اهللا الرحمن الرحيم بسم

وزارت جهاد كشاورزي

كشاورزي، آموزش و ترويجحقيقاتتسازمان

افزايش بازده آبياري با تغيير آرايش

كاشت چغندرقند

موسسه تحقيقات اصالح و تهيه بذر چغندرقند

1393

ترويج و آموزشمعاونت

افزايش بازده آبياري با تغيير آرايش كاشت چغندرقند 2

افزايش بازده آبياري با تغيير آرايش كاشت چغندرقند 2

: سرشناسه

: عنوان و نام پديدآور

،نــشر آمــوزشتــرويج و آمــوزش كــشاورزي آموزش،معاونــت تــرويج و ســازمان تحقيقــات : كــرج: مشخصات نشر ، كشاورزي

: مشخصات ظاهري

: شابك

: وضعيت فهرست نويسي

: موضوع

: موضوع

: شناسه افزوده

: رده بندي كنگره

: رده بندي ديويي

: شماره كتابشناسي ملي

ISBN:978-964-520-….

978-964-520-.......:شابك

ه آبياري با تغيير آرايش كاشت چغندرقندافزايش بازد :عنوان نشريه

داريوش فتح اله طالقاني، سمر خياميم :نويسنده

كلثوم افرند :ناظر ترويجي

دفتر ترويج كشاورزي ومنابع طبيعي و موسسه تحقيقات اصالح و تهيه بذر چغندرقند :تهيه شده در

رزينشرآموزش كشاو :ناشر دفتر بسيج سازندگي و شبكه عاملين ترويج :هماهنگي چاپ

جلد2000 :شمارگان

1393/ اول :نوبت چاپ

رايگان :قيمت

.باشدمسئوليت صحت مطالب با نويسنده مي

طبقه يازدهم- ساختمان دكتر حسابي-205 شماره - بين نواب و رودكي- خيابان آزادي - تهران: نشاني

66430445: دور نگار66430441: تلفن

3 افزايش بازده آبياري با تغيير آرايش كاشت چغندرقند

ن نشريهامخاطب

كارشناسان كشاورزي كارخانجات قند �

كارشناسان ترويج و آموزش كشاورزي �

ن چغندركارازارع �

اهداف رفتاري

نشتيبا روش آبياري هاي زراعتآبياري در بازده افزايش �

وري بهتر از آب انتخاب آرايش كاشت بهينه به منظور بهره �

افزايش بازده آبياري با تغيير آرايش كاشت چغندرقند 4

1-

.كنيداري د بهره برنهال هاي توليد شده را به بهترين نحو -2

فهرست

صفحه عنوان

5 ......... ...........................................................................................مقدمه

6 ..............ها با آبياري يك در ميان جويچه) 50×50(آرايش كاشت معمول

7 ........................................................ها مزاياي آبياري يك در ميان جويچه

8 .............................. روي پشته با دو رديف كاشت40 ×50آرايش كاشت

10 ......................................................40 × 50نكات مهم در آرايش كاشت

12 ...........................................................................................خالصه مطلب

13 ................................................ ................................................خودآزمايي

14 ..........................................................................................................منابع

5 افزايش بازده آبياري با تغيير آرايش كاشت چغندرقند

24............................................................................................................منابعـ 17

قدمهم

و بــروز آب كمبــود منــابع ،تــرين عوامــل محدودكننــده كــشاورزييكــي از مهــم

4 ميليـون هكتـار ازاراضـي آبـي، 6/2 بـيش از ،طي چند سال گذشته . استخشكسالي

ميليـون هكتـار از اراضـي بـاغي كـشور تحـت تـأثير 1/1ميليون هكتار از اراضي ديم،

زياد چغندرقند، از مـشكالت كمبود منابع آب و نياز آبي نسبتاً . اندالي واقع شده خشكس

كشور مبنـي بـر توسـعه هايرغم برنامهعلياز طرفي . مهم توليد اين گياه در ايران است

آبيـاري آبياري تحت فشار، بيشترين سطح زيـر كـشت چغندرقنـد بـه روش هاي روش

مبادرت بـه توليـد آب، بيشتر اورزان با مصرف در اين شرايط كش .نشتي اختصاص دارد

يط آبيـاري نـشتي يكـي از در شـرا .يابـد كـاهش مـي آبيـاري بازده لذا محصول نموده،

از جملـه اسـتفاده از زراعـي اعمال مـديريت صـحيح ،آبياري بازده افزايش راهكارهاي

حاضر در اغلب منـاطق چغنـدركاري كـشور، حال در .هاي كاشت مناسب است آرايش

بـراي . شـود نظـر گرفتـه مـي اين محصول در تمتر جهت كش سانتي 50اصله خطوط ف

.شودهاي تعبيه شده در مزرعه استفاده ميآبياري محصول نيز از كليه جويچه

افزايش بازده آبياري با تغيير آرايش كاشت چغندرقند 6

ها با آبياري يك در ميان جويچه) 50 ×50(آرايش كاشت معمول

ر بـه مـزارع چغندرقنـد كـشو اكثـر روش آبيـاري در همچنان كه پيشتر اشاره شد،

بـين نيـز در اين نوع آبيـاري فواصل خطوط كاشت .استو يا نشتي اي جويچهصورت

بيـاري مـزارع بـراي آ هـا در حال حاضـر از تمـام جويچـه .باشد مي متر سانتي 60 تا 50

در مواقـع كـم نتايج تحقيقات انجام شده نشان داده است كه .شود چغندرقند استفاده مي

و ) روش كاشت فعلي( متر سانتي50واصل خطوط كاشت توان از ف ميآبي يا خشكسالي

بـدون وارد آمـدن ،ي در مـصرف آب يجوها به منظور صرفه آبياري يك در ميان جويچه

بدين ترتيـب در مـواقعي كـه . دكربه عملكرد چغندرقند استفاده قابل مالحظه خسارت

آبيـاري در مـزارع به جاي افزايش دور ،هستندرو هتوليدكنندگان با كمبود منابع آب روب

ود توليدكنندگان بـا منـابع آب موجـود قـسمتي از شمعموالٌ وقتي منابع آب محدود مي (

بهتر است كـه ) كنندمزرعه را در يك نوبت و قسمت ديگر را در نوبت بعدي آبياري مي

براي آبياري مزرعه ي به عبارت.دكننها براي آبياري استفاده از حذف يك در ميان جويچه

و 6 ، 4 ، 2 هـاي دوم از جويچه در نوبت و ... و 5 ، 3 ، 1هاي از جويچه ت اول در نوب

بـدين ترتيـب . يابداين عمل تا آخر فصل متناوباً ادامه مي ) 2 و 1شكل (استفاده شود ...

رغم وجود محدوديت منابع توان نسبت به آبياري كل مزرعه در هر نوبت آبياري علي مي

.آب اقدام نمود

7 افزايش بازده آبياري با تغيير آرايش كاشت چغندرقند

هاي زوج در يك نوبت و جوي...) و 5، 3، 1(هاي فرد آبياري جوي: 1كل ش

در نوبت بعدي آبياري...) و 6، 4، 2(

ها مزاياي آبياري يك در ميان جويچه

در هر نوبت آبياري فقط از گياهان شود تا در واقع، استفاده از اين روش موجب مي

ت كه در روش معمـول، از تمـام اين درحالي اس ). 2شكل (يك طرف آب دريافت كنند

و گياهان در هر نوبـت آبيـاري از دو طـرف آب شود آبياري استفاده مي براي ها جويچه

نتايج تحقيقات نشان داده است كه در اين حالـت، عملكـرد محـصول . كننددريافت مي

ولي مشكل اساسي اين روش آن است كه با توجـه بـه . كاهش محسوسي نخواهد يافت

هايي با بافت سنگين و رسي، احتمال ايجاد ها به خصوص در خاك پشتهعرض بودن كم

فاصله خطوط كاشت

سانتي متر50

نوبت اول آبياري

نوبت بعدي آّبياري

مسير

جريان

آب

4جويچه 3جويچه 2جويچه 1جويچه

4جويچه 3جويچه 2جويچه 1جويچه

افزايش بازده آبياري با تغيير آرايش كاشت چغندرقند 8

ي يك در ميان جوي هامتر و آبيار سانتي50فواصل خطوط كاشت : 2شكل

با دو رديف كاشت40 × 50آرايش كاشت

- با دو رديف كاشت يا آرايش كاشت با فواصل جويچه 40 × 50در آرايش كاشت

شـود بـه عبـارت متر، كشت دو رديف روي يك پشته عريض انجام مـي سانتي 90هاي

هـا ان جويچـه در جاهايي كه به علت بافت نامناسب خاك امكان آبياري يك در مي ديگر

هاي عـريض بـه توان از كشت دو رديف چغندرقند بر روي پشته مي وجود نداشته باشد

جويي در مصرف آب استفاده درصد و صرفه 15 تا 10منظور افزايش تراكم بوته به ميزان

هاي روي پشته كشت شده بر هايبه طوري كه از همان هنگام كاشت فاصله رديف . كرد

يكنـواختي در عمليـات دم عـ ها در هنگـام آبيـاري و شدن آن هاي عميق و شكسته ترك

. آبياري وجود دارد كه در اين خصوص بايد هنگام آبياري دقت الزم مبذول داشت

9 افزايش بازده آبياري با تغيير آرايش كاشت چغندرقند

هاي آبيـاري قـرار هاي كشت كه بين آنها جويچه فواصل رديف متر و سانتي 40 ،عريض

. )3شكل (متر باشد سانتي50گيرند مي

40به اين ترتيب كه فاصله دو بوته روي رديف ) 40 × 50(آرايش كاشت : 3شكل

سانتي متر است50متر و فاصله رديف ها سانتي

و يابـد مـي به نـصف كـاهش تقريبا هاي تعبيه شده در مزرعه تعداد جويچه نابراينب

در زراعـت ي كه بدين ترتيب مقدار آب .شوند از يكطرف آبياري مي ،هاگياهان روي پشته

و كارايي مصرف آب افـزايش اي كاهش به طور قابل مالحظه شود استفاده مي چغندرقند

شكـسته ها، از شود كه به دليل عريض بودن پشته استفاده از اين روش باعث مي . بديامي

ها در طول فصل رشد و اختالل در حركـت آب درون جويچـه هـا خـودداري شدن آن

).4شكل (شود و آبياري مزرعه از يكنواختي بيشتري برخوردار باشد

سانتي متر50 متر سانتي 40

متر سانتي 90

افزايش بازده آبياري با تغيير آرايش كاشت چغندرقند 10

ها، از عريض بودن پشتهدر مزرعه كه به دليل ) سانتي متر40 × 50(آرايش كاشت : 4شكل

شود ميها خودداري آنها در طول فصل رشد و اختالل در حركت آب درون جويچهشدنهشكست

40 × 50نكات مهم در آرايش كاشت

:منظور دستيابي به اهداف مورد نظر توجه به نكات زير ضروري است به

آالت فعلـي كـه بـر پايـه ضـريبي از فاصـله عرض كار ماشيندر اجراي اين روش

متر اسـت، ثابـت خواهـد بـود و سانتي180 يا 150و معادل متر سانتي 60 و 50خطوط

و فقط بوده آالت ن ماشيناساسي متر نيازي به تغيير سانتي 90براي ايجاد فواصل خطوط

براي اين آرايش كاشت فقط بايـد . آنها بر اساس اين آرايش كاشت تنظيم شوند بايد مي

آالت داشـت ماشينچنين بايد مه. تهيه شود ) هاي مزرعه دهنده جوي و پشته شكل(شيپر

برداشـت محـصول براي و ه با توجه به اين روش تنظيم شد ...)سمپاشي، كولتيواتور و (

11 افزايش بازده آبياري با تغيير آرايش كاشت چغندرقند

بـراي تـردد . انجـام شـود هـاي برداشـت، تنظيمـات الزم نيز بايد در بعـضي از ماشـين

. دكرآالت در اين سيستم، بايد از تراكتورهاي چرخ باريك استفاده ماشين

ت خاك در ظرفيـت نگهـداري آب در خـاك داراي اهميـت زيـادي از آنجا كه باف

بيـشتري هاي سبك بايد با دقـت و احتيـاط كاشت در خاك است، لذا ترويج اين آرايش

.انجام شود

هزينه اين تغييرات، با توجه به تحول چشمگير آن در كـاهش مـصرف آب و افـزايش

هاي كاشت با استفاده از آرايش البته، شايد . بسيار ناچيز است در واحد سطح تعداد بوته

هـا، مـشكالت كاشـت و متر و آبيـاري يـك درميـان جويچـه سانتي 50فواصل خطوط

فواصـل ( كـشت بـا دو رديـف 40 ×50هاي كاشـت برداشت كمتري نسبت به آرايش

.داشته باشد) سانتي متر90جويچه هاي

افزايش بازده آبياري با تغيير آرايش كاشت چغندرقند 12

خالصه مطلب

وري آبياري و بهبـود بهـره بازده يكي از راهكارهاي حفظ بيشتر منابع آب، افزايش

در مواقع كم آبي يـا . هاي كاشت مناسب است استفاده از آرايش آبياري نشتي، روشدر

و ) روش كاشـت فعلـي (متـر سـانتي 50توان از فواصل خطـوط كاشـت ميخشكسالي

در واقـع، اسـتفاده از ايـن روش .دكـر هـا اسـتفاده جويچـه متناوبآبياري يك در ميان

در هر نوبت آبياري فقط از يـك طـرف آب دريافـت كننـد و گياهانشود تا موجب مي

.آبياري، عملكرد محصول كاهش محسوسي نخواهد داشتبازده ضمن افزايش

در جاهـايي كـه اسـت در ايـن روش 40 × 50راهكار دوم اسـتفاده از آرايـش كاشـت

د نداشـته باشـد ها وجـو به علت بافت نامناسب خاك امكان آبياري يك در ميان جويچه

استفاده كرد بـه طـوري هاي عريض توان از كشت دو رديف چغندرقند بر روي پشته مي

متـر و فواصـل سـانتي 40هـاي عـريض روي پـشته هاي كشت شده بر كه فاصله رديف

در . متـر باشـد سانتي 50گيرند هاي آبياري قرار مي هاي كشت كه بين آنها جويچه رديف

درصد، در مصرف آب نيز صـرفه 15 تا 10م بوته به ميزان افزايش تراك اين روش ضمن

.شود جويي مي

13 افزايش بازده آبياري با تغيير آرايش كاشت چغندرقند

خودآزمايي

و هنگام كمبـود آب، اولويـت بـا چـه نـوع ) 50 × 50(هاي كاشت فعلي در آرايش -1

آبياري است؟

ها آبياري يك در ميان جويچه) ها ب آبياري در تمام جويچه) الف

عث كاهش شديد عملكرد خواهد شد؟ها با آيا آبياري يك در ميان جويچه -2

خير) ب بله ) الف

روي پشته هاي عريض فاصله رديف هاي كشت شده بر 40 × 50 در آرايش كاشت -3

و فواصل رديف هاي كشت كه بين آنها جويچـه هـاي آبيـاري قـرار مـي گيرنـد .........

.است سانتي متر ...........

50 × 50 ميزان تراكم گياه در مقايسه بـا آرايـش كاشـت 40 × 50رايش كاشت در آ -4

چه مقدار تغيير مي كند؟

افزايش بازده آبياري با تغيير آرايش كاشت چغندرقند 14

منابع

معاونت زراعت وزارت جهاد .فصلنامه خشكي و خشكسالي كشاورزي. 1380. بي نام

.27-30ص . شماره اول. كشاورزي

اشـت چغندرقنـد در تعيين بهتـرين تـراكم بوتـه و آرايـش ك . 1383 ،.فتح اله طالقاني، د

سـسه تحقيقـات اصـالح و تهيـه بـذر مؤ ،. گـزراش نهـايي ،.يستم آبياري بـاراني س

.چغندرقند

ي مصرف يمطالعه كارا . 1377. هاشمي دزفولي . و ا .،ا مجيدي هروان ؛د،. فتح اله طالقاني

. پايان نامـه دكتـري ،ازت در شرايط مطلوب و تنش در دو آرايش كاشت چغندرقند

.و تحقيقات دانشگاه آزاد اسالميدانشكده علوم

بررسي تأثير آرايش كاشت بر كارآيي مصرف آب، كميـت و كيفيـت . 1384 ،.معيري، م

.سسه تحقيقات اصالح و تهيه بذر چغندرقندؤم. ش نهاييرگزا. چغندرقند

15 افزايش بازده آبياري با تغيير آرايش كاشت چغندرقند

در زراعت چغندرقند 40 ×50هاي كاشت با استفاده از آرايش

يابد ش نشتي افزايش مي آبياري در روبازده

افزايش بازده آبياري با تغيير آرايش كاشت چغندرقند 16

يادداشت

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................