İklim Değişikliği ve Çevre Felaketleri (26/03/2004)

8/2/2019 klim Deiiklii ve evre Felaketleri (26/03/2004)

1/63

klim Deiiklii ve evre

FelaketleriKmil VARINCA

Yldz Teknik niversitesievre Mhendislii Blm


2/63

Ne nedir?Tanmlar, kavramlar, sebepler


3/63

26 Mart 2004 Cumartesi klim Deiiklii ve evreFelaketleri - Kmil VARINCA 3

Tanmlar Hava, herhangi bir yerde ve zamandaki atmosfer

koullarnn ksa sreli durumudur. Hava, yeryznnherhangi bir yerindeki scaklk, ya, nem, gnelenme,sis, bulut, rzgar ve hava basnc gibi ok saydakideikenin birliktelii ile aklanr.

klim, yeryznn herhangi bir yerinde uzun yllarboyunca gzlenen hava koullarnn ortalamadurumudur. Ancak iklim, yalnzca ortalamaya yaknkoullar deil, u deerleri (ekstremleri) ve tmistatistiksel deiimleri de ierir.

klim deiiklii, nedeni ne olursa olsun (tabii yada insanfaaliyetler neticesinde) iklim koullarndaki byk lekli(kresel) ve nemli yerel etkileri bulunan, uzun sreli veyava gelien deiiklikler biiminde tanmlanr.


4/63


klim Deiikliinin gstergeleri

Scaklk Yalar

Nem oranlar Bulutlar Rzgarlar

Hava basnlar Gnelenme Sisler


5/63


Dnyann Scaklk Deiimi


6/63


Scaklk deiiminin sebepleri

Dnyann durum ve hareketindekideiiklikler

Kta kayma hareketleri ve da oluumlarYanarda faaliyetleri Gneteki deiimler


7/63


Dnyann hareketinin deimesi


8/63


Kta hareketleri

Kta kayma hareketleri ve da oluumlaroknayus aknt sistemi ve rzgar

sistemlerini deitirdiinden iklime etkiyaparlar.


9/63


Antarktika

Dnyann en souk blgesi, Avusturalyann iki kat byklnde, 15 milyon yldr %98i buz, Dnyadaki buzullarn %90i, temiz suyun %70i

burada, Buz kalnl 1,5-4,5 km, Gelen nn %80-85ini yanstr, Dnya ikliminin soutma sistemidir, Rzgar sistemi ve okyanus aknt sistemini etkiler


10/63


Okyanus aknt sistemi - taycbant

Okyanuslar aras sual-veriini salar,

Dnyadaki rmaklarn20 kat kadar su tar, Is transferini salar, Bat Avrupa bu bant

sayesinde 10 derecedaha scak


11/63


Yanarda faaliyetleri

Yanardapatlamalarylaatmosfere ok byk

miktarlarda tozykselir. Bu tozlar,gne nlarnngeiini engelleyen bir

tabaka oluturur vebylece dnyannscakl da der.


12/63


Scaklk-Aerosol ilikisi

1991de Filipinlerdeki Pinatubo yanardann patlamasyla tonlarca kkrtdioksit stratosfere yaylm ve orada slfrik asit damlacklarnadnmt. Tm dnyaya yaylan bu ayresol battaniyesi, gelen gnenlarn yanstt gibi dnyann ssn da souruyordu. Bu yznden debir yl boyunca dnyann ortalama scakl 1C kadar dt. Bu olay bilimadamlarna, iklim modellerini gelitirme frsat salad.


13/63


Gneteki deiimler

Gne'in manyetik alanndaki deiimlerve Gne lekeleri, yaylan enerji miktarn

etkiler. Bu da doal olarak Dnya'nn aldenerji miktarnn deimesine yol aar. Veiklimler etkilenir.


14/63


Isnyoruz

Bugn aslnda, bundan 50 milyon yl ncebalam olan souk dnemin iindeki ksa sreliscak vahalardan birindeyiz. Byk bir olaslklada vahann sonu grnmeye balad.

Buna gre dnya u anda artk soumaeiliminde olmal. Ancak son 150 yllk gzlemler,

bir eylerin sanki ters gittiini gsteriyor. Soumuyor, snyoruz.


15/63


Isnmann delilleri

Scaklk kaytlar Gl ve akarsulardaki scaklk art

Buzul erimeleri Deniz kabarmalarAtmosferde scakln 0 dereceye indii

yksekliin artmas 1970ten bu yana her sene 4,5 m artyor


16/63


Scaklk kaytlar

1860-2000 yllar arasnda 0,7 derecelik bir art


17/63


Buzullarn erimesi

Yeni Zelanda'daki buzullar yalnzca 20 ylda ktlelerininn yitirdiler,

spanyada 1980'de 27 olan buzul says bugn 13edm durumda,

Peru Andlar'ndaki Qori Kalis buzulu, 1963-78 yllararasnda, ylda 4 metre kadar geri ekilirken, 1995'tebuzulun yllk geri ekilme hz 30 metreye ulat,

Afrika'da Kilimanjaro Da'ndaki buzul, 20. yzyldaktlesinin yaklak drtte n yitirdi,

Ayn dnemde Kafkaslardaki buzullarn ktlesi yarya indi, in-Rusya snrnda, Tiyen an Dalar'ndaki buzullarsa

son 40 ylda yaklak % 20 kldler.


18/63


Buzul erimelerine rnekler

Dnyamzn snyor olduuna ilikin en gzel delillerindenbiri, orta ve alak enlemlerde dalardaki buzullarn geri

ekilmeleridir. Bu geri ekili, zellikle son yirmi ylda hzkazanmtr. Buzullardan buharlaan sular da denizlerindzeylerinin ykselmesine yol aar. Bu deer 20. yzylda10-25 cmdir.


19/63

Ne oluyor?Sebep ne? Deien ne?


20/63


Atmosfer ve tabakalar

Atmosferde N2, O2, H20,Ar, CO2, CH4, esermiktarda dier gazlar ve

aerosoller bulunur. Uzaydan bakldnda

Dnya -18 derecelik bircismin yayd enerjiyi

yayar ama dnya scaklkortalamas 15 derecedir.

Is troposferde tutulur.


21/63

26 Mart 2004 Cumartesi

klim Deiiklii ve evreFelaketleri - Kmil VARINCA 21

Gelen enerjinin dalm


22/63



Doal Sera Etkisi


23/63



Sera Gazlar

Su buhar Ozon (O3)

Karbondioksit (CO2) Metan (CH4)Azot oksitler (NOx) Kloroflorokarbonlar (CFC)


24/63



Kresel Isnmaya katklar


25/63



Karbondioksit

17. yzyln balarnda kefedilmi; renksiz, kokusuz;

atmosferde %0,03 orannda bulunan; karbon ieren maddelerin yaklmas,

fermantasyonu ve solunmas ile ortaya

kan bir gazdr.


26/63



Karbondioksitin sera etkisi

1860dan bu yana meydana gelen 0,7derecelik artn %60 karbondioksitten

kaynaklanyor.Atmosferdeki karbondioksit miktar son

200.000 yln en st dzeyinde

Sorumlusu: nsanolu


27/63


28/63



Olaylarn karbondioksit art ileba

Yz elli yllk scaklk kaytlar,Dnyann bu dnemde 0,5-0,7C kadar sndn ortayakoyuyor. Bilim adamlar,endstri devrimiyle birlikte

atmosferde karbondioksit vemetan gibi sera gazlarndakiartmasnn bu snmayla ilikiliolduunu dnyorlar.nk buz rnekleri zerindeyaplan almalar, yzbinlerce yl boyuncaatmosferdeki sera gaz

oranlarnn Dnyannscaklyla birlikte artpazaldn gsteriyor.


29/63



Karbon evrimi


30/63



Karbondioksit al-verii


31/63



Kii ba karbondioksit salnm


32/63



Tahmini toplam salnm


33/63



Tahmini karbondioksit dzeyi

Kresel snmanndurdurulabilmesi iin tmlkelerin atmosfere saldklarCO2 miktarnda ok ciddi bir

azalma olmas gerekiyor. Nevar ki ne sanayilemi lkelerne de gelimekte olanlar buynde her hangi bir nlemalmyorlar. Karbon dioksitdzeyi de azalmak yle

dursun srekli olarakykseliyor; bu hzla giderse2100de 1850deki dzeyinin 3katna kmas bekleniyor.


34/63



Metan

Havadan hafif, renksiz, kokusuz,Atmosferde CO2miktarnn 1/200 kadar,

Is tutma kapasitesi CO2in 20 kat,Atmosferde kalma sresi 10 yl, Kresel snmann %10-15inden sorumlu, Her yl %1 orannda artyor.


35/63



Ozon bilgisinin zamansal geliimi

1840 : ozon kefedildi, 1880 : gnein ultraviyole nlarna kar

bir filtre vazifesi yapt ve stratosferdebulunduu fark edildi, 1920 : Ozon tabakas ile ilgili ilk sistematik

lmler balad,

1985 : Ozon delii kefedildi, 1987 : Montreal Szlemesi imzaland.


36/63



CO2 CH4 N2O CFC'ler O3 H2O

sera etkisindekirol

yksek yksek yksek yksek yksek yksek

ozon tabakasna

etkisiartrc-azaltcartrc-azaltc artrc-azaltc Azaltc yok Azaltc

balca doalkaynaklar

doal evrim sulak alanlar topraklar, tropikalormanlar

yok hidrokarbonlar buharlama

balca insani

kaynaklar

fosil yaktlar,

ormanszlatr

ma

pirin tarlalar,

hayvanlar, fosilyaktlar, biomas

yanmas

gbreler, toprakkullanmnda

deiim

buzdolaplar,

aerosoller,endstriyelilemler

Nox'lihidrokarbonlar, biomasyanmas

sulama

kal sresi 50-200 yl 10 yl 150 yl 60-100 ylhaftadan ayakadar

gnler

endstri ncesiyounluk (ppb)

280.000 700 285 0 10 bilinmiyor

imdiki younluk363.000 1.670 310CFC-11: 0,26CFC-12: 0,52CFC-113: 0,08

20-40 (kuzeyyarmkrede)

3.000-6.000(stratosferde)

art hz 0,50% 0,90% 0,30% 4% %0,5-2 bilinmiyor

kresel snmaya

katks1 11 270 3400-7100 - -

insani seraetkisindeki pay

60% 15% 5% 12% 8% Bilinmiyor


37/63

Ne olacak?ngrler ve tahminler


38/63



Kresel iklim modelleri

Matematik modelleme Bilgisayar destekli modeller

Tm modeller bir kresel snmaolacanda birleiyor.

Ancak ne kadar olaca ve etkilerikonusundaki ngrler deiiyor.


39/63



Muhtemel etkiler

Hidrolojik dngnn deimesi Enerji temin gvenlii Su kaynaklarnn hacminde ve kalitesinde azalma

Kara ve deniz buzullarnn erimesi Kar ve buz rtsnn alansal olarak daralmas Deniz seviyesinin ykselmesi Kuraklk ve seller klim kuaklarnn yer deitirmesi Yksek scaklklara bal salgn hastalklarn ve zararllarn

artmas sonucunda dnya leinde sosyo-ekonomiksektrleri, ekolojik sistemleri ve insan hayatn dorudanetkileyecek nemli deiiklikler


40/63



Buzullarn erimesi

Kuzey kutbundaki buzullarn tamamnn eriyeceingrlyor,

Deniz seviyesinin 15-95 cm artaca

ngrlyor, Milyonlarca insann yaad Nil ve Yangtzedeltalar, Po ovas, ukurova, Banglade kylar,Pasifik'teki ada lkeleri sular altnda kalacak,evrede mlteci patlamas ve toplumsalatmalar ortaya kacaktr.

Temiz su kaynaklarnn denizlere karmas ve suskntlar


41/63



Scaklk art

Scaklktaki artn 1-3,5 derece olacangrlyor,

Artan scaklktan dolay insan lmlerindeart, scak dalgalar, kuraklk, ar yalar,

seller, ortalama scaklklarda deiiklikler,vb. ar doa olaylarnda da bir artbekleniyor.


42/63



Tayc bandn deimesi

Aknt sistemi durabilir,Akntnn stt yerler sour,

Akntnn getii yerlerde iklim farklarazalr,

Yangnlar, ormanszlama, erozyon, sel,frtna ve kasrgalarn artmas


43/63



Ozon tabakasnn delinmesi


44/63



nsan sal

Scak oktan kaynaklanan insan lmleri Ozon tabakasnn incelmesinden

kaynaklanan cilt ve deri hastalklar,yanmalar

Stma gibi salgn hastalklarn yaylmas

Virs eitliliinin ve dalmn artmas


45/63



Canllara etkisi

Bitki ve hayvanlarn yaam alanlarndadeiiklikler

Baz bitki ve hayvan poplasyonlarnda azalma Aalarn erken ieklenmesi, bceklerin erkenortaya kmas, kularn erkenyumurtlamas

Bitki ve kara hayvan trlerinin drtte birininyada 1 milyondan fazlasnn yok olabilecek


46/63



Tarmdaki deiimler

Farkl ya sistemleri tarm alanlarnndeimesini salayacak,

Maliyet artacak, Kuraklk artan yerlerde tarm azalacak,


47/63



Enerji sektrne etki

Fosil yakt yerine alternatif enerji kaynaaraylar

Temiz ve yenilebilir enerji kaynaklarnaverilen nemin artmas


48/63



Pentagon Raporu

2007de Holanday su basacak, Lahey yokolacak

2010 - 2020 arasnda Avrupa ktasnda scaklkortalama 14.5 santigrat derece decek. AncakABD ve Avrupa ktasnda, scakln 35 santigratdereceyi getii gn says da artacak. klimdeki

dengesizlikler, tarm ve lke ekonomilerinivuracak. ngiltere souk ve kurak olacak, iklimSibirya'ya benzeyecek.


49/63



Pentagon Raporu

Deniz kabaracak, kylardaki Avrupa kentleri,ykselen sularn altnda kalarak Lahey'le aynkaderi paylaacak.

Hindistan, Gney Afrika ve Endonezya kuraklkve alk yznden i karklklarn penesindedalacak. Kitlesel yama olaylar balayacak.

Suya sahip olmak iin savalar kacak. Nil, Tunave Amazon nehirleri evresi, sava alannadnecek.


50/63



Pentagon Raporu

Su ve enerji kaynaklarn korumak iinJaponya, Almanya, Kuzey Kore, Gney

Kore, ran ve Msr nkleer silahgelitirecek.

Din, ideoloji yada ulusal onur gibi

gerekelere dayanan savalar tarihekaracak, savalarn tek amac "hayattakalmak" olacak.


51/63



Pentagon Raporu

ABD ve Avrupa, kurakln 400 milyoninsan tehdit edecei Afrika'dan kitlesel

g aknlaryla bouacak. Zengin lkeler,gten korunmak iin birer "kale" olacak.skandinav lkelerinden de gneye gbalayacak. 8200 yl nce iklimdeiikliinin yol at dev kitlesel gnbir benzeri yaanabilir.


52/63



Pentagon Raporu

20 yl iinde, dnyann doalkaynaklarnn, nfusu besleme kapasitesi

azalacak. Sava ve alk nedeniylemilyonlarca insan lecek, sonundayeryznde doal kaynaklarnbesleyebilecei sayda insan kalacak.


53/63



Hawkingin Kyamet Teorisi

2000-2400 Yllar aras:El Nino yznden iklim deiiklikleri olacak. klim deiiklinedeniyle stma,tifo gibi hastalklar yeniden ba gsterecek.Kasrga ve hortumlar dnyay kasp kavuracak. Sera etkisiiddetini arttracak. nmzdeki 100 yl iinde meydana geleceks deiimleri bitki rtsn etkileyecek. Buzullarn erimesi subasknlarn arttracak. Alp dalar bata olmak zere birok blgebyk felaketlerine sahne olacak. Isnma bugnk sratiyledevam ederse 400 yl iinde Alp dalarnda kar kalmayacak.

2400-2500 Yllar aras

zellikle Gney Yarmkre etkilenecek. Gney Yarmkreden,Kuzey Yarmkreye byk gler balayacak. Su seviyesiokyanuslarda sratle ykselecek. Ayn dnemlerde GneyAvrupa'da byk bir kuraklk balayacak. Kuzey Avrupa ise selsular ile bouacak.


54/63



Hawkingin Kyamet Teorisi

2500-2800 Yllar arasGney Yarmkrede lmden kaaninsanlar,Kuzey Yarmkreye gnce, gler

lkeler aras savalara neden olacak. evrekirlilii doal kaynaklar kurutacak. Kuzey veGney kutbundaki buzullar eriyecek, karalarnounu su kaplayacak.

2800-? Yllar arasDnyann atmosferi deiecek ve Dnya, Marsgibi slfrik asitlerden oluacak, hi bir canlyaayamayacak.


55/63

Ne yapmal?Tedbirler, szleme ve anlamalar


56/63



Felaketleri - Kmil VARINCA 56

Toplantlar - Szlemeler

1979 : WMO I. Dnya klim Konferans Eyll 1987 : Montreal Szlemesi

Ozon tabakasna zarar veren kimyasallarn azaltlmas

1988 : Deien Atmosfer Toronto Konferans BM klimin Korunmas Karar 1990 : WMO II. Dnya klim Konferans 1992 : BM evre ve Kalknma Konferans (Yeryz

Zirvesi) BM klim Deiiklii ereve Szlemesi

Ama: Atmosferdeki sera gaz birikimlerini, insann iklim sistemizerindeki tehlikeli etkilerini nleyecek bir dzeyde durdurmak


57/63




Toplantlar - Szlemeler

Hkmetler aras klim Deiiklii Paneli (IPCC) Nisan 1995 Almanya : 1. Taraflar Konferans

DS Berlin Buyruu

Aralk 1997 Japonya : 2. Taraflar Konferans DS Kyoto protokol

Gelimi Taraf lkeler insan kaynakl karbondioksit (CO2) edeer seragaz salmlarn 2008-2012 dneminde 1990 dzeylerinin toplam olarak

en az % 5 altna indireceklerdir Kasm 1998 Arjantin : 3. Taraflar Toplants

DS Buenos Aires Eylem Plan


58/63




klim deiiklii ereve szlemesi

199 ylna Rio evre ve Kalknma Konferansndakabul edilip 50 lkenin onaylamasn mteakip21 Mart 1994te yrrle girmitir.

Szlemenin amac; atmosferde tehlikeli birboyuta varan insan kaynakl sera gaz emisyonukonsantrasyonunun iklim sistemi zerindekiolumsuz etkisini nlemek ve belli bir dzeydetutulmasn salamak.

Ek II listesi: 1992de OECD yesi 24 lke,

Avrupa Birlii lkeleri Ek I listesi: Ek II listesine ek olarak Pazar

ekonomisine gei srecinde olan lkeler


59/63




Kyoto Protokol

DSnin yetersiz olduu dnlerekykmllklerin daha sk hale getirilmesi veyasal balayc bir belge olmas amacyla KyotoProtokol hazrlanm olup 16 Mart 1998-15 Mart1999 tarihleri arasnda imzaya ak kalmtr.

Protokole gre Ek I listesinde yer alan lkeler2008-2012 birinci taahht dnemi sonundatoplam sera gaz emisyonlarn ortalama olarak

1990 yl seviyesinin en az %5,2 altna indirmeykmlln kabul etmitir.


60/63




Kyoto Protokol

Protokoln yrrle girmesi iki arta baldr; Birincisi; protokoln 55 lke tarafndan onaylanmas kincisi; 1990 ylnda hesaplanan toplam CO2

emisyon miktarnn en az %55inden sorumlu Ek Ilkelerinin bu 55 lke iinde yer almas

%36,1 paya sahip ABD imzalamamtr. %17lik paya sahip Rusya Federasyonunun

imzalamas ile 16 ubat 2005 tarihinde protokolyrrle girmitir.

Protokol bugne kadar 141 lke ve Avrupa Birliitarafndan onaylanmt.


61/63




Esneklik mekanizmalar

Emisyon ticareti Madde 17 ile dzenlenmitir. Ek I lkeleri arasnda emisyon ticaretini mmkn klmaktadr.

Ortak uygulama Madde 6 Sera gaz azaltmn amalayan projelerden Emisyon Azaltma

Kredisi elde edilir.

Temiz kalknma mekanizmas

Madde 12 Ek I lkelerinin Ek I d lkelerde gerekletirecekleri

projelerden Sertifikalandrlm Emisyon Azaltm Kredisi eldeetmeleri


62/63




Ne yapmalyz?

Akll ve gereki olmak Gelimeleri yakndan takip etmek

Frsatlar deerlendirmek Esneklik mekanizmalarn iyi kullanmak Milli menfaatleri n planda tutmak

lke gereklerini iyi tahlil etmek


63/63

Teekkrler

Documents

İklim Değişikliği ve Çevre Felaketleri (26/03/2004)