ISININ YAYILMA YOLLARI

ISININ YAYILMA YOLLARI

1. İletim Yoluyla Yayılma

2. Işıma (radyasyon) Yoluyla Yayılma

3. Konveksiyon (madde) Yoluyla Yayılma

İLETİM YOLUYLA YAYILMA

İletim yoluyla yayılma nedir?

Maddeyi oluşturan taneciklerin titreşerek birbirine çarpması ile ısı enerjisinin aktarılmasına ısının iletim yoluyla yayılması denir. Isı enerjisinin iletim yoluyla yayılması bütün maddeler taneciklerden oluştuğu için katı, sıvı ve gazlarda görülür.

Titreşen tanecikler (yerinden ayrılamayacağı için) etrafındaki diğer taneciklere çarparak diğer tanecikleri de titreştirir ve o taneciklerin de titreşim hızını bu nedenle de hareket enerjisini arttırır. Böylece ısı enerjisi bir tanecikten diğerine aktarılarak madde boyunca iletilmiş yani yayılmış olur.

.Bir ucu ateşin içindeki demir maşanın diğer ucunun ısınması. . Ateşin üstündeki kızarmış demir tutulurken kalın eldiven giyilmesi örnek verilebilir.

Isının iletim yoluyla yayılması katı maddelerde, sıvı ve gaz halindeki maddelerden daha kolay gerçekleşir.

Katılar ısı enerjisini sadece iletim yoluyla yayarlar.

Niçin katı maddelerdeki ısı iletimi sıvı ve gazlara göre daha iyidir?

Çünkü; katıları oluşturan tanecikler birbirine oldukça yakın olduğundan titreşim hareketi sırasında birbirlerine çarpma oranları oldukça fazla olur. Bu da ısının iletimle yayılması hızlandırır.

Sıvı ve gazlarda ise tanecikler birbirinden oldukça uzaktır. Tanecikler birbirinden uzaklaştıkça titreşim hareketi ile ısının iletilmesi ve ısının iletimle yayılması zorlaşır.

BİR DE DENEY YAPARAK ISININ İLETİMİNİ GÖZLEMLEYELİM.

Isının iletimle yayılma hızı tüm katılarda aynı mıdır?

Her katı maddenin ısı iletkenliği farklıdır. Farklı olması maddeleri oluşturan tanecikler arasındaki boşluklarla ilgilidir.

Maddeyi oluşturan tanecikler birbirine ne kadar yakınsa maddenin ısıyı iletme hızı o kadar fazladır. Tanecikler birbirinden ne kadar uzaksa maddenin ısıyı iletme hızı o kadar azdır.

Neden tencereler metalden yapılırken sapları plastikten yapılır? Neden yemek pişirirken tahta kaşık kullanılır?

ÇÜNKÜ HER MADDE ISIYI İLETMEZ. İletken maddeler Yalıtkan

maddeler

Isıyı iyi iletir. Isıyı iletmezler.

Tanecikler arasındaki Tanecikler arasındaki

çok azdır ve düzenlidir. boşluk fazladır ve

düzensizdir.

IŞIMA YOLUYLA YAYILMA

Isı enerjisinin tanecik olmadan ışınlar sayesinde yayılmasına ışıma denir. Işıma yoluyla ısının yayılmasında temas yoktur ve ışıma ile ısının yayılması boşlukta ve saydam ortamlarda gerçekleşir.

Her madde ışıma yoluyla ısı yayar ve bu ışıma her yönde olur.

Güneş ışığı altında bekletilen suyun ısınması ve mumun alevine yaklaştığımız da parmağımızın ısınması, ellerimizin ateşin önünde ısınması ısının, ışıma yoluyla yayılmasına örnek verilebilir.

Kışın güneşli günlerde, dışarıda sıcaklık sıfırın altında iken güney yönünde olan ve iyi güneş alan evlerin içinin soba gerektirmeyecek kadar ısınması, sıcak su panellerinin evlerin güney cephesine yerleştirilmesi, sizce bunların sebebi ne olabilir?

Dünyamızın ısınmasını sağlayan temel ısı kaynağımız nedir? Bu ısı kaynağı dünyamıza hangi yol ile ulaşır?

Güneş’ten yayılan ışınlar Uzay boşluğundan hareket ederek ışıma yoluyla Dünya’ya gelir. Boşlukta maddeleri oluşturan tanecikler bulunmadığından Güneş ışınları Dünya’ya çok kısa sürede ulaşır.

Dünya’ da geceleri gündüzlerden daha soğuk olmasına rağmen gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı en fazla 10 – 15 0C olur.

Sizce gece ve gündüz arasında sıcaklık farkının fazla olmamasının nedeni nedir?

Gece ve gündüz arasında sıcaklık farkının fazla olmamasının nedeni, gece Dünya tarafından ışıma sonucu etrafa yayılan ısı enerjisinin atmosfer tarafından uzaya yayılmasının engellenmesidir.

Atmosfer olmamış olsaydı gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı daha fazla

ETKİNLİKLER Aşağıdaki cümleleri inceleyin doğru

olan ifadelerin başına (D) yanlış ifadelerin başına(Y) yazınız.

(…) Isı katılarda ışıma yoluyla yayılır (…) Isı boşlukta ışıma yoluyla yayılır (…) Demir iyi bir ısı iletkenidir (…) Maddeye ısındıkça tanecikler

arasındaki boşluk azalır. (…) Isıyı en iyi katı maddeler iletir 

Aşağıdaki boşlukları doğru şekilde doldurunuz.

 Isı katılarda …………… yoluyla yayılır Isı boşlukta …………… yoluyla yayılır Isıyı iyi ileten maddelere ………………………

denir Sıcaklık farkından dolayı iki madde arasından

aktarılan enerjiye ……………. denir. Isının akış yönü …….. maddeden……...maddeye

doğrudur.

(ışıma , iletken, iletim, ısı, sıcak-soğuk)

Çoktan Seçmeli Sorular

Isının yayılma yollarından biri de ışımadır.1) Aşağıdakilerin hangisinde ışıma

yoluyla ısı yayıl ması olmamıştır?

a) Güneşin dünyamızı ısıtması b) Elimizi sobanın yanına tutunca elimizin ısınması c)Soğuk kış günlerinde, güneş altındaki arabanın içinin ısınması d) Elimizle sobaya dokununca elimizin yanması

2)Aşağıdakilerden hangisi iyi bir ısı iletkenidir?

A) Cam yönü B) Plastik köpük

C) Tahta D) Alüminyum

3) Aşağıdakilerden hangisi ısının yayılma yollarından

değildir?

A) Yansıma B) Işıma

C) İletim D) Konveksiyon