Ideja Jugoslavije nakon teritorije

7/18/2019 Ideja Jugoslavije nakon teritorije

http://slidepdf.com/reader/full/ideja-jugoslavije-nakon-teritorije 1/16

- Peščanik - http://pescanik.net -

Ideja Jugoslavije nakon teritorijePosted By Neime Reč On 05/02/2012 @ 15:51 In Autori,Ispod Slajdera,Tefter,Tekstovi |Comments Disabled

Povodom izložbe i pratećih programa: Misliti Jugoslaviju 20 godina posle (Slobodni briselski

univerzitet, galerija Salvador Aljende, Brisel, novembar – decembar 2011)

Jugoslavija

Evo kako je počela u dan svoje nužnosti

Sve što nema vatre u sebi sagori

Što sagori postaje noć

Što ne izgori rađa dan

Treba zapaliti sve što može da gori

Treba srušiti sve srušivo, sve što nije večno

Treba u svemu i posle svega pronaći nadu

Revolucijo, ono što ostane je čovek

Ono što prođe je prošlost

Prošlost koja ne prođe je budućnost i budnost

Branko Miljković[1] , Smrću protiv smrti , 1959.

Dvadeset godina nakon mračnog raspada, moderna Troja koja se odaziva na ime

Jugoslavija dospela je u obavezni univerzitetski program i masu pitanja januarskog

ispitnog roka, za studente sa pet katedri Slobodnog briselskog univerziteta: političkih

nauka, istorije, pedagogije, prava i sociologije, a iz predmeta istorije, didaktike istorije i

kritike istorijskog diskursa profesorke An Moreli. Ovim, postojanija i prisutnija (u stakleniku

akademskog znanja) nego u vremenu svoje administrativne egzistencije, ideja Jugoslavija,nulta tačka praznog identiteta kao najgušće materije univerzalnog, ušla je u sferu

međunarodnog političkog emancipatorskog nasleđa i time, upravo izalazeći iz vremena,

ostala u vremenu zauvek. Iako su nadrealisti govorili da je nadrealizmu odzvonilo onoga

časa kada stigne do univerzitetskih ekshumacija, belgijskim studentima uvedena ispitna

obaveza proučavanja “nepostojeće stvari” Jugoslavije, sa distance i sa one strane

nacionalnog patosa, donosi prostor novog početka. Tek sada, aktom prihvatanja gole ideje,

bez ćudljivog ćebeta karte i teritorije, pomenuta univerzitetska operacija povratka

Jugoslaviji otvara prostor dragocene istorijske fikcije koja krči dalji put u nemoguće. Nainicijativu nekolicine belgijskih profesora i grupe jugobelgijskih umetnika u saradnji sa

muzejima i arhivskim institucijama, a pred dalja internacionalna putovanja izložbe i

programa.



Posvećeno: Veri Zogović, stenografu Prve proleterske brigade, piscu i prevodiocu. Sledeća

stanica: Maribor, jun 2012. godine.

Univerzum na univerzitetu

U okviru međunarodnog naučnog skupa održanog krajem decembra 2011. i posvećenog

“Jugoslovenskom prostoru 20 godina kasnije”, na poziv šefa katedre političkih nauka

Slobodnog briselskog univerziteta Barbare Delkur (Barbara Delcourt; tema njenog

doktorata bila je upravo kritička analiza evropskog diskursa o Jugoslaviji), u kreaciji Edicije

Jugoslavija i kolektiva Eimigrative art, zamišljena je izložba kao eksperimentalni prostor za

seriju susreta u okviru nje. U srcu univerziteta, u galeriji Salvador Aljende, osmišljena je

učionica, živi razred, kao neka vrsta razgovora sa Mrtvim razredom Tadeuša Kantora. I/ili

sa razredom napuštene škole jugoslovenstva koja je dugo zjapila prazna. Uz saradnju sa

Muzejom istorije Jugoslavije (Beograd), Arhivom Jugoslavije, Muzejom grada Beograda,

Muzejom grada Rijeke, kao i autorom izložbe “Drugarica à la mode” Ante TončiVladisavlićem čiji su delovi izložbe ostvarene u saradnji sa Muzejom Suvremene umetnosti,

Zagreb, bili izloženi u okviru briselske postavke, belgijska izložba se tako dotakla

paralelnih narativa, mogućih živih sećanja i promišljanja Jugoslavije, tačnije njenog

socijalističko-federativno-republičkog nasleđa koje nastaje u periodu revolucionarnog

oslobodilačkog rata (1941–1945)[2] i postrevolucionarnog razdoblja (1945–1991). Autori

izložbe, očevici “jugoslovenske stvari”, pred gledaoce tako postavljaju tri osnovna

narativna pravca, kao tri osnovna glasa koja iz različitih tonaliteta grade, ponavljaju istu, u

poslednjih dvadeset godina, gotovo neizgovorljivu reč: Jugoslavija.

1) Jugoslavija – kao varijanta liberalnog imaginarija (vrsta hibridnog konzumerističkog

komunizma);

2) Jugoslavija – kao dogmatsko iskustvo (modalna podvrsta staljinizma);

3) Jugoslavija – kao singularno iskustvo.

Egalitaristička učionica jugoslovenskog znanja

Ponovno izgovaranje reči/imena Ju-go-sla-vi-ja, njeno rastavljanje na foneme i slogove,

ponovno sricanje i novo čitanje slova i slika koji iza njih stoje, bilo je polazište umetničkog

programa koji je pratio i prethodio naučnom skupu. Šta ostaje posle smrti države-nacije i

jednog imena? Koje ideje preživljavaju slom administrativno/nominativne tvorevine

nasukane o hridi realpolitike? Kako “razmestiti mesto”, otvoriti galerijski prostor u srcu

Univerziteta za razmenu (umetničkog i svih drugih vidova nemogućeg) znanja, inaugurisati

neku vrstu paralelnog univerziteta koji će raditi na razbijanju univerzitetske hegemonije

(profesorskog i normativizovanog) znanja? Kako razvezati vezu između znanja i moći –

otvoriti novo mesto razmene znanja? Žak Ransijer (Jacques Rancière) je tako prvi u okviru



“skromnog časa” sa razgovorom na temu “Poetike (jugoslovenskog) znanja”, otvorio usred

galerije Aljende eksperimentalni prostor “jugoslovenskog razreda”, sa sedištima

napravljenim od prevrnutih građevinskih kolica, na samo nekoliko metara od tradicionalnih

bastiona monopola znanja – univerzitetskih amfiteatara. Ubrzo posle Ransijera, na istom

mestu, u srcu permanentno nastanjive scenografije živog razreda, smenjivali su se tokom

pet nedelja učesnici i teme, vezani za jugoslovensko nasleđe: od večeri jugoslovenske

nadrealističke poezije preko performansa belgijskog umetnika Lorana Dursela (Laurentd’Ursel) pod nazivom “Šta znači danas biti nesvrstan”, do “sobe slušanja” na temu

jugoslovenske zvučne geografije u realizaciji belgijske alternativne pedagoške laboratorije

RED.

Ispit iz Jugoslavije

“Misliti Jugoslaviju 20 godina posle, Jugoslavija – singularno istorijsko iskustvo”, naziv je

ispitnog pitanja iniciranog umetničkim programom An Moreli (Anne Morelli), profesorkeistorije na predmetima istorijske kritike, kulturnih kontakata, istorije religije i istorijske

didaktike, kojim se tokom celog januarskog roka bave studenti Slobodnog briselskog

univerziteta. Autorka serije knjiga na temu italijanske emigracije u Belgiji i klasnog

konteksta iseljenja i integracije, Morelijeva je usredsređena takođe na teme

demitologizacije belgijskih identitarnih naracija, ratne propagande, kao i kritike religija i

sekti. Poznata po svojim radikalnim stavovima o nerazlikovanju sekti i religije (ove

poslednje shvaćene kao totalitarne iz familije zdravstvenih, vojnih i vaspitno-kaznenih

institucija, kao i pojedinih korporacija), profesorka Moreli je autorka legendarne tezenepostojanja “političke aseksualnosti istoričara”, odnosno teze da je svaki istoričar deo

određene epohe, nasleđa, interesovanja i kao takav se upisuje u prezent koji, svesno ili

ne, konstruiše prošlost kakvom je on: sasvim subjektivno vidi; kako bi želeo da je vidi ili

kako mu je traženo da vidi. Profesor za koga je istorija, prema sopstvenoj definiciji (iz

izvora predavanja njenih studenata): interpretacija prošlosti koja teško može da

pretenduje na status nauke (demistifikujući istovremeno uz podršku filozofa sa istog

univerziteta Izabel Stengers /Isabelle Stengers/ tezu da postoji nešto poput “neutralne

nauke”: iza svake “objektivnosti” krije se simuliranje moći), Morelijeva na svojim uvodnimpredavanjima rezimira: “Istorija je problematična, nekompletna, kritička i relativna

interpretacija prošlosti.” Kako je recept postidentitarne kuhinje Morelijeve zapravo priča o

identitetu kao “lisnatom testu koje ima mnogo slojeva, ali nijedan čvrsti vezivni sos”, nije

ni čudo što je baš ova profesorka prihvatila tezu slično konstruisane i u izložbeni prostor

postavljene jugoslovenske identitarne singularnosti.

– Interpretirajte smisao plakata izložbe; Citirajte tri (stvarne ili pretpostavljene) osnove

jugoslovenskog socijalističkog iskustva; Navedite jugoslovensku političku osobenost zavreme hladnog rata; Da li je koncept “kulta ličnosti” objektivni koncept? Objasnite; Koje je

ime specifičnog ekonomskog modela kojim se odlikovala socijalistička Jugoslavija – samo

su neka od pitanja zbog kojih je nekoliko stotina studenata svakodnevno i revnosno u



periodu od pet nedelja obilazilo izložbu i programe oko nje, tražeći odgovor pred ispitni

rok. No sudeći po brojnim obraćanjima za pomoć autorima izložbe, budućim politikolozima

i istoričarima, očigledno nenaviknutim da “subjektiviziraju pogled”, najviše muke zadalo je

pitanje mišljenja slike, to jest plakata (realizovanog u saradnji Edicije Jugoslavija, Škarta i

Ksavijea Loventala /Xavier Löwenthal/). Anonimna jugoslovenska vezilja maštovitog veza,

poklonjenog posle 1945. predsedniku Titu, iz kolekcije Muzeja istorije Jugoslavije, koja je

proletersku zvezdu crvenim koncem “zasadila” u plodnu zemlju socijalizma da niče i raste– očigledno je imala više slobode u domišljavanju i transgresiranju simbola i zadate

ikonografije (crvene zvezde petokrake olistale u cvetu) nego savremeni, objektivističkom

normom determinisani, studenti društvenih nauka.

Ime Jugoslavija

Jugoslavija kao, pre svega, reč i jedno ime. Paradoksalno, u kraćem istraživanju autora

izložbe, pokazalo se da Jugoslavija nije reč jugoslovenskih pesnika[3] . Ako je pronađeno

vrlo malo njih koji su novu, sanjanu i oslobođenu teritoriju pevali pod tim imenom, razloge

treba tražiti i u tome što je Jugoslavija[4] bila najpre ime Kraljevine poznate po

kaznionama i njihovoj brutalnosti. Samo u zatvoru Glavnjači (u Beogradu, na mestu

današnjeg Prirodno-matematičkog fakulteta), centralnom političkom zatvoru ancien

regimea, mučeni su i ubijani pod zastavom Jugoslavije brojni protivnici monarhističkog

apsolutizma[5] . Zato je možda najtačnije imenovanje narodnog, anonimnog pesnika za

“novu zemlju jugoslovenskih ravnopravnih naroda” – sretna zemlja: “Kud narodna vojskaprođe, sretna će se zemlja zvat”, a koju su prihvatile mase (ovaj stih pesme Ustanak u

Srbiji 1941, pevan je godinama, u raznim ritualnim prilikama snaženja

novojugoslovenskog duha[6] ).

Iako nije reč pesnika, ni ime koje često koriste kada govore o “zemlji”, pesnici su u potrazi

za tom “velikom reči” koja će zameniti mnogo toga u postrevolucionarnom društvu.

Velika reč ni iz srca ni iz glave/ Već iz zemlje ko biljka il’ cvet/ Raste, i to je odbrana

zemlje, piše Branko Miljković.

Jugoslavija, jedno od imena, jedna je od tih “velikih reči”. Reč koja će kao Snimci pesnika

Oskara Daviča biti snimak “nečega što je” bilo pre svega: sloboda i oslobođenje,

emancipacija, jednakost, samoupravljanje, egalitarnije školstvo, nesvrstanost, polna

jednakost, manjinska prava, nova organizacija slobodnog vremena, antistaljinizam, prekid

sa tradicijom “socijalizma u jednoj državi” (ali započinjanje puta “ceo svet u socijalizmu”),

odumiranje države, ali i proamerički konzumerizam, “NO EAST, NO WEST, SOMETHING IN

BETWEEN”, ili pak slepa vera u otadžbinu socijalizma koja je svoje istomišljenike terala naprevaspitavanje, ništa manje staljinističkim metodama u ekskluzivnom političkom zatvoru.

Šta danas, posle duge tišine[7] koja je odzvanjala opustelim rečnicima zajedničkog jezika,



reč Jugoslavija znači, koje pojmove pokriva, ko se odaziva na njeno ime? Da li je, kao što

tvorac zvezdanog jezika, zauma, ruski pesnik Hlebnjikov tvrdi za neke reči da su se od

preterane upotrebe i “vučenja za uši i brkove raznoraznim dativima” izlizale, te počele da

znače nešto samo za ljude koji govore istim jezikom, i Jugoslavija postala za sve druge

“zvučna krpica” – samo su neka od pitanja kojima se bavio umetnički program. Drugim

rečima, njegov zadatak bio je naći sva i naći nova imena za ono sa čim se Jugoslavija

poistovećuje ili se poistovećivala, šta njeno ime danas znači, čega je ono ime[8] . Jer kaošto kaže Mihail Bahtin (Marksizam i filozofija jezika, NOLIT, Beograd 1980; biblioteka

Sazvežđa), u stvarnosti mi nikada ne izgovaramo reči i ne čujemo reči, već čujemo istinu i

laž, dobro ili zlo, važno ili nevažno, prijatno ili neprijatno, reč je uvek ispunjena ideološkim

i životnim sadržajem i značenjem. Šta onda zapravo čujemo danas kada kažemo

Jugoslavija?

Reci mi nešto što je šuma

Reci mi nešto što je moreKo zna šta je to što treba reći

Bos i gorak potucaš se od reči do reči

B. Miljković

Fikcijom do prošlosti

“Rad umetnika na sećanju omogućava svakome dostojanstvo fikcije.“[9]

Ž. Ransijer (J. Rancière)

U tekstu La fiction documentaire: Marker et la fiction de memoire[10] povodom filma

sećanja Krisa Markera (Chris Marker) na delo Aleksandra Medvedkina, sovjetskog reditelja

dokumentarnih filmova i fikcije, Žak Ransijer nam govori o sećanju koje ima strukturu

fikcije[11] . Otvarajući problematiku dokumentarnog žanra koji ima zadatak da “konzervira

sećanje”, Ransijer nudi podizanje rikvanda istorijskog diskursa, izlazak u istoriju putem

operatora fikcije, dakle naspram želje za konzerviranjem, reč je o “stvaranju sećanja”.[12]

“Sećanje je delo fikcije.“[13] Stvaranje sećanja[14] dakle postoji u osnovi svakog tretmana

istoriografskog od Herodota, Tukidida, preko novih istoričara Brodela (Fernand Braudel) i

De Sertoa (Michel de Certeau), do Tolstoja i dalje. Ransijerova “poetika znanja” u

tretmanu istoriografskog ukazuje upravo na mešanje narativa, izlaženje na scenu javnog,

skrivenog diskursa masa, potisnutog narativa koje logika normativizovanog znanja nije

uzimala u obzir, kao i na postojanje različitih tipova temporalnosti i istoriciteta – sećanju.

Kada u knjizi Les noms de l’histoire – essai de poetique du savoir [15] Ransijer navodi

senzacionalni početak novog tretiranja istorije, podseća nas na delo Fernana Brodela

Mediterranée et le monde mediterranéen à l’epoque de Philippe II [16] u kojoj istoričar u

poslednjem poglavlju, pred sam zaključak, pominje nakratko da “ova knjiga nije govorila o



smrti kralja Filipa II “. Događaj koji nedostaje, veliki događaj istorije ispunjen je

isprekidanim narativima masa.

U jugoslovenskom razredu (classe yougoslave) sastavljači izložbe, i samim tim i gledaoci,

bili su pozvani da angažuju sopstvene imaginarne potencijale kako bi sećanje na

Jugoslaviju bilo na trenutak moguće. “Realno mora da prođe kroz fikciju da bi bilo

mišljeno” [17]

, kaže Žak Ransijer u svojoj knjizi Le partage du sensible, esthetique et politique[18] . Četiri teksta Žaka Ransijera o odnosu istorije i fikcije/politike i estetike

ponuđena su kao metodološka podloga rada na izložbi.

Žanr: Ekspo-pravda, Expo-verité

Četiri paviljona: Koreni jugoslovenske borbe (radnički pokret 19. veka, Oktobarska

revolucija, španski građanski rat, jugoslovenski nadrealizam), Partizanska borba, Prekid sa

staljinizmom i Samouprava, Nesvrstanost, paviljoni su jugoslovenske singularnosti koji suse ogledali sa drugim tematskim prečicama: “Konzumerizam/konformizam?”, “Obnova i

izgradnja”, “Opismenjavanje (socijalizam u školi/socijalizam i škola)”, “Jednakosti”…

Putem zvukova, slika, fotografija, linoreza, drvoreza, poema, dokumenata, plakata,

publikacija i knjiga, sličica, objekata i reči (ispisanih na zidovima), jugoslovenski razred je

tako građen na najvećem belgijskom univerzitetu kao otvoreni, zauvek nezavršeni prostor

na prelomu oficijelne istorije i diskursa margine. Velika montažna soba sećanja u kojoj je

dokumentarni materijal (iz Muzeja istorije Jugoslavije, Arhiva Jugoslavije, Muzeja gradaRijeke, ali i privatnih zabeleški “anonimnih”) izlagan prema nužnim fikcionalnim tokovima

sećanja kao i građenja nove naracije. Farovi zvanične istorije i odblesci kratkog

jugoslovenskog veka, fusnote i beleške sa margine sećanja, kao i velike naučene lekcije

smenjivali su se na ovom mestu otvarajući nova polja mogućeg: novih asocijacija i

disocijacija sa zajedničkom, jugoslovenskom prošlošću. Naspram istoričarskih metoda

izlaganja: mentalne restrikcije (restrictio mentalis), načina interpretiranja događaja u

kojima je uključeno svesno izbegavanje i ćutanje određenih sadržaja, rad na izložbi

favorizovao je anakolut (νακόλουθος anakólouthos – “bez nastavka”), stilsku figuru elipse,prekida sintaksne konstrukcije u drugom vremenu, rad na nastavljanju različitih vremena,

uz rizik stilske i gramatičke greške. Anakolut, kao premošćavanje i povezivanje različitih

tokova i vremena naracije, usvojen je kao vrsta antigramatičke vežbe izložbe.

Četiri varijante Titovog rukom pisanog i dopisivanog, žvrljanog i prežvrljavanog pisma

Staljinu iz 1948, Staljinova kucana pisma Titu (sa pečatom “najstroža tajna”), rame uz

rame sa privatnim ceduljicama i beleškama, uz albume akcijaša i učesnika Internacionalnih

brigada koje su gradile radnim akcijama Jugoslaviju, dokumenti sa “Crvenog univerziteta”

iz kaznione Sremska Mitrovica, tik uz nadrealističku zaplenjenu poeziju Turpituda Marka

Ristića i Krste Hegedušića iz 1938. kao i dokument o zapleni; mural posvećen “Jami” Ivana

Gorana Kovačića, kao i poema – odgovor Pola Elijara (Paul Eluard) na smrt Kovačića, sa



Pikasovim ilustracijama; reči-panoi “JAVNA PTICA” (poeme preteče jugoslovenske

nadrealističke poezije Milana Dedinca), kao i čaršavi – koreni reči “SAMOUPRAVA”

(preuzete iz Pariske komune) na jugoslovenskim prostorima (izvezene prvi put zlatnim

koncem na crvenoj zastavi kragujevačke fabrike 1876), primeri jugoslovenskog izdavaštva,

štafete, globusi, vezovi poklanjani Titu, te mali objekti (primera radi, poštanske marke i

sitne fotografije) uveličani i zumirani i veliki (posteri) smanjivani, baš kao u objektivu

sećanja. Ruku pod ruku zvanična i nezvanična istorija kao gradivna materija izložbe, fikcijasećanja kao cement hipoteza budućnosti.

Belgija – Jugoslavija

U trenutku kada ruski pesnik Hlebnjikov govorio o rečima-ogledalima, u okviru

univerzalnog budućnjačkog jezika, ni Jugoslavija, a ni Belgija kao simptomi

komunitarističkog razlaganja, tj. zakona zajednice kao zatvorene grupe, nisu postojali. Cilj

jednog zida (kabineta) u okviru velike jugoslovenske učionice bio je da ove pojmove kojidanas predstavljaju striktne zakone zajednica otvori u pravcu novih uzajamno reflektujućih

analiza. Nekoliko belgijskih umetnika i pesnika bilo je pozvano da inauguriše ovaj prostor.

Prema mentalnim i fizičkim premeštanjima

Na odluku da se umetnički program održi baš na samom univerzitetu, a ne na nekom

drugom mestu, uticalo je ubeđenje urednika ovog programa da je Univerzitet kao mesto

produkcije serijskog i normativizovanog znanja koje prekida diskurs profesora-gospodara i

(privilegovanog) učenika vekovne privatne edukacije, nudeći demokratizovano znanje

danas mnogih, i dalje zatvoren sopstvenim unutrašnjim zakonima i svojim imanentnim

diskursom čak i kada se jednom izađe napolje[19] .Tako je teza sazivača umetničkog

programa bila da je nužno i moguće otvoriti prostor Univerziteta u pravcu novog spolja

koje bi se delovalo unutra. Zadatak nimalo lak, ako se uzme u obzir galopirajuća

birokratizacija svake velike institucije, kao i realnosti Univerziteta kao tačke

tradicionalističke i imperativno nerizične formacije budućih normativizovanih pripadnika

jednog društva.

YU WORKING CLASS

Tanani spoj forme koja je trebalo da “objedini ali i raspakuje” složeni sadržaj

jednovekovnog jugoslovenskog emancipatorskog nasleđa (računajući i izvore

jugoslovenske singularnosti kojima je posvećen veliki deo izložbe) realizovao je gotovo

taktilno kolektiv Škart (tandem Balmazović – Protić), šireći parole i natpise slobodnomrukom po samim zidovima i prozorima galerije kao i van nje, nastanjujući tako

nenastanjivo mesto muzejsko-galerijskog tranzita. Slobodnim potezima Škarta i Ljubomira

Jakića (kolektiv Eimigrative art), uz podršku Mari Pjer de Busre (Marie-Pierre de Buisseret,



advokat i vizuelni umetnik) i Natali Levi (Nathalie Levy, restaurator i istoričar umetnosti),

nadomak ruke, okačeno o zrakove tog sada i ovde jugoslovenstva, bez zaštitnog stakla

ispred sebe, spremno za upotrebu odmah i sada, našlo se mnogo toga: knjige, časopisi,

značke, birgadirska odela, lutke partizanke, fotografije, reprintovani dokumenti, plakati,

kao i “stavljeni na sigurno” eksponati Muzeja istorije Jugoslavije, baš kao i mobilna sedišta

“yu working class” – jugoslovenskog radnog razreda (okrenuta naglavačke kolica sa

gradilišta) koji su inaugurisali Žak i Danijel Ransijer, Leonardo Kovačević, pedagoškalaboratorija RED iz Brisela i Ivana Momčilović. U jugoslovenskom razredu učenikaiprofesora

(jedna reč, čita se u oba pravca) kohabitirali su tako tokom pet nedelja na tom

zajedničkom, izmeštenom mestu: Jan Kempenaers, belgijski fotograf koji godinama,

uzastopce, fotografiše jugoslovenske modernističke antifašističke spomenike; postavljenim

“zvučnim zidom” i radio-instalacijom umetnici iz Nemačke: Ralf Homman i Manuela

Unverdorben, umetnici iz Hrvatske: Milijana Babić, Nemanja Cvijanović, Siniša Labrović,

Helena Klakočar, Igor Grubić (ovaj poslednji izlaganjem svog rada spomeničkog nasleđa);

belgijski istoričari srednjih škola i univerziteta (na razgovoru o mestima sećanja), belgijskiučesnici Internacionalnih brigada i jugoslovenskih radnih akcija (između ostalih,

penzionisani profesor ULB-a Gi Desor /Guy Desolre/), belgijski poštovaoci i poznavaoci

Jugoslavije (profesor istorije Žorž Gemuc /Georges Gemoetz/), grupa belgijskih studenata

žurnalistike sa temom diplomskog rada “jugonostalgije”, belgijski vizuelni umetnici i

performeri koji rade na temama postidentitarnih politika (Xavier Löwenthal, Laurent

d’Ursel), belgijski pesnici (između ostalih Antoan But /Antoine Bout/, Erik Piet /Eric Piette/,

Danijel Elin /Daniel Helin/), plesači-performeri Liza Penkova kao i pripadnici plesno-

performerskog kolektiva “House of Bertha” (sa video-radom “nove jezičke univerzalnosti” specijalno napravljenim za ovaj program), mnogobrojni pesnici beogradskog Pesničenja

čija je prevedena poezija čitana u “jugoslovenskom razredu”, članovi belgijskog projekta

“Soba za slušanje” (Chambre d’écoute), vezilja savremenog emancipatorskog dnevnika i

vezenog političkog plakata Lenka Zelenović (saradnica Škarta), kao i slovenački pesnik i

pisac Miklavž Komelj čijim je predavanjem i promocijom istoimene knjige “Kako misliti

partizansku umetnost”, kao i odlomcima iz knjige poezije Modra obleka, delovima poeme

Nemi topot imen i završena belgijska sesija programa “Jugoslavija – Belgija: u potrazi za

nultim identitetom” – večeri poliglotske polifonije.

Svim pomenutima trebalo bi svakako dodati vernu svakodnevnu, masovnu univerzitetsku i

(drugu) publiku, kao i učesnike međunarodnog, završnog skupa koji su nakon zadatog

akademskog programa, entuzijastično postajali uče(s)nici ove eksperimentalne forme

razmene poetskog znanja u sali “Aljende” (između ostalog, Nenada Vujatovića, lingvistu i

pisca koji je i učestvovao u kreiranju pojedinih delova programa). Slobodan Karamanić,

sociolog iz Minhena, i Ivana Momčilović, dramaturg, programom u Institutu evropskih

studija, na temu samoupravljanja i “Šta znači biti Jugosloven danas”, obeležili su prelaz

između umetničkog, političkog i striktno naučnog programa skupa kojim je dan kasnije

završen ceo program.

U delu koji se nastavlja i 2012. godine, pomenuti belgijski studenti novinarstva posetiće u



okviru programa “Jugoslavija – Belgija, u potrazi za…”, zajedno sa Svenom Petersom,

profesorom holandskog jezika iz Antverpena (i urednikom belgijsko-jugoslovenskog bloga

Balkanboeken) nekadašnji jugoslovenski paviljon podignut povodom Svetske izložbe u

Briselu 1958. (autori: Richter, Weber, Springer). Retko sačuvani paviljon danas je mesto

belgijske srednje škole, nalazi se u flamanskom seocetu Vevelgemu (Wevelgem), a na

samoj fasadi zgrade paviljona, prema originalu, i dan-danas se nalazi natpis Jugoslavija.

Tim povodom, učenici te škole učestvovaće u razgovoru o imenima koja su sve ređe temeuskokomunitaristički orijentisanog školskog gradiva: imenima Jugoslavija i Belgija.

Takođe, zahvaljujući podršci Muzeja jugoslovenske kinoteke iz Beograda i kancelarije

Beograd 2020. (rad u pripremi kandidature za evropsku prestonicu kulture), realizovan je

mini-ciklus “jugoslovenskog emancipatorskog filma”, titlovanog za ovu i buduće prilike,

danas gotovo zaboravljenih autora, zaturenih negde između zvanične škole disidentskog

crnotalasnog filma i “crvenog talasa” zvanične propagandne (partizanske) kinematografije.

Film Azra (Mirze Idrizovića), filmovi Krste Škanate, Branka Bauera, Fadila Hadžića uverili

su belgijsku i (novim prikazivanjima i francusku) publiku u značaj postojanja imanentne

kritike i otvorenih lutanja jednog samoupravnog sistema i njegovog dragocenog filmskog

nasleđa, danas nepravedno marginalizovanog.

Dara Džokić, glumica iz Beograda i glavna protagonistkinja Azre, teoretičar filma iz

Sarajeva Nebojša Jovanović, Bruno Mertens, belgijski filozof i fizičar, autor knjige o

polisemiji vela, Ronald Sušanj, inicijator projekta samouprave u brodogradilištu 3. Maj-

Rijeka, kao i Silvio Mara, belgijski radnik nekadašnje železare, bili su gosti filmskog

programa.

Ne manje važnu veb-sajt dimenziju dešavanja osigurao je antropolog, istraživač Slobodnog

briselskog univerziteta, zaposlen na katedri prirodnih nauka i popularizacije nauke Serž

Pao (Serge Pahaut), dok je prevode poezije Pesničenja i Lenkinih (Škart) kuvarica

nadahnuto isporučivala Tihana Vujatović.

Na kraju, važan deo Yu working class, postao je i Fransoa Nikola ( Francois Nicolas),

kompozitor i filozof muzike, istraživač na École normale supérieure koji je posle posete

izložbi u Briselu, započeo u svom političko-filozofskom elektronskom fanzinu

http://www.egalite68.fr/ feljton pod nazivom “Vratiti pravdu onome čemu je Jugoslavija

bila ime”.

Celokupni eksperimentalni program “Misliti Jugoslaviju dvadeset godina kasnije” podržali

su u Belgiji: Servis kulture Slobodnog briselskog univerziteta, Ministarstvo kulture

frankofone zajednice Belgije (ministarka Fadila Lanaan prisustvovala je otvaranju izložbe),

Fondacija Bernhejm (Pole Bernheim), Ministarstvo obrazovanja frankofone zajednice,

organizacija “Causes communes”, a sa prostora bivše Jugoslavije: kancelarija Beograd2020, Sekretarijat za kulturu grada Beograda, Muzej jugoslovenske kinoteke, Mikser

organizacije, kao i Gordana Zrnić, lično, predstavnica Privredne komore Srbije u Briselu (u

saradnji sa asistentom Jasminom Paunović-Marković), dok su eksponati i dokumentacija

http://www.egalite68.fr/

http://www.yougoslavie.be/index.html



pozajmljivani iz Muzeja istorije Jugoslavije, Arhiva Jugoslavije, Muzeja grada Beograda,

Muzeja grada Rijeke, kao i privatnih zbirki. Važno bi bilo pomenuti sve kustose tih

institucija, a naročito Momu Cvijovića i Draga Kuprešanina (Muzej istorije Jugsolavije),

kustoskinju Arhiva Jugoslavije Nadu Pantelić, kao i kustosa Muzeja grada Rijeke Mladena

Grgurića, koji su svojim velikim entuzijazmom, dobrom voljom, strpljenjem i sugestijama

umnogome doprineli uspešnom vraćanju “otpisane” teme Jugoslavije na evropski

univerzitet.

Zaboravljeni Sartrov tekst o Jugoslaviji

“SSSR nema sredstava da sudi Titu. Jer ako je subjektivnost nemoć, Tito bi trebalo da

bude Rajk: ‘istorijski proces’ ne bi trebalo da mu ostavi ni najmanju šansu. Ovde se

marksizam okreće protiv staljinizma, a staljinizam protiv samog sebe. (…) To što jedna

određena individua, kaže Engels, i ne neka druga deluje u određenoj epohi naravno da je

pitanje potpunog slučaja. Ali čak i ako slučaj eliminišemo, postojaće uvek potreba zasupstitutom i taj supstitut će kako-tako biti pronađen. Potpuno je slučajno to što je

Napoleon, taj Korzikanac, upravo on bio vojni diktator koga je trebala Francuska republika

izmučena ratovanjem. Ali u nedostatku jednog Napoleona, neko drugi bi popunio njegovo

mesto (Engels, Pismo Starkenburgu, 25. januara 1894)”. “Zamenite u ovom tekstu

Napoleona Titom i titizam će naći svoje apsolutno opravdanje. Ekonomsko krvarenje

Jugoslavije, strahovanje seljaka, radničko nezadovoljstvo, smanjivanje životnog standarda,

zastoj industrijalizacije zahtevali su raskid sa SSSR-om, čak tačnije bili su taj raskid sam;

u smislu u kome je proletarijat kontradikcija buržoaskog društva. (…) Tito, ako verujemoEngelsu i Staljinu, jeste objektivni proizvod jugoslovenske situacije (…) Treba izabrati: ili je

marksističko tumačenje istorije lažno – s obzirom na to da bi istorijski proces primoravao

socijalističke zemlje da primene između sebe zakon svetskog kapitalističkog tržišta – ili je

birokratska koncepcija subjektivnosti ogromna greška; drugim rečima, ili se Titov uspeh

objašnjava objektivnim uslovima Jugoslavije u perspektivi objektivizma koji sam sebe

uništava, ili se objašnjava političkim greškama – koje su bile počinjene od strane SSSR-a

ili jugoslovenskih državnika – što u tom slučaju navodi da treba priznati određenu

efikasnost i konzistenciju subjektivnom: ta Jugoslavija, disidentska, bila je nemoguća.Nemoguća jer birokratski aparat SSSR-a ne može da se prevari u procenama objektivnih

datosti; individualne greške su slučajevi koji se nagomilavaju; nemoguća takođe jer izdaja

nije ništa drugo nego stari nemoćni san koji se raspršava čim dodirne realno. Ali ta

objektivna nemogućnost živi i razvija se, dijalektička munja je nije pretvorila u pepeo; ona

se razvija nasuprot svim očekivanjima i ta nemoguća Jugoslavija se nosi čak bolje nego

ona prethodna Jugoslavija čija je realnost bila kontrolisana i obeležena Sovjetima. Naučnici

su, kaže jedna pesma, pravili opite nad zečevima; objektivni rezultati tog iskustva bili su

utvrđeni unapred putem rigoroznih zaključaka: zečevii su unapred znali šta treba daprovere. No iskustvo nije pokazalo predviđene rezultate. Suočeni sa tim apsurdom,

naučnici shvatiše da su zečevi bili lažni. Vrlo dobro: shvatismo da je Tito lažni divlji zec, a

Jugoslavija lažna Jugoslavija.”



U knjizi Jugoslovenski komunizam, posle raskida sa Moskvom Luja Dalmasa (Louis

Dalmas), trockiste i Sartrovog sekretara, Sartr potpisuje predgovor Lažni (divlji) zečevi ili

lažni naučnici u kome nečemu što naziva “staljinističkim objektivizmom” (naučni

istoricizam koji želju za objektivnim i istinom pretvara u dogmu) suprotstavlja subjektivnu

odluku pobune, greške i rizika kao neodvojivih vektora izgradnje socijalizma.

Jugoslovensku polupobedu (upravo jer neizvesnu) Sartr ocrtava kao važnu za Francusku u

onom smislu u kome vraća snagu subjektivnom aktu u politici. “Postoji jedno pitanje, i ono je naše koliko i Jugoslovena: kada se ceo svet guši u apsolutnom objektivizmu i kada se

subjektivno odjednom iznova pronalazi, kako misliti istoriju i političku akciju kako bi se

spasli istovremeno i jedan i drugi, i revolucionarni pokret i subjektivnost.”

Ovaj dragoceni tekst i knjiga (izložena između ostalog materijala), ali i splet subjektivnog i

objektivnog u politici, bili su gradivna materija izložbenog projekta[20] .

O poetici umetničkog znanja

Dotičući umetničkim programom na univerzitetu pitanje strogo determinisanih domena,

parohija i granica naučnog diskursa, kao i postojeću strogu separaciju između nauke i

nenanuke, nauke i mišljenja, nauke i umetnosti, namera autora umetničkog programa na

granici subjektivnog i objektivnog bila je zapravo dijalektiziranje pitanja neznanja i prava

na saznanje, ali i osnaživanje emancipatorskog principa pluraliteta izvora i prava na

samooobrazovanja van oubičajene lestvice hijerarhija obrazovanja, paralelno podstičući

univerzalistički naspram specijalističkog principa saznavanja. Uz sećanje na ĐanbatistaVika (Giambattista Vico), autora Nove nauke (1725), koji otvara vrata intuiciji, imaginaciji i

fikciji pred hramom nauke, spajajući ordinarno sa čudesnim, u vreme imperativa

ekspertnog i usitnjavajućeg, drugo ime za univerzalističku metodu korišćenju materijala

tokom sastavljanja “analize o Jugoslaviji”, mogao bi biti i “nadracionalizam”, koncept

epistemologa Gastona Bašlara (Gaston Bachelard) za koji njegov učenik Kangulem

(Canguilhem) kaže: “Alijansa nadracionalizam sa nadrealizmom nije samo onomatološka.

Da bi se postalo racionalistom nije dovoljno samo devalorizovati predrasude već i

valorizovati dijalektiku suda.” Danas kada je poznato da je Baselarovom tekstu onadracionalizmu prethodio razlaz između dve logike nadrealizma i dva saradnika, kasnije i

dve struje, Bretona i njegovog saradnika sociloga i gramatičara Rožea Kajoa ništa manje,

ali ni više nego oko meksičkog pasulja koji skače, pri čemu je Kajo želeo da jednostavnim

“epistemološkim rezom” uzme nož i razotkrije tajnu “čudnog bića”, a Breton dozivao

upomoć pravo na misteriju i enigmu, favorizovanje spoja intuitivnog i racionalnog ponovo

obnavlja zaboravljene koncepte univerzalizujućeg i nadracionalnog. Situirajući temu

Jugoslaviju van vremena, tražeći adekvatnu formu za ovaj sadržaj, ovakav pristup se

suprotstavlja svakom linearnom evolucionizmu i istoricizmu. Dopuštajući u njemu saživotviše temporalnosti i više poredaka, postavljajući pitanje originala i plagijata, pravog i

lažnog izvora, elitizma i svedostupnosti, autorski tim izložbe (uključujući publiku) zajedno

kreira novi jezik koji se upravo žestoko dotiče vlastitosti: nazovimo ga jugoslovenskim



jezikom. Ili kako bi Žak Ransijer u Poetici znanja zaključio, a izložba “Misliti Jugoslaviju 20

godina kasnije” to i potvrdila: “Poetiku nazivam diskursom bez legitimnog položaja i

specifičnog adresata koji ne pretpostavlja proizvođenje nekog učinka, nego podrazumeva

odnos prema istini – i to prema istini koja ne bi imala svoj vlastiti jezik.”

Pluralitet jezika i izvora koji univerzalno čini mogućim. Poetika koja u ovom slučaju postaje

metod, time kvalitativno različit od “nepostojećeg metoda” jednog Fajerabenda

(Feyerabend), prepoznatog kao “anerho–epistemologa”, filozofa nauke usresređenog na

demistifikaciju autoriteta nauke koji 1975, u svojoj knjizi Against Method zaokružuje tezu o

nepostojanju ni jednog naučnog metoda koji ne bi stigao do svog vlastitog ograničenja.

Metod-poetika kvalitativno je različit i od metoda pristalica falsifikacionizma, poznatih

lovaca na razliku između prave i pseudonauke, onih koji “čistu nauku” favorizuju

argumentom (naučnog, racionalnog) osporavanja. Poetika kao metod dokazivanja

postojanja ideje Jugoslavije.

O neizvesnom znanju

Jugoslovenska radna (radnička) učionica ugostila je nekoliko poetskih večeri, ukazujući da

poezija i kreacija, taj nepostojeći jezik koji se traži i nastaje tu pred nama, treba da bude

primarna gradivna materija obrazovanja koje se večno usavršava, znanja i usavršavanja

kao nedovršivosti . Kada Marko Ristić, u knjizi Ljudi u nevremenu, piše da “Poezija i istorija,

muzika i smisao, daleko su još od toga da budu jedno. Ali moje je duboko uverenje, da će

to jednoga dana biti. Da smo mi današnji ljudi, mi ljudi u nevremenu, o toj integraciji, otom osvajanju jedinstva sanjali, i kako smo znali i umeli na njemu radili, neka budućim

pokolenjima to posvedoče i one nedovoljne, lomne reči kojima su pesnici hteli ogromnu

pesmu vremena da proprate, da protkaju, da protumače, a katkada i da natkrile”, on

pronosi kao moto ovog teksta, ali i čitavog svog dela, koje postaje zatim i moto

celokupnog briselskog programa o Jugoslaviji onda, a mišljenoj danas – proročku rečenicu

Lope de Vege “Istorija i poezija, sve može da bude jedno”.

Jugoslavija kao poetsko i nedovršeno znanje, tako postaje metafora nemogućeg.

Odbacujući karte i tlocrte koji uvek odaju utisak da je svet prepunjen i da je naša krhka

planeta odustala od enigme, Jugoslavija danas postaje drugo ime za enigmatičnu

nedovršenost koja će uvek stremiti usavršavanju. Ako je karta simbol ambicije Zapada da

otvorene prostore transformiše u zatvorene kutije, baš kao što to opisuje Bertran Vestfal

(Bertrand Westphal) u svom delu Geokritika (La Géocritique, Réel, Fiction, Espace, ed. de

Minuit), granice kartografskih praksi se danas mogu uporedo širiti njihovim

reprezentacijama u literaturi, istorijskim dokumentima, kinematografiji, poeziji, jer svi

zajedno grade određeno znanje o jednom prostoru – vremenu, van uobičajenih linearnih

temporalnosti i prostornosti. Jugoslavija kao neizvesno znanje: juče, danas, i onog (boljeg)

sutra koje još uvek nema (sigurno) ime? Jugosloveni kao Palestinci ili Ujguri sadašnjice?

Narodi bez teritorije? Ili bez borbe za istu? Ljudi čija je borba danas usmerena na ideje



koje ostaju da natkriljuju prostor koji se nekada zvao jugoslovenskim, a koje se zrakasto

šire preko i izvan danas nenastanjive, nemoguće teritorije?

Nepobedivi natpis

U vreme Prvog svetskog rata

U jednoj ćeliji italijanskog zatvora San Karlo,Punog uhapšenih vojnika, pijanaca i lopova,

Jedan vojnik-socijalist mastiljavom pisaljkom ugreba u zid:

Živeo Lenjin!

Sasvim gore, u polumračnoj ćeliji, jedva vidljivo, ali

ispisano ogromnim slovima.

Kad stražari to videše, poslaše jednog molera s kofom kreča.

I on četkom s dugačkom drškom premaza preteći natpis.

Ali pošto je krečom prešao samo po slovima,

U ćeliji je gore sad stajalo krečom:

Živeo Lenjin!

Tek drugi moler sve to premaza širokom četkom,

Tako da nekoliko sati ničeg nije bilo, ali u zoru,

Kad se kreč osušio, ponovo ispod njega izbi natpis:

Živeo Lenjin!

Onda stražari isposlaše protiv natpisa nekog zidara

s nožem.

I on je, slovo po slovo, čitav čas grebao natpis.

Kad je završio, gore u ćeliji je stajao, ovoga puta bezbojan

Ali duboko usečen u zid, nepobedivi natpis:

Živeo Lenjin!

Sad uklonite zid! – reče vojnik.

B. Breht

Baš kao u Brehtovoj poemi, mnogobrojne intervencije Škarta, direktno i na samim

zidovima sale “Aljende” Slobodnog briselskog univerziteta: Španski građanski rat,

Oktobarska revolucija, Jak jugoslovenski radnički pokret, Jugoslovenski nadrealizam (kao

izvori jugoslovenske singularnosti), ali i: Partizanska borba, Samouprava, Nesvrstanost ,

poeme jugoslovenskih pesnika i ime Jugoslavija) zahtevale su od strane odgovornih i

zaduženih za galerijski prostor i predstavnika univerzitetske kultur-sekcije, brojne

intervencije prefarbavanja. Sigurni smo da i sada, kada je u ovom prostoru druga izložba,



ostaju tamo gde su, jer Jugoslavija jeste neprebrisivi natpis. I mnogo više od toga.

Novosti, 04.02.2012.

Peščanik.net, 05.02.2012.

Srodni link:

Aktiv hrvatskih Novosti

———–

Branko Miljković (Niš, Srbija), pesnik pod uticajem Heraklita, Malarmea i Valerija, prevodio

Mandeljštajma, tragično preminuo u Zagrebu 1961. godine. ↑

Uzimajući u obzir faktore koji su doprineli organizaciji Narodnooslobodilačke borbe i koji

su joj prethodili, izložba se odnosi i na period pre 1941. godine, tačnije na početke

formiranja jugoslovenskog radničkog pokreta: zadire u sredinu 19. veka. ↑

Uporedo sa izložbom, u saradnji sa Univerzitetskom bibliotekom Svetozar Marković u

Beogradu, autorski tim izložbe započeo je istraživanje na uzorku određenog broja

jugoslovenskih pesnika, sa željom da potvrdi svoje početne pretpostavke: nije li ime

Jugoslavija ime kome su pesnici tražili nova imena? ↑

U vezi sa pitanjem kada nastaje emancipatorska tvorevina Jugoslavija i koji su njeni

izvori, v. tekst Za ovu Jugoslaviju, I. Momčilović, Novosti, 12. jun 2010, Aktiv br. 1.

Jednako složenim pitanjem kada Jugoslavija prestaje i da li nestaje, koji njeni segmenti

preživljavaju, a koji odlaze definitivno na otpad istorije, bavi se i ova izložba. ↑

Boris Ziherl u knjizi Stara i nova Jugoslavija, Kultura, 1945, govori o tri trula stuba na

kojima se ljuljala stara Jugoslavija: bezočna eksploatacija radnog naroda, politička

bespravnost građana, nacionalna neravnopravnost jugoslovenskih naroda, kao onih “koji

su stogodišnju misao da se Južni Sloveni moraju osloboditi i ujediniti u zajedničku državu

pretvorili 1918. u ‘ideal’ polukolonijalne balkanske države, bez ugleda.” ↑

Pesma koju je dr Dušan Nedeljković, etnolog, filozof i učesnik NOB-a, objavio u svojoj

studiji Prilog proučavanju zakonitosti razvitka našeg narodnog pevanja u periodu narodne

revolucije, oslobodilačkog rata i izgradnji socijalizma Jugoslavije. Zapisao ju je za vreme

izgradnje autoputa od strane dobrovoljnih radnih brigada 1949, koje su podizale i gradile

novu Jugoslaviju, a koju je pevala izvesna Milica Rakić iz sela Mravška u Mačvi. ↑

U istorijatu imena Jugoslavija poznato je nekoliko faza: Kraljevina Jugoslavija (1918 −

1941/1943), Demokratska Federativna Jugoslavija (1943), Federativna Narodna Republika

Jugoslavija (1945), Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija (1963 – 1991/1992),

Savezna Republika Jugoslavija (1991/1992 – 2002/2003). Godine 2002, 14. marta,

zvaničnici članica SR Jugoslavije, tj. Republike Srbije i Republike Crne Gore, uz prisustvo

visokog predstavnika Evropske unije, potpisali su polazne osnove za preuređenje odnosa

Srbije i Crne Gore, kojima je predviđeno da SRJ ubuduće nosi naziv Srbija i Crna Gora.

Time je “posle deset godina rata Jugoslavija prestala da postoji kao geografska i

nominalna magma i počela da živi kao ideja” (Iz knjige Zbogom partije, ljudi govore, str.

281, Emigrative art, 2002). ↑

http://www.novossti.com/2012/02/ideja-jugoslavija-posle-nostalgije-izvan-vremena-nakon-teritorije/

http://pescanik.net/2010/06/aktiv-hrvatskih-novosti/



Danas Jugoslavija postoji još u imenu asteroida “1554 Jugoslavija”. Otkrio ga je u

Beogradu srpski astronom Milorad B. Protić, 6. septembra 1940. Njegova srednja

udaljenost od Sunca iznosi 2,620 astronomskih jedinica. ↑

Indisciplinarity: “Discussing the cinematic work of Chris Marker, you write: ‘memory is a

work of fiction’.Today, couldn’t this idea be systematically extended to any (artistic)

attempt at fictionalisation appropriate to the imagery of catastrophes?”

Jacques Rancière: “Once again, I don’t in any way believe in an imagery or fictionalisationappropriate to the representation of catastrophes, because I do not believe that there is a

general, homogeneous figure of catastrophe. On the one hand, what I’m saying there

applies to memory in general: it is always a selection, an articulation between fragments,

a superimposition of non-synchronous temporal series. That is to say, it is always fiction,

in the sense in which I intend it: the construction of a relationship between something

visible and some meaning, between heterogeneous spaces and times. On the other hand,

insistence on fictional labour assumes its full significance when what’s involved are those

destructive phenomena that transform their victims into pure objects of a documentarygaze. Godard used to say ironically that epic was for the Israelis and documentary for the

Palestinians. The artistic work of memory is that which accords everyone the dignity of

fiction” – isečak iz razgovora preuzetog sa

http://www.16beavergroup.org/mtarchive/archives/002640print.html ↑

(Dokumentarna fikcija: Marker i fikcija sećanja) u La fable cinematographique, Seuil,

2001. (Filmska fabula, Klio, 2010). ↑

Iako Dekart (Descartes) još u svom nedovršenom delu Règles pour la direction de l’esprit

(Pravila za usmeravanje duha, 1628/1629), u 12. poglavlju kaže da se “treba služiti svimizvorima inteligencije, imaginacijom, smislom, sećanjem kako bi se oslobodila intuicija

drugačija od jednostavnih predloga, kako bi se uporedilo ono što tražimo sa onim što

poznajemo i kako bi se pronašle stvari koje treba porediti sa intuicijom: jednom rečju – ne

treba zapostavljati nijedno sredstvo kojim je čovek obdaren”, italijanski filozof Đanbatisa

Viko (Giambattista Vico) ostaje najvažniji zastupnik iracionalnog i imaginarnog koje

pokušava da uzdigne do “zabranjenih visina” naučnog. U svom delu La scienza nuova

(Nova nauka, 1725) on koristi sentencu (prvobitno formulisanu 1710) verum esse ipsum

factum, skraćeno – verum factum: istinito je stvoreno i konstruisano, proverljivo kreacijomi imaginacijom, fantazijom, a ne samo racionalnom naučnom opservacijom, a koja otvara

nove horizonte i na ovoj žanrovskoj probi expo-veritéa. Takođe, Vikovo uverenje da je

interpretacija uvek i isključivo povezana sa imaginacijom i jezikom (imenovanjem), da je

svaka interpretacija zapravo metafora, odnosno da svet “postoji tek kada postane kreacija

metafore”, dodatna je trasa u građenju naracija programa prikazanog u Briselu. ↑

“Il en s’agit donc pas de conserver une memoire, mais de la creer”, J. R., La fable

cinematographique, str. 201. ↑

“La memoire est est oeuvre de fiction”, J. R., La fable cinematographique, str. 202. ↑ “Fingere ne veut pas dire d’abord feindre mais forger“: fingere znači pre svega skovati, a

ne sakriti. ↑

(Imena istorije – eseji poetike znanja), Seuil, 1992. ↑

http://www.16beavergroup.org/mtarchive/archives/002640print.html



(Mediteran i mediteranski svet u vreme Filipa II), BRAUDEL, Fernand, La Méditerranée et

le monde méditerranéen à l’époque de Philippe II, Paris, Armand Colin, “Le Livre de

poche”, 1990 (rééd.) (trois tomes). ↑

“Le réel doit etre fictionné pour etre pensé.” ↑

(Deoba osetilnog, estetika i politika), La Fabrique, 2000. ↑

Beleška, između ostalih, Žaka Lakana (Jacques Lacan) Quatre types de discours 1969–

1970, L’envers de la psychanalyse, séminaire XVII, Seuil, 1991. ↑

Baš kao i zapis nadrealiste i komuniste Marka Ristića, na istu temu. “Gde smo, – kad smo

tu gde se posle 1948. našao Elijar, gde se postavlja strašno pitanje svesti i savesti, tu gde

naša odluka više nije naša, – gde smo to kad smo u ovim zagušljivim maglama, u

Orvelovoj (Orwel) godini 1948-oj, u ovom turobnom Anti Edginu, tj. kad nismo, kad smo

nigde, kad smo u ovoj prenaseljenoj ničijoj zemlji, kad smo u ovom carstvu zbrke i

izobličenja, gde je i Elijar zarobljen, gde su se pesnici našli samo zato što su bili pošli

putem jasnoće i istine, kad smo u ovom međuprostoru kamo ih je dovela njihova žudnja za

čistom i potpunom potvrdom čoveka i njegove idealne slobode, a gde su čovečnost isloboda, možda više no igde, porečene, osporene, opovrgnute, ukinute, – gde smo to kad

smo tu gde nismo to što smo?” Marko Ristić 12 – C, Naknadni dnevnik, Sarajevo,

Oslobođenje, 1989. ↑

Article printed from Peščanik: http://pescanik.net

URL to article: http://pescanik.net/ideja-jugoslavija-nakon-teritorije-2/Peščanik © 2014

Documents

Ideja Jugoslavije nakon teritorije