Hyrje ne Ekonomi

Don1

Ekonomia

• Cka eshte Ekonomia • Cka studion Ekonomia• Pse e studiojme Ekonomine • Si ndahet Ekonomia

a. Makroekonomia

b. Mikroekonomia

Makroekonomia

• Cka eshte Makroekonomia

• Cka Studion teoria makroekonomia Rritjet dhe reniet e Ciklit te biznesit Produktin total te mallrave dhe sherbimeve Papunesine Bilancin e pagesave Kurset e kembimit

Dallimi ne mes Makroekonomise dhe Mikroekonomise

• Ekonomine ne teresi

• Agregatve ekonomik

Shkollat e mendimit ekonomik

• Shkolla Klasike

- veprimi spontan I mekanizimit te tregut

• Shkolla Kejnsiane

- intervenimi I shtetit ne ekonomi

Konceptet kryesore makroekonomike

• Podukti i brendshem bruto GDP • Rritja ekonomike • Punezenia dhe Papunesia • Ciklet e biznesit

Objektivat makroekonomike

• Punezenia e Plote punesim te plote te resureve humane

dhe natyrore• Qendrushmeria e Cmimeve stabilitet te cmimeve • Ritme te pershtatshme te rritjes afatgjate• Zhvillimim i balancuar rajonal• Bilanc i ekuilibruar i pagesave

Instrumentet e politikes makroekonomike

• Politika Fiskale taksat shpenzimet qeveritare• Politika Monetare Instrumetet e politikes monetare

• Politika e te ardhurave page- cmim

• Politika e marredhenie ekonomike me jashte

1. Politika Tregtare mjetet tarifore dhe jo tarifore

2. Politika Valutore regjimet valutore

3. Kordinimi I poltikave te brendeshme makroek te vendeve te vecanat

Instrumentet kryesore te analizes makroekonomike

• Kerkesa Agregate Ad

• Oferta Agregate As

Te ardhurat dhe Shpenzimet

• Per ekonomine ne teresi , e ardhura duhet te jete barabarte me shpenzimet sepse – Cdo transaksion ka nje bleres dhe shites– Cdo euro e shpenzuar nga nje bleres eshte

e ardhur per nje shites.

MATJA E GDP

• Barazia e te ardhurave dhe shpenzimeve mund shpjegohet me diagramin rrjedhjes qarkore

Diagrami rrjedhjes qarkore

Shpenzimet

Mallra dhesherbimete blera

E Ardhurae

Malleatdhe serbimetshitura

Puna, Toka,Dhe Kapitali

E ardhura

= Rrjedha e inputit Dhe outputit

= rrjedha e euros

Faktoret eprodhimitn

Paga, Qiraja,dhe Profit

FIIRMAT• Prodhojne dhe shesin

Mallra dhe sherbime • Punesojne dhe perdorin faktorit

e prodhimit

• Blejne dhe konsumojne Mallra dhe Sherbimes

• Zoterojn dhe Shesin faktore te prodhimit

FAMILJET

• Familjet shesin• Firmat blejne

TREGJETPER

FAKTORET E PRODHIMIT

• FIRMAT SHESIN• FA MILJET BLEJNE

TREGJETPER

MALLRA DHE SHERBIME

Copyright © 2004 South-Western

Matja e GDP

• GDP eshte vlera tregut te gjitha mallrave dhe sherbimeve te prodhura brenda nje vendi ne nje periudhe te dhene kohere.

Matja e GDP

• “GDP eshte Vlere e Tregut . . .”– Prodhimi eshte vleresuar me cmimin e tregut.

• “. . . Perfundimtare . . .”– Perfshine vetem vleren e mallrave

perfundimatre , e jo mallrave te ndermjeteme ( vlera eshte llogaritur vetem njehere.

• “. . . Mallrat dhe Sherbimet . . . “– GDP perfshin mallrat materiale (ushqimi,

veshjet, veturat) dhe sherbimet jo materiale (qethje flokesh, , , vizita mjeksore).

Matja e GDP

• “. . . Prodhuara . . .”– GDP pershin mallrat dhe sherbimet aktualisht

te prodhuara, e jo transaksionet e perfshira ne prodhimin e mallrave ne te kaluaren

• “ . . . Brenda Vendit . . .”– GDP mat vleren e prodhimit brenda kufijeve

gjeografike te nje vendi.

Matja e GDP

• “. . . Ne nje periudhe te dhene kohore.”– GDP mat vleren e prodhimit qe realizohet

brenda nje interval vecante te kohes, zakonisht nje vit apo nje tremujore .

KOMPONETE E GDP

• GDP perfshine te gjitha mallrat e prodhuara dhe te shitura legalisht ne tregjet e nje ekonomie

Komponetet e GDP

• Cka nuk eshte llogaritur (perfshire) ne GDP?– GDP perjashton shume mallra qe jane

prodhuar dhe konsumuar ne familje dhe qe asnjehere nuk kane hyre ne treg.

– GDP perjashton mallrat prodhuara dhe shitura ne menyre jashteligjore , p.sh shitja e droges .

Komponetet e GDP

• GDP (Y) eshte shuma e parametarve ne vijim:– Konsumi (C)– Investimet(I)– Shpenzimet qeveritare (G)– Ekspori Neto (NX)

Y = C + I + G + NX

THE KOMPONENT OF GDP

• Konsumi (C):– Shpenzimet nga familjet ne mallra dhe

sherbime, duke hequr dore nga blerja e nje shtepie te re .

• Investimet (I):– Shpenzimet ne pajisje kapitale , inventories,

dhe ndertim.

KOMONETET E GDP

• Shpenzimet Qeveritare (G):– Shpenzimet ne mallra dhe sherbime nga

Qeveria Lokale dhe Qendrore – Nuk perfshine pagesat e transferueshme

sepse ato nuk jane bere ne kembim per prodhimin aktuale te mallrave dhe sherbimeve.

• Neto Eksporti (NX):– Exporti minus importi.

Table 1 GDP dhe Komponetet e tij

tabela

GDP dhe Komponetet e tij (2001)

Konsumi 69%

Shpenzimet Qeveritare

18% Neto Exporti -3 %

Investimet16%

GDP REALE DHE NOMINALE

• GDP Nominale vlera e prodhuar e mallrave dhe sherbimeve me cmime korrente .

• GDP Reale vlera e prodhuar e mallrave dhe sherbimeve me cmime baze .

Matja e nivelit te Cmimeve• Indeksi I Cmimit te Konsumatorit (CPI)

– Mat cmimet e mallrave dhe sherbime te blera nga konsumatoret

• Deflatori I GDP– Mat cmimet e mallrave dhe sherbimeve

te prodhura ne Kosove. • Indeksi I cmimeve te Prodhuesit (PPI)

– Mat cmimet e paguara nga prodhuesit vendit per prodhimin e mallrave dhe sherbimeve.

Dallimi ne mes te CPI dhe deflatorit te GDP

CPI Deflatori I GDP CPI perfshin importet Deflatori I GDP perfshine vetem

mallrat dhe sherbimet vendore

CPI mat vetem prodhimet Deflatori I GDP mat gjitha e blera nga konsumatoret mallrat dhe sherbimet

CPI eshte shporte tregu mallrash GDP deflator perfshine te gjitha mallrat dhe sherbimet

prodhura gjate nje viti

Deflatori I GDP

Deflatori I GDP

G D P d efla to r =N o m in a l G D P

R eal G D P 1 0 0

GDP DHE MIREQENIA EKONOMIKE

• GDP eshte mates me i mire I mireqenies ekonomike te nje shoqerie .

• GDP per person na tregon te ardhurat dhe shpenzimet mesatare te nje personi ne nje ekonomi.

GDP DHE MIREQENIA EKONOMIKE

• GDP me e larte per person tregon standarte me te larte te jetes .

• GDP nuk eshte nje mates perfekt i lumturise apo Kualitetit te jetes .

GDP DHE MIREQENIA EKONOMIKE

• Disa gjera qe kontribojne ne mireqenje nuk jane perfshire ne GDP.– Vlera e kohes se lire.– Vlera e ambijentit te paster– Vlera te gjitha aktiviteve qe ndhodhin jashte

tregjeve, p.sh vlera e kohes qe prinderit e shpenzojne me femijet e tyre dhe vlera e punes vullnetare

Menyrat e matjes se produktit te pergjithshem

• Menyra prodhimit • Menyra e shpenzimeve• Menyra e te ardhurave

Menyra e Prodhimit

• GDP perfshin te gjitha prodhimet shitura plus te gjitha mallrat e prodhura por jo te shitura .

• Invenatret jane stoqe te mallrave te pashitura te firmave

• Produkti kombetare

metoda e transaksionit te fundit

metoda e vleres se shtuar

Menyra e Shpenzimeve

• Eshte shuma e shpenzimet te ndryshem per blerjen e mallrave dhe sherbimeve perfund

• Treguesi I shpenzimeve kombetare• E= C + I + G + NX• Mallrat e pa shitura

Menyra e te ardhurave

• Te gjitha te ardhurat e gjithe pronareve te faktoreve te prodhimit si per prodhimin e mallrave perfund edhe te atyre te ndermjetem

• Treguesi I te Ardhurave kombetare

Treguesi I te Ardhurave kombetare

• Kompensimet e punonjesve• Te ardhurat e firmave jo akcionare• Te ardhurat rentore te individeve• Fitimet e kompanive • Interest neto • Te ardhura faktoriale• Tatimet indirekte mbi biznest

mos llogaritja e te ardhurave te transferuara

Dallimi ne mes GDP dhe GNP

• (GDP) eshte vlera e te gjitha mallrave dhe sherbimeve prdhura gjate nje periudhe te dhene, brenda kufijeve gjeografike te nje vendi pavarsisht nga se nga kush jane prodhuar . Mallrat dhe sherbimet qe jane prodhuar brenda vendit.

• Produkti kombetare Bruto (GNP) eshte vlera e te gjitha mallrave dhe sherbimeve perfundimatre te prodhura gjate nje periudhe te dhene kohes nga shtetasit e nje vendi pavarsisht se ku jetojne ata .