S A D R Ž A J

1. UVOD...................................................................................................................1

2. NASTANAK I RAZVOJ EVROPSKE UNIJE.................................................2

2.1. Nastanak Evropske unije.............................................................................2

3. INSTITUCIJE EVROPSKE UNIJE.................................................................5

3.1. Evropski parlament (EP).............................................................................7

3.2. Evropsko vjeće (EV)....................................................................................8

3.3. Vijeće - Savjet Evropske unije....................................................................9

3.4. Evropska komisija (EK)............................................................................10

3.4.1. Vanjsko-politička uloga Komisije.....................................................12

3.5. Evropski sud pravde..................................................................................13

3.6. Evropska centralna banka (EBC)............................................................13

3.7. Evropski revizorski sud.............................................................................14

4. ZAKLJUČAK....................................................................................................16

LITERATURA...........................................................................................................17

1. UVOD

Evropska unija (EU) nije federacija kao što su SAD. Nije ni jednostavna

međunarodna organizacija za saradnju između vlada. Ono što je jedinstveno i što

zdvaja model koji nudi Evropska unija i po čemu se razlikuje od tipičnih

međunarodnih organizacija jeste nadnacionalnost, tačnije njena nadnacionalna

obilježja.

Pojam nadnacionalno, odnosno naddržavno, u svom najosnovnijem značenju

obilježava prostor preko, iznad i izvan države. Pojam nadnacionalno se koristi kako

bi se opisala vlast koja prevazilazi nacionalne granice, nacionalnu vlast i interese.

Nadnacionalna organizacija ima više zakonodavnih ovlaštenja u odnosu prema

državama članicama, nego što je to slučaj kod tipičnih međunarodnih organizacija.

Evropska unija ima sistem institucija koji je neuobičajen za tipične međunarodne

organizacije.

Drugi pojam koji izdvaja Evropsku uniju jeste pojam integracije. Integracija je

obilježje prvog stuba Evropske unije i ona se ostvaruje kroz tri zajednice. ntegracija

ne predstavlja odluku koja se donosi dekretom. To je proces. Ona kao takva prolazi

kroz određene faze. Prvi korak integracije započinje kreiranjemzone slobodne

trgovine između država članica, druga faza je carinska unija, zatim zajedničko ili

jedinstveno tržište u Evropskoj uniji i, na kraju, faza u kojoj se danas nalazi

Evropska unija – ekonomska i monetarna unija. Veliku ulogu u Evropskoj uniji

imaju institucije Evropske unije o kojima ćemo nešto više reži u nastavku rada.

2. NASTANAK I RAZVOJ EVROPSKE UNIJE

Evropska unija je zajednica 27 država, zasnovana na istim vrijednostima i

ciljevima, kao što su: poštovanje ljudskog dostojanstva, slobode, demokratije,

jednakosti, pravne države, poštovanje prava čovjeka, uključujući i lica koja pripadaju

nacionalnim manjinama. Ove vrijednosti su zajedničke državama članicama u

društvu koje karakterišu pluralizam, nediskriminacija, tolerancija, pravda, solidarnost

i jednakost između muškaraca i žena.1

‘’Ujedinjeni u različitosti’’ moto je današnje Evropske unije, čiji začeci se

naziru još od propasti Rimskog carstva, ali sve do polovine XX-og vijeka

predstavljaju ideal humanista i pacifista. Poslije Drugog svjetskog rata ideja

evropskih integracija je iskristalizovana i uobličena. Razvijale su se procesima

produbljivanja integracija, jačanjem nadnacionalnih i federalističkih elemenata i

obuhvatanjem novih sadržaja, kao i pristupanjem novih država članica. Taj razvoj je

bio dinamičan, ali postepen, i suočen s mnogim problemima čije rješenje je nalaženo

u kompromisima.2

Razvijale su se procesima produbljivanja integracija, jačanjem nadnacionalnih

i federalističkih elemenata i obuhvatanjem novih sadržaja, kao i pristupanjem novih

država članica. Taj razvoj je bio dinamičan, ali postepen, i suočen s mnogim

problemima čije rješenje je nalaženo u kompromisima.3

2.1. Nastanak Evropske unije

Evropske zajednice i Evropska unija su osnovane međunarodnim ugovorima,

koji predstavljaju osnivačke akte i zato se nazivaju osnivačkim ugovorima. Oni čine

ustavnu osnovu Unije, i na njima se zasnivaju sve njene odluke, postupci, načela, kao

i pravni i institucionalni temelji. Osnivački ugovori u užem smislu su: ugovor kojim

je osnovana Evropska zajednica za ugalj i čelik, ugovor o osnivanju Evropske

ekonomske zajednice i Evropske zajednice za atomsku energiju, kao i ugovor kojim

je osnovana Evropska unija. Osnivačkim ugovorima se smatraju i ugovori kojima su

mijenjani i dopunjavani gore navedeni ugovori, kao i ugovori o pristupanju

zajednicama,odnosno Uniji.4

Devetog maja 1950.godine, Robert Šuman, ministar vanjskih poslova

Francuske je predložio osnivanje Evropske zajednice za ugalj i čelik (EZUČ). Dan

1 Ugovor o Evropskoj uniji,’’Službeni list EU’’,C83,30.03.2010.,član 22 www.parlament.ba ,’’Evropska unija(historija,proširenje,institucije,pravni akti i najvažnije funkcije u EU),str.3.3 R.Etinski,S.Đajić,M.Stanivuković i dr.,Osnovi prava Evropske Unije,Novi Sad,2010.,str.94 R. Etinski, S. Đajić, M. Stanivuković i dr., Osnovi prava Evropske Unije, Novi Sad, 2010.,str.20.

kada je predlog podnijet se slavi kao dan Evrope.5 U Parizu,18.aprila 1951.godine

Belgija, Holandija, Italija, Luksemburg, Francuska i Zapadna Njemačka potpisuju

ugovor kojim se osniva Evropska zajednica za ugalj i čelik (poznat i kao Pariški

ugovor, stupio na snagu 25. juna 1952.), čime je zvanično počela integracija Evrope.

Ovim ugovorom su uspostavljene četiri institucije: dvije sa ovlaštenjima odlučivanja

Visoka vlast i Savjet, i dvije sa ovlaštenjima nadzora Parlementarna skupština i Sud.6

Šest godina kasnije, 25.marta 1957.godine iste države potpisuju Ugovor o

osnivanju Evropske ekonomske zajednice (EEZ) i Ugovor o osnivanju Evropske

Zajednice za atomsku energiju (EVROATOM), koji su stupili na snagu 01. januara

1958. Ovi ugovori, poznati i kao Rimski ugovori,označili su uspostavljanje

zajedničkog tržišta u zemljama potpisnicama ugovora, i slobode kretanja ljudi, roba,

usluga i kapitala. Također su osnovane i glavne institucije EEZ: Evropski parlament,

Savjet ministara, Evropska komisija, Evropski sud. Također su osnovani Socijalni

fond i Investiciona banka.7

Ugovorom o spajanju institucija, koji je potpisan 08.aprila.1965., a stupio na

snagu 01. jula 1967.godine institucionalno su objedinjene ove tri zajednice: umjesto

tri posebne, ustanovljena je jedinstvena Komisija i Savjet ministara.8 Cilj

Jedinstvenog evropskog akta, potpisanog 28.februara 1986.godine (stupio na snagu

01. jula 1987.) bilo je uređenje saradnje država u oblasti spoljne politike i mijenjanje

postojećih osnivačkih ugovora. Ovim ugovorom je ozvaničeno postojanje nove

institucije zajednica Evropskog savjeta (koji se bavi spoljnom politikom i osnovnim

pitanjima integracija, a čine ga šefovi država i vlada), uveden je princip odlučivanja

kvalifikovanom većinom, kao i postupak saradnje Parlamenta i Savjeta u donošenju

legislativnih akata.9 Ugovor o Evropskoj uniji, poznat i kao Mastrihtski ugovor je

potpisan 07. februara 1992., a stupio na snagu 01. novembra 1993., donosi promjene

nekih odredaba Ugovora o osnivanju Evropske ekonomske zajednice, i ime ove

zajednice se mijenja u Evropska zajednica. Ovim ugovorom je zvanično stvorena

Evropska unija, koju čine tri zajednice i dvije politike i trojaka struktura: prvi,

’’komunitarni’’ stub čine tri ranije osnovane zajednice (EZUČ, EEZ i

5 R. Etinski i dr.,op.cit.,str.28.6 Z. Radivojević,V.Knežević-Predić,Institucije Evropske unije, Niš, 2008., str15.7 Ibid.,str.198 R. Etinski, op. cit., str.10.9 R. Etinski,op.cit., str.10.

EVROATOM). Drugi stub čini zajednička spoljna i sigurnosna politika.Treći stub

čini saradnja u oblasti krivičnog pravosuđa i policije.10

Ovim ugovorom se uvodi građanstvo EU, postupak saodlučivanja Evropskog

parlamenta, postavljen je pravni okvir za osnivanje monetarne unije i uvođenje

zajedničke valute (euro), također, povećan je broj oblasti u kojima se glasa

kvalifikovanom većinom u Savjetu ministara; uveden je princip supsidijarnosti kao

ustavni princip; osnovani su Kohezioni odbor i Odbor regiona.

Lisabonski ugovor (potpisan 13.decembra 2007., a stupio na snagu 01.

decembra 2009.godine) čiji je službeni naziv Ugovor kojim se mijenja i dopunjava

Ugovor o Evropskoj uniji i Ugovor o osnivanju Evropske zajednice, na kojima se i

zasniva i koji imaju istu pravnu snagu,11 je reformski ugovor donesen s ciljem

demokratizacije Unije, povećanja efikasnosti institucija i sistema odlučivanja,

redefinisanja vanjske politike, približavanje Unije njenim građanima te njeno

osposobljavanje da odgovori na izazove globalizacije. Ovim ugovorom uvodi se niz

promjena: EU dobija pravni subjektivitet; napušta se struktura tri stuba; Evropsko

vijeće organizuje se kao institucija, a njen predsjedavajući je ujedno i

predsjedavajući EU; u sistem glasanja u Savjetu EU uvodi se pravilo dvostruke

većine; sistem glasanja kvalifikovanom većinom se širi na veći broj oblasti; proširuju

se zakonodavne, nadzorne i budžetske nadležnosti Evropskog parlamenta; povećava

se uključenost zakonodavnih tijela država članica EU u sistem donošenja odluka;

uvodi se Povelja o osnovnim pravima EU kao ugovorna obaveza za države članice;

uvode se promjene i u podjeli nadležnosti, organizaciji sudske vlasti EU te izvora

prava EU. Lisabonski ugovor je nastao na ‘’ruševinama’’ evropskog ustava, koji nije

ratifikovan, nakon što je odbačen na referendumima u Francuskoj i Holandiji

2005.godine.

Naime, ugovor kojim se ustanovljava Ustav za Evropu (potpisan 29.oktobra

2004.godine) imao je za cilj da objedini sve dosadašnje ugovore u jedan

konsolidovani akt, da nova organizacija i jedinstven ustav zamijene postojeću

institucionalnu strukturu i ugovore. Stupanjem na snagu Lisabonskog ugovora,

osnovni ugovori Unije sada su Ugovor o Evropskoj uniji, Ugovor o funkcionisanju

Evropske unije (bivši ugovor o EZ) i Povelja Evropsle unije o osnovnim pravima.

10 Ibid.11Ugovor o Evropskoj uniji,član 1.

3. INSTITUCIJE EVROPSKE UNIJE

Stvorena na vrijednostima poštovanja ljudskog dostojanstva, ličnih sloboda,

demokratije, jednakosti i vladavine prava, uključujući i nepovredivost prava i

manjina.12 Evropska unija (EU) je za pola stoljeća postala nezaobilazan faktor u

najvažnijim sferama globalnih zbivanja. Učvrstila je mir svojim članicama i

obezbijedila neupitni prosperitet „eurograđanima“ stvaranjem jedinstvenog tržišta

roba, ljudi, usluga i kapitala. Sa jednom četvrtinom bruto društvenog proizvoda

Planete, pola milijarde stanovnika i 17 % svjetske trgovine, EU je postala glavna

trgovinska sila. Evropska unija je svjetski lider u oblasti zaštite čovjekove okoline i u

poticanju razvoja. Nezaobilazni je faktor u monetarnom sistemu, agrarnoj i socijalnoj

politici. Sve je aktivnija u međunarodnim odnosima, odbrani i kolektivnoj sigurnosti.

Takva i tolika moć se koristi, koordinira i unaprjeđuje kroz zajedničke institucije i

oko 200 drugih izvšnih organa, agencija, istraživačkih centara, diplomatskih

delegacija i konsultativnih tijela.

Razvrstavanje evropskih institucija se kroz njenu historiju najčešće radilo po

zakonodavnoj, izvršnoj ili sudskoj nadležnosti, pa je po takvoj klasifikaciji

Evropskom parlamentu (EP) pripadala uloga najvažnije institucije. Neke od njih,

iako nisu direktno uključene u donošenje zakona, imaju nezamjenjivu ulogu u zaštiti

i primjeni zajedničkog zakonodavstva, poput Evropskog suda pravde ili Evropske

centralne banke. Drugi, najčešći kriterijum pri utvrđivanju redoslijeda institucija po

važnosti, bio je uvezanost institucija u sve naglašeniji sistem suodlučivanja o

najvažnijim pitanjima od zajedničkog interesa što je, posebno posljednjih godina,

Evropskom parlamentu takođe davalo veći značaj nego ostalim zajedničkim

institucijama. Prema shemi unutrašnje organizacije EU, koja je na snazi od početka

90-tih godina, najvažnije zajedničke institucije su:13

Evropski parlament,

Evropsko vijeće,

Predsjedništvo EU,

Vijeće ministara EU,

Evropska komisija,12 Lisabonski reformski ugovor, Čl.2, str.115/1713 R. Etinski,op.cit., str. 58.

Sud pravde Evropske unije,

Revizorski sud,

Evropski ombudsman,

Evropska inspekcija za zaštitu ličnih podataka,

Evropska centralna Banka,

Evropska investiciona banka - Evropski investicioni fond,

Ekonomski i Socijalni komitet,

Regionalni komitet ili Komitet regija.

Potpisivanjem Lisabonskog reformskog ugovora, povod za različitost u

tumačenjima 3 konstitutivnosti Evropske unije nije otklonjen, jer je svojstvo

'pravnog lica' Evropskoj uniji potvrđeno, ali joj ni ovoga puta nije dodijeljen državni

subjektivitet, čemu su se predlagači propalog prvog Ustavnog ugovora tiho nadali.

Utvrđen je, međutim, mnogo jasniji i selektivniji «institucionalni okvir Evropske

unije», kojeg čini sedam glavnih institucija, dva savjetodavna komiteta koja pomažu

radu Komisije, Vijeća i Evropskog parlamenta, dvije finansijske institucije u svojstvu

samostalnih pravnih lica i dvadesetak pomoćnih tijela, agencija i odjeljenja koji

pomažu u radu glavnih zajedničkih institucija. Među sedam najvažnijih zajedničkih

institucija uvrštena je i Evropska centralna banka. Evropski ombudsman je izmješten

u nadležnost Parlamenta, a Evropska banka za obnovu i razvoj (EBRD) se više i ne

spominje među zajedničkim institucijama EU.

Nova struktura zajedničkih institucija trebalo bi da stupi na snagu s

pravomoćstvom Lisabonskog ili nekog drugog reformskog ugovora, kojim bi se ova

pitanja razriješila. Lisabonskim reformskim ugovorom su predviđene sljedeće

zajedničke institucije:14

a) Glavne institucije:

Evropski parlament,

Evropsko vijeće,

Vijeće/Savjet,

Evropska komisija,

Evropski sud pravde,

Evropska centralna banka,

14 R. Etinski,op.cit., str. 64.

Revizorski sud.

b) Savjetodavna tijela Evropske unije:

Ekonomski i Socijalni komitet,

Regionalni komitet ili Komitet regija

c) Finansijske institucije Evropske unije:

Evropska investiciona banka.

3.1. Evropski parlament (EP)

Evropski parlament je jedina institucija EU čiji se predstavnici, po jedinstvenoj

proceduri, na isti datum i proporcionalno, biraju neposrednim glasanjem građana u

svim državama članicama Unije. Često mu se zato i pripisuje da je “neposredno

izabrana zakonodavna ruka” i “glas naroda“, kako u Uniji tako i izvan njenih granica.

Svaki punoljetni građanin EU može glasati za svoje političke favorite koji će ga u

petogodišnjem mandatu najbolje zastupati u Evropskom parlamentu. Predsjednik,

potpredsjednik i pet povjerenika za administrativna pitanja, biraju se iz redova

poslanika na mandat od 30 mjeseci, odnosno na polovinu petogodišnjeg mandata

Parlamenta, koji u sazivu 2004-2009. godina ima 785 poslanika. U cilju povećanja

efikasnosti u radu, prema Lisabonskom reformskom ugovoru o Uniji, broj evropskih

parlamentaraca je limitiran.

Osim u nadležnostima, EP se od nacionalnih skupština razlikuje i po tome što nema

uobičajnu vladajuću većinu koja podržava vladu (Evropsku komisiju), već se

manjine ili većine stvaraju u zavisnosti od pitanja o kojima se raspravlja, iako

mišljenje većine ne mora uvijek biti i obavezujuće za Vijeće ili Evropsku komisiju.

Također, umjesto po državnonacionalnoj pripadnosti, evropski parlamentarci su

organizirani po stranačko-ideološkom principu u multinacionalne političke grupe, a

za osnivanje političke grupe neophodno je najmanje 20 poslanika iz najmanje jedne

petine država članica. Poslanici EP mogu pripadati samo jednoj političkoj opciji ili

mogu djelovati samostalno.15

15 R. Etinski,op.cit., str. 95.

Prema svim dosadašnjim reformskim ugovorima, uključujući i član 14

Lisabonskog reformskog ugovora o Uniji, glavna uloga Evropskog parlamenta je:16

suodlučivanje sa Vijećem EU i Evropskom komisijom u donošenju

zakonskih akata EU (direktive, odluke, uredbe itd.) koji imaju ili mogu

imati direktan uticaj na svakodnevni život građana, uključujući i glavnu

ulogu pri utvrđivanju bužetskih prihoda i rashoda Evropske unije.

politički nadzor i konsultativna uloga u vezi s provedbom važećih

ugovora i zajedničkih pravnih stečevina,

izbor predsjednika i članova Evropske komisije.

3.2. Evropsko vjeće (EV)

Evropsko vijeće je glavni zamajac Unije i najviši autoritet kada je riječ o

utvrđivanju strategije razvoja, u vođenju generalne politike i davanju smjernica

glavnim organima i tijelima Unije. Ugovorom o EU iz Mastrihta, Evropsko vijeće

“daje impulse Evropskoj uniji potrebne za njen dalji 16 razvoj i određuje njene opšte

političke ciljeve”. Evropsko vijeće čine šefovi država ili vlada zemalja članica,

predsjednik Evropskog vijeća (koji bi prvi put bio biran nakon stupanja na snagu

Lisabonskog reformskog ugovora o Uniji), te predsjednik Evropske komisije. Visoki

predstavnik EU za međunarodne odnose i sigurnost nije član ove evropske

institucije, ali sudjeluje u radu svih zasjedanja Evropskog vijeća. U zavisnosti od

dnevnog reda samita, u radu Evropskog vijeća mogu sudjelovati i predsjednik

Evropskog parlamenta, resorni ministri zemalja članica i resorni komesari Evropske

komisije. Ako su, na primjer, na dnevnom redu važna pitanja međunarodnih odnosa,

tada u radu EV mogu sudjelovati ministri vanjskih poslova, a ako se raspravlja o

strategiji ekonomskog razvoja i zapošljavanju, na EV mogu biti pozvani ministri

ekonomije i finansija, itd.17

U oblasti zajedničke vanjske i sigurnosne politike, Evropsko vijeće određuje

načela i opšte smjernice i odlučuje o zajedničkim strategijama (čl. 13 UEU), a od

Ugovora iz Nice, EV je i posljednja instanca odlučivanja o tim pitanjima. Za sve

16 R. Etinski,op.cit., str. 96.17R. Etinski,op.cit., str. 104.

poteze Unije na međunarodnom planu, posebno u vezi s kriznim situacijama - glavnu

riječ imaju šefovi država ili vlada Unije uz konsultacije s Evropskim parlamentom,

Vijećem Evropske unije i Visokim predstavnikom za međunarodne odnose i

sigurnost. U posebnim slučajevima, kada nije neophodno zasjedanje Evropskog

vijeća, ulogu zajedničkog 'glasnika' na međunarodnoj sceni imaju predsjednik

Evropskog vijeća i Visoki predstavnik za zajedničku vanjsku i sigurnosnu politiku.

Šefovi država ili vlada imaju ulogu zajedničkog organa posljednje instance kod

ukidanja pojedinih prava državama članicama u slučaju teškog kršenja ljudskih i

osnovnih ugovornih pravila Zajednice (čl. 7 UEU), kod donošenja odluke o uvođenju

zajedničke monetarne jedinice, u kriznim situacijama i prilikom donošenja odluka o

međunarodnim vojnim misijama EU.

3.3. Vijeće - Savjet Evropske unije

Kao što Evropski parlament predstavlja glas naroda, Vijeće ili Savjet Evropske

unije, predstavlja glas država, jer na ministarskom nivou zastupa interese zemalja

članica, uspostavljajući tako najdirektniju i stabilnu vezu između zajedničkih i

nacionalnih interesa. U svakodnevnom životu, Vijeće Evropske unije se često naziva

i Vijeće ministara, Ministarsko vijeće EU, a od 1993. godine najčešće samo Vijeće.

Vijeće je najvažniji kreator zajedničkih odluka, a u suodlučivanju sa Evropskim

parlamentom, predstavlja i najvažnije zakonodavno tijelo Evropske unije. Spada u

red najstarijih zajedničkih institucija, jer je kao i Evropski parlament, uspostavljeno

Rimskim ugovorom o osnivanju EEZ. Više i značajnije tijelo EU je samo Evropsko

vijeće/savjet, kojeg u stalnom sastavu čine šefovi država ili vlada,

predsjedavajući/predsjednik EU i predsjednik Evropske komisije.18

U zavisnosti od tematske oblasti koja je na dnevnom redu Vijeća, svaka zemlja

je predstavljena onim svojim ministrom koji je odgovoran za tu oblast u zemlji:

vanjski poslovi, ekonomija i finansije, socijalna politika, transport, ribarstvo i sl.

ukupno u devet različitih ministarskih postava (konfiguracija):19

za opšte i međunarodne poslove,

za ekonomsko-finansijske poslove,

18 R. Etinski,op.cit., str. 115.19 R. Etinski,op.cit., str. 117.

za pravosuđe i unutrašnje poslove,

za pitanja zapošljavanja, socijalne politike, zdravstva i zaštite potrošača,

za konkurenciju,

za transport, telekomunikacije i energiju,

za agrarna pitanje i ribarstvo,

za životnu sredinu,

za obrazovanje, pitanja mladih i kulturu.

Vijeće opštih i međunarodnih poslova (GAERC) čine ministri vanjskih

poslova zemalja članica, Ekonomsko finansijsko vijeće (ECOFIN) čine ministri

ekonomije i finansija, Vijeće za pitanja pravosuđa i unutrašnjih poslova (JHA),

ministri pravde i unutrašnjih poslova itd.

3.4. Evropska komisija (EK)

Evropska komisija glavna je zajednička institucija čiji je zadatak zastupanje

interesa Unije kao cjeline. Nezavisna je od nacionalnih vlada i ima zakondavno-

inicijativnu, nadzornu, izvršnu, predstavničku i vanjskopolitičku funkciju. Po ulozi,

djelatnostima i organizaciji veoma je slična vladi u federalistički uređenim državama,

jer predstavlja glavnu polugu izvršne vlasti unutar Unije.20

Pred Vijećem i Parlamentom odgovara za provedbu zajedničkih politika

Evropske unije, inicira aktivnosti od zajedničkog interesa i upravlja trošenjem

zajedničkog novca. Isto kao i Evropski parlament i Vijeće-Savjet EU, uspostavljena

je Osnivačkim ugovorom iz Pariza 1950. godine ali tada kao zajednička Visoka vlast.

Prvi predsjednik Visoke vlasti, Žan Mone, uspostavio je okvir djelovanja ove

institucije, koja je bila i ostala glavni oslonac cjelokupne institucionalne piramide

Evropske unije.

Evropska komisija je prva i najvažnija karika cjelokupnog zajedničkog

zakonodavnog postupka jer joj je dodijeljena uloga glavnog predlagača komunitarne

legislative EU. Ali to ne znači da je i glavni zakonodavni organ Evropske unije.

Ingerencije, obaveze i odgovornosti Evropske komisije mogle bi se podijeliti u pet

sljedećih grupa:21

20 R. Etinski,op.cit., str. 120.21 R. Etinski,op.cit., str. 128.

EK priprema zajedničku zakonsku regulativu iz svoje nadležnosti i

prosljeđuje prijedloge komunitarne legislative Vijeću ministara i Evropskom

parlamentu (inicijativna uloga Komisije),

upravlja zajedničkim evropskim politikama i odgovara za njihovu uspješnu

realizaciju (provedbena uloga Komisije),

brine o prikupljanju i trošenju budžetskih sredstava EU (budžetska uloga

Komisije),

zajedno sa Evropskim sudom pravde brine o primjeni evropskih zakona

(legislativna uloga Komisije) i

zastupa interese EU na međunarodnoj sceni, vodi pregovore s 'trećim

zemljama', priprema međunarodne ugovore i brine o njihovoj primjeni

(vanjsko-politička uloga Komisije).

3.4.1. Vanjsko-politička uloga Komisije

Iako glavnu riječ u vođenju zajedničke međunarodne politike ima Evropsko

vijeće, Komisija je njen operativni 'glasnik i tumač'. Takvom svojom ulogom

Komisija doprinosi da sve zemlje članice na međunarodnoj sceni govore 'jednim

glasom' radi većih zajedničkih koristi. U tom svojstvu posebno je uloga Komisije

zapažena u radu Svjetske trgovinske organizacije i drugih međunarodnih foruma na

kojima se odlučuje o trgovinskim pitanjima, carinskim kvotama, klimatskim

promjenama, razvoju nedovoljno razvijenih područja svijeta, regionalnom razvoju i

sl. Evropska komisija takođe u ime EK priprema, potpisuje i provodi međunarodne

ugovore, sporazume i deklaracije, vodi pregovore o proširenju EU, o saradnji s

partnerskim zemljama i zemljama u razvoju.

Aktivnosti Komisije na međunarodnoj sceni obavljaju se preko pet generalnih

direkcija:22

o DG za razvoj;

o DG za proširenje;

o DG za evropsku pomoć i saradnju;

o DG za vanjske poslove;

22 R. Etinski,op.cit., str. 132.

o DG za humanitarnu pomoć i

o DG za trgovinu.

Zastupanje Evropske unije u međunarodnim odnosima Komisija vrši preko

predsjednika Komisije, resornih komesara među kojima je i komesar za

međunarodne odnose i susjedsku politiku, te preko svojih diplomatskih

predstavništava (Delegacija) i ureda u preko 120 zemalja svijeta.

Upravni, administrativni, pravni i prevodilački aparat Evropske komisije čini

oko 23.000 službenika. Glavno sjedište Komisije i Generalnog sekretarijata je u

Briselu/Bruxelles u zgradi Berlaymont, a dio zajedničkih službi i servisa je u

Luksemburgu, uključujući i statističku službu EK, Eurostat.

3.5. Evropski sud pravde

Sud pravde Europskih zajednica, poznatiji kao Europski sud pravde, tumači

odredbe osnivačkih ugovora i rješava sporove po tužbama država članica i građana

čija su prava povrijeđena nekom od odluka tijela Unije. Sjedište suda je

u Luksemburgu.23

Sastoji se od po jednog suca iz svake države članice (dakle 27) i osam

pravobranitelja (od tog po jedna uvijek iz Francuske, Njemačke, Velike

Britanije, Italije i Španjolske). Imenuju ih države članice uglavnom iz redova

istaknutih i skusnih pravnika, a mandat im je šest godina. Sud zasjeda ili u plenumu

svih sudaca ili u manjim skupinama sudaca (sudačkim vijećima) koje odlučuju o

pojedinim vrstama predmeta.

Zbog preopterećenosti Suda pravde EZ-a 1988. godine osnovan

je Prvostupanjski sud Europskih zajednica. Sve do Ugovora iz Nice 2001. godine,

ovaj je Sud djelovao kao pridruženo tijelo Suda pravde, a ne kao zaseban sud.

Evropski sud pravde broji 28 sudija, po jednog iz svake države članice, kao i  osam

opštih pravobranilaca. Izbor se vrši na period od 6 godina, a sudije i opšti

pravobranioci se biraju sporazumno, dogovorom vlada EU. Opšti sud se bavi

slučajevima pokrenutim od strane fizičkih lica, privatnih kompanija i organizacija,

kao i slučajevima u oblasti prava konkurencije.

23 www.wikipedija.org

3.6. Evropska centralna banka (EBC)

Evropska centralna banka (ECB) zauzima središnju poziciju unutar Evropskog

sistema centralnih banaka i ona je centralna institucija monetarne politike Evropske

unije. ECB tu politiku provodi dijelom samostalno, a dijelom

putem Eurozonskih centralnih banaka. Početni kapital ECB-a iznosio je 5,0

milijardi eura. Uplatu tog kapitala upisale su Eurozonske centralne banke i to

srazmjerno populaciji i bruto nacionalnom dohotku njihovih zemalja.

ECB je osnovana 01.06. 1998. godine. 01.01. 1958. godine na snagu

stupaju Rimski sporazumi i kreće ideja o ujedinjenju Evrope pod istom monetarnom

jedinicom. 1962. godine Marjolinski Memorandum je doveo do prve diskusije o

monetarnoj integraciji Evropske Zajednice, i do prvih mjera na polju monetarne

kooperacije. Evropski sistem centralnih banaka (ESCB) je sastavljen od ECB-a i

lokalnih centralnih banaka 25 država članica EU. Samo guverneri nacionalnih

banaka iz Eurozone imaju učešće. Glavno vijeće ima savjetodavnu i informacijsku

ulogu, te ocjenjuje sposobnost za pristupanje Eurozoni.

Sjedište ECB-a je u Frankfurtu i njime upravlja Vijeće guvernera. Izvršni

odbor čine Predsjednik ECB, potpredsjednik, te po jedan član iz svake od četiri

najveće centralne banke Francuske, Njemačke, Italije i Španije. Njihov mandat traje

osam godina. Izvršni odbor je odgovoran za provođenje monetarne politike i za

davanje uputa nacionalnim centralnim bankama. Predsjednik ECB-a je Mario

Draghi, bivši guverner Centralne banke Italije. Njegov prethodnik bio je Jean-Claude

Trichet (2003-2011). Trenutno sjedište Evropske Centralne Banke u centru

Frankfurta je njen privremeni dom. ECB je održao internacionalni konkurs 1999. za

izgled nove zgrade smještene u istočnom dijelu Frankfurta.24

3.7. Evropski revizorski sud

Evropski revizorski sud provodi reviziju finansija EU-a. Njegova je uloga

unaprijediti upravljanje finansijama EU-a i izvještavati o korištenju javnih fondova.

Osnovan je 1975., a sjedište mu je u Luxembourgu. Kako bi se zajamčilo najbolje

moguće korištenje sredstava poreznih obveznika, Revizorski sud ima pravo provjeriti

svaku osobu ili organizaciju koja koristi fondove EU-a („provesti reviziju”).

Revizorski sud često provodi provjere na licu mjesta. Rezultati se u obliku pismenih

izvještaja podnose Komisiji i nacionalnim vlastima EU-a. Revizorski sud nema

24 www.wikipedija.org

zakonske ovlasti. Ako revizori otkriju prijevaru ili nepravilnosti, obavještavaju o

tome OLAF – Europski ured za borbu protiv prijevara.25

Jedna od najvažnijih zadaća Revizorskoga suda podnošenje je godišnjeg

izvještaja o protekloj finansijskoj godini Evropskom parlamentu. Prije nego što

odluči hoće li odobriti Komisijino upravljanje proračunom, Parlament temeljito

pregledava izvješće Revizorskoga suda.

Revizorski sud daje i svoje mišljenje o finansijskim propisima EU-a te o

najboljim načinima borbe protiv prijevare. Revizori često provode inspekcije u

institucijama EU-a, državama članicama i državama koje primaju pomoć EU-a. Dok

se Revizorski sud uglavnom bavi novcem za koji je Komisija odgovorna, s 80 %

prihoda i rashoda u stvarnosti upravljaju nacionalna tijela.

Kako bi mogao dobro obavljati svoj posao, Revizorski sud mora biti u

potpunosti nezavisan od drugih institucija, ali i ostati u stalnom kontaktu s njima.

Revizorski sud sastoji se od jednog člana iz svake države članice kojeg Vijeće

imenuje na mandat od šest godina (obnovljivo). Članovi među sobom izabiru

Predsjednika na razdoblje od 3 godine (također obnovljivo).

25 www.europa.eu

4. ZAKLJUČAK

Iz svega gore navedenog, može se zaključiti da se Evropska unija iz regionalne

međunarodne organizacije za ekonomsku integraciju razvila u političku strukturu

sličnu federaciji,i taj razvoj i dalje traje,te da pitanje proširenja Unije predstavlja

jedno od najvažnijih pitanja ovog vijeka,pa čak i milenijuma i zahtijeva brojne i

velike ustavne promjene,ako ne formalne,onda bar supstancijalne.

Najveći broj reformi se zahtijeva u fazi pripreme i u fazi pristupanja, međutim,

i nakon formalnog pristupanja Uniji, države se suočavaju sa brojnim izazovima, tako

da i u ovoj fazi promjene mogu imati ustavni značaj. Problemi se mogu ticati

implementacije pravne tekovine Unije, kao i samog načina na koji se ta

implementacija vrši, zatim, problem može predstavljati učešće raznih grana vlasti

države članice u formiranju politike EU i prilično složen problem predstavlja uloga

nacionalnih sudova u primjeni sekundarnog prava. Svakako najveći problem je kako

ispoštovati načela direktne primjenjivosti prava Unije i suprematije istog nad

unutrašnjim pravom država članica. Iz svega navedenog možemo zaključiti da su

institucije Evropske unije jedan od najbitnijih faktora u samom formiranju iste, te da

bez njih ne bi mogla ni postojati a da ne govorimo pravilno funkcionisati Evropska

unija, a samim time i njene članice.

LITERATURA

Knjige:

1. Ugovor o Evropskoj uniji, ’’Službeni list EU’’, C83, 30.03.2010.

2. R.Etinski, S.Đajić, M.Stanivuković i dr. „Osnovi prava Evropske Unije“,

Novi Sad, 2010.

3. Zoran Radivojević,Vesna Knežević-Predić, „Institucije Evropske unije“, Niš,

2008.

Tekstovi sa interneta i prezentacija:

www.parlament.ba (pristupljeno 01.04.2015.)

www.wikipedija.org (pristupljeno 07.04.2015)

www.europa.eu (pristupljeno 13.04.2015)