42
HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκων: Kώστας Μαριάς

HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση

∆ιδάσκων:

Kώστας Μαριάς

Page 2: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

3. Πυρηνική Ιατρική

Page 3: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική

Page 4: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική

• Οι τεχνικές διαγνωστικής απεικόνισης που χρησιµοποιούνται στην πυρηνική ιατρική βασίζονται στο φαινόµενο της ραδιενέργειας • Το 1896 ο Bequerel άφησε µερικές φωτογραφικές πλάκες εκτεθειµένες σε άλατα ουρανίου και παρατήρησε πως είχαν µαυρίσει ...• Ραδιενέργεια ονοµάζεται η αυθόρµητη διάσπαση του πυρήνα ορισµένων ραδιενεργών ατόµων (π.χ. Πολώνιο και το Ράδιο, καθώς και ραδιενεργά ισότοπα που παράγονται από τον άνθρωπο). Ηµιζωή (t1/2), ονοµάζεται ο χρόνος που απαιτείται για να γίνει διάσπαση (disintegration) του 50% των ατόµων που περιέχονται σε ένα δείγµα από τέτοια ραδιενεργά άτοµα:

Ν = Ν0 exp( - 0.693 t/t1/2 )

Page 5: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική ΙατρικήΗ Πυρηνική Ιατρική είναι κλάδος της ιατρικής που

χρησιµοποιεί ραδιενεργά στοιχεία για διαγνωστικούς και θεραπευτικούς σκοπούς.

• Η in vivo εξέταση περιλαµβάνει τη χορήγηση ραδιοφαρµάκου και τη δυναµική απεικόνιση του µεταβολισµού, πρόσληψης και αποµάκρυνσης του µε τη γ-camera

• In vitro εξετάσεις δεν εκθέτουν τον ασθενή σε ακτινοβολία αφού η µέθοδος εφαρµόζεται στο αίµα για τη µέτρηση π.χ των ορµονών του θυρεοειδούς

• ∆εν υπάρχει άµεσος κίνδυνος ανεπιθύµητων παρενεργειών από τα ραδιοφάρµακα γιατί η ποσότητες ραδιενεργών ιχνοθετών είναι µικρές

Page 6: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική

• Οι ραδιενεργές ουσίες εκπέµπουν εν γένει τριών ειδών ακτινοβολίες, γνωστές σαν ακτινοβολίες (ή σωµατίδια) α, β, γ

• Και οι τρεις αυτές ακτινοβολίες, όπως και οι ακτίνες Χ, είναι ιοντίζουσες και αλληλεπιδρούν µε την ύλη µέσω της οποίας µεταδίδονται, εναποθέτοντας σε αυτή µέρος της ενέργειας τους καθώς βγάζουν από την τροχιά τους ηλεκτρόνια διαφόρων ατόµων και µορίων.

• Λόγω αυτού του µηχανισµού αλληλεπίδρασης των συγκεκριµένων ακτινοβολιών και της ύλης, οι βιολογικές τους επιδράσεις πάνω στον ανθρώπινο οργανισµό θεωρούνται εν γένει αρνητικές, ιδιαίτερα όταν έχουν µεγάλη ένταση.

Page 7: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική

• Η α-αποσύνθεση είναι η αυθόρµητη εκποµπή ενός α-σωµατιδίου (Πυρήνας He) κατά τη διάσπαση «βαριών» ραδιοϊσοτόπων διακριτής ενέργειας της τάξης 4-8MeV. Αν ο πυρήνας παραµείνει διεγερµένος, η απο-διέγερσή του οδηγεί σε εκποµπή γ-ακτινοβολίας

• Τα σωµατίδια α, περνώντας από βιολογικούς ιστούς, εναποθέτουν όλη τους την ενέργεια (3-10 MeV) µέσα σε µερικές δεκάδες µικρών (µm), και έτσι δεν µπορούν να χρησιµοποιηθούν για απεικόνιση (µιας και δεν δραπετεύουν ποτέ από το σώµα µας για να δώσουν κάποιο σήµα προς τα έξω το οποίο µε κατάλληλη επεξεργασία θα µας επέτρεπε να κατασκευάσουµε µια εικόνα).

• Λόγω της γρήγορης απορρόφησης, υπάρχει ενδιαφέρον χρησιµοποίησης τους στη τοπική ακτινοθεραπεία

Page 8: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική

• Σωµατίδια β (ηλεκτρόνια και ποζιτρόνια) εκπέµπονται από πολλά τεχνητά ραδιοϊσότοπα που χρησιµοποιούνται στην πυρηνική ιατρική και έχουν ενέργειες από 0,1-2 MeV. Τα σωµατίδια β µπορούν να ταξιδέψουν µέχρι ένα χιλιοστό στους βιολογικούς ιστούς πριν εναποθέσουν όλη τους την ενέργεια.

• Η αποσύνθεση ασταθών ραδιονουκλιδίων (πλούσιων σε νετρόνια) περιλαµβάνει την εκποµπή σωµατιδίων β (e-), µε αποτέλεσµα τη µετατροπή ενός νετρονίου σε πρωτόνιο (e+)

• Η ενέργεια των β-σωµατιδίων είναι συνεχής ( 0...Εm)

99Mo 99Tcm+e-+v

• Aν ο θυγατρικός πυρήνας παράγεται σε διεγερµένη κατάσταση, η β-αποσύνθεση συνοδεύεται από την εκποµπή ακτινοβολίας γ

99Mo 99Tcm 99Tc+γ (140 KeV)

Page 9: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική• Σε νουκλίδια πλούσια σε πρωτόνια, η απορρόφηση µέσα στον πυρήνα ενός ατοµικού ηλεκτρονίου οδηγεί στην µετατροπή ενός πρωτονίου σε νετρόνιο. Παράδειγµα απορόφησης ηλεκτρονίου:

123Ι 123Τe+γ• Όταν ένας θυγατρικός πυρήνας είναι σε κατάσταση διέγερσης (ισοµερής κατάσταση) η µετάπτωση του στη θεµελιώδης κατάσταση(Emin) µπορεί να πάρει από sec έως χρόνια και συνοδεύεται από εκποµπή ακτινοβολίας γ. To 99Tcm

χρησιµοποιείται αρκετά συχνά και έχει t1/2 6h

• Oι ακτίνες γ διαπερνούν µε επιτυχία του ιστούς και για αυτό το λόγο χρησιµοποιούνται ευρέως στην πυρηνική ιατρική µιας και η µέθοδος στηρίζεται στην µέτρηση της ακτινοβολίας που εκπέµπεται από τους ιστούς του ασθενή.

Page 10: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική vs X-rays

• Αντίθετα από τις µεθόδους κλασικής ακτινολογίας, στην πυρηνική ιατρική η ακτινοβολία (ακτίνες Χ και γ) προέρχεται από το ίδιο το σώµα του ασθενούς, στο οποίο έχει γίνει προηγουµένως ενδοφλέβια έγχυση ραδιενεργού ουσίας, και καταγράφεται από σύνθετα συστήµατα ανιχνευτών.

• Η άλλη µεγάλη διαφορά µε την κλασσική ακτινογραφία είναι ότι στην πυρηνική ιατρική η ακτινοβολία πρέπει να διαπεράσει τον ασθενή για να καταγραφεί από εξειδικευµένο σύστηµα απεικόνισης.

• Η απεικόνιση στην πυρηνική ιατρική στοχεύει στον υπολογισµό της χωρικής κατανοµής του ραδιοφαρµάκου στον άνθρωπο.

Page 11: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική

• Το ραδιοφάρµακο αποτελείται από µια µικρή ποσότητα ραδιενεργού ισοτόπου (ραδιονουκλίδια) ενωµένη µε έναν µεταβολίτη.

• Μετά την έγχυση στον ασθενή, ο µεταβολίτης δεσµεύεται µέσα στο ανθρώπινο σώµα σε διαφορετικές ποσότητες ανάλογα µε το είδος του ιστού.

• Η ακτινοβολία που εκπέµπεται στη συνέχεια διαπερνά τον ασθενή για να καταγραφεί από εξειδικευµένο σύστηµα απεικόνισης, δίνοντας πληροφορίες για το µεταβολισµό του φαρµάκου στους διαφόρους ιστούς

δέκτηςσπινθηριστής

ενδοφλέβια έγχυση ραδιενεργού ουσίας

κατευθυντήρας

Page 12: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική

• Ο όγκος και η θέση των ιστών ορίζεται από ένα σύστηµα φωτοκατευθυντήρων(collimators) που παρεµβάλλονται µεταξύ του ασθενούς και των κρυστάλλων σπινθηρισµού, αφήνοντας έτσι να περάσει µόνο πρωτεύουσα ακτινοβολία

δέκτηςσπινθηριστής

κατευθυντήρας

• Ο σπινθηριστής εκπέµπει φωτόνια µε ένταση ανάλογη της ενέργειας που δέχεται. Με αυτό τον τρόπο όχι µόνο ανιχνεύεται η ακτινοβολία που περνά από το σώµα µε ή χωρίς σκέδαση, αλλά προσδιορίζεται και η ενέργειά της.

Η εικόνα που σχηµατίζεται στο δέκτη είναι άµεση συνάρτηση του αριθµού των φωτονίων που προσπίπτουν σε αυτόν (count rate).

dzezyxReyxIdzzyx

cd ∫ ∫=− ),,(

),,(),(µ

R(x,y,z)

Page 13: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική

Οι σπινθηριστές είναι υλικά που εκπέµπουν στο ορατό ή κοντά στο ορατό φως όταν απορροφούν ενέργεια υπό τη µορφή ιονίζουσαςακτινοβολίας

Η ένταση εκποµπής φωτονίων είναι ανάλογη της ενέργειας που δέχεται.

Με αυτό τον τρόπο ανιχνεύεται η ακτινοβολία που περνά από το σώµα µε ή χωρίς σκέδαση, αλλά προσδιορίζεται και η ενέργειά της γ-ακτινοβολίας.

Άλλοι ανιχνευτές βασίζονται σε ηµιαγωγούς και έχουν καλύτερη ενεργειακή διακριτικότητα αλλά και υψηλότερο κόστος

150KeV

Νγ

Εγ

σκέδαση

ΝaΙ(Τl)

Page 14: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική-Σύστηµα απεικόνισης

Η γ-κάµερα αποτελείται από:

• κρυστάλλους σπινθηρισµού που µετατρέπουν την ενέργεια των ακτινών γ σε ορατό φως,

• ειδικές λυχνίες που ενισχύουν το ορατό φως και το µετατρέπουν σε ηλεκτρικό παλµό,

• τη µονάδα επεξεργασίας του παλµού που τον ενισχύει και τον καταγράφει ή τον απορρίπτει ανάλογα µε το µέγεθος του.

Οι παλµοί που καταγράφονται µας επιτρέπουν να κατασκευάσουµε εικόνες της συγκέντρωσης του ραδιενεργού ισοτόπου σε συγκεκριµένους ιστούς τους οποίους επιλέγουµε µέσω του ραδιενεργού ισοτόπου που χρησιµοποιούµε.

Page 15: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική

• Η εικόνα που σχηµατίζεται στο δέκτη είναι άµεση συνάρτηση του αριθµού των φωτονίων που προσπίπτουν σε αυτόν (count rate). Αυτό οδηγεί και στο µεγαλύτερο ίσως συµβιβασµό για τη διακριτική ανάλυση των µεθόδων πυρηνικής ιατρικής µιας και οι διαστάσεις του φωτοκατευθυντήρα καθορίζουν τον συµβιβασµό ανάµεσα στο λόγο σήµατος-θορύβου (SNR) και τη διακριτική ανάλυση .

• Οι εικόνες της πυρηνικής ιατρικής είναι δυναµικές προβολές διαφόρων στρωµάτων ιστών και χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερα χαµηλή διακριτική ικανότητα. Όµως, οι πληροφορίες που µας δίνουν για το µεταβολισµό επιλεγµένων ιστών του ανθρώπινου οργανισµού είναι κλινικά χρήσιµες ….

Page 16: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική•Η εκποµπή ακτινοβολίας γ από τον ασθενή συνδέεται άµεσα µε τη φυσιολογική ή µη λειτουργία των οργάνων

•Η ένωση FDG (Fluorodeoxyglucose) είναι γνωστή γιατί συγκεντρώνεται σε όγκους του µαστού καθιστώντας τους εύκολα ανιχνεύσιµους).

•Πιο συγκεκριµένα, όταν χορηγηθεί ενδοφλεβίως π.χ. 99Tcm στον ασθενή, η λήψη του στα καρκινικά κύτταρα είναι εννέα φορές µεγαλύτερη από ότι στα φυσιολογικάΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΗ χωρική απεικόνιση της κατανοµής του ραδιενεργού υλικού παρέχει σηµαντική πληροφορία σχετικά µε τη φυσιολογία των οργάνων. Αυτή είναι και η σηµαντικότερη διαφορά της µεθόδου από τις υπόλοιπες (ακτινογραφία, υπέρηχοι και µαγνητική τοµογραφία προσφέρουν ανατοµική απεικόνιση εκτός αν χρησιµοποιηθούν µε µέσον αύξησης του κοντράστ).

Page 17: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική ΙατρικήΟ ρόλος των υπολογιστών

-Λήψη δεδοµένων

-On-line διόρθωση δεδοµένων

-Επεξεργασία δεδοµένων

-Display

-Αποθήκευση δεδοµένων

-Έλεγχος συστήµατος

Page 18: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική ΙατρικήΟ ρόλος των υπολογιστών

Η λήψη των δεδοµένων γίνεται µε 2 τρόπους

-List mode: Η πληροφορία (χωρική και δυναµική) λαµβάνεται σειριακά (x1,y1,t1;x2,y2,t2;…) και ανακατασκευάζεται στη συνέχεια

-Frame mode: Η χωρική πληροφορία (x,y) αποθηκεύεται κατευθείαν σε έναν 2∆ πίνακα µε ADC.

-Ο τρόπος λήψης των δεδοµένων εξαρτάται από την εξέταση

Η διόρθωση των δεδοµένων αφορά κυρίως τα λάθη από την ασταθή λειτουργία των λυχνιών ενίσχυσης

Page 19: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική ΙατρικήΟ ρόλος των υπολογιστώνΒελτίωση εικόνας

Οι εικόνες της πυρηνικής ιατρικής παρουσιάζουν προβλήµατα όπως χαµηλή διακριτική ανάλυση και θόρυβο. Παραδοσιακά χρησιµοποιήθηκαν φίλτρα οµαλοποίησης, τονισµού των ακµών καθώς και φίλτρα Hanning, Butterworth στο πεδίο συχνοτήτων.

Σήµερα χρησιµοποιούνται wavelets καθώς και πιο σύνθετοι αλγόριθµοι για τη µοντελοποίηση του θορύβου. Επίσης αλγόριθµοι για τον αυτόµατο εντοπισµό περιοχής ενδιαφέροντος και τον υπολογισµό των αντιστοίχων καµπυλών χρονικής δραστικότητας

Simple smoothing filter

Page 20: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική ιατρική

δέκτηςσπινθηριστής

Page 21: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική ΙατρικήΟ ρόλος των υπολογιστών-Βελτίωση εικόνας.....

Η απλή οµαλοποίηση µπορεί να οδηγήσει σε ανεπιθύµητα αποτελέσµατα...

Anisotropic diffusion, διατηρεί τις ακµές της εικόνας µετά την οµαλοποίηση

Page 22: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

MTF

Spatial Frequency(10-3 cycles/m)

0 10

1.0

Ποιότητα εικόνας: ΜΤF

Page 23: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Ποιότητα εικόνας: PSF

Page 24: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική ΙατρικήΕφαρµογές στην Ιατρική

Εγκέφαλος και κεντρικό νευρικό σύστηµα. Κυρίως µελέτες φυσιολογίας (ροή αίµατος, όγκος αίµατος, µεταβολισµός αµινοξέων)

Χρησιµοποιήθηκε για τη διάγνωση διαφόρων εγκεφαλικών βλαβών π.χ. Εγκεφαλική αιµοραγία, επιληψία, Alzheimer…

Καρδιακή απεικόνιση. Η πιο κοινή εξέταση είναι η µέτρηση της απόδοσης της αριστερής κοιλίας της καρδιάς

Left Ventricle Ejection Fraction= End Diastole Volume-End Systole Volume

End Diastole Volume

∆υναµικές µελέτες διάχυσης του ραδιοφαρµάκου στα νεφρά και στους πνεύµονες

Page 25: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική

Χρήση της πυρηνικής ιατρικής για την εκτίµηση τηςχηµειοθεραπείας: Η δεύτερη εικόνα δείχνει τη µειωµένηπρόσληψη στον καρκίνο µετά τη θεραπεία.

Page 26: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική

• Όπως και σε άλλες µεθόδους απεικόνισης (π.χ. CT), έτσι και στην πυρηνική ιατρική µπορούµε να ανακτήσουµε την 3-διάστατη πληροφορία (της εκποµπής ραδιενέργειας) από πολλές 2-διάστατες προβολές.

• Η µέθοδος PET δίνει λύση στο πρόβληµα που έχουν οι συµβατικές µέθοδοι της πυρηνικής ιατρικής να εντοπίσουν επιλεγµένους ιστούς στον τρισδιάστατο χώρο.

Page 27: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

4. PET και άλλες µορφές απεικόνισης

Page 28: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική-3∆

Η µέθοδος υπολογιστικής τοµογραφίας εκποµπής (ΕCT) είναι ουσιαστικά η εφαρµογή της υπολογιστικής τοµογραφίας στην πυρηνική ιατρική. Υπάρχουν δύο µέθοδοι απεικόνισης ΕCT:

1. SPET (Single photon emission tomography): Η µέθοδος αυτή στηρίζεται στη λήψη πολλών «τοµών» πληροφορίας µε χρήση της γ-κάµερας.

2. PET (photon emission tomography): H µέθοδος αυτή στηρίζεται στην εκποµπή φωτονίων από τα ποζιτρόνια τα οποία είναι προϊόντα πυρηνικής αποσύνθεσης

Page 29: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική-3∆SPECT

• Τα ισότοπα που χρησιµοποιούνται είναι το 99Tcm, 201Tl

• H γ-κάµερα είναι εγκατεστηµένη σε έναν ατσάλινο δακτύλιο, ο οποίος περιστρέφεται 360° γύρω από τον ασθενή.

• Με αυτό τον τρόπο παίρνουµε 64 επίπεδες προβολές.

•Η τοµή ανακατασκευάζεται από τις προβολές χρησιµοποιώντας τις ίδιες µεθόδους ανακατασκευής µε την υπολογιστική τοµογραφία

Page 30: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική-3∆SPECT ∫ ∫ −+

x y

dxdyRyxzySRg )sincos( ),(x, = )( θθδθ

Page 31: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική-3∆SPECT

• Το φαινόµενο της εξασθένισης µπορεί να διορθωθεί υπολογίζοντας το µέσο όρο από αντιδιαµετρικές προβολές. Για αυτό το λόγο η κτήση προβολών γίνεται από 0-2π...

• Συνήθως χρησιµοποιούνται πολλαπλές κάµερες για αύξηση του αριθµού φωτονίων που ανιχνεύονται

• Η αποδοτικότητα παραµένει όµως χαµηλή, όπως και ο λόγος σήµατος προς θόρυβο (SNR)

Page 32: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική-3∆

• Όταν π.χ. χρησιµοποιείται FDG, κατά την αποσύνθεση εκπέµπονται ποζιτρόνια….

•Τα ποζιτρόνια είναι ουσιαστικά ηλεκτρόνια µε θετικό φορτίο. Αφού ένα ποζιτρόνιο χάσει όλη του την ενέργεια, ενώνεται µε κάποιο ηλεκτρόνιο και στιγµιαία αλληλοεξουδετερώνονται.

• Η µάζα ηρεµίας των δύο σωµατιδίων (αντιστοιχεί σε ενέργεια 1,02 MeV) µετατρέπεται σε ενέργεια µε τη µορφή δύο φωτονίων ηλεκτροµαγνητικής ακτινοβολίας. Τα δύο αυτά φωτόνια έχουν την ίδια ακριβώς ενέργεια (511 keV) και εκπέµπονται σε αντίθετες κατευθύνσεις (διατήρηση της ενέργειας και της ορµής).

Τοµογραφία Εκποµπής Ποζιτρονίων ή PET

Page 33: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική-3∆

Μηχανισµός αλληλεξουδετέρωσης ποζιτρονίου και ηλεκτρονίου. Η µάζα ηρεµίας των δύο σωµατιδίων µετατρέπεται σε ενέργεια µε τη µορφή δύο φωτονίων, τα οποία εκπέµπονται σε αντίθετες κατευθύνσεις.

Τοµογραφία Εκποµπής Ποζιτρονίων ή PET

Ο µηχανισµός αλληλεξουδετέρωσης ενός ποζιτρονίου και ενός ηλεκτρονίου αποτελεί τη βάση µιας πολύ σηµαντικής µεθόδου απεικόνισης του µεταβολισµού, και εποµένως της λειτουργίας των βιολογικών ιστών του ανθρώπινου σώµατος

Page 34: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική-3∆

Tα πρωτόνια εκπέµπονται από ασταθείς πυρήνες οι οποίοι δηµιουργούνται από έναν επιταχυντή

Τα αντιδιαµετρικά φωτόνια ανιχνεύονται (σχεδόν) ταυτόχρονα από έναν δακτύλιο δεκτών οπότε µε µεγάλη βεβαιότητα υπολογίζεται η «ευθεία» εκποµπής τους, οπότε ο µετρητής φωτονίων για αυτή την «ευθεία» αυξάνεται κατά 1.

Κάθε δέκτης ανιχνεύει «συµβάντα» από πολλές «ευθείες» αλλά αν τα «συµβάντα» οµαδοποιηθούν σε παράλληλες ευθείες µπορούµε να σχηµατίσουµε πολλές προβολές τοµής....

Τοµογραφία Εκποµπής Ποζιτρονίων ή PET

Page 35: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική-3∆

Και πάλι, από τις προβολές αυτές ανακατασκευάζουµε την κάθε τοµή

Τοµογραφία Εκποµπής Ποζιτρονίων ή PET

Page 36: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική-3∆

• Στην PET απεικόνιση δε χρησιµοποιείται κατεύθυντήρας οπότε η αποτελεσµατικότητα ανίχνευσης φωτονίων είναι 100 φορές µεγαλύτερη από το SPECT.

• H διακριτική ανάλυση είναι επίσης µεγαλύτερη

• Η µεγαλύτερη ενέργεια (511 keV vs. Την «τυπική» 140 keV στο SPECT) έχει ως αποτέλεσµα λιγότερη απορρόφηση

• Το σφάλµα στο PET προέρχεται κυρίως από τον εντοπισµό «τυχαίων» ζευγών φωτονίων

• Είναι δυνατή η 3∆ λήψη δεδοµένων µε τη χρήση πολλών δακτυλίων δεκτών

PET vs SPECT

Page 37: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Πυρηνική Ιατρική-3∆

Ο ιππόκαµπος του εγκεφάλου µε PET

Page 38: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Άλλες τεχνικές απεικόνισης

Απεικόνιση της ηλεκτρικής σύνθετης αντίστασης ιστού

Είναι µια οικονοµικώς αποδοτική τεχνική βασισµένη στην απεικόνιση της χωρικής παραλλαγής των ηλεκτρικών ιδιοτήτων του βιολογικού ιστού.

Εν ολίγοις, εφαρµόζεται ένα δυναµικό µεταξύ δύο ηλεκτροδίων και στη συνέχεια κατασκευάζονται χωρικοί χάρτες της σύνθετης αντίστασης του ιστού.

Page 39: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Άλλες τεχνικές απεικόνισηςΑπεικόνιση της ηλεκτρικής σύνθετης αντίστασης ιστού

Θεωρητικά, αυτή η τεχνική θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί ως συµπληρωµατική τεχνική των ακτινών Χ, µιας και είναι µη επεµβατική και µπορεί να ξεχωρίσει µερικά ζεύγη ιστών που έχουν τους ίδιους συντελεστές εξασθένισης ακτινών Χ (όπως τους µύες και το αίµα) αλλά σηµαντικά διαφορετικές (σχεδόν κατά έναν παράγοντα 2) ειδικές αντιστάσεις (Ω m).

Η µέθοδος είναι ευαίσθητη στις αλλαγές στη περιεκτικότητα νερού, όµως η φτωχή χωρική διακριτική ικανότητα και η µη γραµµική φύση της βιολογικής αγωγιµότητας, παραµένουν µέχρι και σήµερα σηµαντικά προβλήµατα για την ευρεία εφαρµογή της µεθόδου.

Page 40: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Άλλες τεχνικές απεικόνισης

Απεικόνιση υπερύθρου-θερµική απεικόνιση

Η υπέρυθρη ακτινοβολία χρησιµοποιείται κυρίως στην απεικόνιση της επιφανειακής αγγειοβρίθειας ή της κατανοµής της επιφανειακής θερµοκρασίας.

Η τελευταία στηρίζεται στην ανίχνευση της εκποµπής ακτινοβολίας από την επιφάνεια του δέρµατος. Γι’ αυτό το λόγο ο ασθενής τοποθετείται σε ένα ψυχρό δωµάτιο ώστε να µειωθεί η θερµοκρασία του ιστού.

Μια υπέρυθρη φωτογραφία (ή φωτογραφία θερµότητας) του ιστού καταγράφεται µε τη χρησιµοποίηση ενός συνδυασµού υπέρυθρης κάµερας και υπολογιστή.

Λόγω της αυξηµένης µεταβολικής δραστηριότητα, αγγειοβρίθειας και αιµάτωσης, ο καρκινικός ιστός εκπέµπει συνήθως περισσότερη θερµότητα από τον φυσιολογικό.

Page 41: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Άλλες τεχνικές απεικόνισης

Απεικόνιση υπερύθρου-θερµική απεικόνιση

• Για παράδειγµα, στη θερµική απεικόνιση του µαστού µπορούν να ανιχνευθούν η ασυµµετρία µαστών, διάφορες µορφές καρκίνου και καλοήθεις ασθένειες όπως το κυστικό ίνωµα.

• Επειδή είναι µια µη επεµβατική, οικονοµική τεχνική, η θερµική απεικόνιση θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί σε συνδυασµό µε άλλες µεθόδους, όπως για παράδειγµα µε την µαστογραφία γυναικών µεταξύ25 και 50 ετών όπου η µαστογραφία δεν παρέχει διαγνωστική πληροφορία εξαιτίας του πυκνού ιστού.

• Εντούτοις, οι δυσκολίες στην ερµηνεία των διαφορετικών κατανοµών θερµότητας, η περιορισµένη διακριτική ανάλυση και η ιδιοµορφία της µεθόδου, είναι µερικοί από τους λόγους για τους οποίους δεν χρησιµοποιείται ευρέως στην κλινική πρακτική.

Page 42: HY 571 - Ιατρική Απεικόνιση ∆ιδάσκωνhy571/LECTURES/3and4_nuclear_medicine.pdf · 2007. 3. 25. · Πυρηνική Ιατρική. Η Πυρηνική Ιατρική

Άλλες τεχνικές απεικόνισης

Απεικόνιση υπερύθρου-θερµική απεικόνιση

Ασυµµετρία µαστών, όπως φαίνεται από στο θερµογράφηµα