Hundasögur

HUNDASÖGUR

_________________________________________________________________

Á þessa bók

- 2 -

Sleðahundurinn Balto Balto var sleðahundur af tegundinni Siberian Husky og átti heima í bænum

Nome í Alaskafylki í Bandaríkjunum. Balto vann á hverjum degi við að flytja

birgðir til námumanna í nágrenni bæjarins. Hann var mjög sterkur og duglegur

hundur.

Seint í janúarmánuði árið 1925 tóku

börn í bænum að veikjast af barnaveiki sem er

mjög hættulegur sjúkdómur og útbreiddur á

þessum tíma. Barnaveiki smitast auðveldlega

og getur leitt til dauða. Án mótefnis var ljóst

að brátt yrðu öll börnin í Nome veik. Ekkert

mótefni var til í Nome og eina mótefnið sem

fannst var í Anchorage, höfuðborg Alaska sem

er í yfir 1600 km fjarlægð frá bænum. Ekki var

hægt að flytja efnið með flugvél þar sem það

var vetur og vont veður. Hægt var að flytja

mótefnið hluta leiðarinnar í járnbrautarlest en afganginn af leiðinni, yfir 1000 km varð að

flytja með hundasleðum. Gert var ráð fyrir að ferðalagið gæti tekið allt að 13 daga.

Þann 26. janúar var mótefnið sent af stað með lestinni og næsta kvöld var það komið

til bæjarins Nenana. þar tók fyrsta sleðateymið við því og flutti á næsta áfangastað þar sem

annað teymi beið tilbúið að halda ferðinni áfram. Alls tóku 20 sleðateymi þátt í ferðalaginu

og stundum fór hitinn undir 40 gráður.

Þann 1. febrúar tók síðasta sleðateymið við lyfinu. Stjórnandi þess var Gunnar Kassen

og forystuhundurinn var Balto. Fljótlega eftir að teymið lagði af stað gerði mikinn storm og

fór hitinn á tímabili undir 50 gráður. Það tók 20 klukkustundir fyrir Gunnar, Balto og hina

hundana að draga sleðann með móteitrinu til Nome, lengst af í myrkri. Og þegar þeir komu á

staðinn voru þeir meira að segja of þreyttir til að gelta. Börnunum í Nome var bjargað og

ferðalagið með lyfið tók aðeins 8 daga.

Atburðurinn komst fljótlega í fjölmiðla og Balto varð frægur fyrir afrekið. Myndir af

honum birtust á forsíðu dagblaða um allan heim. Það var meira að segja gerð stuttmynd um

sleðaferðina og Balto fór ásamt Gunnari í stóra kynningarferð um öll Bandaríkin. Það var

meira að segja reist stytta af honum í Central Park garðinum í New York þann 17. desember

1925.

Balto vann stórkostlegt afrek við mjög erfiðar aðstæður. En það má ekki gleyma því

að hann var aðeins einn af mörgum sem tóku þátt í að bjarga börnunum í Nome. Auk hinna

tuttugu leiðangursmanna voru 150 sleðahundar notaðir í björguninni og þeir lifðu ekki allir

ferðina af.

- 3 -

Spurt og svarað

Hvar er bærinn Nome staðsettur?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Við hvað vann Balto?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Hvað var gert ráð fyrir að það tæki langan tíma að flytja lyfið til Nome?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Hvað tók það hundateymin langan tíma að flytja lyfið til Nome?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Hvað tóku mörg sleðateymi þátt í flutningunum og hvað voru hundarnir margir?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

- 4 -

Upplýsingaleit á vefnum

Hvað getur þú fundið um eftirfarandi

Barnaveiki

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Alaska fylki

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Central Park garðurinn

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

- 5 -

Google Maps

Finndu bæinn Nome á Google Maps. Svaraðu svo eftirfarandi spurningum.

Hvernig er veðrið núna í Nome?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Hvað búa margir í Nome?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Hvenær var bærinn Nome stofnaður?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Getur þú fundið aðra bæi nálægt Nome? Nefndu tvo.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Hvað tæki ferðalagið á milli Nome og Anchorage langan tíma í dag?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

- 6 -

Geimhundurinn Laika Flækingshundurinn Laika var ekki mikið fyrir augað þar sem hún ráfaði svöng og

skítug um stræti Moskvuborgar veturinn 1957. Hún átti engu að síður eftir að

öðlast stóran sess í sögubókum framtíðarinnar því hún varð fyrsti hundurinn

sem var sendur með geimfari á sporbaug um jörðu.

Árið 1957 kepptu Sovétmenn og Bandaríkin

sín á milli um að verða fyrsta þjóðin til að senda

mann út í geim og heim aftur. Þetta var alls ekki

auðvelt verkefni því enginn vissi hvaða áhrif

geimferðir höfðu á mannfólk. Í því skyni að

rannsaka hvað gerðist þegar lifandi vera var send

út í geim voru notaðir hundar.

Það er ekki alveg víst af hvaða kyni Laika

var. Sumir segja Husky, aðrir Spitz eða Terrier. Á

rússnesku þýðir „laika“ sá sem geltir, en Laika var lítill og hlýðinn hundur. Kannski var það

einmitt vegna þess að Laika var bæði smávaxin og góð að hún var hirt upp af götunni og

þjálfuð fyrir hina löngu óvissuferð út í geiminn.

Þjálfunin tók ekki langan tíma en var erfið. Laika þurfti t.a.m. að sofa í sífellt smærri

og smærri búrum því plássið sem hún hafði í geimfarinu var svo lítið. Hún lærði einnig að

venjast hávaðanum sem fylgir geimferðum og fékk að borða sérstakt næringarríkt gel, því

venjulegan mat fékk hún ekki í geimnum. Þegar Laiku var komið fyrir í geimfarinu, nokkrum

dögum fyrir geimskotið, var líkami hennar tengdur við allskonar tækjabúnað og skynjara því

vísindamennirnir vildu vita nákvæmlega hvaða áhrif ferðin hefði á hana.

Sputnik 2 geimfarinu var skotið á loft þann 3. nóvember 1957. Áður en Laika var

lokuð inni í klefanum sínum kysstu vísindamennirnir hana á trýnið og óskuðu henni góðrar

ferðar. Þeir vissu samt sem var, að hún myndi aldrei koma heim aftur. Í langan tíma voru

fréttir af afdrifum Laiku mjög misvísandi. Sovétmenn héldu því fram að Laika hefði dáið úr

súrefnisskorti eftir nokkra daga í geimnum þegar rafmagnið í geimfarinu kláraðist. Alls konar

sögur voru á kreiki um dauða hennar. Árið 1999 upplýstu rússar svo loks að Laika hefði dáið

þegar geimfarið ofhitnaði aðeins nokkrum klukkutímum eftir að því var skotið á loft. Sputnik

2 fór alls 2570 hringferðir um jörðina og brann til kaldra kola þegar það hrapaði til jarðar

þann 4. apríl 1958. Laika varð fyrsta lífveran til að komast á sporbaug um jörðu, en henni var

aldrei ætlað að komast til jarðar aftur lifandi.

Laika var ein af fjölmörgum flækingshundum sem rússneska geimferðastofnunin

notaði til að rannsaka áhrif geimferða á lifandi verur. Vísindamenn kusu að nota

flækingshunda þar sem þeir voru vanir erfiðum skilyrðum, kulda og hungri. Það var svo loks

þann 12. apríl 1961 að rússneski geimfarinn Yuri Gagarinn varð fyrsta manneskjan til að fara

á sporbaug um jörðu. Samkvæmt fjölmiðlum á hann að hafa sagt þegar hann var kominn á

braut um jörðu, Ég sé engan guð hérna uppi.

- 7 -

Spurt og svarað

Um hvað kepptu Sovétmenn og Bandaríkjamenn?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Hvers vegna notuðu vísindamennirnir flækingshunda í geimferðunum?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Hvað fékk Laika að borða í geimnum?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Hvað hét geimfarið sem Laika var í og hvað fór það margar ferðir í kringum jörðina?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Hver var fyrsti maðurinn til að komast á sporbaug um jörðu og hvenær gerðist það?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

- 8 -


Júrí Gagarín / Yuri Gagarin

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Moskva í Rússlandi

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Sovétríkin

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

- 9 -

Hér má sjá Laiku í geimfarinu sem flutti hana á sporbaug um jörðu. Hvað finnst þér um að

vísindamenn noti hunda og önnur dýr í tilraunaskyni?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

- 10 -

Tryggðartröllið Hachiko Hachiko var hundur af tegundinni Akita, sem á uppruna sinn að rekja til

fjallahéraðanna í norðurhluta Japan. Hachiko er þekktur um allan heim fyrir

fádæma tryggð sína við eiganda sinn.

Árið 1924 fékk Hidesaburō Ueno, prófessor við

landbúnaðardeild Háskólans í Tokyo, sér gullbrúnan hund

að nafni Hachiko sem gæludýr. Urðu þeir brátt hinir

mestu mátar eins og oft vill gerast. Á hverjum virkum degi

fór Ueno í vinnuna með lest skólans í Tokyo og í lok hvers

einasta vinnudags tók Hachiko á móti honum á Shibuya

lestarstöðinni. Gekk þetta svona allt þar til í maí 1925

þegar einn dag að Ueno kom ekki til baka úr vinnunni

með lestinni eins og hann var vanur.

Ueno hafði nefnilega fengið heilablóðfall og dáið

mjög skyndilega. Þetta vissi Hachico ekki og dag hvern í

níu ár, níu mánuði og fimmtán daga mætti hann á

lestastöðina, nákvæmlega þar sem lestinn átti að koma,

og beið þolinmóður eftir vini sínum. En aldrei lét Ueno sjá

sig.

Hinar daglegu komur Hachiko vöktu að sjálfsögðu athygli annarra ferðalanga sem og

þeirra sem störfuðu á lestarstöðinni. Móttökur margra voru fyrst í stað ekkert allt of

vingjarnlegar, en eftir að dagblað birti grein um Hachiko þann 4. okóber árið 1932 byrjaði

fólk að færa honum mat og annað góðgæti á meðan hann beið.

Það sama ár tók Hirokichi Saito, fyrrum nemandi Ueno, eftir Hachiko á lestarstöðinni

og fór að fylgjast með honum. Saito skrifaði nokkrar greinar um hundinn og brátt varð

Hachiko þekktur um allt Japan. Tryggð hans við

eiganda sinn hafði mikil áhrif á Japani og

þekktur japanskur myndhöggvari bjóð til styttu

af Hachiko sem varð til þess að ennþá fleiri

fengu að vita um hann.

Þann 8. mars 1935 fannst Hachiko dáinn

á götu í Shibuya. Mörgum árum síðar kom í ljós

að hann var með ólæknandi krabbamein.

Hachiko var brenndur og askan grafin í Aoyama

kirkjugarðinum í Tokyo við hlið eiganda síns.

Feldur hans var varðveittur og uppstoppaður og er til sýnir á náttúruminjasafninu í Tokyo.

Fjölmargir sjónvarpsþættir og bíómyndir hafa verið gerðar um Hachiko og á hverju ári

þann 8. apríl er Hachiko heiðraður með sérstakri minningarathöfn á Shibuya lestarstöðinni.

Hundruðir hundavina mæta þangað árlega að taka þátt.

- 11 -

Spurt og svarað

Hvað hét eigandi Hachiko og við hvað starfaði hann?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Hvað var gert við Hachiko eftir að hann dó?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Hver fór að skrifa blaðagreinar um Hachiko?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Fyrir hvað er Hachiko þekktur um allan heim?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Hvað er gert á hverju ári þann 8. apríl?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

- 12 -


Finndu hverfið Shibuya í Tokyo og svaraðu eftirfarandi spurningum.

Hvað búa margir í Shibuya?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Skrifaðu Tokyo með japönskum táknum

Hvað kostar að fljúga frá Íslandi til Tokyo aðra leiðina? Hvað tekur ferðalagið langan tíma?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Skrifaðu nöfnin á þremur stöðum sem eru nálægt Shibuya.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Hvað tekur ferðalagið frá Shibuya til Tokyo lestarstöðvarinnar (Tokyo Station) langan tíma?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

- 13 -

Á þessari mynd má sjá starfsmenn á Shibuya lestarstöðinni og eiginkonu Ueno syrgja Hachiko

þar sem hann liggur dáinn. Hvað getur þú sagt um þessa mynd?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

- 14 -

Undrahundurinn Bobbie Árið 1923 vann ameríski undrahundurinn Bobbie hug og hjörtu almennings um

allan heim þegar hann vann það einstaka afrek að rata heim til sín, aleinn yfir

fjögur þúsund kílómetra leið.

Bobbie var aðeins tveggja ára gamall þegar hann

lagði af stað ásamt fjölskyldu sinni í fjölskyldu ferðalag

frá Oregon til Indiana fylkis í Bandaríkjunum.

Þegar til Indiana var komið breyttist

skemmtiferðin í martröð. Bobbie, sem var af Scotch

Collie kyni, varð viðskila við fjölskylduna og sama hvað

þau leituðu af honum þá fannst hann ekki. Það var

döpur fjölskylda sem snéri aftur til Oregon og átti engin

von á því að sjá Bobbie nokkurn tíman aftur.

Sex mánuðum síðan gerðist hið ótrúlega. Hver annar en Bobbie birtist við útidyrnar

heima hjá sér, horaður, svangur og afskaplega illa til reika. Á leið sinni hafði Bobbie gengið

yfir fjögur þúsund kílómetra um vetur, yfir sléttur, eyðimörk og fjöll. Hann gekk að meðaltali

23 kílómetra á dag.

Þegar fólk frétti af hinu ótrúlega ferðalagi hins ratvissa Bobbie varð hann á stuttri

stundu gríðarlega vinsæll. Skrifaðar voru greinar um hann í dagblöð og tímarit og sagan

birtist í bókum og meira að segja bíómynd. Bobbie lék meira að segja sjálfan sig í þöglu

myndinni "The Call of the West" sem var frumsýnd árið 1924. Hann fékk hundruðir bréfa frá

fólki um allan heima og var verðlaunaður með borðum og skrautlegum hálsólum.

Bobbie dó árið 1927 og var grafinn í dýragrafreit í Portland. Á gröfinni stendur hvítur

og rauður hundakofi. Á hverju ári er afrek Bobbie minnst í borginni Silverton með sérstakri

skrúðgöngu þar sem börn ganga með gæludýrin sín.

- 15 -

Spurt og svarað

Hvað var Bobbie gamall þegar hann týndist?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Hvað tók það Bobbie langan tíma að komast aftur heim til sín og í hvernig ásigkomulagi var

hann?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Í hvaða bíómynd lék Bobbie og hvenær var hún frumsýnd?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Hvað stendur á á gröf Bobbie?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

- 16 -


Finndu Oregon fylkið í Bandaríkjunum og svaraðu eftirfarandi spurningum.

Hvað heitir höfuðborg Oregon fylkisins?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Hvaða fylki liggja að Oregon?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Hvaða haf liggur að Oregon?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Hakaðu við réttar fullyrðingar

Oregon er á vestur strönd Bandaríkjanna

Oregon er minnsta fylkið í Bandaríkjunum

Oregon á landamæri að Kanada

Það búa fleiri í Oregon fylki heldur en á öllu Íslandi

Oregon er rétt hjá Mexíkó

- 17 -

Hvað finnst þér?

Finnst þér líklegt að Bobbie hafi getað ratað alla þessa leið einsamall?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Documents

Hundasögur