A

nn

elie

s Ste

els, E

lke

Ce

lie, Je

roe

n V

an

He

cke

, Linse

y V

erm

eir, N

iels F

ern

ho

ut,

Nin

a V

an

de

Vy

ve

r, Va

ne

ssa V

an

De

Vy

ve

r en

Yo

shi D

e M

ey

er

Ba

che

lorp

roe

f club

17

4 - 2

01

1/ 2

01

2

��

Inleiding

��

Mijn deel van de bachelor proef bestaat uit een onderzoek. Ik ben in Kameroen op zoek gegaan

naar de betekenis van evenwicht binnen hun godsdienst en cultuur. Wat ik hiervoor allemaal

ondernomen heb, vindt u in de paper die ik hierover geschreven heb. Hier ga ik jullie mijn

verhaal geven. Hopelijk kunnen er anderen muzisch mee aan de slag.

Evenwicht in de klas of op de koer?

Tijdens het project speelplaatspelen, ben ik rond evenwicht aan de slag gegaan. We deden met

de kinderen allerlei evenwichtspelen. Je vindt hiervan de foto’s op onze ontworpen CD-rom. Hoe

kinderen uit Kameroen evenwicht beleven is gelijklopend met het westen. Maar er zijn zeker

verschillen. Ze zijn namelijk heel sterk in het dragen van zaken op hun hoofd. Als wij door de

straten liepen zag je overal vrouwen met loodzware kruiken met water op het hoofd. Ook zagen

we verkopers die echte torens bouwden op hun hoofd. Ze droegen materiaal op het hoofd dat

wij niet eens in onze auto kunnen stoppen. En zelfs dan hadden zij hun handen nog vrij. Heel

vaak als wij met een hele boel materialen naar school zeulden, vroegen ze ons waarom we het

niet op ons hoofd plaatsten. Dat is toch veel eenvoudiger. Af en toe probeerden we het; het was

minder vermoeiend maar de balans houden was voor ons vrijwel onmogelijk.

Tijdens de spelen op de speelplaats observeerden we de kinderen. Het is ongelofelijk hoeveel

plezier de kinderen beleven aan de aloude spelen die ze van ons geleerd hadden. Op de foto’s

zie je ze bikkelen, ook dat heeft met evenwicht te maken. De hinkelspelen tekenen in het zand

en nadien spelen was een topper. Ook speelde we het spelletje “Jacques a dit”. Jacques geeft

allerlei bevelen zoals: op een been staan, op één been met de ogen dicht… Ik stopte hier ook

een aantal trek- en duwoefeningen in. Zo kon ik meteen aan sociale vaardigheden werken. Deze

bevelen mochten ze enkel uitvoeren als ik eerst zei: “Jacques a dit”, zo was het eigenlijk een

afval race, degene die laatst overbleef was de winnaar. Hier heb ik ook heel wat uit opgestoken

voor evenwicht. Kinderen kunnen hun evenwicht goed houden als ze zich concentreren. Maar

bij dit spelletje ging de concentratie naar iets anders. Ze moesten namelijk goed luisteren of ik

wel “Jaques a dit” zei. Hierdoor was het houden van het evenwicht een veel moeilijkere

oefening. Wanneer ze dan de ogen moesten sluiten liep het helemaal mis, balanceren met de

ogen dicht is een moeilijke oefening. Wel konden ze beter luisteren.

Ook 1-2-3 soleil (piano)was een evenwichtsoefening. De kinderen geven zich vaak ten volle

waardoor plots stoppen met rennen niet eenvoudig is. Heel vaak viel er iemand om. Bij

schipper mag ik overvaren lieten we de kinderen ook allerlei evenwichtsopdrachten uitvoeren.

Ik denk aan kruiwagen, in de rug, springen met de voeten aan elkaar …Dit verliep heel vlot.

Zoals je ziet dit zijn allemaal heel oude spelen. Die je op een creatieve manier herdefinieerd. In

de dramalessen werkte ik ook vaak rond bevriezen van een actie. Dat was zeer moeilijk voor de

leerlingen. Als je er dan een verhaal rond vertelt: zoals een leeuw die een zebra wil aanvallen en

je stelt bijvragen over de bewegingen die hij maakt en wanneer hij stil staat waren de

leerlingen wel op de goede weg.

GODSDIENST EN CULTUUR

IN KAMEROEN

ANNELIES STEELS

19

A

nn

elie

s Ste

els, E

lke

Ce

lie, Je

roe

n V

an

He

cke

, Linse

y V

erm

eir, N

iels F

ern

ho

ut,

Nin

a V

an

de

Vy

ve

r, Va

ne

ssa V

an

De

Vy

ve

r en

Yo

shi D

e M

ey

er

Ba

che

lorp

roe

f club

17

4 - 2

01

1/ 2

01

2

Als je hier mee aan de slag wil maak dan zeker gebruik van de foto’s en het beeldmateriaal op

de CD-rom.

Interview priester-animist

Om een beeld te krijgen van de religie, godsdienstbeleving… heb ik een priester en een animist

geïnterviewd. Via gewaagde vragen kwam ik heel wat meer over Kameroen te weten. Op de

CD-rom vind je ook het gefilmde interview en de neerslag.

Het interview was niet eenvoudig een cultuur leer je niet zomaar kennen op enkele weken. Dit

was een aspect van de cultuur. Als je enkele kilometers verder zou rijden, zou alles kunnen

veranderen. Dat heb ik dan ook gedaan; ik bezocht de dorpjes naast Mokolo en deze waren nog

veel traditioneler. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de afstand van de stad. Als ik nu de

Zuidelijke steden, Noordelijke steden, dorpjes en verre dorpjes met elkaar vergelijk, krijg ik een

iets vollediger beeld. De zuidelijke steden zijn voornamelijk Katholiek en Protestants maar ook

westerser terwijl de armere verdere steden veel animisten1, katholieken en moslims hebben.

Stilaan nemen de moslims hier de bovenhand. Men zegt dat de Katholieke groeperingen steeds

toleranter worden, waardoor er vaak animisten zijn de een combinatie van de twee

godsdiensten beleven. Ook zijn er vaak animisten die zich bekeren tot een andere godsdienst

maar uiteindelijk weer terugkeren naar hun traditie. Dit vaak om een geschil op te lossen waar

het katholicisme of een ander godsdienst geen antwoord op biedt. Ook het aantal vrouwen dat

een man bezit is heel belangrijk in het leven van een Noordelijke Kameroener, heel vaak

stappen ze af van het Katholicisme om er nieuwe vrouw bij te nemen voor aanzien of rijkdom.

Hun traditioneel geloof en de islam staat meerdere vrouwen toe en moedigt het nog steeds

aan. Omdat het katholicisme polygamie1 ziet als een beperking voor ontwikkeling zie je heel

vaak missionarissen en zusters die leven in de dorpen. Ze zijn graag gezien. Vaak richten ze er

scholen en een Katholieke gemeenschap op. Als er Kameroeners zich bekeren beleven ze de

godsdienst wel vaak extreem en gaan vaak 3 keer per week naar een viering van gemiddeld 4

uur. Over wat er nu het beste geloof is spreek ik mij niet uit, ik kan enkele zeggen dat alle

godsdiensten of religies extreem beleefd worden.

Deelnemen aan vieringen, traditionele feesten.

Het deelnemen aan deze feesten en vieringen was een hele ervaring. Soms voel je ook niet echt

gerust, je aanpassen is niet eenvoudig. Het is zo dat je jou heel erg bekeken voelt, het lijkt wel

alsof je een indringer bent. Je komt hen daar even observeren zoals dieren in een dierentuin.

Het lijkt cru gezegd, maar het is wel zo. Je bekijkt hen vaak als minder ontwikkelt. Dit is

absoluut niet zo, ze leven gewoon anders en hebben andere gewoonten, stellen andere

prioriteiten en hebben een ander ritme. Net zoals je met China of de VS zou gaan vergelijken

heeft ieder continent of regio zijn kenmerken. Door de armoede zijn er wel een aantal typische

kenmerken en dat is vaak hun extreme geloof, ze geloven allen dat dit geloof een uitweg kan

bieden. Omdat jij er goed voor komt en het goed hebt zal je waarschijnlijk ook een goed mens

zijn. Hierdoor is er vaak jaloezie. God heeft het jou gegund maar ons niet. Als er dan een geschil

optreedt en de animisten (traditioneel gelovigen) gaan ermee naar de ziener zal die vaak

mensen de schuld geven die het beter hebben. De ziener of l’amidat is een beetje zoals de

burgemeester in onze streken. Toch beslist hij ook over goed en kwaad en deelt de straffen aan

de schuldigen uit.

A

nn

elie

s Ste

els, E

lke

Ce

lie, Je

roe

n V

an

He

cke

, Linse

y V

erm

eir, N

iels F

ern

ho

ut,

Nin

a V

an

de

Vy

ve

r, Va

ne

ssa V

an

De

Vy

ve

r en

Yo

shi D

e M

ey

er

Ba

che

lorp

roe

f club

17

4 - 2

01

1/ 2

01

2

Dit zijn meestal heel gruwelijke straffen die je schuld moeten bewijzen of tegen spreken. In het

interview vertelde ze me dat er een katholieke man beschuldigd werd van de ziekte van zijn

neefje. Die had waarschijnlijk een dodelijke malaria. Dit krijg je gewoon van een mug. Toch

gingen de ouders van het kindje naar de l’amidat om de schuldige aan te wijzen. De l’amidat stak

de schuld op de broer van de vader. Hij had het veel beter en was geen animist maar een

katholiek. De broer zou zijn onschuld moeten bewijzen. Als hij zich in een kist levend liet begraven

en er op tijd weer uit komt was zijn opdracht volbracht. Als nadien het kind zou genezen was hij

de schuldige. Als het kind ziek bleef is hij niet de dader. De katholiek of broer wou dit niet doen

ook is het katholieke geloof daar tegen. Hij moest dit niet doen. Toch werd de druk zo hoog dat

de broer de straf onderging. Nu is het afwachten of hij schuldig is of niet.

Zo een verhalen zijn zeer moeilijk te vatten voor ons. Toch is het daar dagelijkse kost. Zo had ik

ook een goede band met mijn buurvrouw. Op een dag verbood mijn moeder uit het gastgezin om

nog om te gaan met dit meisje. Ik begreep niet waarom. De reden hiervoor was dat mijn

buurmeisje haar had beschuldigd van hekserij. Mijn moeder was zeer kwaad want als zoiets

uitkomt kan je er zeer zwaar voor gestraft worden. Het was dus te begrijpen dat mijn moeder

boos was. Het beeld dat ik je hier geef is het beeld van de animisten. Zij beleven de cultuur en de

religie zoals zij hen al jaar na jaar is doorgegeven. Heel vaak hoor je hier nog prehistorische

straffen, verhalen en feiten. Toch leeft het nog onder de bevolking soms in tegenstelling met hun

westers voorkomen of levenswijze .

Het bijwonen van de vieringen was zeer interessant wat me hier opviel is dat er een soort

combinatie is ontstaan van hat animisme en het katholieke geloof. De typische structuur van een

katholieke mis blijft, het is enkel in twee talen en veel uitgebreider. De liederen zijn wel in hun

eigen plaatselijke taal ook de beleving van de mis is zeer intens, gemeend en soms een beetje

naar de overdreven kant. Dit is de inbreng van het animisme. Je gaat steeds tot de kern, je geeft

je helemaal over. De vieringen duurden vaak uren lang. Je zat hierbij op een bankje zonder

leuning in de hete zon. De vieringen hebben een zeer mooie kant maar het is zeer zwaar. Toen de

vastenperiode startte gingen we ook elke vrijdag naar de kruisweg. Wij doen dit één maal in de

goede week, zij doen dit elke week.

Spreken over levensvragen, kunst

Verder heb ik ook met de kinderen en gezinsleden proberen filosoferen. Ik stelde allerlei vragen

waar zij hun mening over gaven. Dit was geen bewust interview, in de zoektocht naar mijn

evenwicht ben ik vragen beginnen stellen. Ik vind het heel belangrijk dat je over het leven

nadenkt, dit brengt evenwicht. Ik wou weten in welke mate zij nadenken over het leven of

levensvragen. Heel vaak kreeg ik het letterlijke antwoord uit de bijbel. Soms zeiden de kinderen

wel eens dat ze daar niet echt in geloven maar dat ze hopen dat het waar is, en dat hun geloof

hen er in zal sterken om het te geloven. Nadien ben ik de kinderen hun kennis gaan testen over

kunst, hoe kijken ze naar een schilderij, hoe beschrijven ze het. Wat weten zij over kunst. Dit was

een zeer rare ervaring, ze komen amper in contact met beeldtaal laat staan met een schilderij vol

verhalen gevoelens, kleuren, vormgeving… Het beschrijven van het schilderij lukt nog wel maar

op een totaal andere manier. Ze formuleren meteen van wat het zou kunnen gemaakt zijn. Hier is

verf één van de laatste dingen die ze opnoemen. Ook denken velen dat het met een GSM

getrokken is en mislukt. Anderen halen er de diverse kleuren uit en benoemen deze vaak

verkeerd.

A

nn

elie

s Ste

els, E

lke

Ce

lie, Je

roe

n V

an

He

cke

, Linse

y V

erm

eir, N

iels F

ern

ho

ut,

Nin

a V

an

de

Vy

ve

r, Va

ne

ssa V

an

De

Vy

ve

r en

Yo

shi D

e M

ey

er

Ba

che

lorp

roe

f club

17

4 - 2

01

1/ 2

01

2

Als je nadien dieper in gaat op hun antwoorden en je vraagt naar het waarom van hun

antwoorden kunnen de leerlingen niet meer verder. Of ze evenwicht zien in het kunstwerk, is een

veel te moeilijke vraag. Je moet voor hen evenwicht eerst definiëren, nadien moeten zij gaan

toepassen maar dat is een werkvorm die zij niet kennen. Ze zijn het gewoon alleen te luisteren.

De vrijheid om over iets te spreken is eigenlijk nog taboe.

Evenwichtig leven-voeding

Verder vond ik het ook interessant om de voeding van dichter bij te bekijken. Eetgewoonten,

tafelmanieren… Maken deel uit van een cultuur. Hierover kan ik kort iets vertellen. In Kameroen

eten ze steeds uit een schaal met hun handen en zitten ze op de grond. Ze eten met hun

rechterhand, de linkerhand wordt voor de minder hygiënische zaken gebruikt. Het gebruik van de

handen blijft strikt gescheiden. Ook is hun voeding alles behalve evenwichtig. Er is een massa

fruit aanwezig in Kameroen maar heel vaak hebben ze geen geld om dit aan te kopen. Ze maken

bijna elke dag deegbollen van maïs, die overgoten worden met een sausje op basis van bladeren

of tomaten. Als er vlees is, is het meestal afvalvlees dat heel vettig is. Hoe vettiger het vlees hoe

beter volgens hen. Ze laten ook niets over van het dier. Het vlees wordt gekookt omdat het in de

zon gelegen heeft en de vliegen er op gezeten hebben .Eten is niet zoals bij ons een prettige

gezellige aangelegenheid, het is een noodzakelijke aangelegenheid. Ze eten ook vaak heel zware

voeding omdat ze zich dan sterk voelen en de dag goed doorkomen. Dit is nodig in dit warme

hete klimaat. Toch is een gezonde , gevarieerdere voeding belangrijker maar dat inzicht of het

geld voor deze voeding is niet aanwezig.

Hopelijk zijn jullie iets met deze gegevens en kunnen jullie er muzische evenwichtige activiteiten

rond ontwerpen.