٣٣ 1393 بهار، 41، شماره دهمیازفصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال

شهر تهران 20و 1تحلیل تطبیقی فعالیتهاي گردشگري مناطق

3مریم اسکندري، 2دکتر بیژن رحمانی، 1دکتر جمیله توکلی نیا

استادیار گروه جغرافیاي دانشگاه شهیدبهشتیـ 1 دانشیار گروه جغرافیاي دانشگاه شهید بهشتیـ 2

نویسنده مسئول)(دانشگاه آزاد اسالمی واحد تهران مرکزي ریزي توریسم،دانشجوي کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامهـ 3

چکیدهکالن شهر تهران در شمال کشور و جنوب دامنه رشته کوه البرز واقع شده است. ارتفاع این

متر از سطح دریا 1050متر و در جنوبی ترین نقاط به 2000شهر در بلندترین نقاط شمال به کوهستانی و از جنوب به نواحی کویري منتهی می شود و رسد. تهران از شمال به نواحی می

بر رود.با توجه به تنوع محیطی، یکی از کانونهاي مهم گردشگري در سطح کشور به شمار می، در تهران گردشگري درهاي متفاوت مکانی، تاریخی، اجتماعی و اقتصادي اساس ویژگی

ش سعی شده است ابتدا تصویري از مناطق مختلف نیز تفاوتهایی وجود دارد. در این پژوهها و توانهاي محیطی مبتنی تفاوتهاي فضایی شهر معرفی گردد و سپس با شناسایی زیرساخت

ها و توانهاي گردشگري شهر تهران، علل تفاوت ها مشخص شوند. بدین منظور بر ویژگیتوصیفی ـ روش ) با 20و1عوامل تاثیرگذار بر گردشگري در دو منطقه مطالعاتی ( منطقه

باتوجه به رویکرد تحقیق مبنی بر توسعه پایدار شهري، از مورد بررسی قرار گرفت. تحلیلی نفر در منطقه 130و 1نفر در منطقه 130به ترتیب با کاربرد فرمول کوکران 20و 1دو منطقه

ها و تهیه جدول سوات ضمنبه عنوان نمونه انتخاب شدند. نتایج حاصل از بررسی نمونه 20نشان داد که مشخص ساختن نقاط قوت و ضعف و فرصتها و تهدیدات در دو منطقه،

شهر تهران 1گردشگري در دو منطقه مطالعاتی داراي تفاوتهایی است. گردشگري در منطقه شهر تهران به دلیل قدمت تاریخی و مذهبی، 20عموما از نوع طبیعت ـ محور و در منطقه

ی به شمار می رود. ازنوع گردشگري مذهبی ـ تاریخ شهر تهران 20و 1، مناطق : گردشگري طبیعت محور ،گردشگري تاریخی، مذهبیهاکلید واژه

... در پهناي گیتی به گردش در آیید تا به راز آفرینش پی ببرید قل سیروافی االرض فانظروا کیف بدا اخلق )20آیه عنکبوتسوره (

مقدمه

مهم ترین فعالیت هاي اقتصادي انسان تبدیل شده است. بر اساس گزارش در جهان کنونی، گردشگري به یکی ازدهد. سازمان جهانی جهانگردي، درآمد ناشی از گردشگري، بالغ بر یک دهم تولید ناخالص دنیا را تشکیل می

). گردشگري، ضامن توسعه اقتصادي پایدار و ایجاد اشتغال است و با درآمد ساالنه چند صد 1: 1390(غالمی،

شهر تهران 20و 1تحلیل تطبیقی فعالیتهاي گردشگري مناطق 34

زایی به خوبی با صنایعی نظیر نفت و میلیارد دالري در جهان، از صنایع پاکی است که به لحاظ درآمد و اشتغالاند که ایران با برخورداري از پیشینه تاریخی گران کند. کارشناسان گردشگري اعالم کردهخودرو سازي رقابت می

لیمی، طبیعت جذاب و متنوع، یکی از ده قطب اصلی بها، وجود آثار مهم و برجسته تاریخی و فرهنگی، شرایط اقریزي توان با برنامهجهانگردي در جهان به شمار می رود. بنابراین با توجه به پتانسل هاي موجود در کشور می

در بین انواع گردشگري، مناسب با تاکید بر نقش مهم دولت در این امر، به توسعه گردشگري دست یافت.شهرها هر ساله پذیراي میلیون ها نفر شود.شترین بازدیدها از نواحی شهري جهان انجام میگردشگري شهري با بی

تواند جریان گردشگرند. امروزه جهانگردي شهري به صورت یکی از فعالیتهاي مهم اقتصادي درآمده است و میفران شهرها و رشد گردشگري هاي اجتماعی و تغییرات فضایی را شکل دهد. در واقع افزایش تعداد مساکارها، اقدام

). 91: 1388شهري تاثیرات بسیاري بر شهرها داشته و چهره آنان را تغییر داده است. (پژوهشهاي جغرافیاي انسانی،

کالنشهر تهران نیز همانند سایر شهرها ي بزرگ داراي پتانیسل هاي فراوان گردشگري است. شهر تهران از لحاظ هاي متفاوت مکانی، تاریخی، اجتماعی و شود که هر یک داراي ویژگیتقسیم می جغرافیایی به چند بخش موقعیت

در این پژوهش کند.هاي خاص خود تبعیت میاقتصادي هستند. از این رو هر نوع فعالیت و کارکردي از ویژگیردشگري و ... سعی شده است تا با در نظر گرفتن موقعیت جغرافیایی، تاریخی، اجتماعی و اقتصادي، جاذبه هاي گ

هاي گردشگري بر مبناي توسعه پایدار شهري در دو منطقه شهر ي شهر تهران به شناخت و تفاوت انواع فعالیت ) پرداخته شود. 20و1(منطقه

طرح مساله هاي زیست محیطی که با نقش فراغتی انسان در رابطه هستند به گردشگري اشکال متفاوتی ها و جاذبهتوانشوند. شرایط اقتصادي و بینش تنوع فعالیتهاي فراغتی و چشم اندازهاي گوناگون گردشگري می بخشند و موجبمی

فرهنگی، اجتماعی مردم نیز با توجه به تسهیالت، امکانات و تاسیسات جهانگردي موجود، زمینه هاي الزم را براي در جوامع مختلف شیوه هاي آورند به طوري که هریک از گروه هاي انسانی گذران اوقات فراغت به وجود می

گزینند. انجام متفاوتی از گذران اوقات فراغت را چه به صورت انفرادي و گروهی و یا در شکل سازمان یافته بر میفعالیتهاي توریستی با ایجاد نشاط و سالمت جسمی و روحی منجر به بروز خالقیت ها و شکوفایی استعدادها و

در درآمدهاي ناخالص گردشگرياثر بخشی گردد. بنابراین امع شهر نشین میتجدید قواي فکري مردم به ویژه جواجتماعی نواحی گوناگون سبب توجه بسیاري از دست اندرکاران تحول در ابعاد مختلف اقتصادي و ایجاد مناطق و

فیایی به چند تهران از نظر جغرا یده است. با توجه به اینکه شهردتوانهاي گردشگردي مناطق گر مطالعه و سنجشبه توان شود، میهاي متفاوت مکانی، تاریخی، اجتماعی و اقتصادي تقسیم میبخش از جمله شمال وجنوب با ویژگی

انتظار داشت که گردشگري به عنوان فعالیتی درآمد زا در این دو محدوده از شهر تهران نیز با یکدیگر متفاوت باشد. بخش شمال و جنوب شهر تهران با توجه به متغیرها و این پژوهش تالش دارد ضمن بررسی تطبیقی دو

هاي گردشگري، به تحلیل پرداخته و راهکارهاي الزم براي تقویت آن را ارائه نماید.شاخص

٣٥ 1393 بهار، 41، شماره دهمیازفصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال

شناخت علل تفاوت و تضاد بین گردشگري مناطق شهري ، شناخت جایگاه گردشگري در توسعه اقتصادي بنابر این

شهر تهران و 20و1اخت و تحلیل عوامل تاثیر گذار بر گردشگري در دو منطقه و اجتماعی مناطق مورد بررسی، شن روند.در نهایت ارایه پیشنهاد براي بهبود وضعیت گردشگري در دو منطقه از اهداف این پژوهش به شمار می

روش تحقیق:اسنادي شامل .انجام شده استدر دو سطح اسنادي و میدانی این تحقیق به روش توصیفی، تحلیلی/ تطبیقی

مطالعات اسناد و مدارك و منابع موجود آمار نامه ها، نقشه ها و تصاویرمی گردد در روش میدانی با مشاهده سیستم و تنظیم و تکمیل پرشسنامه و مصاحبه حضوري از گردشگران اطالعات مورد نظر جمع آوري گردید. پس از

یل میدانی با استفاده از روشهاي آمار توصیفی و استنباطی به استخراج اطالعات مورد نظر از مطالعات اسنادي و تحلتهران می شود. با استفاده از فرمول 20و 1تحلیل داده ها پرداخته شده است. جامعه آماري شامل گردشگران منطقه

ه با روش انتخاب گردیدند. پس از تعیین تعداد نمون 20نمونه در منطقه 130و 1نمونه در منطقه 130کوکران تعداد ) روایی و پایایی پرسشنامه ها مورد آزمون قرار گرفت. 79/0آلفاي کرونباخ (

مبانی نظري: شود. دهد گردشگري نامیده میمجموعه کارهایی که یک فرد در سفر و در مکانی غیر از محیط عادي خود انجام می

راحت، ورزش و فعالیت هاي از این قبیل کشد و هدف آن سرگرمی، تفریح، استاین سفر بیش از یک سال طول نمیاز جمله این موارد می توان از گردشگري گردشگري انواع مختلفی دارد.. ) 1999است (سازمان جهانی گردشگري،

تفریحی، گردشگري تجاري، گردشگري مذهبی، گردشگري شهري و ... نام بردکه هر یک داراي ویژگی هاي خاص خود است.

گردشگري شهري: گري در شهرهاي کوچک و بزرگ متداول است. شهرها غالبا گستره وسیعی از جاذبه هاي تاریخی و فرهنگی، گردش

کنند. بسیاري از جاذبه ها و تسهیالت رفاهی اساساً براي خدمت خرید، رستوران ها و جنب و جوش شهري ارائه میچنین، تواند به تداوم آنها کمک نماید. هممی اند، که استفاده گردشگران از این تسهیالتبه شهروندان توسعه یافته

شهرها ممکن است مبادي ورود و خروج گردشگران به کشور یا منطقه باشند، و به عنوان پایگاهی براي گردشگرانی کنند. هتل ها و سایر تسهیالت توریستی بخشی تفکیک ناپذیر از درآیند که به نواحی اطراف آن شهر مسافرت می

گردشگري شهري ).106: 1388دهند. (معصومی، ند و به مسافران تجاري و تفریحی خدمات میبافت شهري هستهاي مختلف بر پایه جاذبه هاي گوناگون، امکانات و تسهیالت شهري که در شامل مسافرت افراد به شهر با انگیزه

این گونه گردشگري رشد ). 34: 1386نماید تشکیل می شود. ( موحد، علی، شخص ایجاد جذابیت و انگیزه میهاي شهري از دو محیط آورد.این امر فرصت بیشتري براي بازسازي بافت هاي شهري فراهم می و سریعی دارد

نقطه نظر در صنعت گردشگري اهمیت دارند. کانونهاي شهري به لحاظ تمرکز جمعیت در آنها و فشارها و شوند. از سوي دیگر به دأ مسافرتهاي توریستی محسوب میهاي ناشی از کار و تالش و فعالیت به عنوان مب خستگی

هاي اقتصادي و بازرگانی، صنعتی، فرهنگی، سیاسی، بهداشتی، علت وجود امکانات معیشتی و رفاهی، فعالیت

شهر تهران 20و 1تحلیل تطبیقی فعالیتهاي گردشگري مناطق 36

آیند. هاي تاریخی و توریستی، به عنوان مقصد مسافرتهاي جهانگردي به شمار میارتباطی و فراغتی و داشتن جاذبه ).50: 1392شهري، (مدیریت

توسعه پایدار شهري: کمیسیون گزارشی انتشار با میالدي 1987 سال در بار نخستین براي جهانی ادبیات در شهري پایدار توسعه مفهوم گزارش به که گزارش شد. این مطرح "ما مشترك آینده "نام با متحد ملل سازمان توسعه و زیست محیط جهانی : نماید می تعریف ذیل صورت به را پایدار توسعه است مشهور بروتلند در آینده نسلهاي توانایی آنکه بدون کند می تأمین را حال زمان نیازهاي که است اي توسعه پایدار، توسعه

به این ترتیب، توسعه پایدار توسعه اي است که نه فقط بهبود زندگی بیندازد. خطر به نیازهایشان را به پاسخگوییبطور کلی ریشه هاي توسعه پایدار به نارضایتی از نتایج توسعه و نسلهاي آینده را نیز در نظر دارد. نسل حاضر، بلکه

اجتماعی در جوامع شهري و روستایی از منظر بوم شناسی (اکولوژي) بر می گردد. در این الگو سعی -رشد اقتصاديابله پرداخته شود و ازپایان یافتن منابع و تخریب می شود با الگوهاي تولید، توزیع و مصرف ناسازگار با طبیعت به مق

محیط زیست جلوگیري گردد. تنها فرایند توسعه اي را تایید می کند که به بهبود کیفیت زندگی انسانها در حد ظرفیت نظامهاي پشتیبان حیات منجر شود. توسعه اي که کشورهاي پیشرفته بدان نایل شده اند و کشورهاي دیگر

... که در صدد رسیدن بدان هستند فاقد چنین ویژگیهایی بوده است و آهنگ مصرف منابع طبیعی و مثل ایران و تغییر تراکم و ). 6 -13: 1379ریزش آالینده ها به محیط، قابل استمرار نیست و ناپایدار تعریف می شود (صرافی،

اي که ل و نقل و فراغت و ... بگونهحم رفع نیازهاي اساسی مردم در زمینه مسکن، به منظورکاربري ارضی شهري را باشد شهر از نظر زیست محیطی قابل سکونت و از نظر اقتصادي قابل دوام و از نظر اجتماعی داراي برابري

مسکن و حفظ اشتغال، تغییرات تکنولوژیکی و صنعتی،یابد که پایداري زمانی تحقق می گویند.توسعه پایدار شهر میتوان بعنوان توسعه پایدار شهري را می .)47: 1386موحد، (. اسبی را در بر داشته باشدشرایط زیست محیطی من

: 1380بحرینی، ( » سالمت اکولوژیکی و اجتماعی بلند مدت شهرها را بهبود بخشد «اي تعریف نمود که توسعه، پایه اقتصادي، اقلیم و شماري بسته به تاریخ، فرهنگالگوي شهر پایدار می تواند در شکلهاي مختلف و بی. )47

محیط و سیاستها نمود پیدا کند. اصوال پایداري باید بر اهداف انسانی به عنوان هسته اصلی هر راهکار توسعه شهري گردشگري پایدار، گردشگري است که بتواند در یک محیط در زمان نامحدود ادامه یابد و از نظر انسانی تاکید نماید.

ط زیست صدمه نزند و تا بدان حد فعال باشد که به توسعه سایر فعالیتها و فرایندهاي اجتماعی و فیزیکی به محی ).29: 2000اي وارد نیاورد. ( باتلر، لطمعه

: ) شهر تهران 20و 1معرفی و موقعیت محدوده هاي مورد مطالعه ( منطقهارتفاع آن از سطح دریا بع واقع شده است. کیلو متر مر 594در مرکز استان تهران با مساحتی بالغ بر شهر تهران

کوه پهنهاي بین دو تهران در پهنه رسد.متر در جنوب می 1100متر در مرکز و باالخره 1200به متر درشمال به 1800شهربانو و دشتهاي بیهاي ري و بیاست. از سمت جنوب به کوه هاي جنوبی البرز گسترده شدهو کویر و در دامنه

ترین محدوده شهر منطقه یک در شمالی است. محصور شدهدامنه جنوبی البرز یار و ورامین و از شمال به هموار شهر هکتار 3604تهران و در حد فاصل کوهستان البرز و بافت اصلی شهر تهران واقع شده است. این منطقه با مساحت

٣٧ 1393 بهار، 41، شماره دهمیازفصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال

: تعاریف توسعه پایدار شهري 1جدول شماره

اصول تعریف منبع تعریف

آینده نسلهاي توانایی آنکه بدون کند می تأمین را حال زمان نیازهاي که است اي توسعه پایدار توسعه سازمان ملل متحد بیندازد. خطر به را نیازهایشان به پاسخگویی در

بهبود زندگی نسل حاضر و نسلهاي آینده

صرافی، سازمان برنامه و بودجه

اجتماعی در جوامع شهري و - نتایج توسعه و رشد اقتصادي ریشه هاي توسعه پایداربه نارضایتی ازروستایی از منظر بوم شناسی (اکولوژي) برمی گردد این الگو در صدد است با الگوهاي تولید،توزیع و مصرف ناسازگار با طبیعت به مقابله بپردازد و از اتمام منابع و تخریب محیط زیست جلوگیري کند و

تایید می کند که به بهبود کیفیت زندگی انسانها در حد ظرفیت نظامهاي پشتیبان تنها فرایند توسعه اي راحیات منجر شود.توسعه اي که کشورهاي پیشرفته بدان نایل شده اند و کشورهاي دیگر مثل ایران و ... که در صدد رسیدن بدان هستند فاقد چنین ویژگیهایی بوده است و آهنگ مصرف منابع طبیعی و ریزش

). 6- 13،ص 1379نده ها به محیط، قابل استمرار نیست و ناپایدار تعریف میشود(صرافی،آالی

جلوگیري ازاتمام منابع و تخریب - محیط زیست

موحدحمل و نقل و رفع نیازهاي اساسی مردم در زمینه مسکن، به منظورتغییر تراکم و کاربري ارضی شهري

محیطی قابل سکونت و از نظر اقتصادي قابل دوام و از نظر اي که شهر از نظر زیست فراغت و ... بگونه گویند.را توسعه پایدار شهر می باشد اجتماعی داراي برابري

حفظ تغییرات تکنولوژِیکی و صنعتی، مسکن و شرایط زیست محیطی اشتغال،

بحرینییکی و اجتماعی بلند سالمت اکولوژ «اي تعریف نمود که توان بعنوان توسعهتوسعه پایدار شهري را می

» مدت شهرها را بهبود بخشدسالمت اکولوژیکی و ن بهبود بخشد

اجتماعی بلند مدت شهرها

شماري بسته به تاریخ، فرهنگ، پایه تواند در شکلهاي مختلف و بیالگوي شهر پایدار می

اقتصادي، اقلیم و محیط و سیاستها نمود پیدا کند.

اصوال پایداري باید بر اهداف نسانی به عنوان هسته اصلی هر راهکار ا

توسعه شهري تاکید نماید.

باتلرگردشگري پایدار گردشگري است که بتواند در یک محیط در زمان نامحدود ادامه یابد و از نظر انسانی و فیزیکی به محیط زیست صدمه نزند و تا بدان حد فعال باشد که به توسعه سایر فعالیتها و

اي وارد نیاورد.ی لطمعهفرایندهاي اجتماع

شهر تهران 20و 1گانه شهر تهران و موقعیت محالت و اماکن گردشگري منطقه 22: نقشه مناطق 1 شکل

شهرداري تهران GISمأخذ: واحد

شهر تهران 20و 1تحلیل تطبیقی فعالیتهاي گردشگري مناطق 38

کیلومتر با کوهستان هم مرز است. به این ترتیب منطقه یک به دلیل استقرار در اراضی 17در محدوده شمالی به طول اي و همجواري با کوهستان از ساختار طبیعی، شرایط زیست محیطی و اقلیم منحصر به فردي در سطح کوهپایه

جمعیت منطقه یک بر اساس سرشماري .)1(اطالعات موجود در شهرداري منطقه خوردار استکالنشهر تهران برمحله کوچک و 26ناحیه و 10) منطقه یک تهران 1386باشد. (مرکز آمار ایران، نفر می 379962، تعداد 1385سال

هر ري که یکی از در جنوب شرقی شهر تهران واقع شده است و ش 20منطقه بزرگ را در خود جاي داده است.ترین مکان هاي استقرار انسان در جهان و در کشور پهناور ایران به شمار می رود در این منطقه قرار دارد. این قدیمی

ناحیه 5کیلومتر آن در داخل محدوده شهري و در 40کیلو مترمربع مساحت است که نزدیک به 282منطقه داراي کیلومتر مربع در دو ناحیه در حریم 185محدوده این منطقه در حدود قرار گرفته است . مساحت بیشتري از

). جمعیت منطقه بر اساس سرشماري سال 20استحفاظی واقع شده است(اطالعات موجود در شهرداري منطقه به منظور بررسی محله کوچک و بزرگ توزیع شده است. 22ناحیه و 7نفر بوده است که در 335634، تعداد 1385

) از لحاظ طبیعی، انسانی، سیاسی ـ اجتماعی 20و 1ت انواع فعالیت گردشگري در دو منطقه شهر تهران (منطقه تفاوو بصورت جدول اي و میدانی گردآوري و زیر ساختها و تاسیسات گردشگري اطالعات مربوطه با روش کتابخانه

) شهر تهران 20و1دو منطقه مطالعاتی ( هاي انجام شده دربا توجه به بررسی). 2نمایش داده شده است (جدول توان مشاهده تفاوت هایی از لحاظ طبیعی، انسانی، تاریخی، سیاسی، اجتماعی، زیرساختها و تاسیسات گردشگري می

کرد. از لحاظ طبیعی منطقه یک کوهستانی و منطقه بیست دشتی است و همین تفاوت نوع گردشگري دو منطقه را ویژگی انسانی منطقه یک به دلیل داشتن شرایط مناسب طبیعی جمعیت بیشتري را نسبت متفاوت کرده است. از نظر

ساله ) داراي آثار تاریخی و 80000به منطقه بیست جذب نموده است. منطقه بیست به دلیل داشتن قدمت تاریخی ( تاریخی تبدیل نموده هاي گردشگري مذهبی،مذهبی بیشماري است و همین امر این منطقه را یکی از مهمترین قطب

است. از نظر عناصر سیاسی تفاوت هایی در دو منطقه وجود دارد. منطقه یک با استقرار سفارتخانه ها، سازمانهاي هاي بین المللی، مراکز آموزشی، ساختمانهاي دولتی، مراکز مهم تجاري و ... از لحاظ جهانی، ساختمان اجالس، هتل

گیري نمود توان اینگونه نتیجهسبت به منطقه بیست برخودار است. بطور کلی میموقعیت سیاسی از اهمیت بیشتري نکند ولی در منطقه که گردشگري در منطقه یک به دلیل شرایط طبیعی از نوع گردشگري طبیعت ـ محور تبعیت می

ی و بیست به دلیل قدمت تاریخی و داشتن آثار تاریخی و مذهبی بیشمار گردشگري به شکل گردشگري مذهب تاریخی است.

یافته هاي تحقیق:

بر اساس اطالعات استخراج شده از پرسشنامه ها نتایج تعدادي از شاخص هاي مورد بررسی در دو منطقه مطالعاتی ).4و 3به صورت جدول نمایش داده شده است (جدول به شرح زیر بدست آمده است و

٣٩ 1393 بهار، 41، شماره دهمیازفصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال

: ویژگیهاي مناطق مورد مطالعه 2جدول شماره

ویژگی ها 1منطقه 20قه منط 51دقیقه عرض شمالی و 36درجه و 35ـ موقعیت

متر 1050دقیقه طول شرقی 26درجه و

50دقیقه عرض شمالی و 55درجه و 35موقعیت - دقیقه طول شرقی 40درجه و

ارتفاع از سطح دریا

ویژگی هاي طبیعی توپوگرافی ـ کوهستانی ـ دشتی

اقلیم ـ مدیترانه اي سرد ک و تابستان ها گرم و خشکـ زمستانها سرد و خش

میانگین بارش سالیانه میلی متر 510میلی متر تا 450ـ میلی متر 200ـ

42درجه و حداکثر دما مثبت 4ـ حداقل دما منفی درجه

میانگین دماي سالیانه درجه 36درجه و حداکثر مثبت 20ـ حداقل منفی

تعداد جمعیت نفر 187667نفر و زن 192294ـ مرد نفر 164534و زن نفر 171100ـ مرد

ویژگی هاي انسانی

درصد و بین 6/0حدود 75تا 65ـ بین سالهاي 3/1حدود 85 - 75سالهاي

درصد و بین 4/1حدود 75تا 65ـ بین سالهاي 0/4حدود 85ـ 75سالهاي

نرخ رشد جمعیت

اخص با سواديش درصد 97/96ـ درصد 002/90ـ

شاخص بی سوادي درصد 01/3ـ درصد 99/9ـ جمعیت فعال درصد 05/39ـ درصد 2/39ـ

نرخ اشتغال و بیکاري درصد 6/95ـ درصد 68/8درصد و بیکاري 31/91ـ اشتغال

نرخ فعالیت درصد 05/39ـ درصد 2/39ـ میزان خانوار خانوار 112986ـ خانوار 91530ـ

ویژگی هاي تاریخی ساله 3200ـ قدمت ساله 8000ش از ـ قدمت بی

ـ ارتباط با تهران سفارتخانه ) 18ـ استقرار سفارتخانه ها (

ـ استقرار سازمان هاي جهانی

عناصر سیاسی

ویژگی هاي سیاسی و اجتماعی

ـ مهمترین قطب گردشگري مذهبی ـ اماکن تاریخی و آثار تاریخی

و موسسات درمانی ـ مراکز آموزشی عالی ـ زیارتگاه ها

ـ مجموعه هاي گردشگري طبیعی و تاریخی و فرهنگی

عناصر اجتماعی و کالبدي

ـ بازار ري ـ مراکز اصلی اشتغال صنعتی و کشاورزي

عناصر اقتصادي ـ بازار تجریش و مراکز تجاري

-- هتل بین المللی : 2فرهنگسرا :

8خانه فرهنگ : 3کتابخانه :

1سینما : ورزشگاه 14ورزشگاه : بیش از

124پارك و بوستان : 23رستورانهاي مهم :

تن 172زباله خانگی : -- ساختمانهاي مهم :

5هتل بین المللی : 3فرهنگسرا :

2خانه فرهنگ : 6کتابخانه :

2سینما : ورزشگاه 30ورزشگاه : بیش از

73پارك و بوستان : 51از رستورانهاي مهم : بیش

تن 126زباله خانگی : کاخ موزه ها ( سعد آباد ـ نیاوران موزه ها ( زمان ـ موسیقی ، ... )

هتل فرهنگسرا

خانه فرهنگ کتابخانه

سینما ورزشگاه

پارك و بوستان رستورانهاي مهم

زباله خانگی کاخ موزه ها

موزه ها

ویژگی هاي زیر ساختها و تاسیسات

گردشگري

)1392منبع : مطالعات میدانی نگارندگان (

شهر تهران 20و 1تحلیل تطبیقی فعالیتهاي گردشگري مناطق 40

: توزیع سنی گردشگران منطقه یک 3جدول شماره

طبقات سنی محله

سال به باال 60 سال 40 – 60 سال 15- 40

درصد 5 درصد 23 درصد 71 دارآباد درصد 13 درصد 20 درصد 67 درکه

0 درصد 32 درصد 67 تجریش

: توزیع سنی گردشگران منطقه بیست 4جدول شماره طبقات سنی

محله سال به باال 60 سال 40 – 60 سال 15 – 40

0 درصد 7 درصد 93 حرم عبدالعظیم (ع)و بازار درصد 4 درصد 8 درصد 87 چشمه علی و ...

0 درصد 15 درصد 85 بی بی شهربانو و...

68سال هستند که در منطقه یک 15 ـ 40نتیجه این که بیشتر گردشگران در هر دو منطقه مطالعاتی از گروه سنی باشد.درصد را دارا می 88اند و در منطقه بیست درصد را به خود اختصاص داده

میزان تحصیالت گردشگران : -

هاي مورد بررسی در ارتباط با گردشگري بیشترین پاسخ دهندگان در منطقه یک نتایج حاصل از پرسشنامه، نمونه درصد بوده است. 7درصد و کمترین آن مربوط به مدرك کمتر از دیپلم با 35نس با شهر تهران داراي مدرك لیسا

: میزان تحصیالت منطقه یک 5جدول شماره

میزان تحصیالت محله ها

لیسانس فوق دیپلم دیپلم کمتر از دیپلمفوق لیسانس

و باالتر درصد 14 درصد 36 درصد 12 درصد 30 درصد 8 دارآباد درصد 25 درصد 36 درصد 6 درصد 30 درصد 3 درکه

درصد 12 درصد 32 درصد 16 درصد 30 درصد 10 تجریش

بر اساس نتایج بدست آمده از پرسشنامه، نمونه هاي مورد بررسی در ارتباط با گردشگري بیشترین پاسخ دهندگان 7مربوط به مدرك فوق لیسانس و باالتر با درصد و کمترین آن 40در منطقه بیست شهر تهران داراي مدرك دیپلم با

درصد بوده است.

٤١ 1393 بهار، 41، شماره دهمیازفصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال

: میزان تحصیالت منطقه بیست 6جدول شماره

میزان تحصیالت محله ها

لیسانس فوق دیپلم دیپلم کمتر از دیپلمفوق لیسانس و

باالتر درصد 4 درصد 18 درصد 8 درصد 44 درصد 26 حرم عبدالعظیم(ع)

درصد 7 درصد 20 درصد 10 درصد 40 درصد 23 ..چشمه علی و. درصد 10 درصد 14 درصد 20 درصد 36 درصد 20 بی بی شهربانو و...

سفر گردشگران: انگیزهطبق نتایج بدست آمده از پرسشنامه نمونه هاي مورد بررسی در منطقه یک شهر تهران در ارتباط با انگیزه هاي سفر

درصد 43شده بود بیشترین آمار مربوط به لذت بردن از منابع طبیعی بوده است با گزینه مطرح 5گردشگران که در هاي مختلف منطقه یک متفاوت بوده درصد بوده است. ضمناً این آمار در محله 4و کمترین آمار مربوط به ورزش با

که به تفکیک آمار سه محله مورد مطالعه به شرح جدول ذیل بدست آمده است.

: انگیزه هاي سفر در منطقه یک 7 جدول شمارهانگیزه

سفر محله

تفریح و گذران اوقات فراغت

لذت بردن از مناطق طبیعی

دیدار از بناهاي تاریخی ـ باستانی

ورزشی زیارت

0 0 درصد 12 درصد 52 درصد 36 دارآباد درصد 13 0 0 درصد 50 درصد 36 درکه

0 درصد 28 درصد 20 درصد 26 درصد 26 تجریش

هاي مورد بررسی در منطقه بیست شهرتهران در ارتباط با انگیزه هاي سفر ولی نتایج بدست آمده از پرسشنامه نمونهدرصد و کمترین آمار مربوط 50گزینه مطرح شده است، بیشترین آمار مربوط به گزینه زیارت با 5گردشگران که در

نشان می دهد. ضمناً این آمار در محله هاي مختلف منطقه بیست متفاوت بوده که به درصد را 3به گزینه ورزش با تفکیک آمار سه محله مورد مطالعه به شرح جدول ذیل بدست آمده است.

: انگیزه هاي سفر در منطقه بیست 8جدول شماره انگیزه

سفر محله

تفریح و گذران اوقات فراغت

لذت بردن از مناطق عیطبی

- دیدار از بناهاي تاریخی باستانی

ورزشی زیارت

0 درصد 80 درصد 2 درصد 4 درصد 14 حرم عبدالعظیم(ع) درصد 3 درصد 33 درصد 33 درصد 10 درصد 20 چشمه علی و... 0 درصد 36 درصد 28 درصد 18 درصد 18 بی بی شهربانو

) 1392ندگان و توزیع پرسشنامه (منبع : مطالعات میدانی نگار

شهر تهران 20و 1تحلیل تطبیقی فعالیتهاي گردشگري مناطق 42

شهر تهران با توجه به موقعیت ویژه استقرار در اراضی توان این گونه نتیجه گیري نمود که منطقه یک بنابراین میاي البرز مرکزي از قابلیت ها و توانهاي طبیعی کم نظیري برخوردار است. این ویژگی موجب شده است تا کوهپایه

به دلیل استقرار مراکز . در صورتی که منطقه بیست این منطقه به مهمترین قطب گردشگري طبیعت محور تبدیل گرددمرقد مطهر امام زادگان از جمله حرم مطهر حضرت عبدالعظیم الحسنی (ع) و حرم امام زاده 25مذهبی با مهم

عبداهللا (ع) و... ، قدمت تاریخی و داشتن آثار تاریخی و باستانی از دوره ساسانیان (تپه چشمه علی، تپه میل، برج براین تفاوت جغرافیایی وتاریخی در دو منطقه بنا طغرل)، به قطب گردشگري تاریخی ـ مذهبی تبدیل شده است.

موجب تفاوت گردشگري شده است. هزینه گردشگران : -

طبق نتایج بدست آمده از نمونه هاي مورد بررسی در ارتباط با میزان هزینه در مدت اقامت در مناطق مورد مطالعه، درصد از گردشگران 10اند و ومان هزینه کردهدرصد از گردشگران در منطقه یک شهر تهران کمتر از بیست هزار ت 46

هاي مختلف مورد مطالعه متفاوت است که به اند. همچنین این آمارها در محلههزار تومان هزینه داشته 100بیش از تفکیک محله ها به صورت جدول نمایش داده شده است:

: هزینه گردشگران منطقه یک شهر تهران 9جدول شماره

گویه محله

هزار تومان 20کمتر هزار 50تا 20بین تومان

هزار تومان 100تا 50بین هزار 100بیشتر از

تومان

درصد 2 درصد 12 درصد 32 درصد 54 دار آباد

درصد 7 درصد 3 درصد 43 درصد 47 درکه

درصد 20 درصد 16 درصد 28 درصد 36 تجریش

آمده از نمونه هاي مورد بررسی در ارتباط با میزان هزینه در مدت در منطقه بیست نیز طبق نتایج بدست 100درصد از گردشگران بیش از 3اند و درصد از گردشگران کمتر از بیست هزار تومان هزینه کرده 71اقامت ،

یک محله هاي مختلف مورد مطالعه متفاوت است که به تفکاند. همچنین این آمارها در محلههزار تومان هزینه داشته ها به صورت جدول نمایش داده شده است:

: هزینه گردشگران منطقه بیست شهر تهران 10جدول شماره

گویه محله

هزار تومان 100تا 50بین هزار تومان 50تا 20بین هزار تومان 20کمتر هزار 100بیشتر از

تومان

درصد 2 ددرص 8 درصد 16 درصد 74 حرم عبدالعظیم(ع) درصد 3 درصد 7 درصد 20 درصد 70 چشمه علی وابن بابویه

درصد 4 درصد 6 درصد 20 درصد 70 بی بی شهربانو و...بنابر این می توان بیان داشت که در منطقه یک شهر تهران به دلیل داشتن شرایط اقتصادي بهترو کیفیت باالتر

.پرداخت نموده اندزندگی، گردشگران هزینه بیشتري براي گردشگري

٤٣ 1393 بهار، 41، شماره دهمیازفصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال

46

34

10 10

-%+++++* +! +(��

\ !#!$∟% "#

!$$\!%∟% "#

مقایسه هزینه گردشگران در مناطق مورد مطالعه -1نمودار شماره

نحوه اطالع رسانی براي گردشگران: -اطالع رسانی براي گردشگران یکی از وظایف مهم مدیریت شهري است. در منطقه یک شهر تهران با توجه به نمونه

ع رسانی کافی براي گردشگري وجود نداشته و اکثر گردشگران اطالع رسانی را هاي اطالهاي مورد بررسی سایتدرصد از گردشگران اطالع رسانی را متوسط، 40اند. طبق داده هاي پرشسنامه متوسط و درحد ضعیف ارزیابی کرده

د است. در اند که نشانگر عدم رضایت آنها از وضع موجودرصد بسیار ضعیف ارزیابی کرده 10درصد ضعیف، 31منطقه بیست شهر تهران نیز با توجه به نمونه هاي مورد بررسی اطالع رسانی براي سایت هاي گردشگري ضعیف

درصد 33درصد از گـردشگران اطالع رسانـی را متوسط، 26ارزیابی می شود.. طبــق داده هاي پرشسنامه، ایت آنها از وضع موجود است.اند که نشانگر عدم رضدرصد بسیار ضعیف ارزیابی کرده 4ضعیف،

نحوه مشارکت گردشگران در مناطق مورد مطالعه:شود. مشارکت گردشگران در ارتباط با با بررسی میزان مشارکت گردشگران در دو منطقه تفاوت هایی دیده می

ی شود. در درصد زیاد و خیلی زیاد ارزیابی م 30/34حفاظت از طبیعت و مکانهاي طبیعی در منطقه یک، با میزان درصد بوده است که در مقایسه با منطقه یک از میزان بیشتري برخوردار 36/ 22حالی که مشارکت در منطقه بیست

درصد ( زیاد 13/45است. مشارکت گردشگران در ارتباط با حفاظت از گیاهان، درختان و فضاي سبز در منطقه یک وده که نسبت به منطقه یک کمتر است. مشارکت گردشگران درصد ب 49/40و خیلی زیاد) است ولی در منطقه بیست

شهر تهران 20و 1تحلیل تطبیقی فعالیتهاي گردشگري مناطق 44

درصد زیاد و خیلی زیاد است ولی این 81/35در ارتباط با حفاظت از آثار تاریخی و باستانی منطقه، منطقه یک درصد بوده که نسبت به منطقه یک بیشتر است. مشارکت گردشگران در ارتباط با 71/41مشارکت در منطقه بیست

درصد زیاد و خیلی زیاد است در حالی که این مشارکت در 49/70مردم و فرهنگ محلی در منطقه یک احترام بهدرصد بوده که نسبت به منطقه یک کمتر است. مشارکت گردشگران در ارتباط با میزان پایبندي 07/63منطقه بیست

ی که این مشارکت در منطقه بیست درصد زیاد و خیلی زیاد است در حال 8/66به قانون و مقررات، در منطقه یک 9/53بطور کلی میزان مشارکت گردشگران در منطقه یک باشد.درصد بوده که نسبت به منطقه یک کمتر می 8/63

باشد. با توجه به نتایج حاصل از پرسشنامه و بررسی درصد می 77/43درصد بوده است و در منطقه بیست این میزان تنظیم گردید و 20و 1نطقه جدول ذیل براي سنجش وضعیت موجود در دو منطقه اسناد و مدارك مربوط به دو م

اطالعات با تاکید بر فعالیت گردشگري ارایه شد. : مقایسه میزان مشارکت گردشگران در دو منطقه مطالعاتی 11جدول شماره

موضوع 20ن در منطقهمیزان مشارکت گردشگرا 1میزان مشارکت گردشگران در منطقه

یلی خ زیاد

اصال خیلی کم کم متوسط یادزیلی خ

زیاد متوسط یادز

مک صالا خیلی کم

حفاظت از طبیعت و مکانهاي طبیعی در منطقه

98/8 05/25 45/29 47/20 37/3 63/12 17 22/19 73/28 1/15 29/5 05/14

حفاظت از گیاهان، درختان و فضاي سبز در منطقه

97/13 64/31 16/28 72/10 65/4 74/10 63/18 86/21 12/30 4/11 2/6 48/11

حفاظت از آثار تاریخی و باستانی منطقه

72/13 09/22 93/25 6/17 33/5 24/15 85/19 86/21 73/23 1/12 95/7 06/14

احترام به مردم و فرهنگ محلی و تحقیر نکردن آنها

46/37 03/33 53/21 63/3 0 31/4 29/40 78/22 13/26 05/7 0 71/3

میزان پایبندي به قانون و مقررات

72/31 08/35 18/26 17/2 19/1 62/3 56/34 24/29 85/23 38/7 26/4 68/0

)1391منبع : پرسشگري در منطقه هاي مورد مطالعه (

:گیرينتیجههانی تبدیل شده است. هاي پررونق اقتصاد جتوان ادعا نمود که گردشگري به یکی از پایهباتوجه به روند تحقیق می

توان به ایجاد اشتغال، افزایش گردشگري عالوه بر آثار مثبت زیاد، آثار منفی نیز دارد، از جمله آثار مثبت آن میفرصتهاي سرمایه گذاري، بهبود کیفیت زندگی، رشد فرهنگی، تقویت ارزشها و سنن محلی، توسعه زیرساخت ها،

از پیامدهاي منفی نمود. ریزي و نظایر آن اشاره ی، توسعه مهارت هاي برنامهحفاظت از سایتهاي تاریخی و اکولوژیکآن می توان به تخریب محیط زیست و فشار بر منابع محیطی اشاره نمود که به دلیل عدم آگاهی گردشگران در

مکاري و هماهنگی همه رویارویی با منابع و محیط طبیعیباز می گردد .از این رو براي مقابله با این گونه پیامدها ، هذینفعان در امر گردشگري (برنامه ریزان ،مسوالن بخش هاي دولتی ،خصوصی ،عمومی و مردم )ضروري است تا در چارچوب رویکردي مناسب و پایدار، ضمن حفاظت از منابع به توسعه ورشد این فعالیت پرداخته شود. کالنشهر

٤٥ 1393 بهار، 41، شماره دهمیازفصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال

صادي، تاریخی و فرهنگی یکی از کانونهاي مهم سیاحتی کشور به شمار هاي گوناگون طبیعی، اقتتهران به دلیل جاذبهویژگی هاي متفاوتی است .از نظر طبیعی منطقه شهرداري داراي 22و کیلومتر مساحت 730 بامی رود. شهر تهران

ده اختالف ارتفاع باعث تعدیل آب و هوا، پوشش گیاهی مناسب و ایجاد مناطق ییالقی زیباي در شمال شهر ش،است. در منطقه جنوبی شهر به دلیل پایین بودن ارتفاع از سطح دریا ، توپوگرافی منطقه به شکل دشتی درآمده و شرایط اقلیمی با پوشش گیاهی خاص را بوجود آورده است .این امر موجب تفاوت این منطقه با شمال تهران شده

ي در منطقه یک از نوع گردشگري طبیعت ـ محور و است که تفاوت در نوع گردشگري را رقم زده است. گردشگرهاي انسانی نیز در دو منطقه مطالعاتی در منطقه بیست از نوع گردشگري مذهبی و تاریخی است. از نظر ویژگی

منطقه بیست است. نرخ از باالتر یک منطقه در مهاجرپذیري میزان و جمعیت ساالنه رشدتفاوت وجود دارد. کمتر از بیکاري در منطقه یک نیز میزان خانوار و میزانیست است. طقه یک بیشتر از منطقه بشاخص باسوادي در من

منطقه یک نسبت به منطقه بیست، موقعیت هاي تحقیقشاخص .با توجه به گزارش شده است منطقه بیست

ري این مناطق شده را نشان می دهد. این امر موجب تفاوت هایی در نوع گردشگ ساکنین اجتماعی برتر و اقتصادياست. نتایج حاصل از پژوهش درخصوص عناصر سیاسی نیز تفاوت بین دو منطقه را نشان می دهد، منطقه یک با

هتل بین المللی، وجود دانشگاه و موسسات 5سفارتخانه، سازمانهاي جهانی، ساختمان اجالس، وجود 18استقرار جاري و... از لحاظ موقعیت سیاسی از اهمیت بیشتري نسبت به آموزش عالی، ساختمانهاي مهم دولتی، مراکز مهم ت

داشتن آب و هواي فرح بخش و دل پذیر باتهران یک منطقه از نظر گردشگري منطقه بیست برخوردار است.همواره جاذب جمعیت بوده و داراي مکان هاي دیدنی و آثار تاریخی زیادي است. پیست هاي اسکی، کوه هاي

آن، آبشارهاي کوچک و بزرگ منطقه چون آبشار دوقلو، رودخانه هاي پرآب و خروشان در دامنه توچال و دره هايپذیراي دیگراز جاذبه هاي طبیعی منطقه است که در کنار آثار متعدد تاریخی کوه هاي سر به فلک کشیده

ی، امام زاده هاي گردشگران زیادي است. مکان هاي متعدد تاریخی چون کاخ هاي سلطنتی، گورستان هاي قدیممنطقه زیادي را به خود جلب کرده است.مقدس و موزه هاي تاریخی در کنار طبیعت زیبا و فرح بخش، گردشگران

آثار تاریخی زیادي تا ترین منطقه باستانی استان تهران است که قدمت طوالنی و سابقه کهن آن سبب شده مهمبیست همچنین از شود، دراین شهر وجود داشته باشد.از میالد مربوط میهاي قبل مانند باروي ري برین که به سده

توان به حرم حضرت عبدالعظیم (ع) و امامـزادگان هاي مـذهبی و اماکن متبرکه منطقه بیست میمهمترین جاذبهرك سه حمزه و طاهر(ع)، امامزاده عبداله، بی بی شهربانو، ابن بابویه و همچنین مرقد مطهر پنج امام زاده در پا

توان از چشمه علی، برج طغرل، کاروانسراهاي دوقلو و شاه دختران اشاره کرد. ضمناً در مورد اماکن تاریخی نیز میعباسی و بازار سنتی ري نام برد. بنابراین گردشگري در منطقه بیست از نوع گردشگري مذهبی ـ تاریخی بوده که

در ود تفاوتهاي موجود در دو منطقه مطالعاتی گردشگري دهد. با وجگردشگران زیادي را به خود اختصاص میمنطقه یک از نوع گردشگري طبیعت ـ محور و در منطقه بیست به دلیل قدمت تاریخی و داشتن آثار تاریخی و

بر اساس مطالعات انجام شده در این پژوهش در هر دو کند.شمار، گردشگري مذهبی و تاریخی تبعیت میمذهبی بیتوان به سطح پایین خدمات پایه در ) مشکالت مشابهی وجود دارد. از جمله این موارد می 20و 1اتی (منطقه مطالع

ریزي مناسب در مورد نقاط جاذب گردشگر، کمبود سیستم حمل ونقل عمومی، کمبود پارکینگ عمومی، عدم برنامه

شهر تهران 20و 1تحلیل تطبیقی فعالیتهاي گردشگري مناطق 46

، کمبود مراکز اقامتی در اسبواگذاري امکانات و تاسیسات گردشگري به بخش خصوصی و عدم اطالع رسانی مناشاره کرد. ضمناً هر منطقه با توجه به موقعیت خاص خود داراي مشکالتی خاص است. منطقه یک نقاط گردشگري

به دلیل نوع گردشگري از نوع گردشگـري طبیعت ـ محور داراي مسائل و مشکالت زیست محیطی است. در منطقه ها، مسائل فرهنگی و عدم توجه به احیاء و بازسازي آثار تاریخی در رسیبیست نیز با توجه به نتایج حاصل از بر

منطقه از مهم ترین مشکالت به شمار می رود. چاره جویی براي حل مشکالت نیاز به بررسی نقاط قوت و ضعف و فرصت و تهدید دو منطقه است که به اختصار در جدول زیر آورده شده است:

در منطقه یک swot: جدول 12جدول شماره

عوامل بیرونی عوامل درونی

Threats تهدیدها Opportunities فرصت ها Weaknesses نقاط ضعف Strength نقاط قوت

کوهستانی بودن منطقه و قابلیت ها و توان هاي - طبیعی کم نظیري که دارد و از این رو براي فعالیت

محور مناسب است. –گردشگري طبیعت دره ها و محدوده هاي اطراف آن_وجود رود- وجود پوشش گیاهی مناسب از نوع درختی و -

علفی که این پوشش باعث سرسبزي خاص در این ناحیه و تبدیل آن به ناحیه ییالقی تهران شده است.

وجود اراضی باز براي توسعه فضاي سبز- از نظر اقلیمی از نوع اقلیم مدیترانه اي بوده و -

میلیمتر است. 510تا 450ساالنه آن میانگین بارش درصد از جمعیت 97از نظر شاخص باسوادي -

منطقه باسواد هستند . درصد می باشد. 05/39نرخ فعالیت در منطقه - عناصر سیاسی ، اجتماعی و اقتصادي مهم در -

منطقه از جمله مجموعه هاي گردشگري طبیعی و مراکز تاریخی و اجتماعی ، سکونتگاههاي ییالقی،

آموزش عالی و موسسات درمانی، بازار تجریش، اماکن زیارتی، سفارتخانه هاو سازمانهاي جهانی

از نظر زیر ساختها و تاسیسات گردشگري می توان - 6عدد فرهنگسرا، 3هتل بین المللی، 5به وجود

رستوران 51ورزشگاه مهم، بیش از 30کتابخانه مهم، مهم، ساختمان اجالس و...

تعرض به حریم رودخانه هاي - منطقه و فضاي هاي اطراف آن

عدم رعایت حریم گسل و ساخت - و سازها در مناطق مخاطره آمیز

وجود ساخت وسازهاي بی - رویه در منطقه و از بین بردن بافت

قدیمی در منطقهوجود مشکالت زیست محیطی -

در منطقه عدم تمایل بخش خصوصی براي -

گذاري در امر گردشگري سرمایهسطح پایین خدمات پایه در نقاط -

جاذب گردشگر

کمبود سیستم حمل ونقل عمومی - عدم برنامه ریزي هاي مناسب در -

مورد واگذاري امکانات و تأسیسات گردشگري به بخش خصوصی

نابودي باغ ها و درختان در داخل - منطقه به دلیل گسترش ساخت و

ساز

به قطب گردشگري تبدیل شدن- محور–طبیعت

امکان حضور گردشگر در تمام - فصول سال با توجه به قابلیت

گردشگري در منطقهوجود زمینه مناسب براي جلب -

سرمایه مؤسسات فرهنگی و آموزشی جهت احداث مراکز

گردشگري

قانون حفظ حریم رودخانه ها و - قانون رعایت حریم گسل ها

ادگار دسترسی بزرگراه ی - امام(ره) در منطقه یک

3و 2همجوار بودن با منطقه - شهر تهران

سفارتخانه در 18قرارگیري - منطقه یک

وجود ساختمانهاي مهم از جمله - ساختمان اجالس

تعرض به حریم رودخانه و فضاي هاي - اطراف آن

در حال حاضر، به علت ساخت و - سازهاي بی برنامه، سیماي محلی در این

اطق و آرامش و هویت خاص محالت منمسکونی ییالقی و کوهپایه اي در آن ها،

.مورد تهدید و آشفتگی قرار گرفته استکمبود فضاهاي باز از قبیل پارك و -

فضاهاي سبز گستردهنابودي باغ ها و درختان در منطقه به -

دلیل گسترش ساخت و ساز در درون و اطراف آن

ر صورت عدم تعداد زیاد گردشگران د - مدیریت صحیح تهدیدي براي محیط

زیست منطقه است.وجود پهنه وسیع بافت فرسوده در داخل -

منطقه

عبور گسل فعال شمال تهران از ناحیه و دینامیک فعال زمین

)1392منبع : نگارندگان (

٤٧ 1393 بهار، 41، شماره دهمیازفصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال

در منطقه بیست swot: جدول 13جدول شماره

)1392منبع : نگارندگان ( پیشنهادات طالعات بدست آمده از جدول سوات موارد ذیل به تفکیک مناطق پیشنهاد می شود:از مجموع ا

شهر تهران: 1منطقه آگاهی افکار عمومی به مسئله محیط زیست و ایجاد حساسیت در مورد حفاظت از طبیعت - تبدیل فرهنگ حفاظت از محیط زیست به یک عادت همگانی - ته و جلوگیري از تخریب هاي احتمالی در آیندهاز بین بردن آلودگی و آثار تخریبی گذش - ارائه آموزش الزم براي همه گروه هاي سنی از طریق رسانه هاي گروهی براي حفاظت از محیط زیست - طبیعی را مخاطرات از حاصل هاي آسیب که منطقه در ضابطه بدون و رویه بی سازهاي و ساخت از جلوگیري -

کند.تخریب می زنی را زیست محیط و داده افزایش منطقه هايقابلیت و ها توانمندي به توجه با پرورش گل هاي گلخانه و ها باغ فریحی،تورزشی ـ قطب ایجاد - جذب مشارکت هاي مردمی -

عوامل بیرونی عوامل درونی

Threats تهدیدها Opportunities فرصت ها Weaknesses نقاط ضعف Strength نقاط قوت

قدمت تاریخی و مذهبی منطقه و قابلیت ها و -توان هاي محیطی که دارد و از این رو براي فعالیت

گردشگري مذهبی و تاریخی مناسب است.پوشش گیاهی استپی و از نظر مرتعی نسبتا غنی -

می باشد.درصد از 90/ 002ازنظر شاخص باسوادي -

جمعیت منطقه باسواد هستند . درصد می باشد. 20/39نرخ فعالیت در منطقه -عناصر سیاسی ، اجتماعی و اقتصادي مهم در -

منطقه مهمترین قطب گردشگري مذهبی، قطب گردشگري تاریخی - استقرار بازار ري-وجود مراکز اصلی اشتغال صنعتی و کشاورزي در -

منطقهاز نظر زیر ساختها و تاسیسات گردشگري داراي -ورزشگاه مهم، 14کتابخانه مهم، 3فرهنگسرا ، 2

پارك و بوستان 124رستوران مهم ، 23بیش از شکل گیري تقاضا به صورت الگوي زیارت با -

خانوار، چندین مرتبه زیارت در طول سال و استفاده از وسائط نقلیه عمومی توسط گردشگران

جود گسل هاي شهر ري در زیر محدوده و و - چندین گسل اصلی و فرعی در پیرامون

از نظر اقلیمی، زمستانها سرد و خشک و تابستانها - 200گرم و خشک است و میانگین بارش ساالنه

میلیمتر است.کمبود توان مالی و عدم تمایل بخش خصوصی -

براي سرمایه گذاري در امر گردشگري مات پایه در نقاط جاذب گردشگرسطح پایین خد -

مؤ سسات حمل ونقل کمبود-عدم وجود نمایشگاه تولیدات در سطح شهر ري -

به ویژه در بخش صنایع دستیناتوانی در خصوصی سازي و واگذاري امکانات -

و تأسیسات مورد نیاز جهانگردان بافت درهم ریخته وفرسوده-

ب روي امکان ایجاد فضاي سبز و یا کانلهاي آ - گسل ها براي کاهش خطرات

شهر ري به عنوان فرصتی براي ایجاد وتبدیل - شدن به قطب گردشگري مذهبی در کشور

برنامه ریزي به منظور ایجاد یک زنجیره -گردشگري چند عملکردي مذهبی و تاریخی گردشگري با توجه به اماکن دیدنی موجود در

منطقهرید سوغات، اشباع فرصت هاي شغلی ناشی از خ -

مواد غذایی مورد نیاز گردشگر در منطقهامکان حضور گردشگر در تمام فصول سال با -

توجه به قابلیت گردشگري مذهبی وزیارتیدارا بودن جاذبه هاي تاریخی، فرهنگی زیارتی و -

در نتیجه گسترش فعالیت هاي وابسته به توریسموجود زمینه مناسب براي جلب سرمایه مؤسسات -

فرهنگی و آموزشی جهت احداث اردوگاههاي تابستانی

دسترسی به بزرگراه هاي آزادگان، بزرگراه -

مخاطره آمیز بودن منطقه از نظر زلزله -عدم استفاده از ظرفیت هاي سایر -

کانونهاي زیارتی و گردشگري در اطراف محدوده حرم مانند چشمه علی ،

ابن بابویه ، برج طغرل نیضعف اطالع رسا -عدم همکاري واحد هاي دولتی -

وبانکها در ارائه تسهیالت مالی گذاري در صنعت سرمایه نازل سطح -

گردشگرياز بین رفتن بناهاي ارزشمند تاریخی -

منطقه و عدم رسیدگی و احیاء آنهاوجود پهنه وسیع بافت فرسوده در -

پیرامون

شهر تهران 20و 1تحلیل تطبیقی فعالیتهاي گردشگري مناطق 48

توسعه فضاهاي عمومی و گردشگري با توجه به پتانسیل هاي موجود در منطقه - یکهاي ارتباطی و حمل و نقل و ترافبهبود وضعیت شبکه - ایجاد تنوع در جاذبه ها براي جلوگیري از فصلی شدن درآمدهاي گردشگري -

شهر تهران: 20 منطقه فرهنگ سازي براي حفظ واحیاي بناهاي تاریخی - مرمت و احیاي اماکن تاریخی موجود در منطقه - تخریب سایتهاي مذهبی در اثر افزایش تعداد بازدیدکنندگان - براي سرمایه گذاري بخش خصوصی در جذب توریسمهاي الزم زمینه سازي -تجهیز زیر ساختهاي و ایجاد امکانات و تسهیالت ویژه در جهت جلب سرمایه گذاري خصوصی در بخش -

توریسم احیاي سنن قدیمی و بومی و همچنین صنایع دستی منطقه در جهت جذب گردشگر - احیاي و بازسازي بافت قدیمی محالت -ی در میان ارگانهاي مرتبط با امر گردشگري مانند سازمان محیط زیست، میراث فرهنگی، ضرورت هماهنگ -

ایرانگردي و جهانگردي، وزارت ارشاد، شهرداري، منابع طبیعی، جهادکشاورزي و ... جذب مشارکت هاي مردمی - توسعه فضاهاي عمومی و گردشگري با توجه به پتانسیل هاي موجود در منطقه -

: منابعشناسی، دانشگاه تهران، توسعه شهري پایدار: از فکر تا عمل، فصلنامه محیط ،1380، بحرینی، سید حسین ـ1

,27شماره ریزي تورسیم در سطح ، برنامه1379سازمان جهانی جهانگردي، مترجمان رنجبریان، بهرام، زاهدي، محمد، ـ 2

.اي، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد اصفهانملی و منطقه

.1999، ازمان جهانی گردشگريسـ 3- تاثیرات گردشگري تجاري بر توسعه کالبدي ،1388 علی، احمدي، مهدي، علی، پورطاهري، حاجی نژاد،ـ 4

.109-91دانشگاه تهران،صص ،42، 68شماره هاي جغرافیاي انسانی،فصلنامه پژوهش فضایی مناطق شهري،

.، سایت باشگاه گردشگران پرسپولیس، توریسم شهري و الزامات آن1390غالمی، مسعود،ـ 5

سیدمحمدهادي،ایمانیجاجرمی،حسین،صالحی،اسماعیل،عبدالهی،مجید، وذرپور،علی، اظمیان،غالمرضا،ایازي،ـک6 .چاپ اول، تهران انتشارات تیسا، جلد اول، مدیریت شهري، ،1392

ـ معاونت خدمات شهري 1385کارنامه شهرداري تهران سال ـ 7

.مبانی برنامه ریزي توسعه منطقه اي، سازمان مدیریت و برنامه ریزي کشور، تهران ، 1379، مظفر صرافی،ـ 8

٤٩ 1393 بهار، 41، شماره دهمیازفصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال

اي، ریزي توسعه گردشگري محلی، شهري و منطقه، درآمدي بر رویکردها در برنامه1388 معصومی، مسعود،ـ 9

.انتشارات سمیرا

.47، ص 90ماره توسعه پایدار شهري، مجله مسکن و انقالب، ش، 1386، موحد، علیـ 10

.گردشگري شهري، انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز ،1386علی موحد،ـ 11

1اطالعات موجود در شهرداري منطقه ـ 12

20اطالعات موجود در شهرداري منطقه ـ 13

.سازمان فرهنگی هنري شهرداري تهرانـ 14

.سالنامه آماري کشور، 1386مرکز آمار ایران، ـ 15

16. Butler, R.W, 2000, Ecotourism-Has it Achieved Maturity or Has the Bubble Burst”, Keynote Address, Pacific Rim Tourism, Rotorua, Zealand. 17. Tomeljenovic and et al, 2000.

شهر تهران 20و 1تحلیل تطبیقی فعالیتهاي گردشگري مناطق 50