Tema 2:

INFORMATIKA1. razred

Tema 2: Operativni sistemi (OS)

(4 časa)

Softver� Softver računara predstavlja sve programe i

podatke u računaru.

� Softver računara se dijeli na:� sistemski softver� sistemski softver� aplikativni softver� štetni softver

Sistemski softver� Omogućava računaru izvođenje osnovnih operacija i

upravlja radom hardverskih komponenti� Nije namijenjen za rješavanje problema korisnika � Omogućava komunikaciju čovjeka sa računarom, kao i

komunikaciju između pojedinih dijelova računara komunikaciju između pojedinih dijelova računara � U sistemski softver spada:

� BIOS� Operativni sistem� (Kompajleri i interpreteri)� (Pomoćni uslužni programi)

Operativni sistem� Operativni sistem je najvažniji sistemski softver koji

služi za upravljanje cjelokupnim radom računara.� Najpoznatiji OS:

� MS-DOS� WINDOWS (3.11; 95; 98; Me; 2000; XP; Vista; 7, 8, 10)� WINDOWS (3.11; 95; 98; Me; 2000; XP; Vista; 7, 8, 10)� UNIX� LINUX� Novell NetWare� OS X� IOS� Android

Zadaci operativnog sistema� izvođenje programa� U/I operacije� upravljanje sistemom datoteka� komunikacija među procesima

kontrola hardverskih resursa, ...� kontrola hardverskih resursa, ...

Odnos hardvera, BIOS-a, OS i aplikacija

Kompajleri i interpreteri, Pomoćni uslužni programi� Kompajleri i interpreteri - prevode programe

napisane u nekom programskom jeziku u mašinski jezik� Kompajler prevodi cjelokupan programski kod� Interpreter prevodi liniju po liniju programskog koda� Interpreter prevodi liniju po liniju programskog koda

� Programski jezici: C, C++, Pascal, Fortran, Java...

� Pomoćni uslužni programi su npr. programi za arhiviranje, programi za održavanje sistema itd.

Štetni softver� Štetni softver su specijalno napisani programi od

strane veoma iskusnih ali zlih programera čiji je jedini cilj nanijeti neku štetu računarskom sistemu.

� Najrasprostranjeniji štetni softveri su:� virusi� trojanski konji

crvi� crvi� kameleoni� softverske bombe� logičke bombe� vremenske bombe....� Spyware� adware

Štetni softver� Protiv štetnog softvera moguće se boriti pomoću

Antivirusnih programa, a postoje tri tipa:� Detektori - samo ispituju prisustvo virusa � Čistači – popravljaju ili brišu i datoteku i virus� Štitovi - sprječavaju zarazu računara virusom

� Antivirusni programi su:Avast� Avast

� Avira� Node 32� Koaspersky� 360 Security� Norton Antivirus� Sophos Antivirus...

Operativni sistem Windows 7� Windows je najčešće korišteni najrasprostranjeniji

operativni sistem u svijetu� Karakteristike Windows operativnih sistema:

� Grafičko okruženje(naredbe prestavljene ikonama ili menijima)(naredbe prestavljene ikonama ili menijima)

� Upotreba pokazivačkih uređaja(mišem odabiremo objekte i zadajemo naredbe)

� Multitasking(istovremeni rad sa više programa)

� Upotreba prozora(svaki program je predstavljen u prozoru)

Operativni sistem Windows 7� Karakteristike Windows operativnih sistema:

� Razmjena podataka između programa(Clipboard)

� Prilagodljivost(prilagođavanje okruženja, instalacija novih (prilagođavanje okruženja, instalacija novih programa, instalacija novog hardvera-Plug and Play)

� Preglednost(struktura podataka i programa predstavljena je folderima i datotekama)

Windows 7 - Desktop� Radna površina – Desktop� Glavni prozor Windowsa� Aktivani kada se ne vidi (pokriven drugim

prozorima)� Organizacija po uzoru na radni stol� Organizacija po uzoru na radni stol

� Dokumenti sa kojima radimo� Alati i pribor za rad

Windows 7 - Ikone� Ikone – sličice koje predstavljaju objekte

(programe, datoteke, foldere i sl.)� Ispod sličice se nalazi opis objekta (naziv

programa, datoteke, foldera...)� Pokretanje objekta (novog prozora u kojem je � Pokretanje objekta (novog prozora u kojem je

objekat prikazan)� Lijevi klik = odabir objekta� Lijevi dvoklik = pokretanje objekta� Desni klik = iskočni prozor sa opcijama za određenu

vrstu objekata

Windows 7 - Taskbar� Linija za zadacima/poslovima� Obično na dnu Desktopa� Sadrži

� Start dugme� ikone pokrenutih programa� ikone pokrenutih programa� ikone obavještenja (notifications) i sat� kratica do desktopa (Show Desktop

Windows 7 – Start dugme� Dugme start otvara glavni meni Windowsa� Omogućava pokretanje svih programa i pristup do

svih podataka na računaru

Windows 7 – ProzorNaslovna trakaGlavi meni

Traka sa alatimama

Alatna traka za brzi pristup

Mjerilo

Okvir Statusna traka

Mjerilo

Radna površina

Podešavenje korisničkog okruženja� Rezolucija ekrana� Dodaci� Osobnosti

� Vizuelni i zvučni efekti� Ikone na desktopu� Ikone na desktopu� Pokazivači miša� Slika korisnika

� Task bar i Start meni� ....

Mrežno okruženje

Sistemski alati (Control Panel)

Ugrađeni programi OS-a� Internet Explorer� Calculator� Notepad� Paint� Sound Recorder� Sticky Notes� Sticky Notes� WordPad� Remote Desktop Connection� Command Prompt� Ease of Access� System Tools� Tablet PC� Games

Datoteka� Datoteka (File) je skup istovrsnih podataka

smještenih na istom mjestu pod istim nazivom� Naziv datoteke:

� ime.ext� ime – bilo koja riječ ili kraći tekst koji opisuje � ime – bilo koja riječ ili kraći tekst koji opisuje

sadržaj datoteke. Ne mogu se koristiti specijalni znakovi \ / : * ? “ < > |

� ext – nastavak koji određuje tip datoteke

Tipovi datotekaNASTAVAK TIPOVI DATOTEKA

.exe

.com

.bat

izvršne datoteke(Application)

.txt (npr. Notepad)

.rtf (npr. Wordpad)

.doc, .docx (Word)

. xls, .xlsx (Excel)

tekstualna datoteka

.bmp slikovne datoteke

NASTAVAK TIPOVI DATOTEKA

.mpg

.avi

.wmv

video datoteka

.htm

.html

.asp

.php

web stranice

.bmp

.gif

.jpg (.jpeg)

.png

.tif

slikovne datoteke

.wav

.mp3

.wma

.midi

audio datoteke

.pdf (Acrobat Reader) portable document format

.mdb .accdb (Access) baze podataka

.zip

.rar

.arj

komprimirane datoteke

.ico Ikone

Folder� Folder je imaginarni prostor na disku (poput

omotnice) u kojeg se smještaju datoteke (i drugi folderi) radi lakše organizacije.� Imenovani prostor na disku u kojem se smještaju

datoteke i drugi folderidatoteke i drugi folderi� Omogućava hijerarhijsku organizaciju datoteka

Folder� Imenovani prostor na disku u kojem se smještaju

datoteke� Omogućava hijerarhijsku organizaciju datoteka