan hürriyetiVII. Düşünce ve kanaat hürriyetiVIII. Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetiIX. Bilim ve sanat hürriyetiX. Basın ve yayımla ilgili hükümlerXI. Toplantı hak ve hürriyetleriXII. Mülkiyet hakkıXIII. Hakların korunması ile ilgili hükümlerXIV. İspat hakkıXV. Temel hak ve hürriyetlerin korunması

Anayasal hak ve ödevler

• SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE ÖDEVLERI. Ailenin korunması ve çocuk hakları II. Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödeviIII. Kamu yararıIV. Çalışma ve sözleşme hürriyetiV. Çalışma ile ilgili hükümlerVI. Toplu iş sözleşmesi, grev hakkı ve lokavtVII. Ücrette adalet sağlanmasıVIII. Sağlık, çevre ve konut IX. Gençlik ve sporX. Sosyal güvenlik haklarıXI. Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması XII. Sanatın ve sanatçının korunmasıXIII. Devletin iktisadi ve sosyal ödevlerinin sınırları

Anayasal hak ve ödevler

• SİYASİ HAKLAR VE ÖDEVLERI. Türk vatandaşlığıII. Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma haklarıIII. Siyasi partilerle ilgili hükümlerIV. Kamu hizmetlerine girme hakkı V. Vatan hizmeti VI. Vergi ödevi VII. Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı

ANAYASA

• Anayasa, bireyin devlet otoritesi karşısında hak ve özgürlüklerinidüzenleyen ve vatandaşların hak ve hürriyetlerini güvence altınaalan kurallar bütünüdür.

• Anayasa, gücünü ve desteğini milletten alır ve halkoyu (referandum)ile kabul edilir.

ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLMESİ

• Anayasa hükümlerinde değişiklik yapılması TBMM kararıyla olur.

• Bunun için TBMM üye tamsayısının 1/3’ünün (184) teklifi gerekir.

• Değişiklik önerileri mecliste iki kez görüşülüp iki kez oylanır.

• Karar için üye tamsayısının 2/3’ünün (367) her iki oylamada da evet oyu kullanması gerekir.

• Anayasa değişiklikleri CB onayıyla RG’de yayımlanarak yürürlüğe girerler.

• Meclisteki oylamada değişiklik en az 3/5 oyla kabul edilecek olursa, CB onayından sonra halk oylaması yapılması gerekir.

KANUNLAR

• Anayasanın öngördüğü temel ilkelere uygun olarak TBMM tarafından çıkarılan ve sürekli nitelikteki düzenlemelerdir.

• Kanun önerileri, ya kanun tasarısı (BK) veya kanun teklifi (milletvekilleri) şeklinde meclise sunulur.

• İlgili komisyonlarda görüşülerek kabul edilen kanun önerileri Meclis Genel Kuruluna gönderilir.

• Genel Kurulda kabul için en az meclis üye tamsayısının ¼’ünün (139) evet oyu kullanması gerekir.

• Mecliste kabul edilen kanunlar, CB’na gönderilir.

• CB, 15 günlük inceleme süresi içinde ya onay verir veya bir kez daha görüşülmek üzere meclise iade edebilir.

• Meclise iade edilen kanun, tekrar aynen kabul edilirse, CB onaylamak zorundadır.

• CB tarafından onaylanan kanunlar, RG.de yayımlanarak yürürlüğe girerler.

KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELER

Meclisten alınan özel yetkiye dayalı olarak Bakanlar Kurulu kararıyla çıkarılan ve kanun niteliğinde hukuki sonuçlar doğuran düzenlemelerdir.

Özellikleri Meclisin verdiği özel yetkiyle çıkarılır. Yetki kanununda yazılı olan konuları kapsar. Temel hak ve özgürlüklerle ilgili KHK çıkarılamaz.

KHK Çıkarma şartları: 1. Yetki Kanunu2. Bakanlar Kurulu Kararı3. CB onayı4. RG5. TBMM’ne kanun tasarısı olarak sunulma

KANUNLARIN ANAYASAYA AYKIRILIĞI

Denetim Makamı: Anayasa mahkemesi Denetleme alanları:

1. Kanunlar2. KHK3. Meclis iç Tüzüğü

Anayasa mahkemesine başvuru Yolları1. Dava Yolu

1. RG’de yayım tarihinden itibaren 60 gün içinde2. Cumhurbaşkanı3. İktidar Partisi4. Ana muhalefet partisi5. Meclis üye tam sayısının 1/5’i (110 milletvekili)

2. İtiraz Yolu : Mahkemeler1. Mahkemede hakimin uygulanacak kanunu anayasaya aykırı görmesi2. Taraflardan birisinin anayasaya aykırılık iddiası3. Anayasa mahkemesi: 5 ay içinde inceleme yapar.4. Red kararı verilirse 10 yıl süreyle Anayasa mahkemesine başvurulamaz

ULUSLAR ARASI ANTLAŞMALAR

• Uluslararası antlaşma, devletler arasında bir hukukî ilişki doğurmak, mevcut bir ilişkiyi değiştirmek veya ortadan kaldırmak üzere, karşılıklı irade beyanlarının uyuşmasıyla yapılan bir hukukî işlemdir.

• Usûlüne göre onaylanıp yürürlüğe girmiş antlaşmalar, iç hukuk bakımından da bağlayıcıdır ve kanun değerindedir.

TÜZÜKLER

•Bir kanunun uygulanmasını göstermek veya emrettiği işleri belirtmek üzere, kanunlara aykırı olmamak ve Danıştay’ın incelemesinden geçirilmek şartıyla Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan yazılı hukuk kurallarıdır.

•Özellikleri• Bir kanun hükmüne dayalı olarak çıkarılabilirler.

• Danıştay incelemesinden geçirilirler.• Anayasa ve kanunlara aykırılıkları halinde Danıştay

tarafından iptal edilebilirler.

YÖNETMELİKLER

• Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla çıkardıkları yazılı hukuk kurallarıdır.

• Anayasa ve kanunlara aykırılıkları halinde Danıştay tarafından iptal edilebilirler.

ÖRF VE ADETLER

Toplum tarafından sürekli bir şekilde uygulanmak suretiyle adeta bir hukuk kuralı gibi benimsenmiş olan davranış biçimleridir.

Bir davranış şeklinin hukuk kuralı olarak uygulama alanı bulabilmesi için 3 unsurun yerine gelmesi gerekir:

• Süreklilik

• İnanç (Benimsenme)

• Devlet Desteği

YARDIMCI KAYNAKLAR

MAHKEME KARARLARI

•Yerel Mahkeme kararları• Sadece davanın tarafları için sonuç doğurur.• YM Kararlarına karşı temyiz yolu açıktır.

•Daire Kararları• Temyiz incelemesi sırasında verilir.• Emsal (örnek karar) nitelik taşır.

MAHKEME KARARLARI

•Genel Kurul Kararları• Bozma kararına karşı YM’nin direnme kararı vermesi

sonrasında verilir.• Hem temyiz mahkemesini hem de YM’yi bağlar.

• İçtihadı Birleştirme Kararları• Benzer olaylara ilişkin kararlar arasındaki çelişkileri

gidermek üzere verilir.• Resmi Gazetede yayımlanır.• Yazılı hukuk kuralı gibi bağlayıcılık taşır.

ÖĞRETİ (DOKTRİN)

• Hukukun yardımcı kaynaklarının ikincisidir.

• Doktrin, hukuk alanında çalışan bilim adamlarının görüş ve düşünceleridir.

• Doktrinin bir bağlayıcılığı yoktur.

• Hakimler doktrine uymak zorunda değildir. Ancak, istiyorlarsa, karışık bir problemi kendileri çözmek yerine, bu konuda bilim adamlarının önerdikleri çözümden yararlanabilirler.

Hukuk Nedir

Hukuk, "toplum hayatında belli bir zamanda ve belli birtoplumda, kişilerin birbirleriyle ve toplumla olan ilişkilerinidüzenleyen ve uyulması kamu gücü ile desteklenmiş bulunansosyal kurallar bütünüdür" şeklinde tanımlanabilir.

29.06.2015 27

Hukukun Amaçları

• Toplum yaşamını düzenleme• Sosyal gereksinimleri karşılama• Adalet düşüncesini gerçekleştirme

Normlar Hiyerarşisi

• Yazılı hukuk kuralları arasında, bunları çıkaran organların devletyapısı içerisindeki yeri ve önemi bakımından bir hiyerarşibulunmaktadır. Buna normlar hiyerarşisi adı verilir.

• Bu normlar hiyerarşisinin gereği olarak altta bulunan kural kendiüstündeki kurala aykırı olamaz.

• Türk Hukuku normlar hiyerarşisini "anayasa, kanun, tüzük,yönetmelik, tebliğ, genelge, yönerge" şeklinde sıralanmaktadır.

Normlar Hiyerarşisi

AnayasaKanunTüzükYönetmelik

NORMLAR HİYERARŞİSİ

• Bu normlar hiyerarşisine göre, kanunlar anayasaya; tüzüklerkanunlara ve anayasaya; yönetmelikler tüzüklere, kanunlara veanayasaya aykırı olamazlar.

SORU

Mevzuat hiyerarşisine göre aşağıdaki sıralamalardan hangisidoğrudur.

• A) Kanun-Anayasa-Tüzük-Yönetmelik• B) Kanun-Tüzük-Anayasa-Yönetmelik• C) Anayasa-Kanun-Tüzük-Yönetmelik• D) Anayasa-Tüzük-Kanun-Yönetmelik

CEVAP

Cevap ( c ) şıkkı

SORU

Kanunlar hiyerarşisi ile ilgili olarak aşağıdaki hangi sıralamayanlıştır.• A) Kanun tüzükten önce gelir• B) Yönetmelik tüzükten önce gelir• C) Anayasa tüm hukuk kurallarından önce gelir• D) Kabul edilen uluslararası antlaşmalar, ulusal kanunlardan önce

gelir

CEVAP

• CEVAP: B şıkkı

SORU

Kanunlar hiyerarşisi ile ilgili olarak aşağıdaki hangi sıralamayanlıştır.• A) Cumhurbaşkanı Kanun teklif edebilir• B) Kanun yapma yetkisi TBMM’nindir• C) Kanunlar Anayasa’ya aykırı olamaz• D) Bakanlar Kurulu, Kanun Hükmünde Kararname çıkarabilir

CEVAP

• CEVAP: A şıkkı

SORU

Yaşama hakkı, Anayasa’nın aşağıda sayılan bölümlerinden hangisindedüzenlenmiştir.• A) Sosyal haklar ve ödevler• B) Kişinin hakları ve ödevleri• C) Ekonomik haklar ve ödevler • D) Siyasi haklar ve ödevler

CEVAP

• Cevap: B şıkkı

SORU

Herkesin yaşamı, maddi ve manevi varlığını, koruma ve geliştirmehakkına sahip olduğu Anayasa’nın aşağıda sayılan bölümlerindenhangisinde düzenlenmiştir.• A) Siyasi Haklar ve Ödevler• B) Sosyal Haklar ve Ödevler• C) Kişinin Hakları ve Ödevleri• D) Ekonomik Haklar ve Ödevler

CEVAP

CEVAP: C şıkkı

SORU

Sosyal güvenlik hakkı, Anayasa’nın aşağıda sayılan bölümlerindenhangisinde düzenlenmiştir.• A) Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler• B) Kişinin Hakları ve Ödevleri• C) Genel Haklar ve Ödevler• D) Siyasi Haklar ve Ödevler

CEVAP

CEVAP: A şıkkı

SORU

Aşağıdakilerden hangisinde Anayasanın doğrudan iş sağlığı vegüvenliği konularını işaret eden iki maddesi doğru olarak verilmiştir.A) madde 50, madde 56• B) madde 50, madde 61• C) madde 55, madde 60• D) madde 18, madde 48

CEVAP

• CEVAP: A şıkkı

SORU

Kimseni yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerdeçalıştırılamayacağı hükmü aşağıdakilerden hangisinde yer alır.• A) 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu• B) 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu• C) 4857 sayılı İş Kanunu• D) T.C. Anayasası

CEVAP

•CEVAP: D şıkkı

TEŞEKKÜR

TEŞEKKÜRLER