Interakcije lijekova za dijabetes i hrane
UNIVERZITET U TUZLIFARMACEUTSKI FAKULTET
Hadi Zerina
INTERAKCIJE LIJEKOVA ZA DIJABETES I HRANE
Seminarski rad
Tuzla, juni 2014
UNIVERZITET U TUZLIFARMACEUTSKI FAKULTET
Hadi Zerina
INTERAKCIJE LIJEKOVA ZA DIJABETES I HRANE
Seminarski rad
Tuzla, juni 2014Naziv predmeta : BromatologijaVoditelj: Dr.sc.
Midhat Jai, van. Prof.Broj stranica:16Broj slika: 4Broj
literaturnih referenci:6
SAETAKSvjetska zdravstvena organizacija definira eernu bolest
kao endokrinoloki metaboliki poremeaj viestruke etiologije,
karakteriziran hroninom hiperglikemijom praenom poremeajima u
metabolizmu ugljikohidrata, masti i proteina, a uzrokovan
nedovoljnim luenjem inzulina, nemogunou njegovog normalnog
fiziolokog djelovanja na ciljna tkiva ili kombinacijom ovih uzroka.
Hronine komplikacije eerne bolesti nastaju nakon dugotrajne
izloenosti organizma poveanom nivou eera u krvi, a uzrokovane su
oteenjem krvnih ila. Mikroangiopatije obuhvataju dijabetinu
retinopatiju, dijabetinu nefropatiju, dijabetinu neuropatiju, dok
makroangiopatije obuhvataju koronarnu bolest, cerebrovaskularnu
bolest i perifernu vaskularnu bolest.Akutne metabolike komplikacije
eerne bolesti su: dijabetika ketoacidoza, neketonicno
hiperosmolarno stanje,laktina acidoza i hipoglikemija. Ova stanja
zahtijevaju hitnu dijagnostiku i terapijsku intervenciju. Savremeno
lijeenje eerne bolesti obuhvata zdravstvenu edukaciju, uravnoteenu
ishranu, tjelesnu aktivnost, lijeenje oralnim antihiperglikemijskim
lijekovima i lijeenje inzulinom. U toku lijeenja eerne bolesti
bolesnik obavezno provodi mjere samokontrole u cilju kontroliranja
bolesti. SUMMARYWorld Health Organization defines diabetes mellitus
as endocrine metabolic disorder of multiple etiology, characterized
by chronic hyperglycemia which is associated with disorders of
carbohydrate, lipid and protein metabolism, caused by insufficient
secretion of insulin or by its inability for normal physiological
reaction to target tissues or by combination of these causes.
Chronic complications of diabetes mellitus occur after long
exposure of organism to hyperglycemia, and they are caused by
damage of blood vassels. Microangiopathys include diabetic
retinopathy. Diabetic nefropathy, diabetic neuropathy, while
macroangiopathys include coronary disease, cerebrovascular disease
and peripheral vascular disease. Acute metabolic complications of
diabetes mellitus are diabetic ketoacidosis, neketotic hyperosmolar
state, lactic acidose and hypoglycemia. These conditions require
urgent diagnosis and therapeutic intervention. Modern treatment of
diabetes mellitus includes health education, balanced diet,
physical activity, treatment with antihyperglycemic medications and
treatment with insulin. During treatment of diabetes mellitus
patient must implement measures of self-monitoring in order to
control this disorder.
Kljune rijei: eerna bolest, oralni antihiperglikemijski
lijekovi, inzulin, pravilna prehrana.SADRAJ
1. UVOD
......................................................................................................................52.TIPOVI
EERNE
BOLESTI..........................................................................................6
2.1. eerna bolest tipa
2..........................................................................................6
2.2. eerna bolest tipa
1..........................................................................................63.LIJEENJE
EERNE
BOLESTI.....................................................................................7
3.1. Lijeenje eerne bolesti
tabletama....................................................................9
3.1.1.
Sulfonilurea..................................................................................................10
3.1.2.
Bigvanidi.......................................................................................................11
3.1.3. Inhibitori alfa
glukozidaze............................................................................12
3.1.4.
Tiazolidindioni..............................................................................................12
3.1.5. Lijeenje diabetes mellitusa
inzulinom.......................................................12
3.2. Uravnoteena
prehrana.....................................................................................144.ZAKLJUAK..............................................................................................................175.LITERATURA............................................................................................................18
1.UVOD
Hrana se probavom razgrauje do eera koji se zove glukoza.
Glukoza dospije krvlju u stanice i u njima se iz glukoze proizvodi
energija za tijelo. Da bi glukoza ula u stanice neophodan je
inzulin, hormon koji lui lijezda guteraa. Ako se ne proizvodi
dovoljno inzulina ili inzulin koji guteraa lui ne moe djelovati,
glukoza ne ulazi u stanice i raste njena razina u krvi. Taj
poremeaj nazivamo eerna bolest ili diabetes mellitus. eerna bolest
obiljeena je apsolutnom ili relativnom inzulinopenijom s
posljedinom hiperglikemijom, uz koju se tijekom duljeg razdoblja
razvijaju hronine komplikacije na malim i velikim krvnim ilama,
ivcima te bazalnim membranama razliitih tkiva. To je najei
metaboliki poremeaj. (Metelko ., Babi Z., Pavli-Renar I. eerna
bolest i ateroskleroza Medicus, 2000;)
Da bi se dijagnosticirala eerna bolest, moraju postojati
najmanje dva jednaka nalaza u kapilarnoj krvi: natate 7,8 mmol/L
ili vie te 12,2 mmol/L 120 minuta nakon oralnog uzimanja 75 grama
glukoze.
Osoba sa eernom bolesti moe imati sljedee simptome:eanje i suhou
usta; uestalo mokrenje;gubitak teine;pojaanu glad;umor i
iscrpljenost;zamuen vid; trnce u stopalima; sporo cijeljenje rana i
infekcije.
eernu bolest najee uzrokuju autoimuni procesi, virusne
infekcije, toksino popratno djelovanje pojedinih lijekova i
djelovanje nekih hemijskih spojeva, a veliku ulogu ima i nasljedna
sklonost. Osim nasljedne sklonosti, veliki uticaj na pojavu eerne
bolesti ima i stres. U stresnom stanju se izmeu ostalih tvari lui i
hormon nadbubrene lijezde - adrenalin. Zbog jaeg luenja adrenalina
fizioloki dolazi do laganog porasta glukoze u krvi prilikom stresa
(fizikog napora, straha ili psihikih napora). Ali kada je stres jai
ili kada due traje stalno, uveana koncentracija adrenalina uzrokuje
stalno prisutnu hiperglikemiju.Fizikom aktivnou potroit emo
osloboenu glukozu i sprijeiti razorno djelovanje koja tako
osloboena glukoza moe prouzroiti u naem organizmu. Stoga se fizika
aktivnost uvijek preporuuje kao jedan od osnovnih "pomagaa" kad se
elimo osloboditi bilo kakvih psihikih pritisaka. Adekvatnom
prehranom uveliko moemo uticati na prevenciju dijabetesa neovisnog
o inzulinu koji se obino javlja kod pretilih osoba nakon 40. godine
ivota. Takozvana "dijabetika dijeta" koju lijenik propisuje
pacijentu nakon to se ustanovi da je kod njega dolo do javljanja
ove bolesti. eerna bolest je hronina i pacijenti se moraju
posvetiti njenom lijeenju kako bi se sprijeio razvoj komplikacija.
Ukoliko se diabetes melitus pravilno ne lijei i zanemaruje moe
dovesti do niza bolesti do poveane uestalosti angine pektoris i
infarkta miokarda, a srani udar je najei uzrok smrti u osoba sa
eernom boleu.
2.TIPOVI EERNE BOLESTI
Postoje 2 tipa eerne bolesti: eerna bolest tipa 1 i eerna bolest
tipa 2.2.1. eerna bolest tipa 2 najei je oblik eerne bolesti.
Ponekad ga neispravno nazivaju i staraki dijabetes, ali poveana
uestalost debljine kao jednog od faktora rizika pomie dobnu granicu
sve ranije pa je mogua i sve ea njegova pojava i u
mladih.Patogenezni faktori su: inzulinska rezistencija, smanjena
inzulinska sekrecija, genetski faktori, faktori iz okoline i
psihogeni faktori. Faktori koji doprinose razvoju eerne bolesti
tipa 2 su: naslijee, gojaznost, tjelesna neaktivnost, psihogeni
stres, bolest malih i velikih krvnih ila. Povien krvni tlak i
poveane masnoe u krvi takoe utiu na pojavu diabetes melitusa. Ako
je u obitelji neko od roditelja, ili bliih srodnika imao eernu
bolest, uestalost njene pojave je znaajno vei.Izrazito visoke
vrijednosti eera u krvi, dehidracija i nagomilavanje tetnih
produkata razgradnje masti dovode do daljnjih poremeaja, esto i do
kome, ugroavajui ivot bolesnika. Kronine komplikacije javljaju se
nakon dueg vremenskog perioda neregulirane eerne bolesti.Osobe sa
eernom boleu 2-4 puta ee obolijevaju od infarkta, 4-10 puta ee od
modanog udara u odnosu na osobe bez eerne bolesti, a gotovo 80%
dijabetiara umire od kardiovaskularnih komplikacija.2.2. eerna
bolest tipa 1. Potpuni nedostatak stvaranja inzulina oznaava tip 1
eerne bolesti koji se u veini sluajeva javlja u djece i u mladih,
iako rijetko nastaje i u starijih osoba. Za razliku od nastanka
eerne bolesti tipa 2, faktori koji uzrokuju nastanak secerne
bolesti tipa 1 su faktori iz okoline. Najee se radi o virusima, kao
to su rubeola, mumps virus i koksaki virus ili se ipak radi o
hemikalijama i kravljem mlijeku. bolesti - elije pankreasa su
praktino unitene, inzulina u cirkulaciji nema, glukagon je povien.
-elije ne reaguju na stimuluse, i u takvim uslovima bez inzulina
jetra, miii i masno tkivo ne samo da ne mogu da absorbuju glukozu
(elije gladuju). Pacijenti se obino javljaju sa iznenadnim i
dramatinim napadom simptoma, od koji su najei: poliurija,
polidipsija, brzi gubitak tjelesne teine, stalna glad, izraziti
manjak energije i umor, infekcije i smetnje vida. Osobe sa ovim
tipom dijabetesa imaju teku hiperglikemiju i druge metabolike
poremeaje. Ako se ne primijeni inzulinska terapija, u kratkom
vremenskom periodu nastupa smrt. Primjena inzulina postie se
zadovoljavajua kontrola nivoa glukoze u krvi.
3. LIJEENJE EERNE BOLESTILijeenje eerne bolesti je sloeno jer se
radi o doivotnoj bolesti. U lijeenje su ukljueni struni tim
zdravstvene ustanove, bolesnik i njegova porodica, udruenje
dijabetinih bolesnika i sistem zdravstvenog i socijalnog
osiguranja. Temeljni vidovi lijeenja eerne bolesti su: Zdravstvena
edukacija Uravnoteena ishrana Tjelesna aktivnost Lijekovi (tablete,
inzulin) Samokontrola
Ciljevi zdravstvene edukacije su sticanje osnovnih znanja o
eernoj bolesti, sticanje vjetina koje su potrebne za dobru
regulaciju bolesti, promjena pronaanja u pogledu ishrane, tetnih
navika i tjelesne aktivnosti, poveanje samostalnosti bolesnika u
kontroli bolesti, psiholoka adaptacija i prihvatanje bolesti, dobra
metabolika kontrola, sprijeavanje ili odgoda nastanka hroninih
komplikacija. Edukacija dijabetiara se provodi u vie organizacionih
formi: individualna edukacija, edukacija u maloj grupi, edukacija u
velikoj grupi, trajna edukacija i edukacija putem sredstava
informisanja. U procesu individualne edukacije i edukacije u maloj
grupi postavljaju se pojedinani ciljevi za svakog bolesnika. Ovi se
ciljevi mijenjaju i ukoliko je mogue zamjenjuju se viim zahtjevima
u kvalitetu kontrole bolesti ili se postavljaju skomniji ciljevi u
nekim etapama. Ciljeve utvruju ljekar i bolesnik, vodei rauna o
tome da su oni ostvarivi i da doprinose poboljanju bolesnikove
motivacije za samokontrolu. Dijetalna ishrana dijabetinih bolesnika
definira se kao svakodnevna, raznovrsna, jednostavna, fizioloka i
kalorijski uravnoteena ishrana. Kako je u dijabetesu poremeen
metabolizam ugljikohidrata, proteina i masti, dijabetina dijeta ima
za cilj da potedi taj metaboliki poremeaj od svih vrsta i koliina
hrane koje bi ga mogle opteretiti. Udruene, dijabetina dijeta i
programirana tjelesna aktivnost, obezbjeuju ravnoteu unosa i
potronje tjelesne energije. Ova se energetska ravnotea moe
provjeravati veoma jednostavno, kontrolom tjelesne mase. Samo u
uslovima stabilne energetske ravnotee moe se postii trajno uspjeno
lijeenje i metabolika kontrola eerne bolesti. Nekim bolesnicima sa
eernom bolesti tip 2, dovoljno je da se samo oslobode vika
kilograma, pa da postignu zadovoljavajuu regulaciju eerne bolesti,
esto i bez primjene lijekova i inzulina. Dijabetina dijeta kao vid
lijeenja eerne bolesti ima sljedee ciljeve: da obezbijedi dobru
glikemiku i metaboliku kontrolu, da odrava lipide krvi u normalnim
granicama, da odrava tjelesnu masu u standardnim vrijednostima, da
tedi bubrege i uva bilans azotnih materija, da prevenira ili uspori
razvoj hroninih oteenja u toku eerne bolesti. Osnovni zahtjevi
dijabetine dijete su: zadovoljavanje energetskih potreba,
zadovoljavanje potreba u ugljikohidratima, proteinima, mastima,
vitaminima i mineralima, ravnomjeran unos hrane tokom dana,
odgovarajui raspored unosa ugljikohidrata zavisno od vremena
aplikacije, vrste i doze inzulina i zavisno od vremena, duine i
intenziteta tjelesne aktivnosti.Miini rad poveava djelotvornost
inzulina na vie naina: poveanjem protoka krvi kroz miie koji rade,
poveanjem vezivanja inzulina za receptore, poboljanjem
postreceptorskih metabolikih procesa. Daljim poveanjem intenziteta
tjelesne aktivnosti sve vie se poveava energetska potronja
ugljikohidrata. Tjelesna aktivnost ima povoljan uticaj i na masnoe
u krvi. Ona smanjuje koncentraciju holesterola i triglicerida u
krvi, a poveava koncentraciju zatitnog HDL-holesterola. U toku
tjelesne aktivnosti dolazi do pojaanog rada mnogih organa i
organskih sistema. Poveava se protok krvi kroz srce i plua i
poboljtava snabdijevanje tkiva kiseonikom, ire se i jaaju krvne
ile, naroito u srcu i ekstremitetima.
3.1. LIJEENJE EERNE BOLESTI TABLETAMAOralni antihiperglikemijski
lijekovi su tablete za eernu bolest. Prema nainu djelovanja oralni
antihiperglikemijski lijekovi se mogu podijeliti u tri grupe:
Lijekovi koji stimuliraju inzulinsku sekreciju
(inzulinosekretori);sulfonilureja (preparati dugog i kratkog
djelovanja)metiglinidi-glinidi (repaglinid, nateglinid) Lijekovi
koji poveavaju utilizaciju glukoze i senzitivnost inzulinskih
receptora (inzulinosenzitori);bigvanidi (metformin)tiazolidindioni
(pioglitazon, rosiglitazon) Lijekovi koji inhibiraju hidrolizu
kompleksnih ugljikohidrata;inhibitori alfa-glukozidaze
(akarboza)Oralnim antihiperglikemijskim lijekovima se mogu lijeiti
oboljeli od eerne bolesti tip 2.
Slika br. 1 Oralni antihiperglikemijski lijekovi
3.1.1. SulfonilureaPreparati sulfonilureje smanjuju nivo eera u
krvi svojim uticajem na B-elije pankreasnih ostrvaca. Sulfonilureja
poveava inzulinsku sekreciju, tako to popravlja poremeenu
osjetljivost B-elija na poveanje nivoa glukoze u krvi.
Sulfonilureja smanjuje inzulinsku rezistenciju u perifernim tkivima
tako to poveava broj i aktivnost inzulinskih receptora u jetri,
miiima i masnom tkivu. Sulfonilureja smanjuje proizvodnju glukoze u
jetri. Prema vremenu nastanka i stepenu poboljanja farmakolokih
svojstava, preparati sulfonilureje su podijeljeni u dvije
generacije. U preparate prve generacije sulfonilureje spadaju
tolbutamid, hlorpropamid, tolazamid i acetoheksamid. Zbog dugog
zadravanja u organizmu imaju dugotrajno djelovanje, pa mogu
izazvati vei pad nivoa eera u krvi. Upotreba ovih preparata sve vie
se naputa. Hlorpropamid ima najjai uinak na pad nivoa eera u krvi i
najdue djelovanje meu preparatima prve generacije sulfonilureje.
Zbog sporog razlaganja dugo se zadrava u krvi, te mu je duina
djelovanja produena i do 60 sati.Hlopropamid je kontraindikovan u
bolesnika sa insuficijencijom jetre i bubrega .Tolazamid je po
jaini dejstva slian hlopropamidu, ali od njega ima krae
djelovanje.Tolbutamid se brzo resorbuje iz crijeva i brzo se
inaktivira u jetri, pa je zbog kratkog zadravanja u organizmu
pogodan za lijeenje starijih osoba. Uinak mu traje oko 10 sati.
Metabolizira se u jetri U preparate druge generacije sulfonilureje
spadaju: glibenklamid, glipizid, glikvidon, gliklazid, glimepirid i
glyburid. Ovi su preparati fizioloki djelotvorniji, krae se
zadravaju u organizmu i zato imaju kratkotvornije djelovanje.
Razgrauju se u jetri, a razgradni produkti im se izluuju preko
bubrega. Preparati druge generacije sulfonilureje sve vie potiskuju
iz upotrebe preparata prve generacije.
Glibenklamid ima glavni uinak u suzbijanju proizvodnje eera u
jetri pa je zato veoma efikasan u bolesnika sa jutarnjim
hiperglikemijama. Metabolie se u jetri i metaboliti se izluuju
preko bubrega, te se ne moe davati bolesnicima sa oteenom funckijom
ovih organa.Glipizid se brzo resorbuje iz crijeva, a
antihiperglikemijski uinak mu je kratak. Smatra se da glipizid
stimulie prvu fazu luenja inzulina, pa se naroito preporuuje
bolesnicima sa veim porastom eera nakon obroka.Glikvidon se
razgrauje u jetri i izluuje preko ui, pa je zato lijek izbora za
bolesnike sa oteenom bubrenom funkcijom. Zbog brze razgranje
rijetko izaziva hipoglikemiju, pa je veoma pogodan i za bolesnike
starije ivotne dobi.Gliklazid, pored snienja nivoa eera u krvi
smanjuje adherenciju i agregaciju krvnih ploica, pa tako titi
bolesnike od tromboembolijske bolesti.
Glimepirid spada u preparate sulfonilureje koji se uzimaju
jednom dnevno. Izluivanje ovog lijeka je usporeno u bolesnika sa
oteenom bubrenom funkcijom. Glimepirid smanjuje rizik od
hipoglikemije u novootkrivenih bolesnika, sniava nivo inzulina
natate i smanjuje izluivanje inzulina tokom fizike aktivnosti.
Glyburid je preparat sulfonilureje koji se takoe uzima jednom
dnevno. Izluivanje glyburida je smanjeno u bolesnika sa bubrenom
slabosti. Neeljene pojave u toku uzimanja glyburida su munina,
povraanje i dijareja. Hipoglikemija je rijetka.
U toku lijeenja preparatima sulfonilureje mogu se pojaviti
sljedee neeljene pojave: hipoglikemija, alergijske reakcije,
holestazna utica, antabusni efekat. Hipoglikemija je najea neeljena
pojava u toku lijeenja preparatima sulfonilureje. Hipoglikemiji su
ee izloene starije osobe, bolesnici sa bubrenom slabosti i drugim
hroninim bolestima i svim stanjima sa smanjenim apetitom.
Alergijske reakcije u toku lijeenja preparatima sulfonilureje su
rijetke, a mogu se ispoljiti u vidu makulozne ospe i urtikarije,
rijetko kao vlani crveni peati na koi. U poetku lijeenja mogue su
probavne smetnje, u nekih bolesnika se moe razviti i zastoj ui sa
prolaznom holestaznom uticom. U bolesnika koji konzumiraju alkohol
esto nastaje antabusni efekat koji se ispoljava napadnim crvenilom
lica kao u etiliara koji se lijee antabusom. Lijeenje preparatima
sulfonilureje mora se prekinuti u bolesnika u kojih se utvrdi:
oteenje funkcije jetre, oteenje funkcije bubrega, iscrpljenje
inzulinske rezerve nakon dugogodinje primjene oralnih
antihiperglikemijskih lijekova, stanja koja zahvataju privremenu
primjenu inzulina. (Varagi V, Miloevi M. Farmakologija, Beograd
2006)
3.1.2. BigvanidiBigvanidi smanjuju glikemiju, ali je mehanizam
njihovog djelovanja sloen i nedovoljno razjanjen. Oni poveavaju
preuzimanje i iskoritavanje glukoze u popreno-prugastim miiima i
smanjuju stvaranje glukoze u jetri. Metformin, osim to sniava
glikemiju, smanjuje nivo lipoproteina male i veoma male gustine.
Metformin ima poluvrijeme eliminacije od oko 3 sata i izluuje se
neizmjenjen u urinu. Najea neeljena dejstva metformina su
dozno-zavisni gastointestinalni poremeaji (gubitak apetita, proliv,
munina). Laktika acidoza je rijedak ali potencijalno smrtonosan
toksini efekat, pa metformin ne treba primjenjivati kod bolesnika
sa oteenjem bubrega ili jetre, respiratornom insuficijencijom,
sranom insuficijencijom ili okom. Dugotrajna upotreba moe ometati
apsorpciju vitamina B12. Metformin se koristi kod bolesnika sa
dijabetesom tipa 2. Ne stimulira apetit, pa je koristan u veine
bolesnika sa dijabetesom tipa 2 koji su gojazni i koji ne reaguju
na primjenu same dijete. Ne izaziva hipoglikemiju i moe se
kombinirati sa derivatima sulfonilureje, glitazonima ili
inzulinom.
3.1.3. Inhibitori alfa glukozidazeAkarboza je predstavnik
inhibitora alfa glukozidaze. Akarboza nema uticaja na B-elije
pankrasa. Inhibiranjem enzima alfa-glukozidaze, akarboza oteava
digestiju i usporava apsorpciju monosaharida iz tankog crijeva u
krv. Na taj nain ovaj antidijabetik smanjuje porast eera u krvi
nakon uzimanja hrane. Akarboza smanjuje nivo eera i glikoziliranog
hemoglobina u krvi. U toku lijeenja akarbozom dolazi i do pada
nivoa holesterola i triacilglicerida u plazmi. Kao monoterapija
akarboza se koristi samo u lakim oblicima eerne bolesti tipa 2 ili
u kombinaciji sa preparatima sulfonilureje i metformina. U toku
lijeenja akarbozom, naroito u poetku primjene ovog lijeka, mogua je
pojava digestivnih tegoba u vidu bolova u trbuhu, nadimanja i
poveanog oslobaanja crijevnih gasova.3.1.4. TiazolidindioniOvi
lijekovi sniavaju nivo eera u krvi tako to poveavaju osjetljivost
perifernih tkica na inzulin i stimuliraju sintezu transportnog
proteina za glukozu. Pored toga smanjuju proizvodnju eera u jetri i
poveavaju njegovu potronju u skeletnim miiima. Koristi se u
monoterapiji i kombinaciji sa drugim tabletama za eernu bolest i sa
inzulinom. Zbog toksinih uticaja na jetru, prvi preparat iz ove
grupe, troglitazon je povuen iz upotrebe, dok za preparate II
generacije (pioglitazon, rosiglitazon) nema dokaza o
hepatotoksinosti. 3.1.5. Lijeenje diabetes mellitusa inzulinomKao
supstituciona terapija eerne bolesti, inzulin se koristi trajno ili
privremeno sam ili u kombinaciji sa oralnim antidijabetinim
lijekovima. Trajno lijeenje samo inzulinom se primjenjuje kod:
eerna bolest tip 1 od poetka lijeenja; Drugi specifini tipovi
dijabetesa koji nastaju zbog potpunog unitenja -stanica ili
hirurkog odstranjenja pankrease eerna bolest tip2 i drugi tipovi
eerne bolesti, kad nastupi potpuno iscrpljenje funkcionalne rezerve
-elija i trajno zatajivanje oralne terapije ili kod trajne
funkcionalne slabosti jetre ili bubrega, koja predstavlja
kontraindikaciju za primjenu oralnih antidijabetinih lijekova;
Privremeno lijeenje samo inzulinom: Dijabetes tip 2 i drugi
tipovi dijabetesa u odreenim, privremenim uslovima, kao to su:
naglo pogoranje glikoregulacije sa ketonurijom, ketoacidozom ili
hiperglikemijskom komom, u toku akutnih infekcija, gangrene,
infarkta srca, modanog udara, u toku trudnoe, poroaja, laktacije, u
toku prijeoperativne pripreme za vee hirurke operacije, u toku
drugih pojedinanih okolnosti, prema procjeni dijabetologa;
Slika br.2 Samokontrola nivoa eera u krvi (Fritzsche D.
Dijabetes -2006)U toku lijeenja eerne bolesti inzulinom treba
ostvariti slijedee ciljeve: postii dobru metaboliku kontrolu eerne
bolesti, obezbijediti ravnomjernu raspodjelu inzulina tokom 24 sata
i provoditi trajnu zatitu od hipoglikemije.Konvencionalna
inzulinska terapija je tradicionalna i sastoji se u primjeni jedne
ili dvije dnevne doze inzulina srednjeg djelovanja, sa ili bez
dodatka kratkodjelujueg inzulina. U najveeg broja bolesnika jedna
injekcija inzulina dnevno ne moe osigurati zadovoljavajui nivo eera
u krvi tokom 24 sata. Jedna injekcija dnevno predstavlja grubo
doziranje inzulina u odnosu na brzo i odmjerno izluivanje inzulina
iz pankreasa pri svakom poveanju nivoa eera u krvi u zdravih
osoba.Prema duini djelovanja postoje 4 grupe inzulinskih
preparata:1.inzulini ultrakratkog djelovanja2. inzulini kratkog
djelovanja3. inzulini srednjedugog djelovanja4. inzulini dugog
djelovanja.
Inzulin se razgrauje u digestivnom traktu, pa se mora
primjenjivati parenteralno. Inzulin se moe apsorbirati i preko
plua, pa inhalacija aerosola predstavlja perspektivni put primjene.
Glavni neeljeni efekat inzulina je hipoglikemija. Ona se esto
javlja, i ako je nivo glukoze veoma nizak, moe doi do oteenja
mozga. Hipoglikemija se lijei uzimanjem slatkog napitka ili
slatkia, ili ako je bolesnik bez svijesti, primjenom glukoze
intravenski ili glukagona intramuskularno.
3.2. URAVNOTEENA ISHRANAZdrava prehrana za eernu bolest ne
sastoji se od zabrana i izbjegavanja ukusnih obroka. Temelj uspjeha
nalazi se u nastojanju da se nastavi uivati u hrani, svakako uz
odreene probire i kombinacije. Pravilna prehrana u eernoj bolesti
nije neka posebna dijabetika dijeta ve zapravo zdrava, uravnoteena
prehrana koja se openito preporuuje svim ljudima. Raznolikost i
umjerene kalorijske vrijednosti su u sutini principi na kojima se
zasniva pravilna prehrana.Odlike pravilne prehrane za osobe sa
eernom boleu su:- raspodjela cjelodnevnog energetskog unosa hrane
na najmanje 3 5 obroka dnevno- najmanje 3 glavna i 2 3 meuobroka
(doruak, uina, noni obrok) na dan-ne preskakanje obroka- ne spajati
obroke (dva u jedan jer e se to sigurno negativno odraziti na
razinu eera u krvi)- umjerenost obroka s obzirom na vrijeme i
koliinu hrane
Ugljikohidrati kod pacijenata oboljelih od eerne bolesti bi
trebali biti najvie zastupljeni izvor kalorijskih vrijednosti
tijekom dana. To podrazumijeva unos sirovih vlakana, jer su ona
neprobavljiva i i nemaju kalorijsku vrijednost. Sirova vlakna
unosimo mahunarkama, voem, cjelovitim itaricama. Ove namirnice
dobar su izvor kroba, bjelanevina, vitamina (osobito vitamina B
skupine, E i K), minerala (osobito fosfora, kalija, magnezija,
kalcija i eljeza) i dijetalnih vlakana.
Prema piramidi pravilne prehrane, druga najpoeljnija skupina za
prehranu dijabetiara s obzirom na energetsku i prehrambenu
vrijednost jeste povre.Povre je najbolje jesti sirovo i svjee jer
se tada najbolje iskoriste sve hranjive tvari. Povre je bogato
vitaminima, mineralima (eljezom, magnezijem, kalcijem, fosforom,
natrijem, kalijem), dijetalnim vlaknima, a ujedno je siromano
energijom. eeri poput glukoze, fruktoze koji se nalaze u vou i
povru se takoe mogu unositi al u manjim koliinama uz smanjenje i
kombinaciju s drugim izvorima ugljikohidrata. Prosti eeri kao i
sloeni takoe podiu razinu glukoze u krvi. Boja povra moe biti
smjernica pri odabiru povra preporua se uglavnom tamnozeleno i
tamnouto povre (npr. blitva, pinat, mrkva, cvjetaa). Slika br. 3
Preporuena ishrana dijabetiara
Alfa lipoina kiselina jedan je od preporuenih dodataka ishrani
kod eerne bolesti. Jak antioksidans i predstavlja jedan od
najvanijih sastojaka protiv dijabetike neuropatije. Korisna je u
lijeenju ranih faza dijabetesa tipa I, kada jo nisu sve beta
stanice guterae nestale. Mehanizam djelovanja nije sasvim
razjanjen, a rezultat je povean unos glukoze u adipocite i stanice
miia. Pozitivno utie i na krvoilni i nervni sistem dijabetiara koji
kao komplikacije hronine bolesti razvijaju mikroangiopatije
(retinopatija, nefropatija) i makroangiopatije (koronarna,
cerebrovaskularna, periferna vaskularna) te neuropatije.
Oksidativni stres i hiperglikemija rezultiraju stvaranjem slobodnih
radikala kisika koji oteuju stanice endotela krvnih ila i neurone,
a alfa lipoina kiselina to umanjuje.
Kod dijabetesa tipa 2 tijelo ne moe metabolizirati hrom iz
hrane, stoga kod takvih pacijenata ima iznimnu vanost hrom
pikolinat. Koritenjem hrom pikolinata za samo 2 mjeseca se
stabilizira eer u krvi, a nakon dueg perioda postie se jo bolji
nadzor glukoze, inzulina i kolesterola u krvi.Kvercetin. Pomae u
ouvanju membrana lea oka od poliola koji nastaju kao posljedica
visoke razine glukoze u krvi.Borovnica. Jedan od najboljih
prirodnih lijekova protiv dijabetesa je obina borovnica (Vaccinium
myrtillus). Lie ove biljke smanjuje razinu eera u krvi.
Slika br.4. Vaccinium myrtillus
I na kraju, moemo zakljuiti da za osobe sa diabetes mellitusom
vrijede preporuke da je potrebno jesti itarice s puno voa i povra,
a izbjegavati masnoe, sol i velike koliine eera.
4. ZAKLJUAK
Diabetes mellitus je hronina, podmukla i teka doivotna bolest
koja zahtijeva pravovremenu i ispravnu dijagnostiku i kontinuirano
praenje toka bolesti, uspjenosti terapije i teine dijabetikih
komplikacija. Lijeenje eerne bolesti je veoma sloeno. Akutne
komplikacije mogu ugroziti ivot, a njena hronina oteenja izvazvati
invalidnost, pogorati kvalitet ivota i skratiti ivotni vijek.
Oboljeli od dijabetesa moraju imati dva lijenika, jedan je onaj
koji se brine o njegovoj bolesti, a drugi lijenik je sam bolesnik i
o njemu najvie ovisi razvoj bolesti. Ova bolest zahtijeva veliku
disciplinu, samokontrolu i upornost u lijeenju. Vrlo je vana
edukacija bolesnika o bolesti, njenim komplikacijama, nainu
lijeenja i samonadzoru. Inzulinska terapija predstavlja uzaludno
troenje i vremena i novaca, ukoliko bolesnik nije temeljno upuen u
kontrolu svoje bolesti. Dijabetini bolesnici treba da izgrade svoj
novi stil ivljenja i da ga dosljedno provode. Preobilnu i pogrenu
ishranu treba trajno da zamijene umjerenom i zdravom hranom.
Sedentaran nain ivota moraju zamijeniti redovnim bavljenjem laganim
sportovima, tjelovjebama i svakodnevnim kretanjem. Dijabetini
bolesnici definitivno moraju odbaciti tetne navike, kao to su
puenje, droga i pretjerano konzumiranje alkohola. eerna bolest se
lijei uz zajedniko sudjelovanje i bolesnika i ljekara, ali i
cjelokupne zdravstvene slube i institucija zdravstvene politike.
Samo aktivnim sudjelovanjem u provoenju terapije, mijenjanjem
ivotnih navika i kontinuiranim praenjem bolesti moe se izbjei
razvoj komplikacija i osigurati kvalitetan i zdrav ivot.
5.LITERATURA
1. Varagi V, Miloevi M. Farmakologija , 21 dopunjeno izdanje,
Elit Medica, Beograd 2006.; str.473-4802. Jeli J. - eerna bolest
tip 2 (2008) -
http://www.plivazdravlje.hr/aktualno/clanak/14436/Secerna-bolest-tip-2.html3.
Pandi-Jaki V. Zdrava prehrana kod eerne bolesti
(2009)-http://www.plivazdravlje.hr/aktualno/clanak/16253/Zdrava-prehrana-kod-secerne-bolesti.html
4.Metelko ., Babi Z., Pavli-Renar I. eerna bolest i
ateroskleroza Medicus, 2000; 9:25 33
5. Rang HP, Dale MM, Ritter JM, Moore PK, Pharmacology Churchill
Livingstone, 2003.Urednik srpskog izdanja Todorovi Z., Data status,
Novi Sad, 2005.; str. 380 393
6. Liberati-izmek A.- Dijabetes (2013)
http://www.dijabetes.hr/dijabetes/dijabetes/?mr=1
15
