İPUÇLARI VE KULLANIMI

Hülya KAYGISIZ

Beceri öğretiminde amaç öğrencinin davranış ya da becerileri ayırt edici uyaranlarla bağımsız olarak yerine getirmesini sağlamaktır.

ipuçlarından faydalanabiliriz

Öğrencinin, ondan beklediğimiz, gelişim düzeyine uygun davranışta bulunma gibi bir niyeti ya da girişimi yoksa, bu durumda ne yapmamız gerekir?

  İpucu, belli bir uyaranın (ayırt edici uyaran) varlığında öğrenciye ne ve nasıl yapılacağının hatırlatılmasıdır. Öğretimde genellikle;

sözel ipuçları (yapacağı davranışı söyleme, açıklama yapma),

model olma,

fiziksel ipucu/yardım (yönlendirme, kısmi yardım, tam yardım) gibi ipuçları kullanılmaktadır.

İpucu kullanmanın iki önemli ilkesi vardır:

İlk olarak, öğrenciye bir davranışı yapması için ipucu vermeden önce, davranışın yapılmasını sağlayacak uyaran ortamda bulunmalıdır.

İkinci olarak, ipuçları mümkün olduğu kadar kısa sürede ortamdan çekilmelidir. Böylelikle, öğrenciye bir beceriyi nasıl yapacağı ile ilgili ipuçları geri çekilirken, öğrencinin becerinin gerçekleştirileceği ortamların ya da araç-gereçlerin varlığında beceriyi gerçekleştirmesi sağlanmış olur.

Öğretim süreci boyunca sistematik

olarak verilen ipuçları yine sistematik

olarak, yavaş yavaş geri çekilir ve

öğrencinin beceriyi bağımsız olarak

gerçekleştirmesi, doğal ortamlara

aktarması sağlanabilir.

Öğretimde ipuçlarının verilmesi ve geri çekilmesi süreçlerinde,

öğrencinin hatalı yaptığı davranışı hemen düzeltmek, öğretimde, genellikle olumlu

sonuçlar vermektedir.

Eğer öğrenci beceriyi edinim aşamasındaysa, öğretmen

büyük ihtimalle hataları önleyecek şekilde ipuçları verir.

Ancak hatalar halen sürerse: • öğrenciye ne yapacağını anında, tekrar

söylenir. Böylece öğrenciye doğru davranışı yapması için bir fırsat daha verilir.

• öğrenciye hangi davranışı yapacağını tekrar etmeden ve hissettirmeden hemen müdahale ederek gerektiği kadar (en az) yardım sağlanır.

• öğrencinin elinin üzerinden tutarak davranış birlikte yapılır, aynı zamanda yapılan söylenir (sözel ipucu+fiziksel yardım).

Öğrenci becerinin tamamını ya da birçoğunu akıcı ve kalıcı

olarak öğrendiğinde, beceriyi daha iyi yerine getireceği için hataların sayısı azalacaktır.

Ancak, yapılan hatalar öğrencinin ne yapacağını

bilememesinden çok dikkat etmemesi veya dalgınlığı

sonucu olabilir.

Bu durumlarda şu süreçler önem kazanır

Hata ya da yanlış yapan öğrenciye öncelikle bunu kendi kendisinin düzeltmesi için 10-15 saniyelik bir süre verilir. Bazı yanlışlar durdurulamazsa ipuçları verilir. Eğer bir düzeltme tekniği yeterli gelmezse diğer düzeltme süreçlerinden biri denenebilir.

Öğrenci yanlış yaptığında yanlışı hafif bir uyarı izleyebilir (Hayır, doğru değil) ve öğrencinin davranışı tekrar denemesi istenebilir. Eğer ikinci kez üst üste hatalar sürerse bazı yardımlarda bulunulmalıdır.

En hafif ipucu "şimdi ne yapacağız" denir (harekete geçirme) veya öğrencinin en son yerine getirdiği davranış sözel olarak söylenir ve hemen ardından "şimdi ne yapacağız" denerek hatayı anında düzeltme uygulaması yapılır. Eğer öğrenci beceri basamağını tamamlamadan önce durursa, öğretmen yaptığını kabullenebilir ya da ısrar edebilir (çok doğru, haydi devam et).

Hafif bir biçimde ve hoşnut olunmadığını belirten bir tavırla karşı çıkılır (hayır olmaz) öğrenci yapacağı davranışı ifade ediyor fakat yapamıyorsa pekiştireçten alıkonur ve bu basamak fiziksel yardımda bulunularak öğrenciye yaptırılır. Bu süreci, pekiştireçler ya da öğrenciye sağlanan yeni fırsatlar izlemelidir.  Bazı yanlışlar dört denemeden ikisinde halen devam ederse, öğretmen öğretim süreçlerini gözden geçirmelidir.

Fiziksel Yardım

İpucunun Verilmesi

Fiziksel yardım, öğrencinin belli bir uyaranın varlığında bir beceri basamağını

yapmasını sağlamak amacıyla, öğretmen ve öğrenciyle birlikte beceri basamağının

tamamını yapması ve ne yapıldığını söylemesinden, beceri basamağını hiç

yapmayarak ne yapıldığını söylemesine kadar değişen ve elle yapılan yardımdır.

Fiziksel Yardım İpucunun Geri Çekilmesi

Öğrencinin beceri basamağını yapmasını sağlamak amacıyla

uygulanan fiziksel yardım geri çekilerek, öğrenciyi

beceri basamağını sözel ipucu ile yapar hale getirmek amaçlanmaktadır.

Model Olma İpucunun Verilmesi

Model alma, bir kişinin yaptığı hareketi gözleyerek ve taklit ederek yapma ve öğrenmedir. Taklit etme becerisine sahip olan öğrencilere çeşitli beceriler öğretilirken, öğrencinin becerinin çeşitli basamaklardaki düzeyi “model olunduğunda yapar” şeklinde ise, bu beceri basamaklarının kazandırılmasında model olma ipucu verilerek ve sistematik olarak geri çekilerek öğretim yapılır.

Model Olma İpucunun Geri Çekilmesi

Model olma ipucu, sözel ipucu ile birlikte kullanılır ve öğretim süreci içinde model olunan hareket geri çekilerek, öğrencinin sadece sözel ipucu ile hareketi sağlanır.

Sözel İpucunun Verilmesi ve Geri Çekilmesi

Sözel ipucu, öğretmenin öğrencinin yapmasını istediği davranışı, sözel olarak ifade etmesidir. Öğrenciye bir beceriyi yapması için en az yardım etme yoludur.

Fiziksel yardım ve model olma ipuçlarıyla birlikte sözel ipucu kullanılmasının nedeni, fiziksel yardım ve model olma ipuçlarının çekilmesi süreci içinde kullanılan sözel ipuçlarının öğrenci tarafından anlamlarının öğrenilmesini sağlamaktır.

Sözel İpucunun Verilmesi ve Geri Çekilmesi

Öğretimde kullanılan

ipuçları, öğrenciler başarılı

oldukça geri çekilmelidir.

TESEKKÜRLER