İbda Fikir Sistemi Fikir Kahramanı Salih Mirzabeyoğlu

Salih Mirzabeyolu in Hukuk PlatformuKamuoyuna; zellikle son yllarda, hukuk kavramnn oka konuulduu toplumumuzda, mutabk kalnan belki de yegne unsur, fikri kamp hangi tarafta olursa olsun, insanln adalet kavramna olan gven iinde inanmak ihtiyacnda olduudur. Hepimiz bir ekilde hukukun varlna - adaletin tecelli edeceine inanmak istiyoruz. Bu erevede, 28 ubat hukuksuzluklar, tartma evrelerinde, artk daha yksek sesle dile getirilmektedir.

Elinizde ki bu alma 28 ubat srecinin hukuksuzluuna dair, hayretler iinde okuyacanz dkmanlardan olumaktadr. Salih Mirzabeyolu 56 cilt telif esere imza atm olan toplumumuz iinden km belki de tek fikir adam olma hviyetine sahibdir. 28 ubat srecinde, birileri istedii iin medyannda malum kampanyalar sonucu tutuklanm ve idama mahkm edilmitir. Dosya kapsamnda tarafsz hukukularn yapm olduklar incelemelerde, Mirzabeyolunun, hibir yasad eyleme direk yahut dolayl olarak karmad aka belirtilmektedir. Bu durum, karar veren mahkemece de kabul edilmidir. Yine dosya kapsamnda, Salih Mirzabeyolunun kanun d faaliyet iin herhangi bir ahs azmettirdii tesbit edilmemi ve bu karar verenlerce de belirtilmitir. Mirzabeyolunun eserlerinden bir tanesi dahi yasad faaliyetlere konu olmak kaydyla toplatlmam olup, kendisi halen daha BDA Yaynevi araclyla yazar ve yaynclk faaliyetine devam etmektedir. Daha da ilgin olan, Mirzabeyolu tutuklanmadan 8 ay nce devlet i yazmalar ki elinizde bulunan dosyann ilk sayfalarnda okuyacaksnz- ileri

Bakanl, stanbul DGM Cumhuriyet Basavcl, Konya DGM Cumhuriyet Basavcl, Adana DGM Cumhuriyet Basavcl imzalaryla da kayt altna alnd gibi, Mirzabeyolunun herhangi bir yasad faaliyetinin tesbit edilmemi olduu, yaynclkla itigal ettii belirtilmektedir. Bu yazmalardan 8 ay sonra tutuklanm, idamla yarglanm ve idam cezasna arptrlmtr. Hangi fikir kampnda olursanz olun, bu hukuksuzlua kar geldiiniz ve dillendirdiiniz kadar hukukun yannda olacaksnz. Artk HEPMZ BLYORUZ K, HUKUK, SENN BENM N DEL HEPMZ NDR. Salih Mirzabeyolu in Hukuk Platformu Szcs Umman ahiner Telefon: 0555 821 51 61 [email protected]

STANBUL K MAHKEMES DEVLET GVENL SAVCILII CUMHURYET BA LIK BROSU HAZIR

GIYAB TEVKFL HAZIRLIK NO: 1998 / 1115 ESAS NO: 1998 / 219 YETKSZLK KARARI ADANA DGN CUMHURYET BASAVCILIINA DAVACI: K.H SANIK: SALH ZZET ERD, erif Muammer olu, Sakineden olma, 1950 d.lu Eskiehir ili merkez stiklal mah. Nuf. kaytl olup, bu sutan gyabi tutuklu SU: BDA C isimli silahl terror rgtnn Amir ve Kumandaya haiz yesi olmak SU TARH: 1994 ve ncesi GIY. TEV. KAR. : 27 Nisan 1994 HAZIRLIK EVRAKI NCELEND: Adana Cumhuriyet Basavclnn sank hakknda 11 Mays 1998 gn ve 1998/44 nolu yetkisizlik karar ile karar ekindeki hazrlk evraknn tetkikinde;

Gaziantep ilinde renci olduu srada silahl terror rgt BDA/C yesi olduu ve bu rgt adna eitli bombalama eylemlerinde bulunduu gerekesiyle yakalanan ve hakknda kamu davas almas sonucu Konya Devlet Gvenlik Mahkemesinin 17.10.1995 tarih ve 1995/201 karar sayl karar ile eitli hapis cezalarna mahkum edilen sank Ramazan Yavuzun alnan beyannda bu rgtn lideri ve komutan olduu gerekesiyle sank Salih zzet Erdi hakknda balatlan hazrlk soruturmas bu sann ele geirilememsi nedeniyle Konya Devlet Gvenlik Mahkemesi Cumhuriyet Basavcl tarafndan evrak tefrik edilerek sank ele geirilememi olmas nediniyle hakkndaki Ramazan Yavuzun isnatlar dorultusunda gyabi tevkif karar kartlmtr. Sank Gyabi tevkif ile aranr durumda iken hakknda herhangi bir delil elde edilemedii ve sann yayncln yapt gergilleri ve rgtsel faaliyetlerini stanbul ilinde ynettii gereke gsterilerek Adana D.G.M tarafndan 11 Mays 1998 tarih ve 1998/44 sayl yetkizilik karar ile hakkndaki dosya Basavclmza gnderilmitir. Adana Devlet Gvenlik Mahkemesi Cumhuriyet Basavlnnsann hakknda Yetkisizlik Kararnda yazld ekilde delil elde edilememise takipsizlik

karar verme olana bulunduu gibi dosya ieriine gore sann stanbul Devlet Gvenlik MahkemesiCumhuriyet Basavcl Yetkisi alanine giren bir eylemide tesbit edilememitir. ileri Bakanlnn dosya ierisindeki 3 Mart 1988 tarihli yazsnda bu sann stanbulda yaynlanan yasal dergilerdeki faaliyetlerinde yasad rgtn yesi ve yesi ve yneticisi olduunun delili olamaz. Bu nedenlerle; Cumhuriyet Basavclnn YETKSZLNE, gereinin takdir ve ifas iin hazrlk evraknn ADANA DGM CUMHURYET BASAVCILIINA gnderilemsine karar verildi. 25.5.1988 MEHMET SSL 25543 mza

SALH ZZET ERDLE LGL KARAR TASHH TALEB

SALH ZZET ERDLE LGL KARAR TASHH TALEBSu; Anayasal dzeni, silah zoruyla deitirmeye teebbs suudur. 6 Nolu Devlet Gvenlik Mahkemesi 2001 ylnda Salih Mirzabeyolunu Anayasal dzeni cebir ile deitirip tm Ortadou lkelerini kapsayan dini esaslara dayal federal yapda bir slm devleti kurmaya teebbs sulamas ile yarglam, Mirzabeyolunun yazm olduu kitaplardan etkilenen ahslarn herhangi bir hiyerarik yaplanmas olmakszn birbirlerinden bamsz hareket eden cephe hareketleri

oluturulduu, kendiliinden zuhur adyla oluturulan bu cephelerin bamsz olarak deiik eylem karan alarak bu eylemleri gerekletirdikleri gerekesiyle TCKnun 146/1 maddesi gereince idam cezas ile cezalandrlmasna karar verilmitir. Bu CEZA; BDA rgt mensubu olduunu syleyen birok kiinin farkl zamanlarda farkl yerlerde ilenen eylemlerle ilikilendirilerek verilmitir. Sank hakknda kesin, ak, delil elde edilemedii gibi yaynclk yapt, kitap ve dergilerde gr dnce ve nerilerini yazd dosyada mevcut resmi yazlardan anlalmaktadr. SU; Anayasal dzeni deitirmeye teebbs suudur. u anda cezann dayand TCK yrrlkte deildir. Bu kanun yrrlkten kaldrlm yerine yeni kanun kabul edilip yrrle girmitir. Yeni kanundan yararlananlar da gznne alnarak Salih zzet Erdiin yeniden yarglanmas gerektii kanaatindeyiz. yle ki; Dosya da varolan farkl zamanlarda ilenen tm eylemler, ilgili sanklarca kabul edilmitir. lenen tm sularn, Sank Salih zzet Erdiin ilediine ilikin tek bir eylem yoktur. rgt lideri tanm olarak ifade edilen

Kumandan kelimesinin onu sevenlerce fikirlerinden esinlenerek hareket edenlerce kullanld aktr. Bu nedenle kullanlan kumandan kelimesinden yola klarak Salih zzet Erdiin, rgt sevk ve idare eden, eylemsel eylemler planlayan, uygulatan rgt lideri olduundan bahsedilemez. Kald ki her kitap, o kitab yazan ve kitapta yer alan fikirlerin rgt dokman olarak kabul edilmesi evrensel hukuka ve yaamn - gerekleriyle badaamaz. Bugn dnyada pek ok legal veya illegal rgt vardr. Kimi kutsal din kitaplarn, kimileri de yazarlarn kitaplarn esin kayna olarak grmektedirler. Esin kayna kitap, rgtsel faaliyetlere ilikin direktifleri zel olarak iermiyorsa o kitap anonim kitaptr. Kitabn yazar da kitap ierii ile rgt ynetmiyorsa, o rgte zg ierik tamyorsa, toplumun geneline hitap eden ierie sahipse o kitap ve yazarn da rgtle dorudan balantl grmek hukuka, hakkaniyete uygun dmez. Salih izzet Erdi, hibir eylem planlamasnda, teebbsnde veya eylemde yakalanmamtr... Yine Salih zzet Erdi, hibir eylemin azmettiricisi sfatyla da sulanmamtr. Yine sank, terr rgtleri liderlerinin yaam biimi gibi bir yaama sahip deildir. Salih zzet Erdi,

mazbut bir aile reisi olarak geimini mazbut gelirle salayan yaama sahiptir. Dosyada mevcut olan rgtsel dokmanlar da, tasarlanan zlenen bir devlet modeline ilikin olduu ve bunun iinde mcadele edilmesi telkinlerini iermektedir. Gerek Salih zzet Erdi gerekse dier sanklarn emniyet, savclk ve mahkemede verdikleri ifade de, halk silahl isyana, anayasal dzeni silahla deitirmeye ynelik beyanlar olmasna karn, lke genelinde bunu gerekletirebilecek rgtsel bir yapya sahip olmadklar aktr. Kald ki hemen tm sanklar, Salih zzet Erdiin kitaplarnda ilenen yeni bir dzen idealine sahip olduklarn ve rgtsel hiyerarik bir yapya sahip olmadklarn da aklamaktadrlar. Salih zzet Erdiin, emniyet, savclk ve mahkemede verdii ifadelerde fikri nderi olduundan hareketle kitaplarnda yazd fikrini savunmas kadar doal bir ey olmaz. Ancak grubun rgtsel faaliyetlerini ynettii, eylemleri planladna, onlar ynlendirdiine ilikin herhangi bir beyana yoktur. Grubun terr rgt nitelemesi dnemin artlar ve yaplan eylemler nedeniyle kabul grd aktr.

Ancak kararn verildiinden beri sregelen Trkiyede cereyan eden birok terr rgt eylemleri arasnda iBDA-Cnin de olduuna ilikin kapsaml bir tespit yoktur. Bununla birlikte BDA ile ilgili medya da yer alan haberlerin birbiri ile elikili olduu, tecrit uygulamasnn kendisini sevenlerde infial meydana getirebilecei hayatn ak iinde grlebilecek eylemlerdir. Yarglanma srecinde yukar ceza kanunu gerekse terrle mcadele kanunda belirtilen ve yine Avrupa nsan Haklan Szlemesinde yer alan hkmleri zorlayan ceza verildii kanaatindeyiz. TALEP: Salih izzet Erdile ilgili kararn yeni ceza kanunu kapsamnda, evrensel hukuk normlar balamnda ele alnarak incelenerek yeniden yarglanmas talep olunur. Gazi niversitesi, letiim Fakltesi letiim Hukuku retim Grevlisi Prof. Dr. Nurullah Aydn

Bu alma bda Yaynlar / stanbul tarafndan baslan Salih Mirzabeyoluna ait kitaplardan derlenerek hazrlanmtr. 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanununca Tm haklar Salih Mirzabeyolu ve bda Yaynlarna aittir. Kaynak gsterilmek kayd ile alnt yaplabilir.

Kendi Kaleminden Salih Mirzabeyolu ..................... 21 Mektub Mneat ........................................................ 77 ddianame ...................................................................... 83 Salih Mirzabeyolunun Savunmalar .......................... 95 Gerekeli Karar ............................................................. 135 Salih Mirzabeyolu ve BDA ....................................... 161 Bir Fikir Ekolu Mektebi Olarak BDA ................. 167 Salih Mirzabeyolu Kimdir? BDA Nedir? ................ 213 Kafa Konforumuzu Bozan Adam ................................ 239 Salih Mirzabeyolu Klliyat ....................................... 249 Basndan ......................................................................... 361

KEND KALEMNDEN BDA MMARI SALH MRZABEYOLU

Kafa Konformuzu Bozan Adam ____________________________________________________________________________________

78), Aknc G (1979), Byk Dou-Rapor (1979- 80), geni genlik kitlelerinin onu tanmaya balad yaynlardr. 1979- 1980 yllarnda, Necip Fazln Rapor isimli dergilerinde ideolojik-politik perspektiflerini yazd. Selefinin halef i olacann iaretlerini verdi. Necip Fazl Sonras: Mays 1983 de Ksakrek Azraile Hogeldin dediinde Salih Mir- zabeyolu 33 yalarndadr. 33 yl ileyen saatler kesiir onunla... Necip Fazln vefatndan sonra, 1984 ylnda BDAy kurdu. 2011 ylna kadar Salih Mirzabeyolu Kimdir? Aslen Bitlisli... 10 Maysta Erzincanda ellialtdan fazla eser vererek bda Klliyatn dodu. Eskiehirde Fatih lkokulu (1962), oluturdu... Mehmetik Ortaokulu (1965) nu bitirdi (1968). -Tilki Gnlnden-Misyonu: 15 yanda, Eskiehirde lise rencisi iken Salih Mirzabeyolu kendisini, Bat TeNecip Fazlla tant. Bu yalarda davasna gnl verdi ve eserleri (Yaz ve iirleri ) yayn- fekkr ve slm Tasavvufu kanatlar ile uan lanmaya balad. Babalide Sabah (1965)... bir su kuuna benzetir. 56 eserden oluan bda Klliyat, entellektel bir abann rn.. Atatrk Lisesi 1968 de biter. O klasik ulema ablonunun dnda olduu kadar, Batnn kavr amlarna teslimiyeti Glge ve Aknc G... AKINCI Hareketin fikir babas ve mimar. modern mslman aydn tipolojisine de ayYaynclk ve yazarlkla urat. Glge (1975- krdr. Taraftarlar onu byle anarlar. Bat Te-

21

Salih Mirzabeyoluna zgrlk

____________________________________________________________________________________ Kafa Konformuzu Bozan Adam

fekkr ve slm Tasavvufu kanatlar arasnda kendi kavramlarn retebilmi orjinal bir mtefekkir ve ideolog. En nemli bir zellii de, sadece yazan deil, yazdklarn hayata geirme mcadelesi veren bir aydn. Fikrin idam: Fikir-sanat-aksiyon mihrak bday temsil eden Mirzabeyolu, en- gizisyon mahkemelerini geen bir barbarlkla idamla yarglanmtr. Bolu F Tipi Cezaevinde 3 metrakarelik bir hcrede mr boyu hapse mahkum.


22


Eserleri: 1. Btn Fikrin Gereklilii 2. Aydnlk Savalar 3. deolocya ve htilal 4. Yaamay Deneme 5. Mneat 6. Tarihten Bir Yaprak 7. Kltr Davamz 8. Damlaya Damlaya 9. Anafor 10. Necip Fazlla Babaa 11. Mjdelerin Mjdesi 12. slma Muhatap Anlay 13. Kayan Yldz Srr 14. stikbl slmndr 15. Glgeler 16. bda Diyalektii 17. Dil ve Anlay 18. Kkler 19. Marifetname 20. Kavgam I 21. Kavgam II 22. ktisat ve Ahlk 23. Hikemiyt 24. iir ve Sanat Hikemiyt 25. Hukuk Edebiyat 26. kence 27. Tilki Gnl I

23


28. Tilki Gnl II 29. Tilki Gnl III 30. Tilki Gnl IV 31. Tilki Gnl V 32. Tilki Gnl VI 33. Hakikat-i Ferdiyye 34. Sahblerin Rol ve Mns 35. Baycelik Devleti 36. Yamurcu 37. Ik 38. Admlar 39. Parakut 40. Hrka-i Tecrd 41. Byk Muztaribler I 42. Sefine 43. Telegram 44. Byk Muztaribler II 45. Elif 46. Byk Muztaribler III 47. Furkan 48. Berzah 49. Byk Muztaribler IV 50. Erkam 51. Madde Nedir? 52. man ve tefekkr 53. nsan (Erkek ve Kadn) 54. nsan (Byk Dou-BDA) I 55. nsan (Byk Dou-BDA) II 56. Esatir ve Mitoloji


KEND KALEMNDEN BDA MMARI SALH MRZABEYOLU (TLK GNLNDEN DERLEME)Salih Mirzabeyoluna zgrlk

Derleyen: mit Furkan Ben Kimim? Ben kimim? diye sormak, lm nedir? diye sormakla birdir... Ben... Btn hayat, bu soruya cevap vermek zere yaadmz hadiseler dizisinden ibaret!.. Ben kimim? ve lm nedir? sorusunun bitiiklii zerinde, nev ahsma mahsus bir nefs murakabesi... Hayat ve lm... Alnd yere nisbetle,

mehul bir malm veya malm bir mehul... Btn dava, hayatn gayesi, malmu mehullkten kurtarmak ve mehul malm klmak!.. (1) Her insan, kendi zellii iinde deerlendirilmelidir; onun, yaratlnn yan sra eski evresi, eitim frsatlar ve imdi iinde bulunduu basamaklar hesaba katlmaldr! diyen Goethe, bir bakma hayat hikyesi anlatmann sebebini de ereveliyor!.. (2) Kii, kendini bildiince Rabbini bildi ls, ben kimim? strabmn hakikatini gsterir... Tilki Gnlnn de!.. (3) Doum, sim ve Asl Kkleri Doduum tarih: 9 Maysn 10 Maysa baland saatler... Gn: Sal-aramba... Saat: 0.22. Mekn: Erzincan... Arzn can!.. (4) 24 Mays 1950... Admn konulduu gn!.. (5) smim, Salih zzet... Soyadm, ereti soyadm: Erdi... smim bir yana, Cumhuriyet zorlamas Erdi, bana ocukluumdan beri hep yabanc geldi, benimseyemedim... Babamn soyad baka, zzet Beyin dier hanmlarndan olan kardelerininki baka, zzet Beyin kardeleri ve amcalarnnki baka... Soysuz ve kelimenin hakikatiyle pi olanlarn, neseb ban darmadan etmek ve milleti kendileriyle eitlemek iin tuttuu bir yoldur Soyad kanunu... Soyad kanunu olmaz

24


m?.. Elbette olur... Olur da, u soyad olmaz, bu soyad olmaz, sana u, brne bu, kklerle alkalar kesilmi, ayn aileden gelenler darmadan edilmi, hatt bazlarnn payna da maskaralk ifade eden soyadlar dm!.. Erdi... Ne kadar yavan... Acaba ne demek ola?.. Asker dii mi?... Lgat tiryakiliim iinde, elbette buna da baktm... Erd: fke, kahr, kzgnlk, hiddet. Un... Bu takdirde Erdi, fkeli mi demek?.. zzet, ne kadar gzel isim... Ya Salih?.. O, bambaka gzel!.. Asl ismim olmaktan baka, stadmn liyakat nin gibi bitii!.. Salih, ou insanda kullanlmayan ve hatt kendisinin de bir rpda hatrlyamad gbek ad gibi deil, benim has ismimdir. Nfus kdmda da byle... Btn ilkokul arkadalarm, beni bu isimle tanrd... Necip Fazln, evde Fazl Bey olmas gibi, benimki de zzette karar... Sonra Glge dergisi... Bir yandan yazmam, bir yandan para iini halletmem, bir yandan Yaz ileri mdrln yapmam... Herbirini dierinden gizlemek gereken artlarda, yazm nce isimsiz vermeye karar verdim... Fakat ilk sayda byk yank uyannca, Yaln Turgut isimsiz olmasnn biimsizliini ne srerek Salih Erdi diye isim koymam teklif etti!.. Karmda bombo bir ahmak, beni bunaltyor... Krmak istemiyorum... Gayet pikin bir edada ne dese iyi:

- Sende nefs, benlik hli var! Adam kendini klcn stne atyorsa, su benim deil... Ald haddini bulmas iin gerekeni: - Benim nefs davranmadm uradan belli ki, senin gibi bir adama lf anlatmaya alyorum! Diyeceim u: Hayatm boyunca, belki bin kere lm tercih edeceim eylere, dava akna katlandm... Eer gurursa, gururum kabul etmezdi az kokusunu... Nefs, kfir... Bizans mparatoru, makam terk ile slam akna Yenicami nnde mendil ama durumunu tercih ederse ne buyrulur?.. Kendi eliyle slm uruna dnyay kendine zndan eden er kimse, beri gelsin!.. Kendi kendimden kurtulur ve yerli yerine oturur gibi, Salih Mirzabeyolu... Davamn gurur ve uurunu temsil eden bu isim, br ismimi gnlk sradan ilerde kullansn; bu iin z plnndaki kymet erefi yeter ona! (6) 1975, GLGE dergisinin k ve Mirzabeyolu soyadn alm... (7) Doum yerim Erzincan... ldm diye bana ilk alan mezar yeri de orada... Ben, son nda mezardan dnen insanm!.. Birbuuk-iki yamda imiim... Mthi bir ishale yakalanyorum... Bakalarnn nazarnda lyorum... Tbbn veya halkn o gnk anlayna gre,

25



bugne gre tam ters bir usul uygulanyor ve ishali kesmek iin sv hibir ey verilmiyor... O yata da zaten gdann ehemmiyetli cinsi bu soydan... Neticede eriyip bitiyorum... ld veya son demlerini yayor diye, benim mezar yerim hazrlanyor... Gelenler arasnda, Alattin Paalar sllesinden Nevzat amca da var... Bir ara bakyor ki, ben bebekin dudanda belli belirsiz bir kprt... Bu daha yayor! diyor ve ekliyor: - Ekmek getirin, bari lecekse tok lsn! htiml frdalardan balayan gda alm, ksa srede gzm amam salyor ve tam yarm ekmek yiyorum... shlden deil de, alktan lecekmiim!.. Yayorum... Ruhumun ifasn, mnda yedike ackan bir alk yolunda arayarak... an buyurduklar Onlarn lmeden nce lme srrna can koymu ve gerek hayatn bu soydan lm olduuna inanm olarak!.. (8) Muhammed erif... Babamn ismi byle koyuluyor... Hikyesi de u: Said-i Nursi Hazretlerinin kucanda, onun okuduu ezan ve kulana bu ismi seslenmesinden, yani ismi konulduktan sonra, i nfus memuru safhasna geldiinde, o zamann artlar icab nufus memuru bu ismin verilemeyeceini, yasak olduunu sylyor ve Muhammed ismini Muammer olarak deitiriyor... Kafakdnda: Muammer

erif... Knyesi Salih Bin Muhammed olan ben de, kaderin bir cilvesi olarak bundan paym alyorum: Salih Bin Muammer erif. (9) Mutk Aireti Reisi Hac Musa Bey, onun olu zzet Bey, onun olu Hac Muammer Bey, onun olu Salih Mirzabeyolu... Byk sahab, Seyf-l slmslmn klc lkabl Halid bin Velid Hazretlerine kadar bir ecere... Oradan gelen bir kolun yatakland yerdir Mu!.. Malik, melik, mirz!.. Mu... Btn nisbeti iinde tasarruf altnda bulunmam... Davada tasarruf hakkm... Hususen yetitirilmem... Fikir ve davada arkadalarm yetitirici olmam... Mu ve bunlar? Nereden, nereye, nasl gelmiim?.. Hayatma gz attm her seferinde dilime, slm byklerinden birine ait u iir gelir: - Nakibendiler ne byk bir kafiledirler. Gizli yolla kfileyi maksada srerler. (10) Baba soyum, Allahn ekilmi klc diye anlan, byk sahabi Halid bin Velid Hazretlerine dayanr... Ms deyince... Efsanev bir yiitlik ahsiyeti olan, dedem zzet Beyin babas ve Mirza Beyin olu Ms Bey... Bey, imdilerde paras olana, kravat takana ve burjuva takmnn nezaketle hitabedilmek


26


istenenine deniyor ya, bunlarnki yle deil... Onlar, mirler!.. Ms Bey, Mustafa Kemlin stadmn bahsettii hatratnda ve Nutukta bahsi geen, pek sevmedii biridir... Nutukta, bir nevi gyabnda ukdesini konuturur. Hi kimsenin kanun himyesinde olamayaca zamanda, gerek tarih konuur ve Ms Bey gibi, olu zzet Beyin efsanev ahsiyeti de grnr!.. Ms Bey, Abdlhamid Han Hazretlerinin takdir ve gvenine mazhar olmu bir zt... (11) 25 Mart 1926-(...) Bu tarih, dedem zzet Beyin, yanndakilerle beraber Ksor dalarndaki atmada, 100den fazla szl tarihe nazaran 125- Kemalist rejim neferini telef ettikten sonra ldrld tarihtir... in evvelini, her devirde o devirin kavalln yapmak zere treyen tiplerden bir rnek hlinde, M. erif Frattan verelim: - 14 ubat 1925 tarihinde balayan eyh Sait isyan adndaki bu irtica hareket, 15 Mays 1925 gn sona ermi, Zaza ve Kurmano ubesine bal btn airet eyh ve aalarnn idamlar, Babakrd ubesine mensup airetler zerinde derin tesirler meydana getirmi, bunlar da isyana hazrlanmak iin blgelerinde baz eteler tekil etmilerdi. Bunlardan

ilk nce Mu dalarnda oturan Huytu airet reisi Hac Musann kardei Nuh Bey elli atl ile meydana km, Mu dalarnda bulunan igo, Huytu airetlerini harekete geirmiti. Osman Paa bu hareketi bastrmak iin 19 Haziran 1925de Vartoda binba Tahsin Beyi mevki kumandan brakarak kendisi frkasyla Mu vilyet merkezine gitmi, 34nc alay komutan Talt Beyle birinci tabur komutan binba Ziy Bey taburunu, asilerin zerine tahrik etmi, asker birliklerimizi bu dalardaki kabile balarn hkmete dehalete getirmi, Nuh Beyle Hac Musa olu zzet Beyi yz atl ile Sason zerinden Hizan ve Garzan kazalarna doru karmlard. Nuh ve zzet, Hizan, Garzan, Beiri, Sason havalisinde gezerek, buradaki airet aa ve eyhlerine hkmetin kendilerini keseceini ileri srm, buna misl olarak eyh Saitle arkadalarnn aslmasn gstererek cahil halk kandrp ikinci bir isyan karmaya muvaffak olmulard. (...) kinci isyan fasl da bu suretle sona erdikten sonra, asker ktalar 1925 Eyll aynda garnizonlarna dnerek, Dou illerinde kalan ak eteleriyle Nuh ve zzetin takibine seyyar jandarma birlikleri karlmt. in iyz udur: u nda ANAP milletvekili, Devlet Bakanl yapm ve uzun yllar Birlemi Milletler Tekiltnda st seviyede grevler alm

27



olan Kmuran nann babas eyh Selhaddinin bir meseleden dolay hkmetle aras bozulmu, sylentiye gre 40 ile 100 arasndaki aile efrad ve adamlaryla birlikte zzet Beye snmtr. zzet Beyin hanm Hanife Hanm, byk kazanlarla yaplan yemek ve adedini kestiremedii yatak says dekoru iinde, kalabalk atl grubu olarak gelmi snmaclar tasvir ederdi. eyh Selhaddin ve adamlar, zzet Beyin yannda (1) seneye yakn kalyorlar... Bu arada Musa Bey eyh Selhaddinin aff iin Mustafa Kemle mektup yazyor... O da borcunu dyor ve eyh Selhaddin iin iinden syrlyor. Daha nce zzet Beyden onun teslimini isteyen hkmet, ben evime snm olan vermem, o benim misafirimdir! diyen zzet Beyle limonlemitir. Ardndan gelien hadiseler boyunca, zzet Beyle hkmetin aras alr... Nuh ve zzet Bey, Diyarbakr-Siirt arasnda yanlarndaki bir avu adamla Iraka gemek zere niyetlenirlerken, eyh Selhaddin kendilerini saklayacak roldedir ve bir tek o yerlerini bilmektedir. Yiyecek ikmli yapacak olma vazifesini stlenmi edda, onlar bir dere yatana sokuyor... O gece, daha nce eyh Selahattinle birlikte zzet Beye snanlardan bir adam, nankrlk ve hainlii kendisine yediremeyerek dereye geliyor: - eyh Selhattin sizi burada oyalyor, hkmete

teslim edecek! Bunun zerine zaten eyh Selhattine gvenmeyen Nuh Beyle zzet bey arasnda tartma kyor... zzet Bey, eyh Selhattin bana bunu yapmaz! diye onun vefa borcu sadakatine gveniyle, haber getiren adam halyor... Bu hadiseden sonra Nuh Bey Iraka geiyor... zzet Bey, Sddk, Sleyman, Dervi Bey, Ali Bey, Ali Beyin olu Ahmet ve Devaz isimli bir adamyla beraber... rana geme niyetindeler... Nuh Beyin ayrlmasndan sonra, haber veren adamn sylediinin doru kmas ve askerin gelmesi... Kuatmann yarlmas... u, bu... Neticede Ksor dalarndaki atmada zzet Bey, Sddk Sleyman ve Devaz ldrlr ve balar kesilerek Mua getirilir. Maara, dar yollar diye tasvir edilen bir mekn... Sleyman, daha nce bir meseleden dolay silh zzet Bey tarafndan alnm, fakat dar zamannda Beyini terketti! demesinler gururuyla onun yanndan ayrlmay bu badireden kma vdesine ertelemi ve peine dm bir adam... Ve atma boyunca silh kendisine verilmemi... zzet Beyin vurulmasndan sonra silhn alyor ve onun baucunda atmay srdrerek vuruluyor... Dervi Bey, nianclkta nam salm biri... Kurunu bitince yakalanyor... Kendisine bir kvrma pay gibi, sen hi nefer ldrdn m?


28


diye sorulunca, ok! diyor; gidin bakn, alnndan kim vurulduysa benimdir!... Ali Bey ve Ali Beyin olu Ahmet, bir keye sinmi, biz onlarla beraber deildik, rzamz d getirildik! hilesiyle, hi kurun atmyorlar ve Dervi Beyde, benim en nce sizleri vurmam gerekirdi! pimanl... Neticede onlar da kelleyi kurtarmyor ve kurunlanyorlar. Mua getirilen kesik balar... Krt venistlerinin baucu eserlerinden, Krt airi Cierhunun yazd er ere C Nere- Aslan Aslandr Ha Erkek Ha Dii isimli destana mevzu sahne: Musa Beyin kzkardei Glnaz Hanma psikolojik zulm yapmak maksadyla, kesik balar jandarma karakolunda yere dizilir ve tanyor musun hikyesiyle davet edilir... Glnaz Hanm vakur bir edada ieri girer, ellerinin tersi belinde, kesik balara yaklar... Ayayla zzet Beyin kafasn iter: Bu benim kardeimin oludur!... Sonra ikinci kesik kafay ayayla iter: Bu da benim olumdur!... nc kesik kafaya gelince, mahzun bir ekilde mrldanr: Buna yazk olmu, hizmetkr-askerdi! Ve bata kumandanlar olmak zere orada bulunanlara almla dner: Erkek, ko gibi baa gelmek iindir! der... Ve oradakilerin buz tutmu sktu iinde, ayn vakur ve alml eda ile kar gider!.. Glnaz Hanmn olu Sddk... zzet Beyin,

Hizanl eyh Selhaddin diye tannan eyh Selhaddine urad yer, Bitlise bal Hizan Kazas veya Ky... zzet Bey oradan ayrldktan sonra Mu ovasndan Ksora gidiyor, oradan Ahlatn Kers Kyne... Ksorun Nurhak deresindeki arpmada, zzet Beyin yanndaki iki ar yaral kalyor, gerisi kuatmay yarp geiyor... Kerse geerken, nokta!.. (12) Bizim aile, babaannem, babam ve halam, Mutan Konyaya mecburi isknla srgn geliyorlar... anl Hamidiye Paann kz ve naml zzet Beyin hanm Hanife Hanm, yani babaannem, biri bir dieri yandaki iki ocuu ve srgne yollanan dier yaknlar ile Konyada... Basiretli ve hakim tarafyla, evresindeki kadn ve ocuklarn, onun tedbirine bakan bir yan var!.. (13) Sultan Abdlhamid Han Hazretlerinin paa yapt isim... Doudaki Hamidiye Paalar... Hayderanl airet reisi Kr Hseyin Paa... Miln airet reisi Viranehirli brahim Paa... Fatin Rt Zorlunun babas olmasndan baka bir malmat sahibi olmadm Derizorlu Rt Paa!.. Fatin Rt, Demokrat Partinin aslan Dileri Bakan!.. Viranehirli brahim Paa, Abdlhamid Han Hazretleri devrildii zaman, onu yerine geirmek iin stanbula yrmek isteyen, ancak dier paalarn

29



kendine katlmad... Ve zannedersem ttihatlar tarafndan ldrlen gerek bir erkek adam!.. Hseyin Paa ile ilgim, tabiatiyle silik... Beni o cihete dndren tek dava, hanmlarndan birinin, ayn zamanda babaanneme stannelik yapmas... O Hanmn, Abdlhakm Arvas Hazretlerinin kardei olmas!.. Hanife Hanmn anlatt hikyedir: Dedemin, hkmetle aras bozuk olduu zaman... Muhacir oluyorlar... Baba evine gelecek... Kucanda, henz yan doldurmu babam... Maiyetteki adamlar ve baz ev yeleriyle Hseyin Paaya gelirken, yolda mthi kar yayor... Tipiye tutuluyorlar... Ve bir n geliyor, gzgz grmez artlarda yolu kaybediyorlar; 1-2 saat sonra farketmiler ki, da dolanp ayn yere gelmiler... O beyaz kyamet artlarnda, artk iyice mitleri kaybolma durumunda... Bir atl, babaannemin kucandan babam alyor... Kim olduu belirsiz... Kafile birka saat sonra yerine vard zaman, babamn yanan ocak banda kk yataa yatrlm olduunu gryor... Evdekiler, bir atlnn birka saat nce gelip onu teslim ettiini sylyor... Kafile, o badireden birka saat sonra kurtulabildiine gre?.. Kimdi?.. Kimdi bu kundaktaki ocuu donmaktan kurtaran?.. Babaannem, bunu bana birka kere anlatm ve eklemiti:

- mdada yetien Hzrd! Ve, kzndan olan torunlarnn bu bahislerdeki hafifliinden olsa gerek, demeden edemezdi: - Sen hakikaten dediime inanrsn? Daim onlarla har neir ve beni seneden seneye veya birka senede bir grmesi, birazda kznn torunlarn bizden ok sevmesi veya beni pek sevmemesi, onu benden habersiz klyordu... Herhlde anlald: nanrsn sz, inanr msn? mnsna!.. Hanife Hanm, 30 yanda iki ocuklu dul kalp onlar yetitirme abas iinde Konyada... Babam 16 yanda astsubay kyor... Halam evleniyor; ve Hanife Hanm, onsuz olamad onunla... Onsuz olamyor ve mr hep, bir odann iinde... Nerelerden gelip ne hle dtne it u sz, kendi ivesiyle, basitlii iinde derindi: - Dnya dnya olmu, biz de iine konmuuz! Dnyann bu hlleri hikmetine, unu da eklerdi: - Allahn hikmeti: Bir bakarsn yukardasn, bir bakarsn yerdesin; tahteravalli! Bir keresinde kendisine, Krt edebiyatnn Fuzulsi Ahmed Haniyi sormutum... Krte birka beyit okuduktan sonra, bugnn cahil genleri srasnda bana yle demiti: - Memu, Zine ak olmu... Ama o hakikatli ak,


30


imdikiler gibi deil! (14) Babaannem, rahmetli Hanife Sphanda... (...) Rahmetli Babaannemin annesi, Hazret-i Ebu Bekir soyundan... Ve Babaannemin st annesi de ayn zamanda Babasnn dier ei olur-, Abdlhakm Arvas Hazretlerinin kz kardei... Yani Abdlhakm Arvas Hazretleri, Babaannemin days olur!.. Hazret-i Ebu Bekir soyundan gelenlerin, ldkleri zaman ayaklarnn tabannda, mhr gibi bir siyahlk olurmu... Maara izi... Babaannem, acaba benim tabanmda da o mhr kacak m? diye merak eder ve ben lnce tabanma bakn! derdi... Ve onun tabannda da szkonusu mhr!.. (15) Mutaki Alaaddin Paalar sllesinden biri ziyaretime geldi... Kerem Bey... Benim amcaolu Remzi Yaln ile grm ve diyor ki, bize mezar talarndan baka bir ey kalmad, bitti derken, ok kr Allaha senin gibi bir insanla filiz sryor!... Abbasilerden gelen kol olarak biz Alaaddin Paalarla ayn slleden imiiz... (16) Remzi Yalndan mthi bir ey rendim; dedem zzet Beyin dedesi Mirza Bey, Veysel Karan Hazretlerinin trbesinde gml imi!.. (17) Ry aleminde, zt veya yekprelik dnyasnn kimbilir hangi mnsna veya ahsna misl suret olarak

grnen rahmetli dedem Abdlkadir Gleray... Baba ad Ali, ana ad Adile... Babas ve annesi, Bulgaristann rpan yresinden gelip Bursaya yerleen gmen... Bursadaki rpan mahallesi, oradan gelenlerin oluturduu... Babas, 6 yanda vefat etmi; yetim kalm... Ben 5-6 yalarnda iken, dedemin evinin bulunduu sokakta, hemen hemen onunla akran Muallim-retmen diye bahsedilen bir adam vard... smi smail olan bu Muallim Bey, sokan itibarllarndan, sayg gren bir insan... O zamanlar, imdinin sradan insan rnei ve bu muamelenin insanlar deildir muallimler... Nasl usul bilmiyorum, ayet dedem 1 sene daha okusa, mullim kabilirmi; o mullim de, onun sokak ve okul arkada imi... Herneyse; dedem, kk yata evin sorumluluunu ykleniyor ve Adile Hanmla, ablas Aye Hanma bakyor... Aye Hala, o ya ocukluumun canl tiplerinden... O ve kz Zeynep Hala... Kendisi, tatl dilli, ok konuan, ok zayf bir insanken, kz ok iman... Aye halann bir de olu var; Haydar day... Zeynep halann iki olu var: Halil aabey ve Metin aabey... Sz dedemden almken, hafzam buralara kayyor!.. Konu komu ve tandklar, dedemden Kadir Efendi diye sz ederlerdi... Kadir Efendi, bakkallk yaparm... O gnlerine yetiemedim... Hli vakti yerinde imi; iki evi, dkkn, bugnk Merinos

31



Fabrikasnn arazisinde kalan baheleri varm... Baheleri ve dier evi, iler ktye gidince satm... O gnlerine de yetiemedim... Harp yllarnn umum sarsnts iinde, veresiye sat yapmann bedelini iflsla dyor... Ve bir tabla teminiyle ekirdek satmaya balyor... ekirdeki Kadir Efendi... ocukluumun en elenceli zamanlarndan biri de, dedemin yanna taklarak ekirdek satmaya gittiim zamanlard!.. Dedem, anneannem, daym, yengem, anneannemin gzdesi ablam, teyzem... Bir-iki sene orada devaml kalm olmam, annem, babam ve kardelerimin de tatillerde katlmasyla ev ahlisi bsbtn kalabalklamasna ramen, nedense saydklarm ev dekorunun demirba gibi yer etmitir hatralarmda... Anneannem retmen kan teyzemin peinde ve ablam ilkokulu bitirdikten sonra oradan ayrlmasna ramen, dedemin salnda, daymn doan ocuklaryla beraber, tatillerde bu ev bsbtn kalabalk olurdu!.. Hl aklmn ermedii dava: Kadir Efendi, ekirdek satarak bolluk taan o evi nasl idare ederdi... O Kadir Efendi ki, eek srtnda satlan veya eek srtna yklenmi mee odununu evin nne yktrd zaman, evinin en az iki- senelik odunu, odunluk ve evin sofasnn altndaki bolukta mevcut bulunurdu...

Kavun-karpuz, manda arabalaryla gelir, kmes daim horoz ve tavukla dolu olurdu... En byk zevki pazara gidip alveri etmek olan Kadir Efendi, omuzunda deri bir zembil, haftada iki- pazardan beli bklesiye yklenmi olarak gelirdi... Taan bir bolluk, bereket... Bereket?.. Bereket?... Evet, iin srr bereketteydi... Bereket, sadece kemmiyet hesabyla iinden klr bir dava deil, keyfiyet vehesiyle zevkedilen bir tlsm ii... Nice bolluklardan o hle bereketi yaktramaymz da bundan... Berekette bir kutsanmlk var... Allahn bir ltfu ve ihsan oluunun uuru, feyizde buu tutmu uurluluk, meymenet, saadete letlik... mrnn son birka senesini Teyzemin sraryla Ankarada geiren dedem, Teyzemin verdii parayla pazara kar ve o ortamda mzelik zenbille gezemeyecei ikazna maruz kalmadan bunu sezmi olarak alveri edip fileyle eve dnerken, ne kadar da mutsuzdu... Ne para, ne de filenin grnnden memnun deildir: - Dnyann paras, su gibi gidiyor; parann bereketi yok... Hi bereket olur mu?.. Delik delik fileye dolduruyorsun, herkesin gz nnde getiriyorsun; oluk ocuk var, hamile kadn var, alan var-alamayan var... nsann can eker... Gnah, gnah! stemeden, tevekklle boyun edii cemiyetin


32


mahkum edici artlarnda yaayan insan olarak, ne kadar ii yanyordu kimbilir?.. Sabahn o alacakaranl... Namaz sonrasnda ezberden Kurn okuyor... ocukluumda iime sinmi o Kurn kokusunu, Kurn her trl alayi, mihanikilik, gsteri, nefs tezahr dnda, sadece kesiksiz bir mrltyla okuyan o ie ileyici yank insan sesini mrnce hasretle tadm yreimde!.. Ufak tefek bir adamd dedem... Kendi crm yetmese de, byk bir hak duygusu, bunun fkesi, kahraman sevdas tard... Bursann Yunan igalinden kurtarlnda Efelerin Bursay basmasn naklederken, sz ile gzya birbirine karrd... Kendisine ait olmayan bir hakszlkla karlat veya duyduu zaman, ylesine mteessir olurdu ki, gvdesi ruhuna msait olmayan adam strab gzle grlrd... Ve ylesine bir adam strab gzle grlrd... Ve bylesine bir evresinden sorumlu mslman hiddeti... Onun pek sk anlatt bir hadise de, Kbeyi ykmaya gelen ordu zerine ebabil kularnn ta atmas, filleri o ufack talarla ldrp orduyu tarumar etmesi... Kular tam ta ataca nda, cmleyi tamamlayamadan alama habercisi seslerle, buna mani olma abasnn asap bozukluu glmesini andrr hkrklar birbirine karr, biz hep mevzuun bu noktaya gelmesini ocuka

bir muziplikle beklerdik!.. (18) Anneannem Fahriye Gleray... Mavi gzl, sarn, iman... Hayatmda bu kadar alkan ve ev kadn olmann hazzn yaayan ikinci bir rnek grmedim!.. (19) Diyarbakr -drt yalarmda Diyarbakrda idim... O kadar ok ve o kadar net hatralarm var ki!.. (20) Garip bir ey ama, hayatmn en diri hatralar arasnda Diyarbakrn esasl bir yeri vardr; ve bir trl inanamadm bir ey varsa, benim o zaman o kadar kk yata oluum... Byklerin kendilerine nazaran iptida mahlk gzyle bakmalarnn aksine, ocuk ayr bir lem ve varlk olmann yan sra, demek ki o yalarda bile ne kadar keskin bir tesbit gz, ahsiyet zevki ve acs, arzu, emel, keder ve zafer esrarn yaatyor!.. Zaman zaman merdane dedikleri silindir eklinde byk talar gezdirilerek topra sktrlan, toprak daml Diyarbakr evleri... lk oturduumuz evde, yamur yad zaman evin iine su damlard... O zaman balca eya olarak karyola ve zerinde hem oturulup hem yatlan sedir, slanmayacak kelere nakledilir, su akan yerlere de leen konulurdu...

33



Annemin bedbinliine nisbetle, benim iin keyifli bir macera!.. Bana, zerine eritli ata-pata taklp arka arkaya patlatlabilen oyuncak bir tabanca alnd... Saadetim hudutsuz... Sokakta almmdan geilmiyor... O zaman Diyarbakrda, ayn zamanda kamyonculuk oynarken kamyon direksiyonu niyetine hayal ettiimiz byk simitler satlrd; bir elimde silh, br elimde de yolculuk (!) srasnda zaman zaman kemirdiim direksiyon... Ben byle keyfim gcr stne gcr oynarken, koca bir ocuk yanma yanat ve tabancay ondan uzun bir sre sonra da devam edecek lklarm arasnda kapp kat... Koca ocuk olup da ne olacak; olsa olsa 7-8 yanda... Hl arkasndan alar gibi baktm ocuk!.. Bir cam avlusuna bakan yanyana dizili medrese odalarnn tekil ettii, eski mimar slpta bir klliye dnnz... Oturduumuz evlerden biri, tpk bunun gibi, evleri avluya bakan, dtan baknca yekpre bir ta duvarla evrili, sanki hisar ii... Avlunun zemini de ta... Ve yaz gn, sanki her paras bir alev kusan o talara plak ayakla basabilmemiz mmkn deildi!.. Yandaki komu teyze, sebze kurutuyor... Ve ne mnasebetle orada duruyorsa, bir kab iinde de krmz toz biber... Kaba eilip flyorum ve sonra da

gzlerimdeki yangnn acsyla basyorum l... Ve annemin tokatlar arasnda yzm ykanyor!.. Bir ocuk var; ad Arif... Benden 2-3 ya byk... Ben akran, bir de kardei... Ben ne zaman kardeini pataklasam, o da beni pataklyor... Aslnda genel olarak bana iyi davranyor ama, ona kar bir trl gcmn hncma denk olmamasndan ac duyuyorum... Birka kelimeden baka Trke bilmeyen Arap asll ve Mardinli o ocuktan, espri olarak dilime pelesenk ettiim bir davet kalyor: - Al Mardin, Al Mardin! Otobsclk oynarken, kendi otobsne mteri topluyor! Bugne kadar konutuum Diyarbakrl her kime sorduysam cevabn tam alamadm soru: - Duvarlar kare eklinde gz gz olan bir cam biliyor musun, ad ne? Cephe duvarlarndan birinde kare eklinde gzler olan o camiin Ulucam olabileceine dair bir bilgi edindim... te o cam duvarndaki oyuklardan birinden dierine gemek, dme ve berelenme tehlikesi olan bir oyun tekil ediyordu!.. Duvardan birok kere dtm; ya dizim kanar, ya dirseim... Bir keresinde nasl dtysem, burnundan kan boanr ekilde eve yetitirdiler Beyzdeyi... nce


34


tedav, sonra annemden dayak!.. ary andran bir yerde, ak alan... ocuklarn barlaryla dndm nda, bir adam bisikletiyle bana arpt... Azm burnum kan iinde, baylmm... Beni eve koturmular... kinci kat evin pencereye yakn masasna yatrlmm... Yar dalgn, etrafmdaki telenin farkndaym... Azm yzm silip kan durdurma fasllarndan sonra, kendime geldiim nda oturur vaziyet alp pencereden baheye baktm ki, aada tka basa bir kalabalk; serde Beyzdelik de olduundan olsa gerek... Ayaa kalkabilecekken, hemen nz makamnda yine yattm... O zaman nedendir bilmem, eker kymetliydi her hlde, ta gibi sert kesme ekeri ekmekle yemee baylrdk... Yattm yerde, kim uzattysa, bana ekmekle eker verdiler ki, mhimsenme keyfinin stne o damak zevki de eklenince d oldum!.. Ablam benden 4 ya byk... 7 yanda ve ilkokul 2. snfa gidiyor... retmeni tarafndan ok seviliyor; yanlmyorsam niversite alarna ve belki daha teki zamanlara kadar da o hocayla bayramlarda birbirlerine kart atar, mektup yazarlard... O hocann Eskiehirde bir kere bize misafir geldiini de hatrlyorum... te bu hanm, sevdii alkan talebesini, evine misafir olarak davet ediyor... Ben de, herhangi bir arszlk yapmama iin

tenbihli, ablamn yannda refakati olarak davete icabet ediyorum... Yanlmyorsam, etrafnda halkalandmz masa bahedeydi... Masa zerinde temiz bir rt. ecek ne geldi veya geldi mi hatrlamyorum... Sadece, benim her kprdanmda, gzucuyla bana doru dur! ihtar yapan ablamn hli ok canl... Oysa ben byle oturmaktan sklyorum... Ve btn bunlar bir vesile olarak anlatmamn sebebi esas sahne: Hoca hanm, bir tabak iinde, benim pek bayldm dilim dilim kesilmi salatalk turusunu masaya koyuyor... Ablam, cal bir zerafet edasyla ikrama icabet ederken, ben lezzetin hayline garkolmu biimde hareketleniyorum... Ama henz bir hcum tavr gstermemiken bile, ablamn gzucuyla hatrlatma yapmas, dorusu hakszlk... Neyse; i olacana vard ve ben dizgininden boanan kantarmal at gibi, dilediim srati tutturdum... in bundan sonras ise tam bir felket: Hoca hanm, her ne sebeple ise bir ara masadan kalkp gzden kaybolmutu ki, ben nefsin korku, u, bu btn mekanizmalar kaybolmu vaziyette hcuma getim... Ve Hoca hanm, biri azmda biri boazmda hlimdeyken, geri dnd; ve tabi ki grd... Mesele onun grmesinde deil de, ev faslnda... Ss, ps ve hamet adna ne varsa Viyana nlerinde brakan Osmanl ordusu gibi, ablamn alayl azarlar ve babama syleyecei tehditleri

35



altnda, hazin bir eve dnm var... Uruna hereyi gze aldm damak lezzeti, imdi misliyle ken bir kabus... Evde ablamdan tten matem havas ve annemin ona tarafgirlik etmesi... Babam daha kapdan girer girmez, ablam ona benim arszlm yetitirdi... Babamn nerde o? diyen sesi... Dolabn kapsn at, esefli bir glmseme benzeri... Ama kzgn deildi; hatt lkayt... Oh be, bas badel mevt!.. Bir gn babam eve, tane beyaz kpek yavrusu getirdi... Bydm zaman rendiime gre, o kpekler Amerikal askerlerin -be dilde komut alabilecek ekilde eittikleri cinstenmi... Nbette kullanlan, azman eyler... O yavru, babamn istei zerine uakla getirilmi... Ne varsa yalayp yutan masrafl yavrulara fazla bakamadk... O kpeklerin getirildii sralar, kim hediye etmiti bilmiyorum, bana mika bir borazan verdiler... Mthi sevinliyim... Borazana sahip olduum gnn akam, biraz serinlemek ve hava almak zere ay bahesine gideceiz... Lkin, benim aklm fikrim duvardaki iviye asl borazanda... Ya hrsz girer de alarsa!... O akam ay bahesinde iim zehir zkkm, eve dn iple ektim... Ve eve dnnce hemen borazanmn yanna kotum; yerliyerindeydi... Ama biz uyurken hrsz gelip onu alabilirdi, bu yzden tekrar tedbirsiz

davranmamaya karar verdim... Sandalye stne kp elimdeki sopa ile onu iviye asl ipinden kurtarmak isterken, yere dt ve sesin kt geni huni ksmndan bir para krld... Ses kyordu ama, ne fayda; neticede borazan, krk borazan olmutu... Tabi ki aladm!.. Musa Beyin ve sonra zzet Beyin hizmetkrlarndan Hdedann, Diyabakrda dkkn vard... Onun dkknna giderdik... ar iinde, zerinde paralar bulunan bir tepsi ile dolaan adam... Baz adamlarn tepsiye para koyup, para almalar... Babama sorduum zaman, para satyor! demiti... Meerse, dileniyormu adam!.. Bu hadiseyi ne zaman hatrlasam, bir adama para verip de eksik para satyor deme artlarnn daha nazik ve zarif olaca gelir aklma!.. Hdeda, Kamer Bac dedikleri hanm ve Sultan isimli kz... Nfus kdnda baba ismi yerine Musa Bey Hizmetkr yazdracak kadar ona bal Hdeda, Diyarbakrda hl Beyin erefi kendisine emanet bir ehl-i zimmet gururunda, evimizin etrafnda pervne... Btn ailesine sinmi yle bir benimseyi ki, ark hareketleri erevesinde inceleme yapan bir Fransz dergisinin ekip yaynlad ve sonradan babam tarafndan kap byklnde bytlp


36


ereveletilerek duvara aslan fotoraf, o zaman Sultan abla tarafndan mutlaka elde edilmesi gereken bir nesne... Nasl yalvaryor, nasl szlanyor onu alp kendi evlerine gtrmek iin!.. O resmin dergiden kesilme orjinali, u nda benim alma odamn duvarnda stadmnki ile yanyana, bana memuriyet ve mesuliyetimi ihtar eder mnda duruyor!.. Tal dar yollar... Deve, at, eek cinsi, lbeli-onlu katarlar... Sokakta kh oyun oynayan, kh dven ocuklar... Ablam, ocuklar iinde bir eleba olarak bir Glizar Hanm kuman tttrmekte... Sosyal evrenin insan zerinde etkisi veya insandaki istidadn grnmesine zemin tekil edecek sosyal evre meselesine misl bir sahne: ocuklar kovalarken den ablamn elinin ba parma, parmak yerinden kopacakmasna ayrlyor... O vaziyette doktora... Doktor, Krt kzlar alamaz! diyor ve onun bsbtn pekimi metanet hissi iinde, gk kmayan 7 yandaki ocuun eline gerekeni yapp diki atyor... Ve ablam hibir ey olmamasna ayn eday evde de srdrd!.. Yine ablam... Heyecanla, bir yumrukta imenler zerine serilmi bir astsubayn tasvirini yaparken, o gn alaya gtrlmemi olan bana sadece hayl etmek dyor... Gzmde haysiyet, eref, mertlik ve

gzkaralk gibi erkekelik numunesini yaatmas bir yana, erif Bey hayatm boyunca bunlara denk gelen hibir rizikolu davranma engel olmaya tevessl etmemitir!.. Dicle Nehri... ki- aile, toplam 12-13 kii, Harley marka sepetli bir asker motorsiklet ile, toprak ve son derece dik uzun bir yoku yolu trmanyoruz... Btn genliim boyunca da haylimi ssleyen motorsiklet cinsi o oldu... O hl burnumda tten yolculuktan sonra, kysnda birbirinden ayr mesafelerde tahtadan yaplm kulbe-evler bulunan Dicle Nehri, sayfiye yeri... Suda yzenler, oynayan ocuklar... Seri kulalarla motor gibi sular yararak yzen babam, arada bir sda debelenen benim yanma geliyor ve kaldrp frlatyor; yle ykseklerden (!) suya dyordum ki... Nehrin hemen kysnda direkler zerine oturtulmu evin iskele-balkonu altnda kaynaan kk balklar... Tas daldrp yakalamaya alyorum... Ama nafile!.. Ablam akran bir kz... Kardei de var myd?.. O, ablam ve ben, Diyarbakra 5-6 kilometre mesafedeki bir iftlie gidiyoruz; gidiyormuuz... Hatrlamyorum... Hatrladm u: Gidite veya dnte, ablam pestile dnm beni srtnda tayordu... Ve mesut tesadf: Asker bir ciple yoldan gemekte olan babam, bizi

37



grerek alyor ve eve getiriyor... Babamn bizi grmesi ve eve getirmesini de hatrlamyorum... (21) Hac Veli... Mutaki Aladdin Paa Sllesinden... Diyarbakrda idi... Ben o zaman 3-4 yalarmdaydm.. O ise, herhlde 50-60 yalarnda... Hatramda kalan emailinin en belirgin vasf, koca gbei... Mirzabeylerden bir filiz olmam, onun bana byk msamaha gstermesi iin kfi sebep... stediim her n evlerindeyim... O namaz klarken secdede srtna trmanmam, benim iin byk keyif... Evlerinin mahzeninde bir oda yarya kadar ceviz dolu olduu iin, sokakta oynarken sk sk cevizli yenge dediim hanm Arife yengeyi rahatsz ediyorum... Hi kimsenin kendi ocuunda bile tahamml edemeyecei bir serbestlikle, evde hereyi kartryorum... Bir gn Arife yengenin bfe zerindeki deerli kpelerini aldm ve birini krdm... Arife yenge ilk defa benden bkknlk belirtici bir ed ile kzd; tabi ben de hemen kstm ve kapya yneldim... Arife yenge bir n fkesini tutamamas yznden, ne diller dkmt benim krk (!) kalbimi dzeltmek iin... Neticede, kabul ettiim ve etmediim ikramlarla, gnlm alnm olarak sokaa ktm ve tenbih edildiim ekilde evde onun bana kzdm kimseye sylemedim!.. (22) Alt-yedi yalarndayken, gemiime ait

bir hatram vard... Bir istasyonda adam, beni karyorlard... Ben lklar iinde yrtnrken, annem yava yava kalkan trenin penceresinde aresiz rpnyordu... Adamlar beni, br perona giden tnelin oradan karmaya alyorlard... Bu hadise, -drt yalarnda bulunduum Diyarbakra ait her biri sabit ve diri hatrlarm arasnda, bir trl izha kavumayan ikincisidir... Belki 20-25 sene sonraya kadar, uygun dtke ve srasnda hafiyelik ve ruh tahlil yoluyla anneme defalarca sormama ramen, byle bir ey olmamt... Bu bir rya deildi... Neydi, nedir?.. (23) Bursa 4-5 yalarnda iken, Bursada bir hatram... Evin bulunduu sokan banda, yetikin insann elele tutuarak kuatabilecei genilikte byk bir nar aac vard... zerinde yzlerce karga... Bir gn sokakta yrrken, t tepeden bana doru bir karga szlmesin mi?.. Bir nda suratma dalacak diye elimle yzme perde yaptm ve o, kafamn stnden teet geip tekrar ykseldi gitti... Benim gibi bir masum yavrudan ne istedi acaba?... Belki de pek masum bulmad!.. (24) Baba Evi...


38


Baba evinde her zaman, kitap mhim bir unsur olmu ve erif Muammer (Muhammed), ahsiyet sahibi olma, kafa yaps ve fikir meselesini her zaman maddi stnlk ve ehemmiyetlerin nnde grmtr... Anneciim, 1964de doum gnmde, babamn hediye ettii kitaptan ayr olarak bana, Efltunun Devlet isimli eserini hediye etmi ve yle yazmt: - Olum!.. Doru ve akll adam, muvaffak olacak adamdr. yi seneler. Benim not alarak okuduum ilk eser de, 1967de bu eserdir!.. iddetli toplayc karakterimin ve koku alma melekemin bariz olarak grlmesine vesile eser!.. (25) Babam, Bursadaki Uluda Genlik Klbn kuranlardan biri... Genlik... Onun futbol ve boks ubelerinin altrcs... Aradan seneler gemi... Ben 10 yandaydm... Bir yaz gn akamst, ehir stadnn altndaki boks idman salonuna gittik... Babamn talebesi, imdi hocalk yapyor... Ortada eldiven giyen iki kii ve bylenmi hlde onlara doru akan ben... Babam arkamdan ekip, oturduu sandalyenin yanna getiriyor... Ben yine akyorum... Bu durum idmann sonuna kadar gitti... radesiz bir ekilde srkleniyordum... O zamanlar, kaderimin o tarifsiz mistiin cazibesiyle rl olduunu ne bileyim!.. (26)

Eskiehir Tilkinin dnp dolaaca yer krk dkkndr misli, Eskiehir benim iin madde ve mnsn yaadm hadiseler boyunca ister istemez

39


Aramzda hibir zaman yavrum, evladm ilikisi olumam babama binbir skntyla- bana verdii ayl ykseltmesini sylyorum ki o zaman talebe bursu 350, bana verilen 300 lira- ve u cevab alyorum: - Senin hakkna bu kadar dyor! Nefsinde hibir evlt hakk hissi bulunmayan ben, onun evresindeki genlerin benle kyas edilemez rahatlklarna ramen ondan istifade etmelerine karlk, verdii cevaptan rahatlyorum bile... Nitekim, 100 liram olmad iin Eskiehirden stanbula imtihana gelemediim oldu... Yenilsem bile Trkiye Kulpleraras Boks ikincisi olacam maa da, ayn ekilde gelemedim; ben yaz-k zerimde ayn kadife pantolonla senedir dolaa duraym, k takm elbisesi ve yeni ayakkablaryla karsna geen bir gen, ayakkaby yeni aldn ama paraszlktan (!) bir senedir ayn takm elbise ile dolatndan yaknd ve tam 700 liray cebe indirdi... Ben maa gelmek iin para istediimde, yoktu!.. (27)


bavurulan, cinnete yakn ularda ruh sanclarma, fikir istidadma ve aksiyon iptilma mevzu olmu bir mekn... Husus saadetler... lesiye sadk arkadalk ve doyumsuz dostluklar... ldresiye nefretler... Dava, ak ve heyecan... Kesiksiz murakabe ve sahici muhasebe cehdi... Hatras bile yakc zamanlar!.. ahsiyetimin ana izgileri, Eskiehirde pimitir!.. (28) ehabettin... Ya farkndan doan nisbetsizlii 14 yamda atm ve onunla birlikte akranlarnn da tepesinde sokamzn efeliine kuruldum!.. (29) Rahmetli Slbiye Gider teyze... Karmzda, en byk olu rahmetli Faik Gider amca ve Hsniye Gider yenge ile oturuyor... Bu tek katl irin evin arka bahesinde de bir ev var; orada da en kk olu Bedri aabey ve Zehra yenge... Yanlarnda, batan kerpi ve iki katl, sonradan katl in edilen beton binada da, rahmetli Memduh amca ve Kadriye yenge ile, Kadri amca ve Mukadder yenge... Yani, rahmetli Rfat Gider dede ile Slbiye Hanm, 4 olan ocuklar ve gelinleri ile birarada... Ve dokuz tane de torun!.. Geni aile, btn unsurlaryla Rfat dede ve Slbiye teyzenin etrafnda dner... Hali vakti yerinde, mahallede ve ehirde evresi olan, eraftan bir aile tipi!.. Slbiye Hanm teyze, mahallenin kaymakam...

Kadn evresinde, geli gidii kontrol edere benzer otoriter bir havas vardr!.. Rfat dede ile Slbiye Hanmn tanmalar, daha dorusu Slbiye teyzenin onu tanmas yle olmu: Gen kzken, bir kadna herkes bahtn baktrrken, o da baktrm ve o zaman hi tanmad Rfat dedeyi tastaki suda grm!.. Rfat dede, ardan bireyler yklenmi, yolda yrrken!.. Gel zaman git zaman, eitli vesileler a erevesinde evlerinin kaps alnyor, grcler geliyor; ve suyun iinde seyrettii adamn canlsn karsnda gryor!.. Dehet bir vaka!.. Ben stikll mahallesindeki sokamza geldiimizde, 5-6 yalarndaydm... Bir sene sonra kendi ya grubumun ve kklerin nnde ete ba... Mahallenin bizden bkkn byklerinin banda da, Fikri amca var... Bizi sokak sokak kovalar... Bu kovalamaca 12 yana kadar srd... Birgn, her zaman olduu gibi, kavga var! diye evden arldm... Sokaa frlaynca ne greyim?... Sa kolum Erkan, kafasndan kan szan Fikri amcann kafasna sopayla mtemadiyen vuruyor; ve yle kudurmu ki, ne ablas, ne orada bulunan birka kadn, ne de ocuklar onu zaptedemiyorlar!.. Derhal mdahale ettim ve benle kapmay gze almamasndan istifade, elinden sopay


40


aldm; sonra da Fikri amca byklk sende kalsn! diye, Fikri amcay onore ediyorum! O kadar ili ve aresiz insann minnettarlyla dolu bir sesle bana peki evladm, peki evldm! dedi ki, u n bile iim titriyor!.. Ne tuhaf... Eer bir daha bizi kovalarsa onu dvmeyi kararlatran benim; sonra da bu hlim!.. Fikri amca, o zamanlar 50 yalarnda... Sol ayanda belli belirsiz bir aksaklk, yrrken yalpalaya yalpalaya gelen bir grnt iziyor... Bir zaman sonra bu amca, mizacmn, kuvvetli saldrgan tarafna deil de, yufka ve ili tarafna hitabedebilme srrn sezdi... Tatl sesli ve szl, efkatli tavrlaryla, benim son derece muhabbet ve hrmetimi kazand; aslnda kendisi de buydu, konu komu yardmna komay sever, cenazeye ve hastaya yetiir, kendini ibadete vereliberi de o yolda gzel rnekler sergilerdi... Bir gn kap nnde otururken, bana nasihat etti ve sordu: - Oturma yavrum talara, oturma; sonra ok ekersin!.. Sen niye tek banasn? - Arkadalar camiye gitti Fikri amca! - Aaa!.. Sen niye gitmedin? - Benim kitabm yok! Onbe dakika sonra ben yine ayn noktadaym... Bi kou kitap alp gelmi Fikri amca, onu bana uzatt: - Artk kitabn var, bundan sonra sen de git

emi!

Ruhuma byk temel ivisi akt ve delikanlla doru serpilirken, bana hep takdirkr ve hayranlk gzyle bakt... Beni ok severdi; kalb kalbe kardr ya!.. Delikanllk amn genel geerli efelii iinde, yallara kar ok hrmetkrdm... zzet, mahalleye eziyet! tekerlemesinin sahibi olan bir dede de dahil, o yalarda beni ok severlerdi... Elden ayaktan dm Rfat dede, birgn evdekileri bana ikyet edeceini syleyerek tehdit, ediyor... Onun vefatndan bir sene sonra da, Slbiye Hanm yatakta... Gnden gne eriyor... Ben hergn onu ziyaret ediyorum, elini pyorum, hatr soruyorum; Slbiye Hanm teyze, benim mahalledeki havama nazaran hl itibarda bulunduunun memnuniyetini yayor... Birgn: - Olum, kestir u salarn be! Bir-iki saat sonra, uzun salarm kesilmi olarak ona uradm: - Slbiye Hanm teyze, bak hi kimseyi dinlemedim, yalnz senin szn dinledim! Kadncaz, vefat ettii bir ay sonraya kadar her kendisini ziyaret edene beni anlatyor ve vnyor: - Hi kimseyi dinlemez!.. Ben syledim diye koup kestirmi, elimi ptm!.. Bir tek beni dinledi!..

41



Rahmet!.. (30) Hsniye Gider yenge... Eskiehirde oturduumuz zamanlar, yaklak 18 sene kar komumuz... Rahmetli Faik Gider amcann hanm, benim yamdaki imdi astsubay- enol ve benden ya byk Kerimin annesi... Rahmetli Rfat dede ve Sulbiye Hanm teyzenin gelini!.. Ama ne gelin!.. Onun gibi, vefal ve cefakrn, acaba ka anne ve baba kendi ocuunda seyredebilir?.. ki- sene, yatalak hasta olan dedeye bakt; sonra da teyzeye... Hasta bekledii uykusuz aylar boyunca, sigaraya alt... ikyetsiz, szsz, hrmet ve efkatinden hibir ey kaybetmeyen bu kadn, benim hatralarm arasnda, yumuak, sevgili ve aziz bir anneyi, ileke yalnzl duyulmayan dervi tevekkl mislini yaatr!.. (31) Tatar Hayriye Hanm teyzelerin evleri; onun ismini anarak bahsedeceim, nk kocasnn ismini ocukluumuzda da bilmezdik... (...) Bizim ocukluumuzda, hemen her sene bir kere de olsa Porsuk ay taar, ehrin alak kesimlerini ve suya yakn sokaklardaki evlerin bodrum katlarn su basard... Birinci katnda oturduumuz iki katl evin yanyana iki kapsnn bulunduu 2-3 metrekarelik zemine kan 2 basamakl hizas, umumiyetle selin en

yksek derecesini gsterirdi; birka defa tedbir olarak evdeki eyalarn yukar kata tanmas iin hazr hle getirilmesi szkonusu oldu ise de, bizim evi hi su basmad... Sel baskn olduu zamanlar, okullarn tatil edilmesi, yiyecek vesaire gibi eylerin tedbir niyetine daha hamarata teminine allmas, yle aman aman bir zaruret belirtmese de, tehlikeli sahneler grntsn oynayan figranlarn kendilerini rollerine kaptrarak tehlikesizce tehlikeliyi yaama keyfi gibi, insanlara deiik tatlar yaatrd... Tabi evlerini su basan can yanmlardan bahsetmiyorum... Byle sel bast gnlerin geceleri, evimizin nnde bulunan elektrik direindeki lmbadan suya den k, bana bambaka ve romantik hisler yaatrd; kendimi Venedik gibi veya sefa atmosferinde farzederdim... Bir seferinde, daha deiik manzaralar dodu: Hemen her sel basknnda, sokak seviyesinden yaklak yarm metre aadaki Dedenin bahesi iinde bulunan evler sular altnda kalr, fakir fukarann karamad yatak-kilim-yorgan vesaire gibi eyaya zarar gelirken, bu seferinde sokaa duvar bulunan bir ev ykld... Sokaktan baknca bahe duvar olarak grlen bu evin duvar, mutfak eyas dizili bir raf tayormu... Ben, geen sel basknlarnn ardndan bir daha sel olursa, kapya bir sandalye atp yle keyiflice bir ay ieceim! kararm bu sefer


42


uygulamaya girimi ve tam sandalyeyi karmtm ki, hafif bir grlt duydum; o evin ktn... Birka saniye sonra, tencere ve tava cinsi eyalar suyun ortasnda nmzden geiyor... Tuhaf bir durum!.. Camlarda bulunanlarn aaa! sesleri arasnda, byle hadiselerin can gnlle fedisi ocuklar tencereleri kurtardlar; diz boyu sularda heyecanl (!) macera... erden grlty duyan babam, bizim balkonu andran kap nne knca, elinde ay bardayla sandalyeye kurulma hazrlnda olan bana sinirlendi; veya sinirlenmi gibi yapt... Syledii doruydu: - Alemin strabyla alay gibi... abuk ieri gir! Ama ben orann keceini bilemezdim ki!.. Aradan birka gn gememiti ki, Dede sadan soldan toplad tula-kerpi ve amurla evi eski hline yeniledi!.. Su yatandan tamaya baladnda, Dedenin bahesi iindeki evlerin urasndan burasndan ve avlunun muhtelif yerlerinden sular fkrmaya balard... Ve bodrum kat olan yerlerde... Bir seferinde mahallenin btn ocuklar kahramanca (!) mcadele etmi ve sokan su boyundan giri yerinin en msait ksmnda ta-toprak-eitli cinsten molozla bir sed yapmtk... Dier sokaklar eitli derecelerde sularn istilsna urarken, biz sokamz korumu olmann

keyfini karmaya hazrlanyorduk ki, Dedenin evlerinden sularn fkrmakta olduu haberini aldk; ve bizim yaptmz seddin iindeki ilk evin karanlk bodrumunu dikkatle gzleyince, sularn ykselmekte olduunu... Ve neticede birka saatlik bir gecikmeyle sular seddin ardndaki ksma dolmaya balamt ki, santim santim ykseli birka saat sonra santim santim de geti... Ve biz mmkn olan en az hasarla zafer kazanmtk!.. Selin ardndan geen gnler ve haftalarda, deiik hisler yaadmz iler... Mesel o zaman, Yalman adas veya Suboyu denilen ehrin merkez ksmnda, yol boyunca yazlk sinema ve ay baheleri vard; sular ekilince, sel suyunun doldurduu bu bahelerin iinde kaynaan balklar... Gnden gne su buharlar ve toprak tarafndan emilirken, mesel aalarn dibine doru daralm 1-1,5 metre apndaki leen bykl bir yerde, yzlerce rpnan balk; tarladan balk toplamak!.. Bodrum kat evler, yle veya byle tahliye edilmitir; 20-25 gn sonra da olsa iine gir ve -be parmak derinliindeki suda kaynaan balklar topla!.. Ve, top oynadmz engebeli arsada, yer yer 1 metreye yaklaan derinlikteki sular... Bir seferinde, oray mahallemizin gl addederek, tuttuumuz balklar oraya atarak zenginletirdiimizi hatrlyorum... Ve ne

43



tuhaf, bugn bile heyecanlanyorum!.. (32) ocukluumda ok sk yaptm tecrbelerden biri, canl baln iini boaltmak ve onun -be saniye de olsa yzmesini hayretle seyretmek... Veya iini boalttktan sonra, titreyilerini n nna gz kaydna alarak lm nn, ruhunun kn (!) yakalayabilmek!.. Balk avcl, ocukluumda yaz tatillerinin en zevkli saatleriydi... O zaman Eskiehirdeki Porsuk aynda balk ok... Ve biz, sokamzn btn ocuklar bir ete, balarnda ben, mahalle kavgalar ve futbol malar dnda, ya ku avndayz veya balk... Ya sokamzn banda, veya kar kydaki ayrda, yahut ehir dnda tertiplendiimiz avlar!.. Suboyunun banda evleri olan, ilkokul arkadam Nevzad... Hatralarmda yer edi sebebi, son sene msamerede ikimizin de spanyol dans gsterisinde yer alyor olmamzdan dolay aramzda doan samimiyet... Ve... Evlerin bahesinden oltasn suya sarktt bir gn, kydan bir kar uzakta kol kadar bir balk yakalamas... Gnlerce belki ben de umuduyla oraya olta attm! ocukluumda azarlandm veya kzdm zaman, byklerimin en ok kulland lf: -Bak yine gzlerini devirdi ak gzl!

En ok anneciim ve teyzem, sonra anneannem ve daym kullanrd bu lf!.. (33) 17 yana kadar saysz kere ava gittim... rdek av, bldrcn av... Ve balk av... Ve tavan av!.. zellikle geceleri kr yollarnda arabann n grnce ken tavan avlar srasnda, yollarda grdm aaa!... Tilkiler... Bunlarn hibirinin kaznm bir hatras yok!.. 14 yandaym... Bir yaz gn, babamn alaydan mesai arkadalar ve aileleriyle iki otobs tutarak gittiimiz, kr gezisi... Eskiehire 40-45 kilometre mesafedeki, am ormanlarna, Hasrcaya... Annem, babam, kardelerim ve rahmetli Teyzem... Unutulmaz bir gezi... Ve gece kadnlarn orada kalmak istememeleri yznden, otobsler bir gnlk tutulmutu... Kadnlar orann tadn aldktan sonra, o geceyi orada geirmek ve ertesi akamst dnmek iin kocalarna nasl srar ediyorlard... Ama otobslerin yarn baka bir anlamas olduu iin, bu mmkn olamamt... Derede serpmeyle 60-70 kiiyi doyuran ve bir o kadar insan da doyuracak olan balk av... Kol kadar balklar, armut toplar gibi eliyle derenin oyuklarndan karanlar... O kk dere nasl da balk kaynyordu!.. Tilki... Dolunayn altnda biten bir zevkin hznyle eyalar toplanrken, binlerce atebceinin


44


grnts ayaklarm bsbtn geri geri gtryordu... Ve bir yavru tilki!... Bizim oradan ayrlmamz bile bekleyemeyen bir yavru tilki, her kovalaymzn ardndan, baka bir eya kmesinin yannda grnyor!.. Onu yakalayp evde beslemek fikri bana nasl cazip grnyordu ama, ne yakalamak mmknd, ne de annemin onu kabul etmesi, ne de evcillemesi!.. Onu hafzam resim hlinde yakalad ve asl lm olsa da, fasl yayor!.. (34) Bundan 25 yl evveli... 25 yl sonray dnrken atr atr yandm sylesem inanr msnz? nann!.. nann; kemmiyet hesabna vurarak 25 yl sonra diye deil de, 25in de iinde bulunduu bir rakam sonrasnn, ilk genlikte yaanan zaman idrak strabnn buudu hlinde o gnde bir imaj olarak toplu olduuna inann!.. Lemi, bu dilden hi anlamaz, okul kitab serisi zerinde alkan ve zeky andran taraflar olan, buna mukabil hep yavan, hep hissiz, hep souk tarafyla aptal andran bir tip... Eskiehirdeki Mehmetik Ortaokulunda 1. 2. 3. snflar ve Atatrk Lisesinde 3. snf beraber okuduk!.. tl pantolunu, ceketinin altnda tl gmlei ve boynunda kravat, daim temiz papular, hep ayn ayar salar... Ressamn ruh veremedii plak bir duvar

andran beyaz bir yz, uzun ve ince boynu zerinde yrrken sallanmasa da sallanverecek hissini veren kafa, drt ayak zerinden yeni dorulmu gibi zayf ve uzun ince gvdeden ne doru akan uzun kollar, uzun ve yrrken uzun uzun att bacaklar, pabucu byk gelmi gibi deve yry cinsi kullanlan ayaklar... Son derece renksiz, ruhsuz ve bulunduu yere msbet veya menfi bir keyfiyet vermeyen ahsiyeti iinde, varl veya yokluu dikkati ekmeyen, nev ahsna mnhasr bir tip!.. Duvarn tesini merak ediyorsun, te, kymetin duvarda olduunu iaretleyen bir boluk... Peki niin Leminin zerinde duruyorum?.. Hem de, grmem unutmam iin yeterliymi gibi kendisinden bahsederken?.. Benim, bahse demezliini sylerken bahsetmemin elikisi bir yana, o, hayatmda ok nemli iaret talarndan biridir!.. alkan bir talebe olmasam da, snf birinciliine oynuyorum... lkokulda, birinci olmadm zamanlarda bile, ikinci deildim... Ortaokul 1. snfta, ben, Lemi ve erafettin isimli bir ocuk, iki kiinin karld iftihar listesine gemeye alyoruz... Birinci dnemde, resim dersinden de ald iftiharla, bizden bir fazla dersle Lemi birinci... erafettin de, not ortalamas benden

45



fazla olduu iin ikinci... Okul bahesinde her snftan iftihara geenlerin takdim edildii trende, ben de karldm; ama bana, daktiloyla yazlm iftihara getiim vesikas verilmedi... Mthi zldm... kinci dnemde, iftihara getiim ders says Lemi ile eit olacak hesabnda sevinirken, iftihara geme ii yaplmad... Neden yaplmad?.. Hibir sebep yok; yaplmad... Btn emei boa gitmi bir insann hsranna dtm... kinci sene, birinci dnem: Snfmzda, dier snflardan da bizim snfmza kaydrlanlarla, en az on iftiharlk talebe arasndaki yarta, ben birinci olacaktm... Olacaktm, olamadm; ve not ortalamasyla nc duruma dp, yine iftihara geemedim!.. Snfmzda kyasya bir yar var... Mesel 10 tam notu hedefleyerek yaptmz hesap zerinde, szlye kalkp da 9 alan oldu mu, sanki yzde 90 rakibimizi gemi gibi seviniyoruz... Her neyse; bir hoca, be kiiyi iftihara gemek iin yazyor ve neticede kim daha fazla dersten iftihar alrsa, bunlardan iki kii iftihara geiyor... Ben, on dersten iftihar alarak birinci olacam... Ama olamadm ve not ortalamas ile nc sraya dp iftihar listesine geemedim!.. Trke Hocas Hmeyra Hanm... Bir dnemde yaplan yazl imtihandan sonuncusunda, bir

cmlenin ahs, fail, sfat vesaire eklinde tahlilini isteyen bir soru da var... Ben 10 tam not beklerken, 7 gelmesin mi!.. Dnyam karard... Ertesi derste, parmak kaldrdm ve mtihan kadn grebilir miyim? dedim... Yani itiraz ediyorum... Biraz tatsz bir hava... Hmeyra Hanm, kadm kard ve notumun szkonusu sorudan dolay krldn grdm... Birleik kelime diye altn izmediim bir kelimeden dolay, o sorudan bana hi not vermemiti... Oysa, hi not vermemesini izah gibi, benim yanlm karrken de zorlandn hissettim... O kelime birleik kelime deildi... Bana, imdi hatrlyamadm bir misli verdi ve yerime oturttu... Ben de, verdii misli kafama takm, bugn bile hatrladm kar rnekleri, birka gn sonra nne srdm... Mesel, insan kelimesi blnemez; blnnce mnl oluyor diye, o birleik kelime deildir! dedim... n, maara; ve san, sanmak diye... Mesel Aa; a, a... Hmeyra Hanm lf kartrd, epey bozulmu bir ekilde, szlye kaldrarak not durumumu telfi edeceini syledi... Ayn okulda hoca olan Adile teyzeme, kendisine itiraz ederek onu snfta zor duruma drdm sylemi... Zaten bizden gerideki snfta okuyan yeeni Serdar yznden br hocalara biraz torpil ister tarzda yaklaan Hmeyra Hanm, benim iin hibir sz


46


etmez ve bu mevzularda hayat boyunca ne kimseye bir ey syler ne de kimseye torpil yapar olmu Adile teyzemin burnu havada ilgisizliinin, acsn diyeyim, benden karmt... nk o i orada bitmedi... Szkonusu imtihan notum dolaysyle, Trke dersi karne notum, o derste beni snf ncs yapm, iftihara be kiinin yazlmasna nazaran yine de iftihara verilmem gerekirken, verilmemitim... Ben iki kiinin verilmesini takdir ettim! dedi, kt iin iinden... Ben, 10 dersten iftihar alm olarak birinci olacakken, resim ve mzik derslerindeki daha az notumdan dolay, snfn 9 dersten iftihar alm talebesinden biri olarak not ortalamasndan yine nc sraya dtm ve iftihara geemedim... Ve u hkme vardm: - Ben ne yaparsam yapaym, olmuyor ite! Tahsil hayatm boyunca bir daha bu aclar yaamadm, nk bir daha snf birinciliine soyunmadm!.. Lemi, hem 2. ve hem de 3. snfta iftihara geti... erafettin, 2. snfta iftihara geti, 3. snfta 3. idi!.. erafettinle lisede ayn snflarda okuduk... Lemi ile Lise 3. snfta beraberdik, ama konuma bir yana, selamlamamz bile olmad... Kendi sokanda oturan bir ocuktan baka kimseyle arkadal yoktu... Bir hanm evld, geldi gitti!..

Defter ve kitaplar, krmz veya mavi katla kaplanrd... Defter veya kitap kapayla, kaplama kad arasna kopya kad koyuldu mu, grlmezdi... Kopya ekmede ok kullanlan bir usul... Kapak kad biraz bastrldm, altndaki yazy net grme imkn vard... Szl notlar da yksek olan Lemi, her derste bu tarz kopyasn hazr ederdi... alkan talebe iddiasn oktan brakm benim usulm ise, trl trl!.. (35) Ben Erbakan Eskiehirde, Milli Nizam Partisi vesilesiyle tandm... Ve evre vilyetlere nm salan Eskiehir Genlik kolunun banda... yle ki, Hoca, dier vilyetlerdeki al ve toplantlar iin, benim ve arkadalarmn mutlaka gelmesini isterdi... Sonra, MSPnin Konyadaki bir meydan toplantsnda kalabal datmak iin hadise karmaya alan 4050 kiilik bir gruba tek bama dalmamla kan kavga ertesi, Parti evresinden grdm bizde kavga etmek var m, mslman kavga etmez! smskl yznden uzak durdum... Yine de kopmadm ve Glge I, Glge II. dnem ve Aknc Gn ilk says, bilhassa Hocay dierlerinden farkl ve evresindekilerin apszl yznden bir takm eyleri yapmyor grdm ve gsterdim... stadmla aralarndaki hadiseyi, onun deil de evresinin hatas diye tevil ettim... Fakat Aknc Gn knn ardndan, evresine kasden apsz

47



adamlar topladn lenen beyanla bize kar olunca, biz de onunla ve partiyle balar tamamen kopardk!.. (36) Rahmetli Halil aabey... Milliyetiler Dernei ve Komnizmle Mcadele Dernei zamanndan, yani 15-16 yamdan, 22-23 yama kadar geen zamanda tandm... Ondan birka sene sonra da vefat ettiini duymutum!.. Suat Fratl aabeyin efliini yapt Milli Eitim Kitabevinde, onunla beraber almaya balad birka sene, hemen hergn grtmz Halil aabey... Ben, hergn oradaym ve oturduum yerde bele kitap tetkik etmekteyim... O, Suat Fratl ve hademe Hakkndan sonra, ben de kadrodan (!) saylabilirdim!.. Nedir bu hl, ne oluyor ve nereye gidiyoruz?.. Yaynevi, uzun nutuklarma sahne olan bir mekn!.. Halil aabey, benden birka ya byk ve Hukuk fakltesini terkedip Gazetecilik okuluna giden, oray bitirip Tercman ve Hrriyet gazetelerinde sayfa sekreterlii yapan olu Abdullahtan yana biraz dertli... Darya bir ey szdrmamaya alyor ama, bazen imen endiesini aa vuruyor... Ona sylediim sz, kim kanc defa sylyorum: - Eer sizin nesliniz biraz fedakr ve gzkara olsayd, bugn ortam bambaka olurdu!

Kendilerinin sulanmas karsnda, savunma: - Sizin neslinizi de greceiz! - Hi kimse benim karma geip de bunlar sylemeyecek! (37) Topal Emine... Lise son snfta beraber okuduumuz talebelerden, akranlarnn aksine, Anadolu kokusundan tiksinmeyen ve ky ve kasaba hayatnn sknetini her trl ehir alyiine tercih eden, temiz bir insan... Arkadalarnn bu toprak adna ne varsa nefret ettii ve zenti Bat genlii cmlesinden olarak zamane moda mzik listelerini ezberleme hnerine dt bir iklimde o, bir sazla elektro gitar arasndaki fark kadar onlardan uzaktr... Kendisi okulu bitirirken, nianls da askerden dnecek ve evlenecekler... Mmkn olsa, Dou vilyetine bal kylerden birinde retmenlik yapmak ister... sterdi!.. Sene 1972.. 12 Marttan birka ay sonra... Liseyi bitirmemizin stnden 3-4 sene gemi... Eskiehirde Kprbanda karlayoruz... aknlk iinde... Ama aknl u kadar zaman sonra bir tanda rastlamaktan dolay deil de, benim polis tarafndan yakalanmam olmamdan dolay!.. Milli Nizam Partisi zaman... Gnaydn gazetesinde, Reslullah Efendimizin hayat izgi roman eklinde ve ehvet gcklayc sosyal hayat sahneleriyle


48


veriliyor... Tller iinde gs gbei ak kadnlar... Her biri bir andavall ve iptida insan tipinde sahabiler... Neler neler!.. Kalben buz eden, tmen tmen... Geri mahhas bir ahs iaretleyip de sen bir sahtekrsn! diyemesek de, umum bir ifde hlinde, kan pompalamaya yarayan ve mnsn kaybetmi bir let durumuna dm kalblerde Allah iin buz diye bir lye yer olmadn da syleyebiliriz... Her zaman sadece nefsini kurtarmay ve rizikodan kanmay benimsemi bir ahlk, yani ahlkszlk sahibinde, ne ak vardr, ne imn fkesi ve tezahr, ne de merhamet!.. Ne yapmal?.. Benim teklifim, Gnaydn gazetesinin Anadoluya datm yapan kamyonlarndan birini, ihtar olsun diye yakmak... Yakalm, yakmayalm tartmas yannda, bu ii becermek iin bize lzm olan bir arabay nasl bulalm?.. Aradan u kadar mevsim getikten sonra, Emine ile karlayoruz... Bilecik Emniyet Mdrlnde sekreter olmu... Bir gn Eskiehir Emniyetinden gelen bir haber: - Salih zzet Erdi ile hsan Tokz, stanbulEskiehir arasnda Gnaydn gazetesinin kamyonunu yakacaktr; tertibat alnmas ve bu ahslarn sust yaplarak yakalanmas iin gerekenin yaplmas!

Mesele anlald!.. Bu i dedektif gazeteciyi oynayan Sinandan kmt... Sinana kzmak yle dursun, sebep olduu tele bakmndan epey elenmitim bile!.. (38) Hazret-i mer Tam bal yazmtm ki, elektrikler snd... Necip Fazlla Babaa isimli eserime de byle bir gecede balamtm... Aynen: -Ortada bir mum. Sknt, yalnzlk ve aresizlik, bezginlik ve ylgnlk, size neyi anlatyor?.. Bunlar gnlk hayatn gelip geici pf dertleriyle dertlenenler de, en ok bildiini sand ve yakn iken en az tandnn kendisi olduunu dnenler de, bir ideolocya manzumesini hayata geirme mcadelesi verirken imknszlklarda boulanlar da kullanr. Ayn kavramlar iinde deiik hl ifadesi bin tane ton. Yalnzz! Sene 1970... le nen Nuru okuyorum... Eriyorum, eriyorum, eriyorum... Ve Hazret-i merle ilgili bir sahne... Allah Resulnn her mslmann sessizce Mekkeden ayrlmasn sylemesi... Allahtan, kfre kar silhla mcadele emri gelmesi ve kararghn Medine olarak seilmesi... Herkes gizlice kp gittii hlde, mer, belinde kl ve elinde ok, hareketinden

49



evvel Kbeyi tavafa gitti, yedi kere tavaf etti ve oradaki mriklere yle haykrd: -te ben gidiyorum!.. Anasn alatmak, karsn kocasz ve ocuunu babasz brakmak isteyenler u vdiye doru arkamdan gelsin! Bu sahne beni yle ldrtyor ki, ertesi gece Eskiehirdeki Erkekler Hamamnn karsnda av malzemeleri satan dkknn vitrinini yumrukla krp iki tfek alyorum... Vesaire!.. Hazret-i merin izdii ahsiyet tipi, btn ruhuma hkim ak rengidir!.. Aksiyon, bir fikir hareketi ve hareket hlinde fikir demekse, fikirden daha mmtaz bir yeri var demektir!.. Fikir, hareketi ve hareket fikri varsa kymetlidir!.. Zevzek adamda, ne aksiyon, ne ahlk, ne de amel!.. (39)Salih Mirzabeyoluna zgrlk

ARLM Hafiye, ilk iirlerini, Eskiehirde, ilkokul nc snfa giderken yazar... Hocas Muhsine Altnbulak Hanmn ciddi yzl tetkiki ve sahici takdirkr tutumu, onu tevik ve mesut etmekte... iir okunan serbest derslerde HAFYE mutlaka tahta banda ve kendi iiriyle huzurda... Ve yannda her zaman, gzel iir okuyan iki kz talebe: Mzeyyen ve Hlya... Birincisi,

uruna pek ok dve girdii ak... kincisi, okuduu iirin hakkn veriyor olmas bakmndan takdir ettii!.. O okul... Fatih Sultan Mehmet lkokulu... Bugn yaanm kadar berrak hatralar mekn... Birgn ehir hoparlrnden, okullarn temsil iin seilenler iir okuyacak; bu sebeple, okulda her snftan birka kiinin katld bir seme tertipleniyor... Hafiye, kazanc pein bir ide, birdenbire zrhsz ve savunmasz bir yzle, gy aksi olabilirmi gibi, aslnda ise takdiri katlamak zere, o masum insan tavrn taknyor: - Baretmenim, benim ezberimde u n tam bir iir yok... Ben kendi iirimi okuyabilir miyim? Ne var ki, Hafiye ilk nda umduu cevab alamyor... O aksi ve ask yzl, btn talebelerin dn koparan Mdr Kmil Bey, pek mit vermeyen bir sesle: - Kendi iirini mi okuyacaksn?.. Peki, oku bakalm!.. smi ne? iirin ismi Fatihtir... ocuk hayli iin, uan sihirli seccadeler kadar gzel, Fatihin gemileri karadan Halie indirme sahnesinde, Hafiyenin de yrei vard!.. Muhsine Altnbulak Hanmn, ocuk apna nisbetle pek beendii bu iir, Kmil Beyin hayret ve hafiyece tavryla karlat: - Gerekten bu iiri sen mi yazdn?.. Bak sen

50


yazmadysan sonra fena olur? Tekrar tekrar okunarak tamamlanan elemelerden sonra o kalr... Her tekrarda ayn atk ka: - Bak sen yazmadysan fena olur! Bu, eseri ya ana nisbetle stn ve akn durum, eserin ona ait olmadn beyndan, kskanla kadar bin klkta genliinde de ba derdi olacaktr... stadm bile, Aknc G kt zaman yanna Zbeyr Yetik isimli sonradan svan bir muharrircikle giden Yaln Turguta, yam sormu, nasl olup da byle bir zmreye szm malediime aknln belirtmitir... O zaman, stadmn olgun ve dolgun diye yetimeleri iin itekledii yazar izer takmnn ya ortalamas 4050... Nitekim benden sonra hepsinin pabucu dama atld... Bunun kuyruk acsyla bir lf kardlar: - Yazlar stad yazyor ve altna Salih Mirzabeyolu diye imza atyor! Ankarada Profesr Nevzat Yalntaa Aknc G veren Yakup Kaldrm, onun hayretini aktaryor: - Bu kadar gen yata, hayret edilecek ey! iirlerime, yazar, izer geinenler arasnda hi kimsenin nfuz edemedii garip bir hassasiyet gstermi olan Kzm Albayrak, 1986da Profesr Sabahattin Zaimi ziyaretinde, benim hakkmda takdirini aktaryor:

- Eserlerinden ilk nce iirlerini okudum!.. Hayret!.. Ne zaman yazd! Memleketimizdeki ktl dnn ki, 36 ya bile keyfiyet byklne nisbetle artc grnyor!.. Bilmem ki ne demeliyim?.. lkokul drdnc snfta... Muhsine Altnbulak Hoca hamile... Yerine Fatma isimli bir hoca geliyor... Bir kompozisyon dersinde, bir bankann kompozisyon yarmasna gnderilecek mevzuu orman olan bir yazm okuyorum... Herkesin nemalzmclk gsterdii yerde, neticede hepimiz zararl karz! diye mesuliyete davet ediyorum... Fatma Hanm, olaanst bir tabloyu seyreden estetik buulu gzlerle bana bakarken dudaklarn sryor, ban takdirle sallyor ve hayatmda sadece stadmda grdm ie ileyici ve bende birine hitap edici eda ve sesle: - Sen, ileride ok byk bir adam olacaksn! imdi kimbilir nerde?.. Yayor mu, ld m? Babam, o zaman, iir yazdm defteri kaybetmememi, byynce bana iyi bir hatra olacan sylemiti... Ama Kmil Beyin tavr zerimde ykc bir etki yapt; buna, benden birka ya byk mahallemizdeki Kerim Giderin o iirleri benim yazdma inanmadn sylemesi de eklenince, hepsini imh ettim!.. (40)

51



Gnlk Size, ilk genlik gnlerimde gnle-hatra defterine nasl baktm, Yaamay Deneme isimli romanmdan gstermeliyim: - Hatra defteri tutmaya baladm. Ancak birka gnlk yazlarm abucak hevesimi krd. zgnm, skntlym, okula gittim, yemee gittim, sinemaya gittim, kulbe gittim, tavla oynadm, kazandm, kazanmadm, hava yle, hava byle, bilmem ne... Bakkal defteri gibi bir ey. Ne kadar renksiz. Elimde defter kalem, her n hissimi yazacak deilim. Msait zamanda yazmam szkonusu olduuna gre de, btn bir gnn dkmn yaparken, semeyi, yazma isteimdeki his tyin ediyor; neyse o. Hi ktkl grnsn diye yazan grdn m?.. Hayr. Kalemi eline alnca, mnl lflar sylemeye alyorsun. Sust yakala kendini. Deftere yazdm farzet ve u son szmn zerine dur: Sust yakala kendini. Sust yakala kendini diyen kendini de yakala, sonra onu da. Bu bylece, yazan elinin hesabn veremeden gider. Anlayacan, gn tam tesbite imkn yok. Zaten tam tesbite yeltensen, elindeki kalemin tesbitinden baka bir eye sra gelmez. Gn hlsa etmeye gelince; bir tuhaf oluyorum. Gryorum ki,

ifdeye girmeyen zaman mukayesesiz uzun. Demek zamanmn ounu, yaamasaydm da olurdu. yleyse yaplacak en iyi ey, hibir mnlandrmaya yeltenmeden kuru havadis. Renkli ve zengin bir ilikiler manzumesi iinde olmadma gre de, kuru, kupkuru oluyor. Taklm plk gibi, birbirinin benzeri gnleri gsteren sevimsiz bir defter. u nda tepelenmi hliyle, p kutusunun hatralar arasnda yerini ald bile. Arkasndan bakyorum kzgn kzgn. (41) Namaz, Zamana Sahip Olmann... dem sokaa kacak. ayn altn sndrd. Sigara tablasnda bir yank iareti yok. unu ald m?.. Ald. Ya bunu?.. Onu da ald. Kapy ekti. Acaba ayn alt?.. At kapy, ieri girdi. Tamam sndrm. ekti kapy. Hakikaten snd m?.. At kapy, tekrar yoklad. Kl tablas tamam. Tekrar kt. demde unutkanlk ve dalgnlk deil de, deta gzn grdne itimatszlktan doan bu hl, birdenbire namaz klma hline arm yapt. Namaz bu deil, namaza lyk deiliz Allahm, ama affna snarak emri yerine getirmeye alyorum. hissi. lye uygunluk zannedilen yerde bile Allaha havale uuru. Tamam, yaptm, oldu yok. dem niin bu hlini hatrlad?.. Syledikleri


52


arasnda pekounun, ne demek namaz deil?.. te slm yayoruz! gibi bakt ve deta namaz klmamann mazeretine zemin sand, hatta ve hatta ne yani, namaz m klmayalm? gibilerinden gzlerinin buland, gzleri bulandran szleri, aynyla Sevgilinin azndan dklyor: - Bizimki de namaz m?.. Affet Allahm, affet!.. Af, af, af... Bugn Ahmet (Arvas) Bey syledi, mam Rabbaninin Mektubatnda grm; nsan namaz kldktan sonra, su ilemi gibi bir hle der. Hep af Allahtan, hep af isteyelim. Bir de bizim namazmz dn! Ve ilve etti: - Aman namazn kl! Baka ne demiti Sevgili: - Bekleyeceksin! Mays 1982, Mjdelerin Mjdesi... dem, benim; Sevgili de o!.. (42) 1983 senesi Mart aynn o muazzam souuna mukabil, sylendii nda yakc bir soukluk hlinde onu glgede brakacak en byk srrm, halka, aklna gre hitabedebilmekle, hakikat arasndaki farkn temyizi hlinde bu mevzuda aldm... in syleyebileceim tek taraf u: - Namaz kl! (43)

Rahmetli Fatma Tokz... Rahmetli Atiye Tokz... Emine Tokz... hsan Tokz... Bu isimlerin her biri, hem z ve hem de gz tok insanlar!.. Rahmetli Fatma Tokz ve kz rahmetli Atiye Tokz... Fatma Tokz, Atiye ve rahmetli Zekinin anas olarak, baa alnmas gereken: lk defa evlenmi... Birinci evliliinden Atiye domu... Kocas lm... kinci evliliinden Zeki domu... Kocas ehit olmu... Bizim slleyi toplasan, belki 40.000 kiiydi! derdi... Birinci Dnya Harbi artlarnda veya harbin ertesinde Vanda Hicret... Babaannem Hanife Hanmn ahiretlii...Olu, Hava Astsubaylndan emekli ve Almanyada vefat etti... Sonra da, onun by Atiye... En son da kendisi... Bir anne evlt acsyla nasl cayr cayr yanar, doksan ksur yandaki o kadnda grdm... Ama goygoy, vaveyl ve isyan yok... 40.000 kiiden birka kiiye dm akraba tankl iinde bile, hep vakarl, akl ba yerinde... Kznn vefat ettii gn bile, bir parack ekmein israfndan ve nimete nankrlk etmekten korkan itidal tavr!.. mrnde, Fatma Hanm teyze ve kz Atiye hala kadar temiz, tertipli ve yemek adabn bilen kimse grmedim... ster evlerinde, ister misafirlikte, yedikleri ekmek cetvelle llm gibi hi deimezdi... nsann

53



sadece alktan bitkin olmama snrnda toklukta durmas, nefsini byle disipline edebilmesi ne harika bir ey... Her eyde itidal haddi zerindeydiler... Bereket denilen eyin ne olduu, onlarn hayatlarndan seyredilebilirdi... Bugnn, diyelim 2.000.000 lirayla geinirken alaan iki kiilik ailesi yannda, onlar 400.000 lirayla geinebilir... Hem de tasarrufta bulunmu olarak... Benim para durumumun stadmn dnd bir husus olduu gnlerde, rahmetli Atiye Hala tutturmu, mr boyu biriktirdii ve altna evirdii tasarrufuyla bana dkkn aacak... Onun vefatndan sonra da Fatma Hanm teyze, kznn dilei yerine gelsin diye ayn srarda... Diyeceim u ki, bunlarn, yle yaamalar, parann stne kulukaya yatanlarla ayn cinsten deildi... Benim, bir daha byle bir bahis aarsa kendini hi ziyaret etmeyeceim tehdidi zerine, para fakir fukaraya datld!.. Tokz... O sahici insan ve vefat zerimde derin tesirler brakm olan Atiye Hala, beni abdest alrken veya namaz klarken grd m, gzleri l l ve yrekten kopan bir memnuniyetle hemen gpta tavrna brnr ve yle derdi: - imdi bunun namaz kandil gibi parlyor; nur nur!.. Bizimki gibi deil, o gen! Bu insan ki, yedi yanda namaz balam

ve yetmi ya eiinde, zerinde farz borcu yok... Nafilelerin zerinde etele sahibi de deil!.. Emine Tokz... Yunanistann Gmlcine kasabasndan Erzuruma kocasyla gelmi... Rahmetli Faik amcayla... Faik amcann babas, o zaman Erzurumda hali vakti ok iyi bir memur... Faik amca, Emine Hanm teyzenin ikinci kocas... len birinci kocasndan da bir ocuu olan Emine Hanm teyze, Erzurumda kaynanasnn dmanlklarna hedef... Geceyars, alktan ve souktan uyuyamayan ocuklar iin mutfaktan nasl gizlice ekmek aldn anlatrken, rperirdi... Umumiyetle bizim srp yarm braktmz ekmekler zerine tekrarlanan bu hikyeler, beni yle bir tesir altnda brakrd ki, bazen gizli gizli alardm!.. (44) emsipaadaym... Serte bir rzgr ve tmeye mahsus bir gne... Seyyar ayc Zlfnn bir bardak ay... Balk yerine su eken merakllar... Bir kanepeye ilimi oturuyorum... Cehennemde vazife gren melek gibi, insan, hayvan, nebat ve cemat harmannn lisn ehresinde snyorum... Yanma bir kedi yanayor; tuhaf bir duygu... Sanki kedi, yalnzlm anlyor... nmden ylarak genler geiyor... Derken... 55-60 yalarnda, hafif sakall, zayfa, bir gz ehl a aras bakl, tebessm eden kavruka bir adam karmda duruyor...


54


Selm veriyor... Mukabele ediyorum... Naslsn, iyi misin?... Teekkr ederim, iyiyim!.. Siz naslsnz?... Hamdolsun!.. Baktm yalnz bana oturuyorsun!... Yalnz oturan bakalar da var! diyorum... Cemali gzel olan insanlardan zarar gelmez!.. Bak bu kadar insan iinde seni sevdim!... Ne demeliyim?.. Dediim u: Teekkr ederim, saolasn!... Ve kendince esasa giriyor: Dervi misin sen?... Beni sal sakall grp yanma yaklaan ve avamn saa-sakala kar mesnetsiz kar duruu ile bu adamn sempatisi arasndaki fark, ardndan bu sz, beni irkiltiyor... Ne diyeceimi bilememenin aknlnda, ltifeyle kark, biraz! diyorum... Namazn klyor musun?... Namaza uzak deilim!... Nerelisin sen?... Mulu... Ya siz?... O da Sivasl imi... Ben soruyorum: Siz dervi misiniz?... Ordular dolusu eyh enflasyonu malm; onun binbir kat da dervi... Hayret, bu iptidailii iinde saffeti tten adam umduum cevab vermiyor: Nerdeee?.. Nefs brakmyor, nefsin yk ar!... Tekrar soruyor: smin ne?... Salih!.. Ya sizin?... Veli!... Ne gzel bir isim! diyorum... Seninki de gzel!.. Allah seni Salih kullarndan eylesin!... Cmlemizi!... Dua et bana!... Duaya muhta olan benim! diyorum... Ben uradaki iskelenin orada basklle tarttryorum, gelirsen arasra lflarz! diyor ve gitmek zere

kalkyor... Ardndan nallah! diyorum!.. (45) Sene 1983... stadmn vefatndan birka gn evvel... emsipaada oturuyorum... Vaka hlinde sylyorum: Denizdeki alkalanma eseri btn sathn tutmu kk dalgacklar, bana suyun kaynarken fokurdamasn hatrlatyor ve binlerce azdan fsltl bir sesle Allah, Allah diye zikrediliyormu gibi geliyor... Ben bu hlde bylenmi gibi denize dalmken, bir de elleri cebinde ve aheste admlarla, kendini kaptrm hafif sesle Kurn okuyarak bir adam gemez mi!.. (46) Namaz, dinin direidir buyuruyor Allahn Sevgilisi... Namaz ile zaman arasndaki kelime delletinde bile prldayan alka udur ki, namaz, zamana sahip olmann mihrak mnsdr! (47) Resim... Bilerek Aldanma... 1982nin yaz aylar... Toprak vazolar, testiler, turu kpleri, sakslar, cam zerine yal boya resimler... Ne oldu, ne bitti anlayamadm ve kendimi birdenbire zerinde resim ve nak yazl istidat ekmecelerinden birinin nnde buldum!.. Hatrladm kadaryla, resme ilgim orta okul sralarnda... Resme ilgi mi, yoksa gzel resim yapanlar yannda benim de o ii baarma ihtirasm m, ayr mesele!..

55



Mehmetik Ortaokulunda Naime Saltan Hanm ve Hasan Saltan Bey, resim hocalarmd... Bey, Anadolu kokan bir miz... Hanm ise, bir deli fiek; resme olan istidatszlna ters tutumla, boyuna gln sergiler aard... Hasan Bey, yemek, amar ve ev temizliinin yzst kalmasndan ikyeti, Naime Hanm da anlalmayan sanatkr olmaktan mustarip!.. Mustarip grnmek de sanatkr bilinmenin aksesuar ya!.. 1982ye kadar uyuyan resim yapma merakm, iktisad zaruretler dolays ile de depreti ve gln bir ticr atlm hayaliyle gndeme geldi!.. Birbirinden gzel eyler yaptm... Birka sene sonra da, yldrmla vurulmu gibi mn ile karlatm... Siyh zerine beyaz noktalamalar yapmak: By!.. Aslnda en byk artclk, stadmn 1983 mevsiminde Conan Doyle vesilesiyle, onun tablolarndan resim koleksiyonundan bahisle geldi... Conan Doyle, erlok Holmes isimli hafiye romanlar dizisi yazan adam!.. Resme yneldim mi, yoksa yneltildim mi?.. Btn karineler ikinci kk destekliyor!.. Resim redd kkndendir!... Ry leminden rendiim bu mn, iin kk hakikatini gsteriyor olsa gerektir!.. Bir el resmim var... inde bulunduumuz


dnemde zamann sureti gibi grrm!.. Resim... Ortaokulda snf birincilii iin ekitiim Lemiyi hatrlamamam mmkn deil... Resimde ald not ortalamas, hep benden fazlayd!.. Redd: Geri dndrmek... evirmek... Kabul etmemek... Def etmek... Kerre... Vri... Bir eyin karln icra etmek... Aks... Yank... Dil tutukluu!.. In grne kmas iin kendisini aksettirengeri dndren zemin ihtiyac gibi, suret, akis yerinde mnnn tecellisi gibi grnr... Mnya nisbetle kelime kliesi, ses, izgi, istif vs. eklindeki her suret, bir resim!.. Kavga eden: ekien... Dikkatle bakan... Aldanm gibi grnen... Bilerek aldanan!... Bilerek aldanmak, benin bendeki gizlilik karsnda dt hllerden biri olarak, kendi kendini deen gerek mustariplerin uurunda olduu bir dava... Ben, benden gizliyim; ve detike bouluyorum bu hakikatte... Aldanmalar hep bildik zerine!.. (48) Askerlik (stad-.F) Her iimle ilgili... Askerlik durumumu soruyor... O sralar imtihanlara girdiim iin, bir mn veremiyorum... are yok, yaplacak! diyor ve arkasndan ekliyor: - Fatihte tandk bir ube Bakan Albay var; ben

56


yardmc olmas iin ona bir telefon edeyim! Yardmc olmasna gerek olmad babnda bireyler geveleyerek, utanmadan lf bulandrmaya alyorum!.. Ama o srarl: - Ben sana yardm ederim! (49)

Documents

İbda Fikir Sistemi Fikir Kahramanı Salih Mirzabeyoğlu