163
qap ქართველოლოგიის აქტუალური პრობლემები Actual Problems of Kartvelology III 2014

III - COnnecting REpositoriesUDC(უაკ)908(479. 22) ქ-275 yovelwliuri samecniero Jurnalis - ,,qarTvelo-logiis aqtualuri problemebis” - III tomSi ibeWdeba saqarTvelos sapatriarqos

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • qap

    ქართველოლოგიის

    აქტუალური პრობლემები

    Actual Problems of Kartvelology

    III2014

  • saqarTvelos sapatriarqos wmida andria pirvelwodebulissaxelobis qarTuli universiteti

    Saint Andrew the First-Called Georgian Universityof the Patriarchate of Georgia

    ქართველოლოგიის

    აქტუალური პრობლემები

    Actual Problems of Kartvelology

    APK

    III

    2014

  • UDC (უაკ) 908(479.22)ქ-275

    yovelwliuri samecniero Jurnalis - ,,qarTvelo-logiis aqtualuri problemebis” - III tomSiibeWdeba saqarTvelos sapatriarqos andriapirvelwodebulis saxelobis qarTuli universitetisqarTvelologiis centris mier organizebulisaerTaSoriso konferenciis masalebi; aseve,recenzirebuli (enaTmecnieruli, literaturaT-mcodneobiTi, folkloruli, istoriografiuli,kulturologiuri, eTnologiuri...) gamokvlevebi.

    saredaqcio kolegia:

    mitropoliti anania (jafariZe), sveta adamia/swavluli mdivani/, gia alibegaSvili, amiranarabuli, nomadi barTaia, merab beriZe,Teimuraz gvancelaZe, vaxtang guruli, karinavamlingi, sergo vardosaniZe, naTia iakobiZe/pasuxismgebeli mdivani/, lia kariWaSvili, TamarlomaZe /inglisuri teqstis redaqtori/, guramlorTqifaniZe, Tamar mesxi, roin metreveli,maia miresaSvili, said muliani, aleqsiJordania, merab robaqiZe, manana tabiZe/redaqtori/, tariel futkaraZe /mTavariredaqtori/, inga RutiZe, roin yavreliSvili,bela SavxeliSvili, lela SaTiriSvili, rezoSerozia, fevzi Celebi.

    redaqciis misamarTi:

    0162, Tbilisi, ilia WavWavaZis #53a, qarTuli universiteti,kabineti #110 /qarTvelologiis centri/; tel.: +995790 71 78 11

    el-fosta: [email protected] el-versia ix.: www.sangu.ge© qarTuli universiteti

    ISSN 1987-930X

  • 3

    UDC (უაკ) 908(479.22)ქ-275

    The materials of the international conference organized bythe Kartvelology Centre at the St. Andrew the First CalledGeorgian University of Patriarchate of Georgia arepublished in the annual scientific journal: "ActualProblems of Kartvelology".

    Editorial BoardMetropolitan Anania (Japaridze), Sveta Adamia (scientific

    secretary), Gia Alibegashvili, Amiran Arabuli, Nomadi Bartaia,Merab Beridze, Pevzi Chelebi, Inga Ghutidze, VakhtangGuruli, Teimuraz Gvantseladze, Natia Iakobidze (responsiblesecretary), Lia Karichashvili, Roin Khavrelishvili, TamarLomadze (editor of the English text), Guram Lortkipanidze,Tamar Meskhi, Roin Metreveli, Maia Miresashvili, SaidMuliani, Merab Robakidze, Bela Shavkhelishvili, LelaShatirishvili, Rezo Sherozia, Manana Tabidze (responsibleeditor), Tariel Putkaradze (editor-in-chief), Karina Vamling,Sergo Vardosanidze, Aleksi Zhordania.

    Address of the editorial office:

    Ilia Chavchavadze N53a, Tbilisi 0162, St. Andrew the First-Called Geor-gian University, Kartvelology Centre, Room N110. Tel. 0790 71 78 11

    E-mail: [email protected]: www.sangu.ge

    © Georgian UniversityISSN 1987-930X

  • 4

    Sinaarsi

    svetlana adamia, mariam kilanava, fereidnelqarTvelTaTvis qarTuli saliteraturo enis swavlebasTan

    dakavSirebuli ramdenime problemuri sakiTxi ........................7

    svetlana adamia, Mariam kilanava, Teaching Georgian LiteraryLanguage to the Fereydan Georgians.......................................................14

    nomadi barTaia, sami periodi saqarTvelosa da iranelqarTvelTa urTierTobaSi .............................................................15

    Nomadi Bartaia, Three Periods of Relations between Georgia and IranianGeorgians .................................................................................................24

    liana baSeleiSvili, qarTuli zmnis gvaris swavle-

    bisaTvis rusuli diskursi............................................................25

    Liana Basheleishvili, To the Teaching of the Voice of Georgian VerbRussiandiscourse ......................................................................................34

    xaTuna gelaSvili, rogor vaswavloT qarTuli anbani(wera, kiTxva, mosmena da warmoTqma)swrafad da

    efeqturad?...........................................................................................35

    Khatuna Gelashvili, How to Teach Georgian Alphabet (Writing,Reading, Listening and Pronunciation) Quickly and Efficiently? ...........41

    Tamar gogolaZe, mariam koberiZe, qarTulis, rogorcaramSobliuri enis sametyvelo funqciebis (mosmena,

    laparaki) swavlebis problemebi .................................................42

    Tamar Gogoladze, Mariam Koberidze, Problems of Teaching Non-written Functions (listening, speaking) of Georgian as a Non-NativeLanguage ..................................................................................................48

    nebi giumuSi, me-16 saukuneSi osmaleTis kontrolis qveSmyofi ierusalimis teritoriaze mdebare qarTvelTa

    wminda adgilebis gadacemasTan dakavSirebiT.........................50

  • 5

    Nebi GÜMÜŞ, 16. YIZYILDA OSMANLI İDARESİNDEKİKUDÜS’TE GÜRCÜLERE AİT ZİYARET YERLERİNİNİN İADESİNEDAİR BİRKAÇ SÖZ ...............................................................................53

    vaxtang guruli, iranSi qarTvelTa gadasaxlebis isto-

    riisaTvis (XVII saukunis damdegi) ............................................56

    Vakhtang Guruli, For the History of Georgians Exiled in Iran (since the17th Century) ............................................................................................62

    mahvaS vaheddusT, qarTuli elementi sparsul litera-

    turaSi ...................................................................................................63

    Mahvash Vaheddoost, Manifestation of Georgian Elements in PersianLiterature Texts ........................................................................................65

    iaSa Tandilava, lazuris adgili qarTvelur enobriv

    samyaroSi ...............................................................................................79

    Iasha Tandilava, Place of Laz in the Modern Linguistic World ............84

    maia kikvaZe, sirTuleebi qarTulis armcodneTaTvis

    ergatiuli konstruqciis swavlebisas.......................................85

    Maia Kikvadze, Difficulties while teaching ergative constructions toforeigners .................................................................................................91

    amin nageliani, qarTuli enis aRzevebis xana iranSi........92

    Amin Nagelian, The Era of the Rise of Georgian Language in Iran .....96

    avTandil nikoleiSvili, fereidnelTa qarTuli

    cnobierebis poeturi gamonaSuqi ................................................97

    Avtandil Nikoleishvili, Poetic Reflection of Georgian Counsciousness ofthe Fereydan Georgians..........................................................................110

    maka salia, Turqulenovani studentebisaTvis "kavkasiurixSulebis" (mkveTri Tanxmovnebis) swavlebis sakiTxisaTvis

    ................................................................................................................111

  • 6

    Maka Salia, Teaching Turkish-Speaking Students the So-Called‘Caucasian Occlusive Sounds’ (Ejective Consonants)...........................113

    rusudan saRinaZe, harun Cimqe, TurqulenovanTaTvis

    qarTuli saxelis paradigmis swavlebis problema.............114

    Rusudan Saghinadze, Harun Cimke, Problem of TurkishSpeakersStudying the Name Paradigm in Georgian Language..............121

    manana tabiZe, iranSi gadasaxlebuli qarTvelebis

    lingvisturi markerebi ..................................................................122

    Manana Tabidze, Linguistic Markers of Georgians Exiled in Iran......131

    tariel futkaraZe, mixeil labaZe, Tamar lomaZe, liaoTinaSvili, qarTuli enis swavleba "qarTuli teqstebiserovnuli korpusis" bazaze: problemebi da

    perspeqtivebi ......................................................................................133

    Tariel Putkaradze, Mikheil Labadze, Tamar Lomadze, LiaOtanashvili, Teaching Georgian Based on Georgian National Corpus:Problems and Prospects..........................................................................141

    elene Jerardeni, qarTuli zmnuri morfosintaqsisswavlebis sakiTxebi: ori sirTule da ramdenime

    SeTavazeba............................................................................................142

    Hélène Gérardin, Problems of Teaching Georgian Verbal Morphosyntax:Two Difficulties and Some Suggestions ................................................151

    recenzia

    nomadi barTaia, tariel futkaraZis „qarTvelologiisSesavali”..............................................................................................152

    werilisaqarTvelos parlamentis Tavmjdomares baton daviT

    usufaSvils .................................................................................155

  • qarTvelologiis aqtualuri problemebi ACTUAL PROBLEMS OF KARTVELOLOGY III 7

    svetlana adamia /Tbilisi, saqarTvelos sapatriarqoswmida andria pirvelwodebulis saxelobis qarTuliuniversiteti/mariam kilanava /Tbilisi, saqarTvelos sapatriarqos

    wmida andria pirvelwodebulis saxelobis qarTuliuniversiteti/

    fereidnel qarTvelTaTvis qarTulisaliteraturo enis swavlebasTan dakavSirebuli

    ramdenime problemuri sakiTxi

    "qarTuli ena erTaderTi Zafia, romelic fereidanisqarTvelobas

    akavSirebs qarTul sulier samyarosTan; gadagvarebas ver ascdebaigi,

    Tu mas ar Seenaxa es kavSiri... male daekargeba mas Segneba, rom is"gurjia",

    rogorc ki gamoesalmeba am Segnebis burjs, enas”arnold Ciqobava

    qarTul universitetSi 2012 wlidan sruliad saqarTveloskaTolikos-patriarqis ilia meoris iniciativiT moqmedebserTwliani programa _„ucxoeTSi mcxovrebi Tanamemamu-leTaTvis qarTuli enis Semswavleli intensiuri kursebi,programa ar iTvaliswinebs kvalifikaciis miniWebas. Sesabamisikreditebis dagrovebis SemTxvevaSi gaicema sertifikati.programa gankuTvnilia saqarTvelos amJamindeli sazRvrebismiRma mcxovrebi avtoqToni da migranti qarTvelebis STamo-mavlebisTvis.qarTuli enis mosamzadebeli programis mizania, xeli

    Seuwyos sxva qveynis moqalaqe eTnikuri qarTvelebisintegracias qarTul sazogadoebaSi. agreTve, msmenelsgaacnos saqarTvelos istoriis mokle kursi da qarTulifaseulobebi.ucxoenovani studentisTvis enis swavleba mravalmxriv

    saintereso procesia. sainteresosTan erTad es procesisasiamovnoc aris, maSin roca msmeneli qarTvelia, romelmacqarTuli enis mxolod dileqti icis, es dialeqti kisaliteraturo enas saukuneebis win dascilda.qarTuli enis swavlebis erTwliani kursi qarTul

    universitetSi ar aris morgebuli romelime gansazRvrulasakobriv segmentze, Sesabamisad, msmenelTa Soris arian

  • 8 svetlana adamia. mariam kilanava, fereidnel qarTvelTaTvis qarTuli saliteraturo...

    rogorc bavSvebi, ise srulwlovannic; Tumca unda aRiniSnos,rom ufrosi Taobis warmomadgenelTa daintereseba qarTulieniT da maTi Cabma swavlebis procesSi aixseneba istoriulsamSoblosTan siaxlovis nostalgiuri wyurviliT.axalgazrda msmenelebi ki cdiloben iswavlon mSoblebis ena -qarTuli da is Tanamedrove cxorebaSi gamoiyenon; maTiumravlesoba cdilobs saqarTveloSi damkvidrebas, samsaxurisdawyebas da aqtiur cxovrebaSi CarTvas, risTvisac, pirvelrigSi, sWirdeba qarTuli enis codna. SeiZleba iTqvas, romqarTuli enis swavlebis erTwliani kursis mizani orgvariaRmoCnda, erTi mxriv is fesvebTan dabrunebis saSualebaa,meore mxriv ki momavlis perspeqtiva.dasaxebuli kontigentisaTvis qarTulis swavlebis

    praqtikaSi ramdenime lingvistur-meTodikuri sakiTxigamoikveTa, romelTa gaazreba da Sefaseba uTuod waadgeba amsaqmeSi Cabmul maswavleblebs: fereidnel qarTvelTaTvisqarTuli saliteraturo enis swavlebis procesSi TavCeniliramdenime siZnelidan gamovyofdiT msazRvrel-sazRvrulisbrunebis sakiTxs da masTan dakavSirebul problemas.miuxedavad imisa rom msazRvrel-sazRvrulis brunebis

    swavlebas calke ramdenime saaTi davuTmeT da studentebTanerTad amgvari Sesityvebis brunebis sakmaod bevri magaliTic“”gaviareT”, mainc bolomde ver aRmoifxvra am tipisSecdomebi gabmul metyvelebaSi;a) praqtikuli Tu sagamocdo davalebis SesrulebisasSecdomebis meti wili, swored, msazRvrel-sazRvrulisbrunebasTanaa dakavSirebuli.b) sagamocdo nawerebis Semowmebis dros msazRvrel-sazRvruli metwilad araswori formiT Segvxvda:”Cven sayvareli”“ /Cveni sayvareli-s magivrad/.”axal ambebma” /axalma ambebma/.”Tavis oTaxis”“ /Tavisi oTaxis/”Rvinos vaWari”“ /Rvinis vaWari/”bevr ambvis”“ /bevri ambis/”yovel dRes”“ /yovel dRe/”maRalis xmiT” “ /maRali xmiT/”erTi dRes”“ /erT dRes/;

    g) SeiniSneba Semdegi tendencia: Secdomebi naklebiasaxelobiT brunvaSi, magaliTad: ”erTi kaci”, ”oriSvili”,„”ufrosi kaci”,„”Cveni fuli”, ”Cveni qarTvelebi”,„”erTi sofeli”,„ ”kargi amxanagi” “(iq erTi kargi amxanagigvyvanda), orni kacni...

  • svetlana adamia. mariam kilanava, fereidnel qarTvelTaTvis qarTuli saliteraturo... 9

    iyo SemTxvevebi, roca konkretuli msazRvrel-sazRvruli,keZod,„ ”Cveni fexi”, erT-erTi msmenelis metyvelebaSi erTsada imave dros ori sxvadasxva formiT davafiqsireT„”CvenfexiT” “da„”Cveni fexiT”...d) Sesabamisad, fereidnel moswavleTa (msmenelTa)metyvelebaSi dasaxelebuli sintagmisaTvistipobriviabrunebis aseTi modeli (sanimuSod erT konkretulwyvils: „”TeTr vardebs”“ warmovadgenT):saxel. TeTr-i vardeb-imoTx. TeTr // TeTr-i // TeTr-ma vardeb-ma (aris „TeTrma

    vardebma“)mic. TeTr // TeTr-i vardeb // vardeb-snaT. TeTr // TeTr-i vardeb-ismoqm. TeTr // TeTr-i vardeb-iTviT. TeTr // TeTr-i vardeb-adwod. ----- ------

    e) Sebrunebuli (e.w. postpoziciuri) wyobiT msazRvrel-sazRvruli msmenelTa nawerebSi ar dafiqsirda, cocxalmetyvelebaSic naklebia substituciuri wyobis wili(Sesabamisad masze gansakuTrebuli yuradReba argagvimaxvilebia).aRsaniSnavia, rom fereidneli qarTvelebis enobriv

    koncefcias ganapirobebs maTi mSobliuri dialeqti, romelicmaTi qarTvelobis erT-erTi umTavresi safuZvelia. miT ufro,rom Cveni studentebi, rogorc ukve aRvniSneT, sxvadasxvaasakisani arian (maTi nawili 50 welsaa gadacilebuli), daamdenad saliteraturo normas ukve sruliad Camoyalibebulidialeqturi codniT xvdeba; aq, SeiZleba iTqvas fereidnelobaarafer SuaSia, sayovelTaodaa cnobili, rom garkveuliasakidan dialeqtizmebisgan bolomde gaTavisuflebas TiTqmisveravin axerxebs. saqarTveloSi dabadebul-gazrdiladamianebasc uWirT sakuTari dialeqtis siyrmiseuli gavlenisbolomde daZleva, miT ufro, Tue s mcdeloba gvian asakSiiwyeba.Sesabamisad, fereidnelebisaTvisac ar aris advili sakuTar

    metyvelebaSi normatiuli formisagan gansxvavebulimagaliTis Secdomad aRqma. vinaidan isini wlebis manZilze,swored, Tavisi dialeqtis kanonzomierebebiTxelmZRvanelobdnen; fereidnul dialeqtSi ki, iseve rogorc,qarTuli enis bevr sxva kiloSi msazRvrel-sazRvrulisbrunebas garkveuli Taviseburebebi axasiaTebs.samecniero literaturaSi aRniSnulia, rom fereidnul

    kiloSi„”msazRvrel sazRvrulis brunebisas ori tendencia

  • 10 svetlana adamia. mariam kilanava, fereidnel qarTvelTaTvis qarTuli saliteraturo...

    iCens Tavs: Tanxmovanze fuZedaboloebuli msazRvreli yvelabrunvaSi warmodgenilia an fuZis saxiT (erT morwyavi „erTimomrwyveli, erT morwyavma...) an saxelobiTi brunvis formiT/erTi morwyavi, erTi morwyavma.../(b. jorbenaZe, 1989: 372);aRsaniSnavia, rom msazRvrel-sazRvrulis brunebisswavlebisas saseminaro mecadineobebze studentebi Secdomebsnaklebad uSveben, radgan ganyenebul magaliTs wess adviladargeben, magram praqtikul metyvelebaSi, rodesac konteqstSisxvadasxva gramatikul sakiTxsa da Sinaarsze nawildebastudentis yuradReba, Secdomebis procenti kvlav maRalia.marTalia, gramatikuli Secdomebis gamosworeba sakmaod

    xangZlivi procesia, Tumca miRwevadi; iseve rogorc qarTulienis gramatikis bevri problemuri sakiTxis swavlebisSemTxvevaSi, magaliTad, rogoricaa e. w. abruptivebisswavleba, agreTve, moTxrobiTi brunvis TaviseburebebSimoswavleTa garkveva da sxv. sasurveli Sedegis misaRwevad CvenxSir gameorebas mivmarTavT; vfiqrobT, arasworadwarmoTqmuli frazis Tu mTeli winadadebis mudmivadgasworebas da Semdeg maT mier swori formiT kvlavwarmoTqmas didi Zala aqvs. TiTqmis yoveli leqciis drosvcdilobT moswavleebs (msmenelebs) davanaxoT gramatikiscodnis saWiroeba enis praqtikaSi gamoyenebis saqmeSi, maTimxridan arsebiTia, imis Segneba, rom TiToeuli maTi Secdomiswyaro gramatikis romeliRac (konkretuli magaliTismixedviT) sakiTxis saTanadod ar codnaa. Sesabamisad,vcdilobT, swavlebisas ama Tu im konkretul sakiTxs metiyuradReba davuTmoT.gansakuTrebuli yuradReba gvinda gavamaxviloT

    saxelmZRvaneloebis naklebobaze. enis aTvisebis saqmeSigramatikis swavlebis kvaldakval, saWiroa mcire moculobisteqstebis gacnoba msmenelTaTvis. Samwuxarod, qarTuli enisswavlebisTvis gaTvaliswinebuli saxelmZRvaneloebis 2/3gaTvlilia inglisurenovan studentebze, 1/3 ki _ sxvadanarCeni enebis warmomadgenlebze.Cveni saqmianobisaTvis sasargeblo saxelmZRvanelo

    programebidan gamovyofT saqarTvelos enaTmecnierebisintitutis mier Seqmnili eleqtronul programas _

    „Elearning.ge“, aseve samoqalaqo integraciisa daerovnebaTSorisi urTierTobebis centris mierganxorcielebul swavlebis eleqtronul formas _

    „Reading.ge“, romelTa samizne jgufebsac warmoadgenseTnikuri umciresobebis (araqarTulenovani) dawyebiTi

  • svetlana adamia. mariam kilanava, fereidnel qarTvelTaTvis qarTuli saliteraturo... 11

    safexuris skolebi, dawyebiTi safexuris moswavleebi da maTimSoblebi. mocemuli internet gverdebi morgebuliaazerbaijanel da somex msmenelebze. gasaTvaliswinebelia isfaqtic, rom msgavsi programebi gaTvlilia garkveuli asakisjgufze, aseve msmenelTa im ketegoriaze, romlebic qarTulsswavloben, rogorc“”meore enas”“ (vfiqrobT umjobesiaprogramas daerqvas qarTulis, rogorc saxelmwifo enisswavleba“ da ara qarTulis, rogorc meore enis swavleba). CvenSemTxvevaSi viTareba sxvagvaria, Cveni msmnelebi arianzrdasruli asakis adamianebi da isini qarTul enas swavlobenara rogorc e. w. „meore enas, aramed, rogorc mSobliur enas(TiTqmis daviwyebuls).fereidnel qarTvelTaTvis mizanSewonilia ara

    inglisur, an sxva enovan moswavleze (msmenelze) morgebuliliteraturuli teqstebiT mSobliuri enis swavleba,aramed qarTul erovnul literaturul nawarmoebTa gacnoba;aqve unda aRvniSnoT, rom maTTvis gansakuTrebiT axlobeliaRmoCnda iseTi teqstebi, romlebSic saqarTvelos istoriisada kulturuli idealebis amokiTxvaa SesaZlebeli: ”ereklemefe da ingilo qali”, ”cxra Zma xerxeuliZeni”, ”nikolozgostaSabiSvili”, ”Svlis nukris naambobi”.... gansakuTrebulyuradRebas iCenen istoriuli xasiaTis moTxrobebisadmi.qarTuli enis saswavlo saxelmZRvaneloebi, romlebic

    dRes arsebobs, Sedgeba Tematuri dialogebisa da mciremoculobis teqstebisagan. magaliTad, rogoricaa: Cemibiografia, Cemi hobi da a.S..msgavsi masalis aTvisebis Semdegetapze, vfiqrobT, aucilebelia literaturulinawarmoebebis gacnoba msmenelTaTvis. saswavlo masalamoculobisa da sirTulis mixedviT unda ganawildes; Tumca,aqve unda aRiniSnos, rom literaturuli nawaroebebi, maTimoculobis simciris miuxedavad SesaZlebelia Zneli gasagebiiyos msmenelisTvis, Sesabamisad, unda arsebobdes maTiadaptirebuli variantic. saskolo asakis moswavlezegaTvlili (adaptirebuli) cnobili qarTuli literaturulinawarmoebebi Tanamedrove saskolo wignebSi ukve Setanilia,magram yvela asakis msmenelTan maTi gamoyeneba SeuZlebelia;aqve aRvniSnavT, rom msgavsi formiT saskolosaxelmZRvaneloebSi Sesuli adaptirebuli variantebiwarmoadgenen literaturul nawarmoebTa mokle Sinaarss daara miaxloebuli, gamartivebuli eniT daweril teqstebs,isini saqarTveloSi mcxovrebiskolis moswavlisTvis sruliadgasagebia, magram sxva enobriv sivrceSi gazrdili fereidnelimsmenelisTvis sakmaod rTuli.

  • 12 svetlana adamia. mariam kilanava, fereidnel qarTvelTaTvis qarTuli saliteraturo...

    im faqtis gaTvaliswinebiT, rom fereidneliqarTvelebisTvis qarTuli enis swavlebis erT-erT saukeTesosaSualebas qarTul literaturul nawarmoebTa gacnobawarmoadgens, aucilebelia maTi morgeba fereidnel (zogadad”gurj”“) studentebze.qarTuli enis Semswavleli erTwliani kursis mizani

    msmenelis B1 doneze momzadebas gulisxmobs, Sesabamisad,erTi da imave teqstis doneebis mixedviT adaptireba, rogorces magaliTad inglisurenovani literaturis SemTxvevaSi

    xdeba (Starter, Beginner, Elementary, Pre-intermediate,Intermediate, Upper intermediate) aucilebeli piroba undaiyos. zemoT moyvanili doneebis msgavsad SesaZlebelia(aucilebelia) qarTuli klasikuri literaturis adaptirebaeqvs Tu ara sam doneze mainc - damwyebi, saSualo da maRalidone. pirvel, damwyeb doneSi saSualod 200-300 axali sityvisgamoyenebaa SesaZlebeli, meore, saSualo doneSi 400-dan 500-mde, xolo mesame, maRali donis adaptirebuli teqstSisasurvelia daaxloebiT 1000-1500 axali leqsikuri erTeuliiyos.Sesabamisad, pirveli donis anu „damwyebis“ CarTva

    momdevno doneebisaTvis gaTvaliswinebul programebSierTwliani programis pirveli semestris bolos savsebiTSesaZlebelia, radgan am droisTvis msmenelebma ukve icianwera-kiTxva; literaturul nawarmoebTa adaptirebulivariantebi Tematur dialogebsa da teqstebTan erTad,damxmare literaturis statusiT SeiZleba Sevides saswavloprogramaSi. meore semestridan ki SesaZlebelia saSualo,mogvianebiT ki „maRali donis“ adaptrirebuli teqstebisgamoyeneba saswavlo procesSi.saliteraturo enis codnis gaRrmaveba aucilebeli

    pirobaa Cveni TanamemamuleebisTvis qarTuli normirebulimetyvelebis swavlebis procesSi.msmenelebTan muSaobisas aucilebel pirobas warmoadgens

    adaptirebuli teqstebSi gamoyenebul leqsikurerTeulTa ganmarteba, teqsts darTuli leqsikonis saxiT.gasaTvaliswinebelia is faqtic, rom zogjer maTTvisgaugebari sityvebis ganmarteba gvixdeba Sualeduri enismeSveobiT. am SemTxvevaSi dro eTmoba erTi enidan meore enisdaxmarebiT mesame enaze gagebinebas. Cven SemTxvevaSi mesame,saurTierTo ena aris inglisuri, aqve unda SevniSnoT, rominglisuri ena fereidnel qarTvelTa Soris cotam Tu icis.amenas, saurTierTo doneze floben mxolod axalgazrda

  • svetlana adamia. mariam kilanava, fereidnel qarTvelTaTvis qarTuli saliteraturo... 13

    msmenelebi. Sesabamisad, ucxoeTSi mcxovrebTanamemamuleTaTvis qarTuli enis swavlebis procesSiaucilebel pirobas, qarTuli literaturuli nimuSebisgacnobis mizniT warmoadgens qarTuli klasikuriliteraturis adaptirebuli variantebis Seqmna da saswavloprogramaSi CarTva; aucilebelia adaptirebul teqstebs TanerTvodes leqsikoni, romelic, sasurvelia, iyos qarTul -sparsuli, qarTul - Turquli an, sxva SemTxvevaSi, qarTul -qarTuli (sinonimTa); Tumca sinonimuri ganmartebasityvisTvis amomwuravi SesaZloa ar aRmoCndes, magaliTisTvismoviyvanT praqtikaSi gamoyenebul abstraqtuli cnebisgamomxatvel sityvas pativiscema, romlis gagebinebac ”gurji"qarTvelisTvis saTanado leqsikonis daxmarebis gareSe ZneliaRmoCnda.klasikuri, Tu sxva saxis literaturuli nawarmoebebis

    miznobriv-adaptaciuri damuSaveba metad Sromatevadi saqmea,Tumca amis gakeTeba, vfiqrobT, aucilebelia, miT ufro, romsakmaod bevri „gurji“ gamoTqvams "winaprebis" (mSobliuri)enis Seswavlis survils.

  • 14 svetlana adamia. mariam kilanava, fereidnel qarTvelTaTvis qarTuli saliteraturo...

    Svetlana Adamia /Tbilisi.Saint Andrew the First-Called GeorgianUniversity of the Patriarchate of Georgia/

    Mariam kilanava /Tbilisi.Saint Andrew the First-Called GeorgianUniversity of the Patriarchate of Georgia/

    Teaching Georgian Literary Language to theFereydan Georgians

    Summary

    The program ‘Intensive courses of Teaching Georgian language andGeorgian History for the compatriots living in other countries’ started in2012. This is a one-year program. After completingthis course, studentsgetcertificates.

    It was a very interesting process for the teachers to teach Georgianlanguage to the Georgians who had preserved old Georgian dialects.After 400 years it is pleasant to hear Georgian which dates back to 400years before now.

    During the program the teachers faced some problems. Theseproblems were connected with teaching literature and some aspects ofgrammar. On the one hand, there was no variety of the adopted literarytexts in Georgian. The second problem was connected with thegrammatical cases which the students found very difficult to learn. Theproblems should be solved as soon as possible as far as this program isvery popular among the students.

  • qarTvelologiis aqtualuri problemebi ACTUAL PROBLEMS OF KARTVELOLOGY I II 15

    nomadi barTaia /quTaisi, akaki wereTlis saxelobissaxelmwifo universiteti/

    sami periodi saqarTvelosa da iranelqarTvelTa urTierTobaSi

    Sah-abasis mier iranSi gadasaxlebul qarTvelTa raodenoba,sxvadasxva monacemebiT 100 aTasidan 300 aTasamde meryeobs,romlebic mimofantulad CausaxlebiaT iranis sxvadasxvamxareebSi. dRemde maTgan mxolod fereidnelebsSeunarCunebiaT mSobliuri ena, danarCenebi adgilobrivmosaxleobas Serevia da maT mexsierebas isRa SemorCenia, romician warmoSobiT qarTvelebi arian.iranSi qarTvelTa gadasaxlebis Sesaxeb vaxuSti

    bagrationis Semdegi cnoba gvaqvs: ”wariyvana ayrilni kaxnityved, da dasxna romelnime mazandaras, xvarasans da feriasa”(`qarTlis cxovreba”, 1959: 401). maTTan pir-veli Sexeba kimoxda 1871 wels, roca pirvelad dadga fexi fereidnelmaqarTvelma saqarTvelos miwaze. manam ki, mTeliorsaukunenaxevari, bneliT iyo moculi CvenTvis maTiarseboba.amgvarad, saukunenaxevaria, rac damyarda Cveni kavSiri

    iranel qarTvelebTan. bunebrivia, am xnis manZilze esurTierToba erTnairi ar iqneboda, mas ganviTarebis Tavisidinamika gaaCnda da gaaCnia, romelic, Cveni azriT, SeiZleba samperiodad daiyos:pirveli periodi 1871_1971 wlebimeore periodi 1972 _ 1996 wlebimesame periodi 1996-dan _ dRemde.ratom maincdamainc es wlebi da ra ganasxvavebs am periodebs

    erTmaneTisgan? SevecdebiT gavceT pasuxi.pirveli periodi:pirveli periodi daiwyo maSin, roca saqarTveloSi

    iranidan 1871 wels pirvelad Camovida qarTveli kaci aTamonikaSvili da Camoitana ambavi iqaur qarTvelTa Sesaxeb. malemis kvals gamohyvnen: yolamreza xuciSvili da yolam hoseinonikaSvili (1896), muhamed mayaSvili da misi siZe nasrulahi(1900-1902), mahmud mayaSvili (1905-1906) da seifola-xanioseliani (1922), romelTagan, movlenaTa SemdgomiganviTarebis saqmeSi, gansakuTrebuli wvlili miuZRviT aTamonikaSvilsa da seifola ioselians.aTams didi survili hqonia iraneli qarTvelebis

    saqarTveloSi Camosaxlebisa, amis Sesaxeb mas

  • 16 nomadi barTaia, sami periodi saqarTvelosa da iranel qarTvelTa urTierTobaSi

    mTavarmarTeblisa da grigol orbelianisTvis miumarTavs:SeibraleT sparsel qarTvelni, mixedeT maT tanjva-mwuxarebasda mogveciT daxmareba winaSe mTavar-marTeblisa, rom Cvensabralo qarTvelTa Txovnas yuradReba miaqcion da sparseliqarTvelni daixsnan sparsTa tyveobisagam“ (WiWinaZe, 1895: 36).grigol orbelians aTamisTvis aseTi pasuxi gaucia:`Zmao!

    CvenSi araferi sazogadoeba arsebobs; me ver gavbede esTxovna,imitom, rom araferi iqneba, Cven Txovnas arSeiwynareben, iqidan aq xalxs ar gadmoasaxleben.an ra saWiroamaTi aq gadmosaxleba, iyvnen iq, icxovron mSvidobiT daxandaxan aqac movidnen” (WiWinaZe, 1895: 36-37).aTams es pasuxi Zalian swyenia.amis mere ,gulgatexili aTami, damegobrebula sagarejos

    depos mwarmoebel amxanagobasTan da male am depoSidaxlidarad damdgara, monaTlula kidec, misTvis aleqsandredaurqmeviaT, qalic SeurTavs, magram, gaurkveveli mizeziT,1880 wels, sicocxle TviTmkvlelobiT dausrulebia.mokled, pirveli mcdeloba, iranel qarTvelTa istoriul

    samSobloSi dabrunebasTan dakavSirebiT, uSedegoddamTavrebula.istoriul samSobloSi iranel qarTvelTa stiqiurad

    dabrunebis mcdelobac ki yofila, magaliTad, 1654 wels.samwuxarod, am mcdelobas 165 qarTveli Seewira(onikaSvili,2004: 62).fereidneli qarTvelebi aramxolod fiqrobdnen istoriul

    samSobloSi dabrunebze, aramed, am mimarTulebiTmoqmedebdnen kidec. am mxriv aRsaniSnavia seifola-xanioselianis mcdeloba, mas, am sakiTxTan dakavSirebiT, 1943wels, Teiranis konferenciaze Camosul stalinisTvisac kimiumarTavs. stalins misTvis pasuxad gaucia, rom axla amisidro ar aris da amisTvis mere moviclio.fereidnel qarTvelebs didi survili hqoniaT ganaTlebis

    miRebisa, risi gamoxatulebac iyo seifola ioselianis miersaqarveloSi Camosvla da aqedan dedaenis wignebis CatanafereidanSi, riTac safuZveliCaeyara qarTuli enis Seswavlasfereidnel qarTvelebSi.aRsaniSnavia, rom saqarTvelodan, saxelmwifoebriv donezec

    ki, yofila mcdeloba fereidnel qarTvelebSi qarTuliganaTlebis Setanisa. magaliTad, iranSi, ganaTlebiskomisariatidan, fereidnelTa cxovrebis Sesaswavlad daaRsawerad Casula n. yarangozaSvili. ai ras wers amis Sesaxebambako WeliZe:“”misgan (n. yarangozaSvilisgan n. b.) miviReagreTve mokle wesdeba tfilisSi daarsebul kulturuli

  • nomadi barTaia, sami periodi saqarTvelosa da iranel qarTvelTa urTierTobaSi 17

    sazogadoebisa, romelic miznad isaxavda kulturul muSaobasqarTvel mahmadianebSi. man Camoitana erTi yuTi qarTuliwignebi, umTavresad saswavlo saxelmZRvaneloebi dabeletristuli nawarmoebebi im mizniT, rom gagvevrcelebiafereidnel qarTvelebSi, ganaTlebis komisariatis saxeliT”(WeliZe, 2011: 29).aramcTu qarTvelebi iTqvifebodnen iranelebSi, aramed es

    procesi piriqiTac xdeboda. araerTi SemTxvevaa,fereidnelebTan axlo urTierTobaSi myofi qurTebisa dabaxTiarebis gaqarTvelebisa.1872 wlidan qarTul presaSi (”droeba”,“”isari”, ”amirani”,

    ”mwyemsi”, ”nakaduli”, ”niSaduri”,“”cnobis furceli”)fereidnelTa Sesaxeb, arc Tu ise xSirad, magram qveyndebainformaciuli xasiaTis masalebi.pirveli, vinc saqarTvelodan fereidanSi Cavida (1896-

    1898ww.) da iqauroba aRwera, lado aRniaSvilia.aseve ambako WeliZem imogzaura fereidanSi 1827 wels da

    dagvitova STabeWdilebaTa wigni (WeliZe, 2011).orive wigni fasdaudebeli ganZia fereidnel qarTvelTa

    yofis istoriiT dainteresbul pirTaTvis.sabWoTa periodSi garTulda urTierToba iransa da

    sabWoTa kavSirs Soris, erTmaneTisTvis miuRebeli sabWoTa daSahis reJimebis gamo. saqarTveloc, rogorc sabWoeTSiSemavali erT-erTi respublika, moklebuli iyo yovelgvarpirdapir kavSirs iranTan. iSviaTad Tu moaxerxebda vinme amdros iranSi Casvlas, an iranidan saqarTveloSi Camosvlas.amwnexis pirobebSi, 1945 wels, mainc SeZles fereidanSi Casvlairakli kandelakma da giorgi asaTianma, romlebmac Seqmnesdokumenturi filmi fereidanze.aseve 1969 wels iranSi Casvla da fereidanze dokumenturi

    filmis gadaReba moaxerxa reJisorma guram pataraiam,operator irakli onofriSvilTan erTad. jgufSi iyvneniranisti magali Todua da Jurnalisti lamara bokeria.am drosmagali ToduamSeZlo fereidnelebisgan firze

    Caewera enobrivi masala da Camoetana saqarTveloSi, romelicSemdeg damuSavebuli iqna enaTmecnierulad maia maWavarianismier. ufroadre ki 1923-1927 wlebSi, aTam onikaSvilisCanawerebze dayrdnobiT, arnold Ciqobavam enaTmecnieruligamokvlevebi miuZRvna fereidnul metyve-lebas.saqarTvelosada fereidans Soris urTierTobaTa pirveli

    periodi or monakveTad SeiZleba daiyos. pirveli monakveTimoicavs urTierTobebs mefis ruseTis pirobebSi, meore ki -sabWoTa kavSirisas.

  • 18 nomadi barTaia, sami periodi saqarTvelosa da iranel qarTvelTa urTierTobaSi

    ideologiurma antagonizmma iransa da sabWoTa kavSirsSoris metad uaryofiTad imoqmeda saqarTvelosa dafereidnelTa Soris urTierTobebis damyarebaSi. Tu adresaqarTvelo-fereidans Soris mimosvla SezRuduli ar iyo daigi pirad survilsa da SesaZleblobebze iyo damokidebuli,sabWoTa xanaSiigi problemad iqca. xolo Tu ra Zneli iyo amdros sabWoTa kavSirisa da iraneli moqalaqis urTierTdakontaqtebac ki, amis Sesaxeb naTlad metyvelebserTidetali Cveni iranSi yofnidan:1960-ian wlebSi iransa da sabWoTa kavSirs Soris,

    miuxedavad ideologiuri urTierTdapirispirebisa, damyardaekonomikuri urTierTobani, rac ZiriTadad, sabWoTaiafimuSaxelis arsebobiT iyo gamowveuli.amdros iranSisafuZveli Caeyara sxvadasxva saxis mSeneblobas,maT Soris,isfahanTan axlos, metalurgiuli qarxnisas, sadac, sxvasabWoTa specialistebTan erTad, mivlinebuli iyvnen samuSaodqarTveli specialistebic.am dros isfahanSi arsebobda samSeneblo saswavlo centri,

    romelic, sxvadasxva specialobiT, amzadebda metalurgiuliqarxnisTvis mSenebel kadrebs. saswvalebeli dakompleqtebuliiyo sabWoTa da iraneli kadrebiT. sabWoTa specialistebi,Tarjimnebis saSualebiT, gadascemdnen TavianT codnasiranelebs.1970-1971 wlebSi, sabWoTa kavSiris saSualo da umaRlesi

    ganaTlebis saministros mier, rogorc sparsuli enisTarjimani, mivlinebuli viyavi samuSaod, swored, aRniSnulsaswavlebelSi.sabWoTa specialistebs, oficialurad, ufleba ar gvqonda

    arasamsaxurebrivi kavSirebi dagvemyarebina adgilobrivmosaxleobasTan, miTumetes, qarTvelebs- qarTvelebTan da, ai,erT dRes, roca daireka leqciis damTavrebis mauwyebeli zarida studentebi auditoriebidan derefnebSi gamoiSalnen,xmaurSi, Semomesma viRacis xma _ `gamarjoba!” saswavlebelSimarto me viyavi qarTveli da CavTvale, rom is `gamarjoba” memekuTvnoda da pasuxic davubrune, Tan mimovavle irgvlivTvali, rom damenaxa igi, magram amaod. kidev gavimeore -`gamarjoba!”- da davumate - romeli xar-meTqi?magram amaod,pasuxi ar mimiRia.ase ganmeorda meore dRes, mesame dRes…da, raRa bevri

    gavagrZelo, mTeli erTi semestris ganmavlobaSi Cven asevesalmebodiT erTmaneTs, imdenad iyo daSinebuli isaxalgazrda adgilobrivi uSiSroebis samsaxurebis mier.

  • nomadi barTaia, sami periodi saqarTvelosa da iranel qarTvelTa urTierTobaSi 19

    ase dasrulda saqarTvelosa da iranel-qarTvelTaurTierTobis pirveli periodi.am periods SeiZleba ewodos urTierTgacnobisa da

    samSobloSi dabrunebaze ocnebis xana.meore periodi:ramdenadac ucnaurad ar unda mogveCvenos, swored aseTi

    daZabuli viTarebis fonze, 1972 wels, moxda iranidan 21qarTuli fereidnuli ojaxis istoriul samSobloSidabruneba.mcdeloba ki samSobloSi dabrunebis Sesaxeb, rogorc

    fereidneli qarTveli vaxtang onikaSvili wers, daiwyo 1967wels, roca 100 ojaxma mimarTa gaerTianebuli erebisorganizacias da iranis mTavrobas istoriul samSobloSidabrunebis moTxovniT. ”daiwyo `brZola” iranis mTavrobasa daam xalxs Soris, romelmac xuT weliwads gastana, sanamdadgeboda CvenTvis nanatri 1972 weli. es iyo tanjvis, wamebis,abuCad agdebis, cemis wlebi...” (onikaSvili, 2007: 71).aseTi ramis daSveba iranisTvis aRiqmeboda rogorc mZime

    ideologiuri dartyma, ris gamoc iranis mTavrobas,sanacvlod sabWoTa kavSirisa, maTTvis SeuTavazebia nebismierevropul kapitalistur qveyanaSi Casaxleba da daxmarebisgawevac ki.rogorc iqna,axda iranel qarTvelTa 400 wlis ocneba, isini

    dabrundnen TavianT istoriul samSobloSi, rasac, ra Tqmaunda, didi emociebis gareSe ar Cauvlia, magram ramdenimeweliwadSi miviReT is, rasac verc kiwarmovidgendiT,garkveuli mizezebis gamo, 9 ojaxi dabrundaukan. Tu ra iyo amis mizezi, es calke gansjis sagania.aqve aRvniSnavT, dabrunebac aris da dabrunebac. mravali

    dabrkolebis gadalaxva mouwiaT maT am gzaze.am periods SeiZleba vuwodoT mravalsaukunovani ocnebis

    axdomis xana.mesame periodi:meoce saukunis bolo xanebi gardamtexi aRmoCnda calke

    iranisa da calke saqarTvelosTvis. 1979 wels iranSi moxdamsoflio istoriaSi erT-erTi udidesi revolucia, romlisSedegadac daingra 2500 wliani iranis saxelmwifosmonarqiuli wyoba da mis nangrevebze aRmocenda iranisislamuri respublika, xolo 1991 wels saqarTvelom moipovasaukuneebiT nanatri damoukidebloba, rasac mohyva iransa dasaqarTvelos Soris, pirvelad TavianTi marvalsaukunovaniurTierTobebis istoriaSi, erTmaneTTan Tanabaruflebiani,megobruli kavSirebis damyareba.

  • 20 nomadi barTaia, sami periodi saqarTvelosa da iranel qarTvelTa urTierTobaSi

    or qveyanas Soris daiwyo mSvidobiani Tanaarseboba.pirvelad iranis islamur respublikaSi, 2001 wlis aprilisTveSi, oficialuri vizitiT Cavida saqarTvelossaparlamento delegacia,misi Tavmjdomaris zurab JvaniasxelmZRvanelobiT. delegaciis SemadgenlobaSi Sediodnen:revaz miSvelaZe, givi SuRarovi da petre ciskariSvili.2001 wlis ivnisSi fereidanSi Cavida saqarTvelos

    kaTolikos-patriarqi, uwmindesi da unetaresi ilia II.oficialur vizitTa gvirgvini iyo 2004 wels saqarTvelos

    prezidentis mixeil saakaSvilis Casvla fereidanSi, saidanac,SeiZleba iTqvas, axali etapi daiwyo rogorc zogadad iran-saqarTvelos, ise saqarTvelosa da fereidnel qarTvelTaurTierTobaSi.mecnieruli interesebiT, sxvadasxva dros, fereidanSi

    Casulni iyvnen: Tedo uTurgaiZe da darejan CxubianiSvili,oTar miminoSvili, nomadi barTaia, mixeil rostomaSvili,marine beriZe, lia bakuraZe, giorgi sosaniZe, rusudanramiSvili.fereidanSi ara, magram iranSi gadasaxlebul qarTvelTa

    kvals Cahyvnen mazandaranSi: paata jafariZe, zviad cxvediani daTamar demetraSvili.oficialuri vizitiT Cavida iranSi 2013 wels qarTvel

    mweralTa da gamomcemelTa jgufi, romlebmac moinaxulesfereidani, Semdegi SemadgenlobiT: mindia arabuli, nomadibarTaia, mariam bakuraZe, mayvala gonaSvili, mananagorgiSvili, genri doliZe, zviad kvaracxelia, petrekvaracxelia (mama petre), marex kezua, kaxmeg kudava, SalvamaRlakeliZe, qeTi matabeli, bela SalvaSvili, irakliSamaTava, Sorena Sengelia, Temur CalabaSvili da nanajafariZe.fereidani moinaxula saqarTvelodan iranSi oficialuri

    vizitiT Casulma erTma jgufma 2010 wels SemdegiSemadgenlobiT: anzor SaraSeniZe, nodar koberiZe da amstriqonebis avtorma.am periodSi fereidanze wignebi gamoaqveynes: zurab

    SaraSeniZem - ”fereidneli ”gurjebi”, (SaraSeniZe, 1979); oTarmiminoSvilma - ”axloa fereidnamde”, (miminoSvili 2000);vaxtang onikaSvilma (fereidnidan Camosuli qarTveli) -”fereidani”, (onikaSvili, 2004); avTandil sonRulaSvilma -”iranSi qarTvelTa nakvalevze”, (sonRulaSvili 2005); ambakoWeliZem - ”fereidneli qarTvelebi”, meore gamocema, (WeliZe,2011); vaxtang gurulma - ”tao-klarjeTi, lazeTi da fereidanisabWoTa kavSiris politikuri xelmZRvanelobis gegmebSi

  • nomadi barTaia, sami periodi saqarTvelosa da iranel qarTvelTa urTierTobaSi 21

    (1944-1951)” (dokumenturi masalebis krebuli), (guruli,2012).fereidnelTa metyvelebisa da Tu yofis sakiTxebs

    mecnieruli naSromebi miuZRvnes: Teo CxeiZem, TinaTinWavWavaZem, maia maWavarianma, jemSid giunaSvilma, TedouTurgaiZem, darejan CxubianiSvilma, marine beriZem, liabakuraZem, giorgi sosaniZem, rusudan ramiSvilma, giorgiWipaSvilma, giorgi gociriZem...aras vambobT fereidnelebisadmi miZRvnil werilebze,

    romlebic gamoqveynda sxvadasxva Jurnal-gazeTebSi.ra xdeba am dros iranSi?fereidneli Tu iraneli qarTvelebi aqveyneben sparsul

    enaze Semdeg wignebs: mohamad sefiani, `iraneli qarTvelebi,(sefiani, 1357); maleq mohamad rahimi, `iraneli qarTvelebi”,(rahimi, 1379); abd-olali heidari gorji, `iranel qarTvelTaistoria” (heidari gorji, 1389).gamodis metad saintereso naSromi said mulianisa -

    `qrTvelTa adgili iranis civilizaciisa da kulturisistoriaSi” (muliani, 2001).RevoluciisSemdgom iranSi viTareba yovelmxriv

    Seicvala.qveyanam, rogorc garegnulad, ise Sinaganad, ieriicvala. xalxs mieca meti saSualeba ekonomikurad dakulturulad ganviTarebisa. im cvlilebaTagan, ramac TaviiCina am periodis fereidnelTa cxovrebaSi, es aris erovnuliidentobis gamovlenis gaaqtiureba. fereidanSi Seiqmnayuranis swavlebis sazafxuli skola, sadac gaixsna enebis, maTSoris qarTuli enis Semswavleli kursebi. am skolam ramdenimeweli iarseba.mniSvnelovan movlenad migvaCnia is, rom fereidanSi

    ramdenjerme gaimarTa“”qarTuli enis yriloba”. -“”fereidnelTa damokidebuleba qarTuli enisadmi, saqebia” -ase brZana qarTuli enisadmi miZRvnil mesame yrilobaze iranisislamuri respublikis sparsuli enisa da literaturisakademiis prezidentma, amJamad saadis centris (boniade saadi)xelmZRvanelma batonma Rolam ali hadad adelma (`kalami”2012; 15).unda aRiniSnos, rom Teiranis universitetis ucxo enebis

    swavlebis centrSi ukve mesame welia iswavleba qarTuli ena(maswavlebelia fereidneli qarTveli andro nageliani).aseve mniSvnelovan movlenad migvaCnia, rom 2014 wels

    ispahansa da fereidanSi ificialurad gaixsna qarTuli enisSemswavleli kursebi (maswavlebelia fereidneli qarTvelisaid muliani).

  • 22 nomadi barTaia, sami periodi saqarTvelosa da iranel qarTvelTa urTierTobaSi

    fereidnis quCebSi, maRaziaTa abrebze, saflavebis qvebze,manqanebze... gaCnda qarTuli warwerebi. axalgazrdebi,iranulis paralerulad, irqmeven qarTul saxelebs.iran-saqarTvelos Soris savizo reJimis gauqmebam kidev

    ufro daaxlova erTmaneTTan saqarTvelos qarTulimosaxleoba da iraneli qarTveloba.iraneli qarTveloba saqarTvelos sapatriarqos, kerZod,

    kaTolikos-patriarqis, uwmindesisa da unetaresis ilia IIzrunvis sagani gaxda. Swored, misi kurTxeviT aSenda maTTvissacxovrebeli saxli Tbilisis erT-erT ubanSi, sworedpatriarqi kurirebs istoriul samSobloSi CamosuliTiToeuli iraneli qarTvelis saqmianobas.gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia, rom sapatriarqos

    qarTul universitetSi 2012 wels gaixsna erTwliani ufasoskola qarTuli enisa da saqarTvelos istoriiTdainteresebul iranel qarTvelTaTvis.internet sivrceSi, qarTul enaze, moTavsda giorgi

    alaverdaSvilis mier fereidnelebze Seqmnilimravalferovani dasaintereso masala.am periodismetad mniSvnelovan movlenad SeiZleba

    miviCnioT, sapatriarqos wminda andria pirvelwodebulisqarTul universitetSi Catarebuli iranSi qarTvelTagadasaxlebis 400 wlisTavisadmi miZRvnili qarTvel da iranelmecnierTa erToblivi samecniero konferencia.rogorc qarTuli da iranuli mxare erTxmad aRniSnavs,

    fereidnelebs didi wvlili SeaqvT iran-saqarTvelos Sorismegobrobis xidis mSeneblobaSi.am periods SeiZleba vuwodiT saqarTvelosa da iranel

    qarTvelTa SorisTavisufal urTierTobaTa xana.daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas:pirveli periodi saTaves iRebs 1871 wlidan, roca

    saqarTveloSi iranidan pirvelad Camovida fereidneliqarTveli aTam onikaSvili da Camoitana cnoba Sah-ababasismier iranSi gadasaxlebul qarTvelTa Sesaxeb. es periodimoicavs mTel saukunes da modis 1971 wlamde, romelsacSeiZleba vuwodoT urTierTgacnobisa da samSobloSidabrunebaze ocnebis xana.meore periodi moicavs 1972-1996 wlebs, roca fereidnel

    qarTvelebs ausruldaT oTxasi wlis ocneba da or aTeulzemeti ojaxi dabrunda Tavis istoriul samSobloSi. am periodsSeiZleba davarqvaT ocnebis axdenis xana.mesame periodi iwyeba 1993 wlidan, anu mas mere, rac iran-

    saqarTvelos Soris, mravalsaukunovani kavSirebis istoriaSi,

  • nomadi barTaia, sami periodi saqarTvelosa da iranel qarTvelTa urTierTobaSi 23

    pirvelad damyarda Tanabaruflebiani saxel-mwifoebriviurTierTobani. am periods SeiZleba vuwodoT TavisufalurTierTobaTa xana.

    damowmebuli literatura:aRniaSvili 1896 - lado aRniaSvili, sparseTi da iqauriqarTvelebi, tfilisi, 1896;guruli 2012 - vaxtang guruli, tao-klarjeTi, lazeTi dafereidani sabWoTa kavSiris politikuri xelmZRva-nelobisgegmebSi (1944-1951), Tbilisi, 2012;Todua 1975 - magali Todua, qarTul-sparsuli etiudebi, II,თბილისი, 1975;`kalami” 2012-Jurn. `kalami”, iranis islamuri respub-likissaelCos kulturis ganyofilebis organo, #12, Tbilisi,2012;muliani2001 ایران،تمدنفرھنگوتاریخدرھاگرجیجایگاهمولیانی،سعید

    - 1379اصفھان، ;onikaSvili 2004 _ vaxtang onikaSvili, fereidani, Tbilisi,2004;rahimi 2001 - 1379اصفھان،شھر)،(فریدونایرانھایگرجی،رحیمیمحمدملک ;sefiani 1980 - 1358اصفھان،گرجی،ایرانیانسپیانی،محمد ;sonRulaSvili 2005-avTandil sonRulaSvili, iranSiqarTvelTa nakvalevze, Tbilisi, 2005;`qarTlis cxovreba” 1959-`qarTliscxovreba”, II, simonyauxCiSvilis redaqciiT, Tbilisi, 1959;SaraSeniZe 1979-zurab SaraSeniZe, fereidneli `gurjebi”,saqarTvelos mecnierebaTa akademia, aRmosavleTmcodneobisinstituti, Tbilisi, 1979;WeliZe 2011 - ambako WeliZe, fereidneli qarTvelebi, Tbilisi,2011;WiWinaZe 1895 - zaqaria WiWinaZe, qarTvelebi sparseTSi,Tbilisi, 1895;heidari gorji 2001 - ،تھران،ایران،ھایگرجیتاریخ،گرجیحیدریعبدالعلی1379.

  • 24 nomadi barTaia, sami periodi saqarTvelosa da iranel qarTvelTa urTierTobaSi

    Nomadi Bartaia / Kutaisi, Akaki Tsereteli State University/

    Three Periods of Relations between Georgia and IranianGeorgians

    SummaryWe received the first news concerning Georgians exiled in Iran

    only in 1871, when a Fereydan Georgian first set foot on aGeorgian soil.

    Since then, the relationship between Georgia and IranianGeorgians can be divided into three periods:

    The first period dates back to 1871, when a Georgian fromFereydan - Atam Onikashvili first arrived in Georgia from Iran andbrought news about Georgians exiled in Iran by Shah-Abas. Thisperiod includes the whole century until 1971 and it can be calledthe era of acquaintance and dreams of returning to homeland.

    The second period refers to 1972-1996 years, when, despitegreat difficulties, the 400-year-old dream of Fereydan Georgianscame true and more than twenty families returned to their historicalhomeland. This period can be called the age of realized dreams.

    The third period starts from 1993, when an equal politicalrelationships were first established between Iran and Georgia. Thisperiod can be called the era of free relationships between Georgiaand Iranian Georgians.

  • qarTvelologiis aqtualuri problemebi ACTUAL PROBLEMS OF KARTVELOLOGY III 25

    liana baSeleiSvili /moskovi,lomonosovis saxelobissaxelmwifo universiteti/

    qarTuli zmnis gvaris swavlebisaTvis(rusuli diskursi)

    qarTuli zmnis gvaris swavleba rusulenovani audito-riisaTvis erT-erTi yvelaze Znelad dasaZlevi amocanaa,radgan rusul enaze qarTuli zmnis aqtualizacias xSiradmohyveba SekiTxvaTa kaskadi: mag. ratom aris zmna ”elodeba” (ismas) (ждетонто/его) an“”exmareba” (is mas) помогает (онему)qarTul enaSi vnebiTi gvaris zmnebi? sad aris mocemulSemTxvevaSi, ”vnebis” procesi an Sedegi? SekiTxvebi, ra Tqmaunda, ar Cndeba mxolod vnebiT gvarTan dakavSirebiT, arcmoqmedebiTi gvaris da saSuali gvaris zmnebia gamonaklisi amTvalsazrisiT.SeiZleba sakiTxis amgvarad dasmac: Cven xom qarTuli zmnis

    gvars vaswavliT, SesaZlebelia Tu ara misi swavleba ise, romar mivmarToT paralelebs rusul enaSi? programuliamocanebidan gamomdinare, moskovis lomonosovis saxelobissaxelmwifo universitetSi es SeuZlebelia, radgan studentiunda Targmnides Tavisuflad rogorc qarTulidan rusulenaze, aseve rusulidan qarTulze. amis gaTvaliswinebiT, manunda gaarkvios vin visze ”moqmedebs” da rogor, Tu moqmedebaTavad ubrundeba subieqtur pirs? Tu subieqti ”ivneba”agensuri damatebis mier? da paralelebi SeiZleba daiZebnosqarTul da rusul moqmedebiTi gvaris zmnebs Soris, rasiZneleebia gadasalaxi vnebiTi da saSuali gvaris swavlebisas?SesaZloa Tu ara qarTuli zmnis Targmna rusul enazeqarTuli zmnis gramatikuli bunebis SenarCunebiT da piriqiT?am kiTxvebs rom pasuxi gavceT, unda gavisigrZeganoT, rom

    rusulenovani studentisaTvis gvari aris leqsikur-morfologiuri an leqsikur-gramatikuli kategoria,romelic gamoxatavs zmnaSi markirebul diaTezas (a. a.xolodoviCis, i. a. melCukis terminologiiT), anu situaciisZiriTadi moqmedi pirebis urTierT-Sesatyvisobas winadadebissaxelad wevrebTan - qvemdebaresa da pirdapir damatebasTan.aqtivis centridanul konstruqciebs upirispirdeba pasiviscentrisaken mswrafi orientacia. nominatiur-akuzatiurienebisaTvis pirdapir gvarad moqmedebiTi gvari iTvleba, xoloergatiul enebSi imave funqcias ergatiuli gvari asrulebs.gardamavali zmnis aqtivi aRniSnavs moqmedeba-process,

  • 26 liana baSeleiSvili, qarTuli zmnis gvaris swavlebisaTvis

    romelic, rogorc wesi, kontrolirdeba subieqtis mier dagadadis samoqmedo obieqtze.zogadi enaTmecnierebis Sesavliskursidan, romelic aziisa da afrikis institutSi ekiTxebaTrogorc filologiis, ise istoriisa da socialur-ekonomiuri fakultetis studentebs, maT ician, rom pasiurikonstruqciebi ergatiul enebSic igeba.medialuri zmnebis gramemebi rusul enaSi ar arsebobs,

    magram subgramemebis Sesaxeb studentebs codna gaaCniaT. Turoman iakobsonis ganmartebas gaviziarebT, postfiqs - ся-Tidaboloebuli rusuli zmnebi saSual-ukuqceviTi gvarisaa dastudenti, roca mas qarTul saSual gvarze vesaubrebiT,analogias eZebs rusul saSual-ukuqceviT zmnebTan, racxSirad arc aris mizanSewonili.yvelaze ”efeqturi” meTodi, romliTac SeiZleba

    visargebloT qarTuli zmnis gvaris swavlebisas rusulenovanauditoriaSi es gamoricxvis meTodia.roca moqmedebiTigvaris zmnebs vaswavliT, unda gamovaricxinoT studentsabsoluturi zmnebi da orvalentiani zmnebidan iseTebi,romlebic -ebi/eba-ze bolovdeba, agreTve inversiuliorpiriani zmnebi, ”aqvs”,“”hyavs”,“”unda” da a. S. absoluturizmnebi, anu erTpiriani zmnebi ZiriTadad rusul TargmanSicinarCuneben Tavis gramatikul bunebas. samvalentiani anuordamatebiani zmnebi ramdenime gamonaklisis garda rusulenazec gadatanisas moqmedebiTi gvarisa iqneba. mag. ”aZlevs” (ismas mas) дает (онемуто); ”ukeravs” (is mas mas) шьет (онемуто);da a.S. gardamaval zmnebis gamosacnobad is meTodi, rameTodsac qarTuli enis, rogorc mSobliuri enis SeswavlisasmimarTaven, sruliad gamousadegaria ucxoenovanistudentisaTvis. rusulenovani Semswavleli ver daadgenspirdapiri obieqtis brunvacvalebadobas qarTulSi daSesabamisad, ver gamoarkvevs Tu ra gvarisaa mocemuli zmna.amitom man unda gamoricxos zmnebi -ebi/-eba daboloebiT daorpiriani inversiuli gardauvali zmnebi. rac naklebadmivmarTavT zmnis formaTa meqanikuri damaxsovrebis meTods,miT ufro gavaiolebT swavlis process.moqmedebiTi gvaris zmnaTa erTi nawili Targmnisas rusul

    enaze saWiroebs dazustebas, radgan misi bunebis gadmocemaerTsityviani leqsemiT SeuZlebelia. mag. amaTxovrebs (is mas)(заставляет нищенствовать); aafrens (is mas) (заставляетвзлететь); akivlebs (is mas) (заставляет кричать); atirebs (ismas) (заставляет плакать); amuSavebs (is mas) (заставляетработать);amRerebs(is mas) (заставляетпеть); aampartavnebs

  • liana baSeleiSvili, qarTuli zmnis gvaris swavlebisaTvis 27

    (ismas); (заставляет быть высокомерным); acekvebs (is mas)(заставляет танцевать) da a.S. miuxedavad amisa, swored,amdagvar zmnebTan dakavSirebiT ar Cndeba SekiTxva am zmnebisgardamavlobis Sesaxeb.gasaTvaliswinebelia erTi niuansic, romelic moiTxovs

    komentirebas. qvemdebare amgvar zmnebTan kauzatoris rolSigvevlineba. kauzacia aris mizezi ZiriTadi procesisa.kauzativs Tanamedrove rusul enaTmecnierebaSi xSirad gvariscalke jgufs miakuTvneben. ”kauzativis Sinaarsi qarTuladgadmoicema zmnebiT - aiZulebs, avalebs, sTxovs, saSualebasaZlevs, SeaZlebinebs” (arnold Ciqobava, 1950: 059). SualobiTikontaqtis Sinaarsis mqone leqsemebi, miRebuli erTpirianizmnebisagan dums (is) (молчит он)-adumebs (is mas) (заставляетмолчать); wuxs (is) (беспокоится он) - awuxebs (is mas)(беспокоит он его); gansxvavdeba - in- infiqsiT gaformebulzmnaTagan-awerinebs (is mas) (помогает он ему писать).erTpiriani zmnebisagan miRebuli, ”gakauzatiurebuli”moqmedebiTi gvaris zmnebi, rusul enaze ZiriTadad iseveiTargmneba, rogorc gramatikalizirebuli - in- infiqsianikauzativi. students orives warmoeba SeuZlia. erTpirianizmnebisagan -a-eb; TavsarT-bolosarTiT, xolo gardamavalorpiriani da sampiriani zmnebidan -in infiqsiT. es ukanaskneli”Zlier gramatikalizirebuli aplikativia, romelsacbeneficianti Semohyavs, anu is monawile, romlissasargeblodac xdeba moqmedeba” (Кругосветная энциклопедия,2014: 10-11). rusuli kauzativis erT-erT nairsaxeobasTantransformativTan qarTul SualobiT kontaqts paralelebinaklebad eZebneba - уменьшать, упростить, ровнять,руссифицировать, anu делатькаким- то am tipis kauzatiurizmnebi qarTuli moqmedebiTi gvaris uSualo kontaqtisformis zmnebiT iTargmneba - amcirebs; amartivebs; aTanabrebs,erTmaneTs utolebs; arusebs. maSasadame, moqmedebiTi gvariszmnaTa swavlebisas aucilebelia kontaqtis kategoriisSeswavlac da masalis imdagvarad dalageba, rom zedmetisirTule Tavidan iqnas acilebul.moqmedebiTi gvaris zmnaTa uRleba friad Sromatevadia da

    ramdenime etapad unda daiyos. ufro martivia, roca maTyalibebiT vcvliT. daviwyebT moqmedebiTi gvaris zmnebisuRlebas -av;-am; -eb; -ev; -em; -of; ”Temis niSnebiT”, anu zmnurisufiqsebiT. aRvniSnavT, rom am daboloebebs zmnebi dakargavenmeore seriaSi. erTTemian zmnebis uRleba yvelaze advilad

  • 28 liana baSeleiSvili, qarTuli zmnis gvaris swavlebisaTvis

    dasaZlevia meore seriis mwkrivebSi. met SekiTxvebs -iTemisniSniani zmnebi badebs, romlebsac meore seriaSi -axmovani aRudgebaT Rvris (is mas) (выливает); (gada) Rvara (manigi) (вылил); (gada) Rvaros (вылить); yris (is mas)(выбрасывает); (gada) yara (man igi) (выбросил); (gada) yaros(man igi) (выбросить); cvlis (is mas) (меняет)- (gada) cvala (manigi) (поменял, сменил); an xmovanmonacvle -en TemisniSnianizmnebi -adgens (is mas) (постановляет, составляет); arcxvens (ismas) (стыдит); iTmens (is mas) ( терпит) da a.S. romlebsacwyvetilSi xmovani -e SeecvlebaT -i xmovniT, (da)adgina (manigi), Searcxvina(man igi), moiTmina (man igi) da a.S.mizanSewonilad migvaCnia -i da -en daboloebiani moqmedebiTigvaris rac SeiZleba meti zmnis uRleba da savarjiSoebismeSveobiT maTi gaaqtiureba winadadebaSi.zmniswinebis SerCeva da myofadis warmoeba moqmedebiTi

    gvaris zmnaTa uRlebis Seswavlis yvelaze rTuli etapia.miuxedavad imisa, rom zmniswinebs Tavisi semantika gaaCniaT,maTi, ”morgeba” zmnasTan yovelTvis ar xerxdeba. (esgansakuTrebiT eZnelebaT studentebs moqmedebiTi gvariszmnebTan). Znelia vupasuxoT kiTxvas Tu ratom iTxovs zmna”klavs” myofadSi zmniswin -mo-s, romelic, gamoxatavsorientacias Cvenken da mimarTulebas aqeT (сюда). amitomacupriania samomavlod germanul zmnaTa msgavsad zmnisZiriTadi formebi vaswavloT: klavs (убывает); moklavs(убьет); mokla (убил); moklas (убить); mouklavs;([оказывается] убил); moekla (ктому времени он уже убил,[оказалось] он убил); moeklas (убил бы). masdari - mokvla(убить, убиение); mimReoba-mkvleli/ momkvleli (убийца,убивающий).moqmedebiTi gvaris zmnaTa uRleba mesame seriaSi

    teqnikurad advili dasaZlevia, magram inversiuli formebispraqtikuli gamoyeneba da maTi winadadebaSi aqtualizirebastudentTaTvis swavlebis damasrulebel etapzec kiinarCunebs gansakuTrebul sirTules. calke sakiTxiakavSirebiTi kilos mwkrivebis rusul enaze Targmnis sakiTxi,romelsac Tavis droze akad. a. SaniZem miaqcia yuradReba. es araris marto moqmedebiTi gvaris zmnebis uRlebasTandakavSirebuli problema. kavSirebiTi kilos mwkrivebi rusulenaze Znelad Tu inarCuneben winadadebaSi im sxvaobas, racqarTul ekvivalentebSi moisazreba. werdes (он писал бы);

  • liana baSeleiSvili, qarTuli zmnis gvaris swavlebisaTvis 29

    dawerdes (он написал бы); daweros (написать бы); daeweros(он быписал). gamonakliss, ”kavSirebiTebs” Soris kavSirebiTimeore warmoadgens e.w. optativi, romelic modalurkonstruqciebs da mowvevas, ”aformebs” erToblivmoqmedebaze. mag.: modi, davaleba davweroT (давай, напишемзадание). davweroT rusul enaze iTargmneba zmnis momavalidrois srulaspeqtiani formiT. es mdgradi konstruqciaarusul enaSi. sxva SemTxvevebSi kavSirebiTi meoris formebsZiriTad zmnis ganusazRvreli forma Seesabameba. mag.: me saqmeunda davasrulo (Я должен завершить дело); me minda esgadavTargmno (Я хочу это переводить/перевести). Sen undagadaTargmno is moTxroba? (Ты должен перевести тотрассказ?).xolmeobiTisa da myofadis kavSirebiTis garCeva swavlebis

    meore welsac ki uWirT studentebs da es gamowveulia oriveSemTxvevaSi rusul konstruqciaSi erTi da imave -бы nawilakisxmarebiT. SevadaroT: me siamovnebiT gadavTargmnidi puSkins(Я судовольствием перевела бы Пушкина); me rom puSkinsgadavTargnide (Если бы я перевела бы Пушкина). oriveSemTxvevaSi rusul TargmanSi kavSirebiTi kilo gamodis. rocaqarTulSi xolmeobiTs ara aqvs kavSirebiTi kilos gageba, igimravalgzis pirobiT moqmedebas gadmogvcems, xolo rusulTargmanSi mas kavSirebiTi kilo Seesabameba. upriania aseTimeTodis gamoyeneba, Tu rusul teqstSi vxedavT konstruqciasесли бы mas qarTulSi kavSirebiTis mwkrivebi Seesabameba, anawmyosi an myofadisa, xolo Tu zmnis formas ubralodmosdevs nawilaki - бы mas xolmeobiTi Seesabameba. pirobiT-SedegobiTi winadadebebis gaformebas, maT Soris moqmedebiTigvaris formebiT, xolmeobiTisa da kavSirebiTebis mkafiodgacalkeveba sWirdeba.moqmedebiTi gvaris zmnaTa uRleba subieqtur – obieqturi

    wyobiT sakvanZo sakiTxTa rigs ganekuTvneba da ar arisdakavSirebuli mxolod moqmedebiT gvarTan, radgan orpirianigardauvali zmnebic iuRleba subieqtur-obieqturi wyobiT.am SemTxvevaSi gadamwyvet rols TamaSobs subieqtur daobieqtur piris niSanTa cxrilis codna da gageba imisa, Turomeli pirebi ”xvdebian” zmnaSi erTmaneTs. Он рисует тебя - isgxatavs Sen. studentma icis, rom -s mesame subieqturi pirisniSania, xolo -g meore obieqturi pirisa. mesame piri xvdebameores da am principiT agebs winadadebas.

  • 30 liana baSeleiSvili, qarTuli zmnis gvaris swavlebisaTvis

    qarTuli vnebiTi gvaris zmnaTa didi nawili rusul enazeukuqceviTi zmnebiT iTargmneba da vnebiTobis semantikas, raTqma unda, kargavs. imaleba (is) (прячется он); Sendeba (is)(строится он); eTanxmeba (is mas) (соглашается он сним);eCqareba (mas) (спешит он); es zmna rusulSi ar arisukuqceviTi, magram arc vnebiTi gvarisaa. moikla is (убит он); esukanaskneli, aris nimuSi imisa, roca qarTul vnebiTi gvariszmnas Seesabameba rusuli vnebiTi gvaris zmna. mag.: qarTulsamwevrian pasiur konstruqcias naTesaobiT brunvaSi dasmuliagensuri damatebiTa da -mier TandebuliT gaformebuls, mag:.abeli moikla kaenis mier (Авель убит Каином), Seesabameba asevesamwevriani pasiuri konstruqcia rusul moqmedebiT(творительный) brunvaSi dasmuli agensuri damatebiT dasaxelobiT brunvaSi dasmuli qvemdebariT. orwevrianikonstruqciebi abeli moikla (Авель убит) adekvaturadiTargmneba rusul enazec da maTSi agensuri damatebebigamotovebulia. SevadaroT:“”vefxistyaosani” daiwerameTormete saukuneSi («Витязьвтигровойшкуре» был написан вдвенадцатом веке).rusul enaTmecnierebaSi ergatiuli enebis pasivs,

    ”antipasivad” moixseneben, rac aRniSnavs subieqtis ”TviTkmar”moqmedebas an subieqtis mdgomareobas, romelic aseTimoqmedebis Sedegia da romelzec fokusirebulia yuradReba.erTpiriani da orpiriani formebi vnebiTi gvarisa rusulenaze gadaTargmnisas moiTxovs Sesabamis ganmartebas: imaleba(is) (он прячется); emaleba (is mas) (прячется он от него);eTamaSeba (is mas) (играет он сним). araviTar sirTules arwarmoadgens erTpirian da orpirian zmnaTa klasifikacia. -iprefiqsiani zmnebi erTpirianebia da maT mxolod subieqtiSeewyobaT, xolo -e prefiqsiani formebi iribdamatebasmoiTxoven. studentma icis, rom iribi damateba brunvaucvlelia da micemiT brunvaSi svams irib damateba-obieqts.vnebiTi gvaris zmnebs, iseve rogorc moqmedebiTisas,

    ewarmoebaT rogorc SualobiTi kontaqtis, ise uSualosformebi. Seadare: azrdevinebs is mas Svils(Он помогаетей/ему воспитывать ребенка); is aravis ezrdevineba (он никомунедает себя воспытывать). aqtiuri zmnis kauzativs rusulenaSi Seesabameba pirdapiri damateba, romlis sasargeblodacxdeba moqmedeba da ZiriTadi zmnis infinitivi, xolo vnebiTigvaris SualobiTi kontaqti mainc ukuqceviT nacvalsaxeliT

  • liana baSeleiSvili, qarTuli zmnis gvaris swavlebisaTvis 31

    da ZiriTadi zmnis infinitiviT aformebs ukuqceviTkonstruqcias, anu vnebiTobis Sinaarsisagan daclilia.gunebis vnebiTis formebi - memRereba (me) (поется мне);

    mecineba (me) (смешно мне); mecekveba (me) (танцуется мне);metireba (me) (хочется мне плакать); ar meseirneba (мне негуляется); ZiriTadad rusul enaze iTargmneba, rogorc upiro(impersonaluri)pasivi. gunebis vnebiTi ZiriTadadwarmodgenilia zmnis obieqturi wyobis formiT. rusulidanqarTulad upiro (impersonaluri) pasiuri konstruqciebiqarTul enaze xandaxan moqmedebiTi gvaris formasacmoiTxoven. mag.: Больного лихорадит, скрючило, бъет-avadmyofs aciebs, ikrunCxeba, laxavs (krunCxavs, ilaxeba). aserom, rusulidan qarTulze Targmnisas vnebiTi gvaris zmnasmoqmedebiTi gvaris zmnac SeiZleba Seefardos.qarTuli aRwerilobiTi vnebiTis konstruqciebis Seswavla

    mxolod mas Semdegaa SesaZlebeli, roca mimReobaTa aTvisebadasruldeba: mag.: Cven mier SemuSavebuli iqna samoqmedo gegma(Нами был разработан план действия). aRwerilobiTi vnebiTisaukeTesod gadmoicema rusul enaze da igi SesaniSnavad esmiTstudentebs. upriania, maT SevaxsenoT, rom qarTul enaSiupiratesoba eniWeba zmnis piriani formiT gamoxatulmoqmedebas.miCnevis vnebiTis formebic manis rigis leqsemebiT

    gadmoicema da rusul enaze dazustebas iTxovs: medideba (meis) (мне кажется то большим, великим); mecotaveba (me is) (мнето кажется малым) da a. S. miCnevis vnebiTebi rusul enazeafeqturi impersonaluri formebiT iTargmneba, romelicigeba rogorc upiro konstruqcia, micemiT brunvaSi dasmulisubieqtiT, modaluri mniSvnelobebiT, romlis kontrolisubieqts ar SeuZlia.qarTuli vnebiTi gvari SesaZleblobebsac gamoxatavs.

    potencialisis Sesatyvisebi rusul enaze ar iTargmneba zmnisgramatikuli bunebis SenarCunebiT. mag.: iWmeba (is)-съедобныйест, ismeva (пьется, можнопить), eWmeba (mas is) (ему можно естто). samwuxarod, zmnis aseTi formebi TiTqmis arcerTqarTul-rusul leqsikonSi araa Setanili. dalagebis isprincipi, ra principiTac zmnebi SeaqvT leqsikonSi yovladmoZvelebulia da gamousadegari, rac gansakuTrebiT gvarTanmimarTebaSi iCens Tavs.vnebiTi gvaris zmnaTa uRleba da konstruqciebi vnebiTi

    gvaris zmna-SemasmenliT ufro advili asaTvisebelia

  • 32 liana baSeleiSvili, qarTuli zmnis gvaris swavlebisaTvis

    rusulenovani studentisaTvis, vidre winadadebis modelimoqmedebiTi gvaris zmna-SemasmenliT, romelSic qvemdebaresami brunviTaa warmodgenili, xolo pirdapiri damatebabrunvacvalebadia.vnebiTi gvaris zmnaTa uRleba mesame seriaSi ukve iTxovs

    mimReobis formebis warmoebis codnas da CveuliTanmimdevroba, rac axlavs qarTuli enis, rogorc mSobliurisSeswavlas, sruliad irRveva, roca qarTuls, rogorcucxoenas vaswavliT. mimReobasTan erTad aucilebelia zmna -aris; formaTa uRlebis codna mesame seriis mwkrivebSi. aserom, did dakvirvebas moiTxovs masalis Tamnmimdevroba da misimeTodurad swori dalageba (albaT upriania mwkrivSimonacvle da ricxvSi monacvle zmnebis adreul etapzeSeswavla da ganxilva).vnebiTi gvaris zmnebis uRlebisas myofadSi zmniswinis

    SerCeva iseve rogorc moqmedebiTi gvaris zmnebSi,problemuria. aqac saWiroa zmniswinis zusti Sesatyvisiscodna, misi damaxsovreba. mag.: emaleba (is mas) (прятается он отнего); daemaleba (is mas) (прятается он от него). vnebiTi gvariszmnebi wyvetilSi dakargaven -eb; sufiqss, iseve rogorcmoqmedebiTi gvaris zmnaTa formebi kargaven Temis niSans.saSuali gvaris gramemebi rusul enaSi ar arsebobs, xolo is

    subgramemebi, romelsac rusul enaSi medialuri mniSvnelobagaaCniaT dids verafers aZlevs students qarTuli saSualigvaris bunebis gasagebad: кусается (ikbineba); царапается(ikawreba); ругается (ilanZReba); жжется (iwveba, wvavs); isinirusul enaSi medialur zmnebad iTvlebian, xolo qarTulSivnebiTi gvaris leqsemebiT iTargmneba.Tu rusuli enidanamovalT, saSuali gvaris zmnaTa raoba gaugebari darCebastudentebisaTvis.xSir SemTxvevaSi vnebiTi an saSuali gvaris zmnebi

    erTnairad iTargmneba rusul enaze da esec damatebiTdabrkolebas qmnis qarTuli zmnis gvaris bunebis gasarkvevad.Seadare: agorebs (is mas) (катит он то); gordeba (is) (катитсяон); goravs (is) (катится он). aTamaSebs(is mas) (играет он им,поигривает он им, разыгрывает он его); TamaSdeba (is),(играется, разыгрывается то); TamaSobs (is) (играет он).rogorc wesi, amgvari formebi arcerT leqsikonSi ar arisSetanili.saSuali gvaris zmnebis uRleba erT-erTi sakvanZo sakiTxia.

    zedmeti sirTulis Tavidan asacileblad SegveZlo yvela isinimogveqcia gardauvali zmnebis siaSi, magram saSual-

  • liana baSeleiSvili, qarTuli zmnis gvaris swavlebisaTvis 33

    moqmedebiTi gvaris zmna-Semasmeneli meore seriaSi qvemdebaresmoTxrobiT brunvaSi moiTxovs, xolo saSual-vnebiTisa -saxelobiT brunvaSi.saSual-moqmedebiTi gvaris zmnebi sufiqsebiT -eb, -ob, -av,

    ”hgavs” moqmedebiTi gvaris zmnebs da studentma igi undaganasxvavos Sesabamisi moqmedebiTisagan. erTpirianebisgamorCeva advilia, xolo orpirianebis damaxsovreba -uTavsarTiT SeiZleba. megobrobs (is) (дружит он скем-то);umegobrebs (is mas) (удружит он ему). trialebs (is)(вращается, вертится); utrialebs (is mas) (крутится,вращается то у него). myofadis warmoeba -i- eb yalibiTganasxvavebs saSual-moqmedebiTi gvaris zmnebis uRlebasmoqmedebiTi gvaris zmnaTa uRlebisagan. myofadis formisaganigi awarmoebs wyvetils, aSorebs ra zmnas -eb daboloebas. mag.:icxovrebs - icxovra.rac Seexeba -ia-ze daboloebul zmnebs mag.: anTia (горит);

    agdia (валяется); weria (написано); xatia (нарисовано); maTiTargmna rusul enaze gramatikuli bunebis SenarCunebiT,SeuZlebelia. isini an ukuqceviTi zmniT iTargmneba, anmimReobis mokle formiT. rac Seexeba maT uRlebas, aqgacilebiT ufro rTuladaa saqme. umjobesia am tipis zmnaTacalke Seswavla, rogorc gamonaklisisa. awmyoSi isini iTxovenmeSvel zmnas pirvelsa da meore piris mxolobiTsa damravlobiT ricxvSi. uwyveteli da awmyos kavSirebiTi kisaerTod ar ewarmoebaT. wyvetilSi studenti damoukidebladver SeZlebs maT miusadagos dinamikuri vnebiTisagan nasesxebiformebi (-enTo; -egdo; -ewera; -exata). nasesxeb formebs isiniver“”gamoTvlian”. oden yalibis meSveobiT SesaZlebeliwarmoeba. wyvetilSi vacilebT zmnas -ia daboloebas, pirisniSnis Semdeg vurTavT prefiqs -e-s, mwkrivis niSanic sufiqsi -eiqneba pirvelsa da meore pirSi, xolo mesame piris niSani -o.mag. vegde, egde, egdo (zmnis Ziri - gd). marTebulia am zmnaTaaRnusxva da yvela konkretuli SemTxvevis cal-calke ganxilva.yovelive zemoT Tqmuli im problemur sakiTxTa mcireodeni

    CamonaTvalia, romelic gvarTan mimarTebaSi iCens Tavs.vimedovnebT, rom droTa ganmavlobaSi Seiqmneba rusul-qarTuli leqsikonebi, romelSic Rirseulad iqnebawarmodgenili qarTul zmnaTa umdidresi formebi, racgaaiolebs, qarTulis, rogorc ucxo enis Seswavlis process.

  • 34 liana baSeleiSvili, qarTuli zmnis gvaris swavlebisaTvis

    damowmebuli literatura:qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni: 1950 - qarTuli enisganmartebiTi leqsikoni prof. arn. Ciqobavas saerToredaqciiT.tomi I.a-b.Tbilisi. 1950.Энциклопедия «Кругосвет»: 2014.Энциклопедия «Кругосвет»www.krugosvet.ru/enc/gumanitarnye_nauki/lingvistika/ZALOG.html

    Liana Basheleishvili /Moscow, Lomonosov State University/

    To the Teaching of the Voice of Georgian VerbRussian discourse

    Summary

    Teaching Georgian as a foreign language demands new approaches,which have to be modified and methodically improved over time. Inconditions of the absence of the Georgian-Russian comparative grammar,the voice of Georgian verb, which is closely related to the person andtransitivity/intransitivity categories of a verb, requires systematization,creation of а bilingual dictionary of a new type and a research of newparallels between Georgian and Russian languages. The correspondencesof Georgian active voice in Russian lexical elements, the transit ofpassive and middle voice verb forms into the Russian languageconserving the grammatical nature – these are only a few questionswaiting for serious study and systematization. The correspondence ofGeorgian active voice verbs in the Russian language may be Russianreflexive verbs, the big part of the middle-active voice verbs also requiresreflexive-middle verbs in Russian or can be translated with the help ofactive voice forms of the verbs.

  • qarTvelologiisaqtualuriproblemebi ACTUAL PROBLEMS OF KARTVELOLOGY III 35

    xaTuna gelaSvili /ivane javaxiSvilis saxelobisTbilisis saxelmwifo universiteti/

    rogor vaswavloT qarTuli anbani(wera, kiTxva, mosmena da warmoTqma)

    swrafad da efeqturad?

    qarTulis, rogorc ucxo enis swavlebaSi sami Sto ikveTeba:1. qarTulis swavleba sazRvargareT (TurqeTSi, iranSi)mcxovrebi eTnikuri qarTvelebisaTvis;2. qarTulis swavleba saqarTvelos teritoriaze mcxovrebiaraqarTveli mosaxleobisaTvis;3. qarTulis, rogorc sruliad ucxo enis swavlebaucxoelebisaTvis.meswored am mesamekategorias, ucxoelebs, kerZod inglisur

    enovan ucxoelebs vaswavli.vin arian Cemi moswavleebi?daaxloebiT 14-15 welia, rac vaswavli qarTuls uSualod

    an internetiT. TiTqmis yovelTvis Cemi moswavleebi ariandamwyebi, mozrdili inglisurenovani adamianebi sxvadasvaqveynebidan, romlebic qarTuls swavloben praqtikulimiznebiT. maTi motivacia SeiZleba iyos: elementaruli komunikacia (Tavis gatana); pativiscema Cveni qveynisa da xalxis mimarT; lingvisturi cnobismoyvareoba; piradi kavSirebi qarTvelebTan (megobroba, naTesaoba,siyvaruli); samsaxureobrivi moTxovna (Casabarebeli testi qarTulenaSi); biznesi saqarTveloSi.saWiroa Tu ara maTTvis anbanis, anu wera-kiTxvis swavleba?xandaxan aseT moswavleebs araaqvT imdeni dro, rom nela da

    gulmodgined iswavlon qarTuli ena. mokle kursianiprogramis Sedgenis dros yvelafers gulmodgined vervaswavliT, mxolod Zalian saWiro enobrivi masala undaSevarCioT. amitom, mokle kursis programis SedgenisasyovelTvis ismis kiTxva, ra sWirdebaT moswavleebs pirvelrigSi, amis mere ra ufro gadaudebeli da aucilebeliaa daa.S.?yofila SemTxveva, moswavles uTqvams, rom ar unda weris

    swavla, kiTxvac cota sWirdeba, rom ZiriTadad laparaki da

  • 36 xaTuna gelaSvili, rogor viswavloT qarTuli anbani

    mosmena undaT iswavlon. magaliTad 1-3 kvira, me vuxsni, romqarTuli fonetikuri enaa da anbanis swavla, Tu wera ara,minimum, kiTxva mainc mxolod exmareba swor warmoTqmas,sworad gagebas, Tavis gatanas qarTul garemoSi, rom mxolodsametyvelo komunikaciis swavla Znelic iqneba da bevrSecdomasac dauSveben am dros. wera-kiTxvis dros moswavlexSirad afiqsirebs Tavis Secdomas, mas xSirad ereva msgavsibgerebi, magaliTad: Rili-xili, qari-kari, jeri-Weri, fafa-papa.anu, qarTulis mokle kursis swavlebis drosac ki saWiroa

    qarTuli anbanis swavleba.rogor vaswavli me anbans?Semdegi TanmimdevrobiT:

    1. anbanuri TanmimdevrobiTpirvel rigSi, mcire informacias vaZlev qarTuli anbanis,

    magaliTad, msoflio enebis sistemaSi misi adgilis, asoebis(xmovnebisa da Tanxmovnebis) raodenobis, xazTan maTimimarTebis da a.S. Sesaxeb.mere vukiTxav anbans 2-jer nela da mkafiod. am dros

    moswavleebi akvirdebian asoebis moxazulobas da Sesabamistransliteraciis simbolos. arasdros ar vaZlev anbansasoebis dasaxelebebiT: an, ban, gan. . . ,radgan, vfiqrob, rom fonetikuri enis praqtikuli

    miznebiT Seswavlis dros es energies fuWi xarjvaa.am etapze moswavlem Tavisi mSobliuri enis an lingvisturi

    gamocdilebis mixedviT SeiZleba Taviseburad Secvalostransliteraciis mocemuli simboloebi, magram mogvianebiTCems programaSi am simboloebs gamoiyenebs:

    2. xelnawerimere vaCveneb xelnawer asoebs da isev vukiTxav anbans.

    ab d e v z t i k’ l m n o p’ Zh Rs

    t’ u

    p k gh q’ sh ch ts dz ts’ ch’ kh j h

  • xaTuna gelaSvili, rogor viswavloT qarTuli anbani 37

    am dros studentebi adareben xelnaweri asoebismoxazulobas beWdurs. am suraTebSi gamokveTilia:

    1. rogor iwereba asoebi xazTan mimarTebaSi2. saidan unda daviwyoT wera ise, rom marcxnidan marjvniv

    vwerdeT. momavalSi mravaljer Caixedaven aq.3. qarTuli aso-bgerebis klasifikacia warmoTqmis adgilisada ragvarobis mixedviT

    es lingvisturi klasifikacia yvelaze mniSvnelovani etapiaasoebis dasamaxsovreblad. aq yvelaferi Tavis adgilze jdeba

  • 38 xaTuna gelaSvili, rogor viswavloT qarTuli anbani

    da anbanisagan gansxvavebiT logikuria, amitomac, mas xSiradmimarTaven moswavleebi.am klasifikaciasac 1-2-jer vukiTxav, momyavs maTTvis

    gasagebi nimuSebi, mag. pica c asosTvis. Gambedavi moswavlemaSinve cdilobs gaimeoros axali da misTvis uCveulo bgerebi,magram me jer ar vTxov rTuli bgerebis warmoTqmas. am etapzesakmarisia msgavsi bgerebi ganasxvavon mosmeniT, magaliTad.fafa-papa, TiTa-tita.4. qarTuli Tanxmovani bgerebis Sedareba inglisurTanxmovan bgerebTanm m z z s sn n J zh S shr r ღ gh ხ khl l v v fh h b b f py d d T tŋ g g q kw Z dz c tsj j j C chð θ

    nacrisferi aRniSnavs bgerebs romlebic mxolod am enaSi(inglisurSi an qarTulSi arsebobs)5. asoebis filebiSemdeg viyeneb asoebis filebs, anu plastmasis patara

    kvadratebs zed qarTuli asoebiT. isini aRebulimaqvslingvisturi TamaSidan, ”krosvordi”, rac Cems mierqarTulad adaptirebuli inglisuri samagido TamaSi Scrabble-ia. SesaZlebelia muyaosagan an qaRaldisganac damzaddesasoebi. jer vTxov moswavleebs, rom magidaze daalagon filebiise, rogorc lingvistur klasifikaciaSia. maT SeuZliaTCaixedon.mere vkiTxulobT da vimeorebT am klasifikacias, merevTxov Setrialdnen, me vaadgileb garkveul asoebs, pirveljerze advilebs, mere Znelebs, erTmaneTis msgavsebs. moswavlecdilobs yvelaferi Tavis adgilze daabrunos. SeiZlebavTxovo aawyos Tavisi saxeli an rame misTvis saintereso sityvafilebiT.ramdenime ase TamaSi sakmarisia imisaTvis, rom moswavlem

    daimaxsovros anbanis 70-80%, Tan nawilobriv asxvavebdes yrumkveTrebs yru fSvinvierebisagan, rac, Zalian xSiri problemaa.6. ramdenime aso TiTo jerze

  • xaTuna gelaSvili, rogor viswavloT qarTuli anbani 39

    Semdeg TiTo jerze 2-7 axali aso Semomaqvs CemisaxelmZRvanelos Practical Georgian-is gakveTilebSi. Moswavle amasoebs gamowers, maTi gamoyenebiT Semdgar sityvebs dawinadadebebs kiTxulobs. MagaliTad ase:

    Semdeg gakveTilSi kidev emateba Zvelebs axali asoebi.

  • 40 xaTuna gelaSvili, rogor viswavloT qarTuli anbani

    am etapze vaswavli TiToeuli axali bgeris sworadwarmoTqmas, magram Tu moswavles Zalian uWirs warmoTqmasametyvelo aparatis Taviseburebis an sxvamizezis gamo, arvaZaleb Tqvas rTuli bgera, miT umetes, enis gasatexebi anrTulad warmosaTqmeli sityvebi, rogorebicaa: ”bayayi wyalSiyiyinebs”, ”mwvrTneli” an “”WuWyiani”. maT nel-nela iswavlis.7. weraaxali asoebis nimuSebs gamovuwer pirveli klasis

    rveulebSi, romlebSic specialuri grafebi exmarebaT maTxazTan mimarTebaSi sworad daweron asoebi.

    Tu aqcenti zepirmetyvelebazea, ar vavaldebuleb bevrweras. Tu moswavles surs weraSic gaiwafos, maSin karnaxsvawerineb jer calkeuli asoebis nakads vkarnaxob da ase wersraime kargad nacnob an sasacilosi tyvas an winadadebas,romelsac iolad igebs da mere wavakiTxeb. amisTvis man undaCaweros nakarnaxevi bgerebis nakadi da mere sityvebigamoacalkevos. am dros xSirad ureven yru mkveTrebs da yrufSvinvierebs, gasworebis SemTxvevaSi ki imaxsovreben sityvassworad.amgvarad teqstebi TandaTan transliteraciis gareSe

    Semodis da Cemi saxelmZRvanelos Practical Georgian-s eqvsgakveTilSi, anu daaxloebiT 10-16 saklaso saaTSi anbanispasiuri, aramyari codna nel-nela icvleba swori wera-kiTxva-mosmena-warmoTqmiT. paralelurad sxva mravali mniSvnelovanimasalisa (misalmeba, Tavaziani frazebi, gacnoba, yidva, daTvla,mravlobiTi ricxvi, piris, kiTxviTi, kuTvnilebiTi, CvenebiTinacvalsaxelebi da a.S.). Cemi wignis mizanic am etapzeSesrulebulia, win kidev bevri gakveTilia anbanisSemdeg,magram es etapi gavlilia - qarTuli, anbani, Cemi azriT yvelazelamazi anbani, ukve Seswavlilia!

  • xaTuna gelaSvili, rogor viswavloT qarTuli anbani 41

    Khatuna Gelashvili /Tbilisi, Ivane Javakhishvili StateUniversity/

    How to Teach Georgian Alphabet (Writing, Reading,Listening and Pronunciation) Quickly and Efficiently?

    Resume

    This presentation is to share my method of teaching the Georgianalphabet to English-speaking foreigners with you. The method ensuesfrom my 15-years’ experience in teaching Georgian as a foreignlanguage and it is basically designed for adults, who study Georgianas a totally foreign language and they do it only for communicationpurposes. My program or my text-book Practical Georgian is a crashcourse of Georgian. In about 10-16 hours its user learns the Georgianalphabet, reading, writing the letters, correct pronunciation andrelatively correct listening of Georgian sounds in addition to a lot ofgrammatical and lexical aspects. How do I do it?

    1. First I make a little introduction about Georgian alphabet2. Then I read the alphabet as students follow the shape of

    letters and its respective transcription symbols3. Then we compare the printed alphabet to a handwritten

    one.4. Then I give the linguistic classification of Georgian

    sounds5. We compare the classification sets of Georgian and

    English consonant sounds6. We practice and study the classification using letter tiles

    (made of plastic, cardboard, paper)7. We study several letters carefully at one time, we read

    and write words made with these letters, we gradually increasethe number of the learnt letters.

    8. We write dictations.9. Sometimes we go out on immersion activities and we

    read signs in the street.

    This is how involving and exciting is the process of learning ourmost beautiful alphabet by my students.

  • 42 qarTvelologiis aqtualuri problemebi ACTUAL PROBLEMS OF KARTVELOLOGY III

    Tamar gogolaZe /goris saxelmwifo saswavlouniversiteti/mariam koberiZe /goris saxelmwifo saswavlo

    universiteti/

    qarTulis, rogorc aramSobliuri enis sametyvelofunqciebis (mosmena, laparaki) swavlebis problemebi

    qarTuli enis, rogorc saxelmwifo enis dauflebauaRresad saWiro da aucilebelia saqarTveloSi mcxovrebumciresobaTa piradi karieris ganviTarebisa da qveyniscxovrebaSi CarTulobis uzrunvelyofis TvalsazrisiT.eTnikur umciresobebiT dasaxlebul raionebSi, sadac

    saxelmwifo ena ar gamoiyeneba yoveldRiurobaSi,sakomunikacio ena rusulia, somxuri ki _ mSobliuri,moswavleebi skolas ver amTavreben qarTuli enis codniTaRWurvilebi. erTiani erovnuli gamocdebis mxolod zogadiunarebis testebis Sedegebis safuZvelze umaRlessaswavlebelSi qarTul enaSi momzadebis programazeCaricxuli somxurenovani studenti xSir SemTxvevaSisaerTod ar flobs arc erT enas, garda mSobliurisa.qarTul enaSi momzadebis programaze goris universitetSi

    2010-2011 saswavlo wels Cairicxa erTi somxurenovanistudenti. winamdebare statiaSi warmovadgenT im problemebsada siZneleebs, romelic Segvxvda qarTuli enis, rogorcaramSobliuri enis sametyvelo funqciebis (mosmena-laparakis) swavlebisas. studenti saerTod ar flobda arcerT enas, garda mSobliurisa (rusul enaSi flobda mcireleqsikur marags). es problema erTi SexedviT TiTqosindividualuria, magram zogadad damaxasiaTebelia eTnikurumciresobaTa skolebis moswavleebisaTvis. aq Tavis rolsTamaSobs qarTuli enobrivi garemos ar arseboba da yofiTsituaciebSi enis gavrcelebis simwire.enis Seswavla metad xangrZlivi procesia da did dros

    moiTxovs. aramSobliuri enis Seswavlisas yuradReba undamivaqcioT sabazo da akademiuri enobrivi unarebisganviTarebas. sabazo enobrivi kompetenciebi yalibdebaqarTulad metyvelebis praqtikiT. es aris unarebi, romelsacviyenebT yofiT situaciebsa da yoveldRiur urTierTobaSi.amas iTviseben bavSvebi ezoSi TamaSisas, transportiTmgzavrobisas, skolaSi moswavleebTan urTierTobiT. es aris

  • Tamar gogolaZe, mariam koberiZe, qarTulis, rogorc aramSobliuri enis... 43

    socialuri urTierTobis konteqstSi Casmuli unarebi, amasemateba Jesti, mimika.akademiuri enobrivi kompetenciebi gulisxmobs mosmenas,

    laparaks, kiTxvasa da weras. es aris is unarebi, romelicstudents daexmareba am enaze azrovnebaSi, bakalavriatSisxvadasxva saswavlo kursebis aTvisebaSi. akademiuri enobriviunarebis ganviTareba sabazo enobrivi kompetenciebis gareSever ganviTardeba. am problemis mosagvareblad Cven mogvixdamuSaobis dawyeba martivi leqsikis SeswavliT, martiviwinadadebebis SedgeniT, komunikaciisaTvis aucilebelisasaubroebis gamoyenebiT. aq erT problemasac wavawydiT: erTstudentTan individualuri muSaoba dialogebis, jgufurimuSaobis saSualebas ar gvaZlevda. aseT SemTxvevaSiauditoriis gareT sauniversiteto RonisZiebebSimonawileobam, qarTulenovan studentebTan urTierTobam,universitetSi Seqmnilma garemom da Sesabamisma pirobebmaxeli Seuwyo studentis socialur adaptacias da qarTuladmetyvelebis praqtikas.eTnikuri umciresobis warmomadgenlebTan, romlebmac ar

    ician saerTod qarTuli ena da ar gaaCniaT aseve martivikomunikaciisaTvis aucilebeli leqsikuri maragi,urTierTobisaTvis, sasurvelia, TviTon maswavlebels hqondesminimaluri codna mainc ama Tu im enaSi.kultura moqalaqeTa mTlianobis umTavresi niSani da

    erTobis safuZvelia. gaucxoebis dasaZlevad mniSvnelovaniaqarTuli kulturuli Rirebulebebis gacnoba da dafaseba.vfiqrobT, sasaubro qarTulis swavlebasTan erTadsaliteraturo enis codnis gaRrmavebasac unda mieqcesyuradReba, raTa studentebma momavalSi SeZlon originaluriliteraturis wakiTxva. am Sedegis misaRwevad kargisaSualebaa literaturis miwodeba. mxatvruli literaturaenis dauflebis aucilebel pirobasa da saSualebaswarmoadgens. aseTi teqstebi afarToebs studentismsoflmxedvelobas, awvdis masalas damoukidebeli daskvnebisada kerZo SemTxvevaTa ganzogadebisaTvis, rac uqmnis safuZvelsqarTulad azrovnebas. mxatvruli literaturis gaazrebuliwakiTxva, teqstis Sinaarsis swori gageba, misi enobrivi,esTetikuri da emociuri simdidris aRqma mniSvnelovangavlenas axdens studentis azrovnebisa da literaturuligemovnebis daxvewaze. wakiTxuli teqstis analizisas zepirigamokiTxva da kiTxvebis dasma xels Seuwyobs studentis mierenis Seswavlis procesSi leqsikuri maragis gamdidrebasa daqarTulisaTvis damaxasiaTebel enobriv-stilur normebSi

  • 44 Tamar gogolaZe, mariam koberiZe, qarTulis, rogorc aramSobliuri enis...

    garkvevas. adaptirebul teqstze muSaobam unda ganapirobosgramatikuli, leqsikuri, stilistikuri kategoriebisSeswavla da wakiTxul masalasTan dakavSirebuli araerTisametyvelo da weriTi unar-Cvevis ganviTareba. leqtormaSeiZleba yuradReba gaamaxvilos teqstis avtorze,nawarmoebis saTaurze, an nawarmoebis erT-erT mnivnelovanTemaze, rac namdvilad gazrdis studentTa interess wasakiTximasalisadmi. maTSi gadmocemuli Tematika kargi saSualebaaenis SemswavlelTan diskusiaSi Sesasvlelad. mxatvruliliteratura saSualebas aZlevs students gaigos aramartomisi Sinaarsi, aramed gaacnobieros kidec konkretuli teqstiskulturul-literaturuli mniSvneloba. qarTuli enobriv-kulturuli Rirebulebebis gacnoba, dafaseba da pativiscemaqarTuli enis Seswavlis motivacias aZlierebs studentebSi.zepirmetyvelebaSi daSvebuli Secdomebis analizi enobrivi

    problemebisa da siZneleebis gamovlenas uwyobs xels. enisSeswavlis procesSi Secdomebi gardauvalia. igi enis aTvisebisTanamdevi movlenaa. Sesaswavl enaze metyvelebis unarisganviTareba aucileblad iwvevs Secdo-mebs, romlebicsxvadasxva faqtorebiTaa ganpi-robebuli. aq ramdenimeproblemasTan gvaqvs saqme. rTulia Sesaswavli enisfonematuri struqturis srulad aTviseba da misi realizeba,sawarmoTqmo aparatis morgeba axali enis monacemebTan.sawarmoTqmo problemebis mogvareba advili ar aris. misigamosworeba mcire droSi ar xerxdeba. zogierTi individibunebrivi smenisa da sxva unar-Cvevebis Sedegad enis aTvisebisparalelurad axerxebs sawarmoTqmo aparatis srulyofas dauaqcento metyvelebas. vfiqrobT, saWiroa, specialuraddamuSavdes Sesaswavli enis fonematuri struqtura enisSemswavlelis mSobliur enasTan Sepi-rispirebiT. gamoiyosgansxvavebuli bgerebi. sasurvelia, am bgeraTa gamoyenebiTSeiqmnas winadadebebi da mcire zomis martivi teqstebi.bgeris umTavresi maxasiaTebeli misi sityvaTganmas-

    xvavebeli funqciaa. bgeris CanacvlebiT SeiZleba miviRoTsruliad gansxvavebuli mniSvnelobis sityva. swavlebisasgansakuTrebul siZneles warmoadgens yru mkveTri (p, t, w, W, k,y) da yru fSvinvieri (f, T, s; q, S,c, C, x, h) TanxmovnebiswarmoTqma da maTi araswori gamoyenebis SemTxvevaSi sityvismniSvnelobis cvla. yuradReba unda mieqces amgvar problemebsenaSi, gamoiyos iseTi bgerebi, romelTa araswori gamoyenebagamoiwvevs sityvis mniSvnelobis cvlas da masze specialuradSeiqmnas savarjiSoebi. mag.: p-f: papa-fafa, puri-furi; T-t:Tari-tari, Taro-taro; q-k: qudi-kudi, qar-kari; c-w:

  • Tamar gogolaZe, mariam koberiZe, qarTulis, rogorc aramSobliuri enis... 45

    curavswuravs; C-W: Ciri-Wiri, Cala-Wala; g-R: gvari-Rvari,gomi-Romi, gonieriRonieri.qarTulisaTvis specifikuria enaZirismieri y Tanxmovani da

    misi sworad warmoTqma xangrZliv, SesaZlo dauZlevelproblemadac ki darCes qarTuli enis SemswavlelisaTvis.amdenad am problemaze aucileblad unda gamaxvildesyuradReba. metyvelebaSiSeiniSneba R da x bgerebis arasworigamoyenebay-s nacvlad. mag.: Rru-yru, Ria-yia, Rrma-yma, yeli-xeli.siZneles warmoadgens v bgeris warmoTqma u, o bgerebis win.

    mag.: vambob-ambob, vuTxari-uTxari...mosmena-laparakis swavlebisas problemas warmoadgens l

    bgeris sworad warmoTqma. l bgera Sereuli ragvarobisTanxmovania. mis warmoebaSi xdeba xSvac (winaenisa zedakbilebTan) da adgili aqvs napralsac (enis gverdebsa daloyebs Sua) (g. axvlediani, 1999: 44). enis Semswavlelis mierl-s darbilebuli warmoTqmiT sagrZnobi xdeba, qarTuli enisfonologiuri modelis darRveva (q. lomTaTiZe, 1993: 31),metyveleba iRebs arasaliteraturo, kuTxur iers da misigamosworeba aucilebelia. rogor aviciloT l-s arasworiartikulacia Tavidan? amisaTvis aucilebelia enis wverisfiqsireba zeda kbilebTan. am mizniT Semdeg savarjiSosmivmarTavT: enis wvers vaqceveT kbilebs Soris da isewarmovTqvamT l bgeras. mTavaria Cvens warmoTqmaSi magari darbili l-s gansxvaveba “daviWiroT" da SevZloT enis Sesabamisigadawevis marTva. SesaZlebelia specialuri enis gasatexisavarjiSoebis gamoyenebac.rogorc cnobilia, qarTuli metyvelebisaTvis xmovanTa

    Tavmoyra maincdamainc ar aris damaxasiaTebeli da bunebrivi.amitomac aris, rom is, rac saliteraturo metyvelebaSiistoriuli tradiciiTa Tu gramatikuli normebiT arisSenarCunebuli, sxvadasxva kuTxur metyvelebaSi iseTcvlilebebs ganicdis, rac sabolood ramdenime xmovnis erTxmovanze dayvanas iwvevs. cocxali metyvelebis es tendenciaqarTuli enis, rogorc aramSobliuri enis Seswavlisasac iCensTavs. amitomac aris somxurenovanisaTvis mudmiviproblemaimgvari formebis marTlwera da marTlwarmoTqma,rogoricaa - gaaaxalgazrdava, gaaerTiana, gaaxlebs, gaaxvevs,gaadvilebs, gaaiafebs, dauaxlovebs, gaufarTovebs,daaiaravebs, gaeanalizebina, gaedvilebina, gaeumjobesebina,gauukeTesebia...

  • 46 Tamar gogolaZe, mariam koberiZe, qarTulis, rogorc aramSobliuri enis...

    qarTuli warmoTqma TanxmovanTa kompleqsebs sakmaodkargad itans, magram es problemaa qarTuli enisSemswavlelisaTvis. calkeul TanxmovanTa Tavmoyrisas maTmetyvelebaSi SeiniSneba garkveuli fonetikuri procesebi -dayrueba, Serwyma... mag.: damaxasiaTebeli cvlilebebia: gtkiva-ktkiva, gparavs-kparavs, sjera-zjera, gverdze-gverZe, burTs-burc, sportsmeni-sportcmeni. amgvarma sawarmoTqmocvlilebebi xSirad weriT metyvelebaSic iCens xolme Tavs,amitomac maTze yuradRebis gamaxvileba sawarmoTqmoproblemebze saubris drosve aris mizanSewonili.TanxmovanTkompleqsebis warmoTqmaSi gasawafavad SeiZlebagansakuTrebulad rTul bgeraT jgufebze varjiSi datradiciuli enis gasatexis gamoyeneba: bdga, bdge, ptka, ptke,fTqa, fTqe, bZga, bZge, fcqa, fcqe, pwka, pwke... SemdegSevabruneT variantebi: gdba, bgZa, ktpa...gramatikuli Secdomebis gamosworeba metad xangrZlivi

    procesia da igi gansakuTrebul muSaobas moiTxovs rogorcmaswavleblis, ise enis Semswavlelis mxridan. leqtorma undaCainiSnos yvela is Secdoma, romlebsac studentebi uSveben.zepiri da weriTi metyvelebis Secdomebis analizisasmniSvneloba eniWeba imas, Tu ra iwvevs am tipis Secdomas.Secdomebi SeiniSeba zmnis piris formaTa gamoyenebisas,droiswarmoebaSi, rTuli winadadebis konstruqciebis SedgenaSi...sintaqsuri problematika (wevrTa urTierTmimarTeba daTanamimdevroba winadadebaSi, martiv da rTul winadadebaTamonacvleoba, qvemdebare-obieqtebis ricxvis asaxva zmna-SemasmenelSi) mWidrod aris dakavSirebuli sametyvelofunqciebis swavlebis sakiTxebTan. amitomac, qarTuli enis,rogorc aramSobliuri enis sametyvelo funqciebis (mosmena-laparakis) swavleba morfologiuri da sintaqsuriproblemebis win wamowevasac moiTxovs.1. xSiria -ze da -Si Tandebulis erTmaneTis nacvladgamoyenebis SemTxvevebi. mag.: stadionis gzaze - stadionisgzaSi, avtobusis kibeze - avtobusis kibeSi.2. qarTuli enis SemswavlelisaTvis problemas warmoadgenserTi da imave mimarTulebis zmniswinebis araswori Senacvleba.mag.: gadalaxos - daalaxos, amovida-gamovida, gavida-Cavida...3. somxurenovani SualobiTi kontaqtis formebs metyve-lebaSisaerTod ar iyenebs. maT nacvlad xSiria uSua-lo kontaqtisformebis gamoyenebis SemTxvevebi.4. rogorc cnobilia, subieqtis brunebisa da zmnisuRvlilebis formebi metyvelebaSi erTmaneTs uweven angariSs.

  • Tamar gogolaZe, mariam koberiZe, qarTulis, rogorc aramSobliuri enis... 47

    aseTive urTierToba gvaqvs ricxvSic: Tu subieqti-qvemdebaremravlobiTSia, masTan Sewyobili zmna-SemasmenelicmravlobiTSi unda Segvxvdes. somxurenovanisaTvis siZnelesricxvsa da brunvaSi SeTanxmebis sakiTxi warmoadgens. mag.:maswavleblebi movi-da, megob