İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HASTANELERİ YÖNETİM KURULU SAĞLIK YÖNETİMİ EĞİTİMİ

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HASTANELERİ YÖNETİM KURULU SAĞLIK YÖNETİMİ EĞİTİMİ

SAĞLIK SİGORTA SİSTEMİ VE ÖDEME MODELLERİ21 Şubat 2012

Yard.Doç. Dr. Haluk ÖZSARIİstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi

[email protected]

İstanbul Üniversitesi

İÇERİK

I. Ekonomi/Sağlık ekonomisi ve temel kavramlar,

II. Sağlıkta arz/talep/maliyet ve ekonomik değerlendirme,

III. Sağlık hizmetlerinde ödeme yöntemleri,

IV. Sağlık hizmetlerinin finansmanı,

V. Sosyal ve özel sağlık sigortacılığı,

VI. Sağlık harcamaları ve “sürdürülebilirlik”,


Picasso

Diego Velázquez

””Hayatta hiçbirHayatta hiçbir şeyşey Velázquez’ ın resmi kadar belirgin ve net ın resmi kadar belirgin ve net değildir. Hayat gerçekleri size Picasso’nun resmindeki gibi şekil değildir. Hayat gerçekleri size Picasso’nun resmindeki gibi şekil değiştirmiş olarak gösterir. değiştirmiş olarak gösterir.

PicassPicassoo’nun resmine bakıp, ’nun resmine bakıp, Velázquez’in resmiresminni görebilenleriniz i görebilenleriniz başarılı olacak, diğerleri kübik şekillere bakbaşarılı olacak, diğerleri kübik şekillere bakııp yanlış anlamlar p yanlış anlamlar çıkarmaktan gerçekleri hiç göremeyecekler.”çıkarmaktan gerçekleri hiç göremeyecekler.”

Prof. Dr. Muhan SOYSALODTÜ İşletme Fakültesi Emekli Öğretim

Üyesi

“Sağlık Sistemi de, Picasso ile Velázquez’ ın resmiın resmi gibidir…” gibidir…”

İÇERİK-I

Ekonomi, Makroekonomi ve Mikroekonomi,

Ekonomik Sistemler ve Ekonomiye Müdahale Yolları,

Ekonomik Terimler

Sağlık Ekonomisi’nde Temel Kavramlar

Sağlık Hakkı,

Sağlık Hizmeti Özellikleri,


EKONOMİ NEDİR?

EKONOMİ

Sonsuz (sınırsız) olan insan ihtiyaçlarının, varolan kıt kaynaklarla karşılanmasını inceleyen bilim…

İnsanların iktisadi davranışlarını inceleyen toplumsal bilim…

İhtiyaçlarını karşılamak isteyen İnsan(lar), İhtiyaçları karşılayacak Mal ve Hizmet(ler) Mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılacak Kıt Kaynak(lar) …

EKONOMİ

Sonsuz (sınırsız) olan insan ihtiyaçlarının, varolan kıt kaynaklarla karşılanmasını inceleyen bilim…

İnsanların iktisadi davranışlarını inceleyen toplumsal bilim…

İhtiyaçlarını karşılamak isteyen İnsan(lar), İhtiyaçları karşılayacak Mal ve Hizmet(ler) Mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılacak Kıt Kaynak(lar) …

EKONOMİ’DE TEMEL SORUN

1.Ne miktarlarda üretilmeli?

2.Hangi yöntemlerle üretilmelidir?

3.Kim için (dağıtım) üretilmelidir?

1.Ne miktarlarda üretilmeli?

2.Hangi yöntemlerle üretilmelidir?

3.Kim için (dağıtım) üretilmelidir?

EKONOMİ ALT BAŞLIKLARI

Ekonomi iktisadi olayları iki alt başlıkta değerlendirir;

1.Makro ekonomi,

2.Mikro ekonomi

Ekonomi iktisadi olayları iki alt başlıkta değerlendirir;

1.Makro ekonomi,

2.Mikro ekonomi

MAKRO EKONOMİ

Makro ekonomi

Bir bütün olarak ekonominin işleyişi

İstihdam düzeyi, İşsizlik oranı, Enflasyon, Gelir ve üretim düzeyi, Büyüme oranı, Para, Faiz oranı, Fiyat düzeyi vb.

Makro ekonomi

Bir bütün olarak ekonominin işleyişi

İstihdam düzeyi, İşsizlik oranı, Enflasyon, Gelir ve üretim düzeyi, Büyüme oranı, Para, Faiz oranı, Fiyat düzeyi vb.

MİKRO EKONOMİ

Mikro ekonomi

Bir bütünü oluşturan ekonomik birimlerin davranışı

Tek tüketici talebi, Piyasa talebi, Tek firma arzı, Endüstri arzı, Kaynak dağılımı, Kar maksimizasyonu vb.

Mikro ekonomi

Bir bütünü oluşturan ekonomik birimlerin davranışı

Tek tüketici talebi, Piyasa talebi, Tek firma arzı, Endüstri arzı, Kaynak dağılımı, Kar maksimizasyonu vb.

EKONOMİ BİLİMİ YÖNTEM VE ANLATIM TEKNİĞİ

Ekonominin Yöntemleri

1.İstatistiksel YöntemVerilerden sonuç çıkarıp yorum yapma.

2.Mantıksal DeğerlemeEkonominin temel yöntemi, Akıl Yürütme.

Ekonominin Anlatım Teknikleri

1.Sözlü Anlatım TekniğiArz, diğer koşullar sabitken fiyatın fonksiyonu gibi,

2.Cebirsel Anlatım TekniğiAa = f(Fa) gibi,

Ekonominin Yöntemleri

1.İstatistiksel YöntemVerilerden sonuç çıkarıp yorum yapma.

2.Mantıksal DeğerlemeEkonominin temel yöntemi, Akıl Yürütme.

Ekonominin Anlatım Teknikleri

1.Sözlü Anlatım TekniğiArz, diğer koşullar sabitken fiyatın fonksiyonu gibi,

2.Cebirsel Anlatım TekniğiAa = f(Fa) gibi,

EKONOMİK SİSTEMLER

Piyasa EkonomisiEkonomide kararları;

biribirinden bağımsız hareket eden,tüketici, üretici, devlet ve diğer organizasyonlar verir.

Güdümlü Ekonomiler (Kumanda Ekonomileri)Ekonomide kararları;

Merkezi otorite (DEVLET) verir.

Karma EkonomiKamu/özel mülkiyet, piyasaya Devlet müdahalesinin,

farklı boyutlarda gerçekleştiği ekonomik sistem.

EKONOMİYE MÜDAHALE YOLLARI

DEVLET’İN EKONOMİYE (FİYATLARA) MÜDAHALE YOLLARI;

1.FİYAT KONTROLÜ

2.MİKTAR KONTROLÜ

3.VERGİ UYGULAMASI


FİYAT KONTROLÜDevletin yasal düzenlemelerle mal/hizmet fiyatını belirlemesi/sınırlama getirmesi.

FİYAT KONTROL YÖNTEMLERİ

TABAN FİYATMal/hizmet arzını korumak için piyasadaki asgari fiyatı belirlemesi; asgari ücret. Örnek: TTB Asgari Ücret Tarifesi

TAVAN FİYATMal/hizmet tüketicisini korumak için piyasadaki en yüksek fiyatı belirlemesi. Örnek: SGK Fark Uygulaması


MİKTAR KONTROLLERİDevlet’in piyasa fiyat/miktarını değiştirmek için kullandığı yöntem = kota

KotaTicaret/üretimde miktar sınırlaması

Üretim kotasıArz edilen mal/hizmet miktarının sınırlanması,Amaç;Fiyatı üretici lehine arttırmak

İthalat kotasıBelli dönemde ithal edilecek ürünlere tavan konulması Amaç; Ulusal endüstriyi korumak, ödemeler dengesi açıklarını azaltmak


Vergi Uygulamaları

Özel vergilerBelirli bir sınır üzerinden alınan vergiler. Örnek: Motorlu taşıtlar vergisi.

Ad valorem vergilerBelirli bir parasal değerin yüzdesi şeklinde alınan vergiler. Örnek: Gelir vergisi.


Para Politikası

Maliye Politikası

Dış Ekonomi Politikası

Gelir Politikası


Para Politikası

Araçlar; Emisyon, açık piyasa işlemleri, reeskont oranı, mevduat karşılık oranları, bankacılık sistemi üzerinde doğrudan kontrol, faiz oranları

Yürüten;Merkez Bankası

Maliye Politikası:

Araçlar;Vergiler, kamu harcamaları, borçlanma vb.

Yürüten;Parlamento denetiminde Hükümet


Dış Ekonomi Politikası

Araçlar;Gümrük tarifesi, kota, ihracat teşviği, yabancı sermaye ve döviz politikaları

Yürüten;Parlamento denetiminde Hükümet

Gelir Politikası

Ücretler ve fiyatlar üzerindeki doğrudan kontrol, enflasyonla mücadelede en uç müdahale


Amaca yönelik Ekonomi politikası

İstikrar politikaları

Ekonomik dalgalanmaların etkisini azaltmaya yönelik, kısa dönemli politikalar. Genellikle, para ve maliye politikalarının bileşimi

Büyüme politikaları

Üretim kapasitesini arttırmaya yönelik, uzun dönemli politikalar.

EKONOMİK TERİMLER

Tüketici (Hane halkı)

İhtiyaçlarını karşılamak için çeşitli mal ve hizmetleri alıp kullananekonomik birim,

Temel amaç; Fayda Maksimizasyonu.

Üretici

Üretim faktörlerini kullanarak insanların ihtiyaçlarınıkarşılayabilecek mal ve hizmetleri üretme çabasında olanekonomik birim,

Temel amaç; Kar Maksimizasyonu.

Tüketici (Hane halkı)

İhtiyaçlarını karşılamak için çeşitli mal ve hizmetleri alıp kullananekonomik birim,

Temel amaç; Fayda Maksimizasyonu.

Üretici

Üretim faktörlerini kullanarak insanların ihtiyaçlarınıkarşılayabilecek mal ve hizmetleri üretme çabasında olanekonomik birim,

Temel amaç; Kar Maksimizasyonu.

EKONOMİK TERİMLER

Faktör sahipleri = Üretim Faktörleri

Tüketici tarafından tüketilen mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılan,Kaynakların mülkiyetini elinde bulunduran

Üretim faktörleri

Emek (işgücü)Mal ve hizmet üretmek için gerekli fiziksel ve zihinsel çalışma

Sermaye, Diğer malları üretmek için kullanılan makine ,araç, fabrika…

Toprak,Tüm doğal kaynaklar

Girişimcilik.

Faktör sahipleri = Üretim Faktörleri

Tüketici tarafından tüketilen mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılan,Kaynakların mülkiyetini elinde bulunduran

Üretim faktörleri

Emek (işgücü)Mal ve hizmet üretmek için gerekli fiziksel ve zihinsel çalışma

Sermaye, Diğer malları üretmek için kullanılan makine ,araç, fabrika…

Toprak,Tüm doğal kaynaklar

Girişimcilik.

Milli GelirDoğal kaynaklar, emek, sermaye ve girişim, üretim faktörlerine dağıtılan rant, ücret, faiz ve kar gelirlerinin toplamı,

Gayrisafi Milli Hasıla (GSMH)Bir yılda üretilen mal ve hizmetler toplamı,

Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH)Bir yılda yurtiçinde üretilen mal ve hizmetler toplamı,

GSMH değerinden amortismanlar ve dolaylı vergiler düşürüldükten sonra bulunan değer Mili Gelir’dir.

Gelir Dağılımı AdaletsizliğiÜretim faktörlerinden bir veya birkaçının milli gelirden hak ettiğinden daha fazla pay alması.

Milli GelirDoğal kaynaklar, emek, sermaye ve girişim, üretim faktörlerine dağıtılan rant, ücret, faiz ve kar gelirlerinin toplamı,

Gayrisafi Milli Hasıla (GSMH)Bir yılda üretilen mal ve hizmetler toplamı,

Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH)Bir yılda yurtiçinde üretilen mal ve hizmetler toplamı,

GSMH değerinden amortismanlar ve dolaylı vergiler düşürüldükten sonra bulunan değer Mili Gelir’dir.

Gelir Dağılımı AdaletsizliğiÜretim faktörlerinden bir veya birkaçının milli gelirden hak ettiğinden daha fazla pay alması.

EKONOMİK TERİMLER

SAĞLIK EKONOMİSİTEMEL KAVRAMLAR

Ekonomi Sonsuz (sınırsız) olan insan ihtiyaçlarının, varolan kıt kaynaklarla karşılanmasını inceleyen bilim…

Sağlık Ekonomisi hem hastaları hem kaynakları ekonomi bilimi’nin gerekleri ile inceler...


GENEL ANLAMDA KAYNAK 5M+T

Money Sermaye/Para Manpower İnsangücü Material Araç-gereç Machine Makine Management Yönetim

+

Time Zaman


EKONOMİ’DE KAYNAK = ÜRETİM FAKTÖRÜ

Emek (İşgücü)

Sermaye

Toprak

Girişim (Teşebbüs)


SAĞLIK EKONOMİSİ’NDE KAYNAK = ÜRETİM FAKTÖRÜ

Sağlık İşgücüHekim/Diş Hekimi/Eczacı/Hemşire gibi sağlık insangücü

Sağlıkta SermayeTıbbi Cihaz/İlaç/Sarf Malzemesi/Hasta Yatağı

Sağlıkta ToprakBina ve Sabit Yatırım

Sağlıkta Girişim (Teşebbüs)Yatırımcı

“SAĞLIK HAKKI” DAYANAK?

1948, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, 25.Madde;

“Herkesin, gerek kendisi gerekse ailesi için, yiyecek, giyim, konut, tıbbi bakım, gerekli toplumsal hizmetler dahil olmak üzere sağlık ve refahını güvence altına alacak uygun bir yaşam düzeyine ve işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, yaşlılık veya geçim olanaklarından iradesi dışında yoksun bırakacak öteki durumlarda güvenlik hakkı vardır”

“SAĞLIK HAKKI”DAYANAK?

1961, Avrupa Konseyi Avrupa Sosyal Şartı, 13.Madde;

“Sağlık ve sosyal yardım hakkının etkin biçimde kullanılmasını sağlamak için sözleşmeci taraflar; yeterli olanağı bulunmayan ve kendi çabasıyla ya da başka kaynaklardan, özellikle bir toplumsal güvenlik sisteminden yararlanarak böyle bir olanak sağlayamayan herkese yeterli yardımı sağlamayı ve hastalıkta bu durumun gerektirdiği bakımı sunmayı üstlenir”

“SAĞLIK HAKKI” DAYANAK?

1982, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 2./56./60. Maddeleri;

“Sosyal Devlet”,

“Sağlıklı yaşama hakkı”,

“Sosyal güvenlik hakkı”

“SAĞLIK HAKKI” NEDEN?

SAĞLIK HİZMETLERİNİN ÖZELLİKLERİ

Arzı pahalı,

Talebini tüketici belirlemez,

Toplumsal, sadece kar amaçlı olamaz,

Talebi rastlantısal,

İkamesi yok,

Dışsallığı (Externality) var,

Talep esnekliği katı,

”SAĞLIK HİZMETİ”

ARZ

ARZ

SAĞLIKLI KALMAK = SAĞLIK HAKKISAĞLIKLI KALMAK = SAĞLIK HAKKI

Kapsayıcılık, Ulaşılabilirlik, Harcanana Değer Olma, Maliyet Etkililik, Verimlilik

HAKKANİYET + KALİTE + SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK

TALEP

TALEP

”SAĞLIK HİZMETİ” TARAFLAR?

GERİ ÖDEME GERİ ÖDEME KURUMUKURUMU

Özel Özel SigortalarSigortalar

VatandaşVatandaş

Sağlık Sağlık Hizmeti Hizmeti

SunucularıSunucuları

SağlıkSağlıkBakanlığıBakanlığı

MSBMSBDiğerDiğer

ÖzelÖzelSağlık Sağlık

KurumlarıKurumlarıEczanelerEczaneler

PrimPrim

ÖdemeÖdeme

Sağlık HizmetiSağlık Hizmeti

YASAL YASAL ALTYAPIALTYAPI

”SAĞLIK HİZMETİ”AKTÖRLER?

POLİTİKA BELİRLEYİCİLER

TBMM, DPT, SAĞLIK BAKANLIĞI, ÜNİVERSİTELER, STK.

HİZMET SUNUCULAR

KAMU; SAĞLIK BAKANLIĞI, ÜNİVERSİTELER, MİLLİ SAVUNMA BAKANLIĞI, BELEDİYELER, DİĞER BAKANLIKLAR

ÖZEL; ÖZEL SAĞLIK KURULUŞLARI, ÖZEL HEKİMLER, ECZANELER

FİNANSÖRLER

KAMU(VERGİ+PRİM); HAZİNE,MALİYE/SAĞLIK/ÇSG/MİLLİ SAVUNMA BAKANLIĞI, YÖK,DİĞER KAMU,

ÖZEL (PRİM) ; ÖZEL SİGORTALAR,

CEPTEN ÖDEME ; HİZMET KULLANICILAR

”SAĞLIK HİZMETİ”NASIL?

Sektör Tanınma - Beğeni Haritası

2,00

2,20

2,40

2,60

2,80

3,00

3,20

2,60 2,80 3,00 3,20 3,40 3,60

Tanınma

Be

ğe

ni

İlaç

Turizm

Sağlık

EğitimSosyal Güv. Sig.

Ev/Konut

Documents

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HASTANELERİ YÖNETİM KURULU SAĞLIK YÖNETİMİ EĞİTİMİ