Ideologija

Terminu "ideologija" se pridaju različita značenja, koja se, uglavnom, mogu sve-sti na šire i uže značenje. Po širem značenja, ideologija je ukupnost društvene svesti od-ređenih društvenih grupa i društvenih zajednica, a po užem začenju, ideologija je speci-fična pojava u društvenoj svesti – manje ili više netačna, iluzorna, ograničena, nepotpuna, "kriva" svest. Šire značenje ideologije je ili nedovoljno određeno ili je sinonim drugih termina (klasna svest, nacionalna svest, idejna nadgradnja i dr.), a uže značenje ima u vi-du pojam čija se sadržina odnosi na specifičnu pojavu u društvenoj svesti, tako da je ovo značenje mnogo više rasprostranjeno i prisutno u sociološkim razmatranjima. Kao druš-tvena svest, ideologija je proizvod političke delatnosti, ali i sredstvo te delatnosti, ono sredstvo pomoću koga se održava političko jedinstvo ideoloških istomišljenika, na jasno formulisanom idejno-političkom programu. Ideologiju ustvari možemo definisati najpre kao skup shvatanja i idejnih opredeljenja jedne društvene grupe o svim značajnim pitanji-ma i problemima društvenog života, rada i razvoja, što, u suštini, predstavlja pogled na svet određene društvene grupe u koji su ugrađeni njeni ciljevi, želje i interesi.

Ideologija nastaje u onim društveno-istorijskim okolnostima kada se određeni in-teresi, ciljevi i ideali ne mogu više objašnjavati uz pomoć religije. To je onaj period kada snažnije dolazi do izražaja politička delatnost i potreba okupljanja ideoloških istomišlje-nika u borbi za ostvarivanje interesa. Kao društvena svest, ideologija je proizvod politič-ke delatnosti, ali i sredstvo te delatnosti, ono sredstvo pomoću koga se održava političko jedinstvo ideoloških istomišljenika, na jasno formulisanom idejno-političkom programu.

Kad govorimo o ideologiji, značajno je razmotriti i odnos ideologije i drugih obli-ka društvene svesti, odnosno njihovu međusobnu povezanost. Ona utiče na ostale oblike društvene svesti, ali i trpi njihov uticaj. Dejstvo na ostale oblike društvene svesti može da bude pozitivno i negativno, ali je najčešće negativno, jer ideologija, po svojoj prirodi, teži da se infiltrira u sve oblike društvene svesti i društvenog života i rada, sa pretenzijom da dominira. Nije zadatak ideologije da samo objedinjava i mobiliše, već, istovremeno i da usmerava ka određenim ciljevima. To praktično znači da ideologija, s jedne strane, uka-zuje na ciljeve za koje se treba boriti, a, s druge strane, i na ono protiv čega se treba bori-ti, jer nije bitno samo šta se želi i čemu se teži, već i šta se ne želi, čemu se treba suprot-stavljati. Bez jasnog razgraničenja šta se hoće, a šta neće, ideologija ne može uspešno da ostvaruje svoju usmeravajuću funkciju.

Smisao ideologije je mnogo širi i kompleksniji. Pošto u društvu postoje različite ideologije onda je njen zadatak najmanje dvostruk: s jedne strane, formiranje svesti o pri-padnosti određenoj političkoj strukturi, da mobiliše i usmerava ka ostvarivanju određenih socijalnih vrednosti, a, s druge strane, da kod pripadnika drugih ideologija ostvaruje su-protne efekte, odnosno da dezintegriše, demobiliše i dezorijentiše. To se obično postiže, kao što je poznato, sistemom planirane indoktrinacije, propagande, širenjem raznih glasi-na, poluistina, pa čak i laži (najbolja ilustracija sa kolikom količinom neistina i laži se može operisati da bi se ostvarili odeđeni ciljevi, mogu da budu građanski (međuna-cionalni) ratovi na prostorima bivše SFRJ, koji su vođeni u znaku totalne sataniza-cije Srba, kao da su oni jedini krivci za rat i raspad predhodne federalne države)!