10e jaargang

nummer 3

maart 2012

>>Digitaal de status van cv-ketels beheren

Special: Levensloopbestendig installeren

> Concept prijswinnende comfortwoning >

Toekomstvast sanitair > Op het snijvlak van

techniek en zorg > Samenwerken maakt kansrijkBetrouwbaar in warmte

IZ0312_omslag_buiten.indd 3 13-3-2012 16:46:36

Watts Industries Netherlands BVKollergang 14 6961 LZ Eerbeek - The NetherlandsPhone +31 313 673750Fax +31 313 652073E-mail: info@wattsindustries.nl www.wattsindustries.nl

BELUX THERMOSTAAT ACTIE: Koop kwaliteit en krijg een waardevol cadeau !Het Belux assortiment van Watts Industries is absolute topkwaliteit. De digitale thermostaten Belux Light (RF) en de programmeerbare Belux Pro (RF) zijn gebruiksvriendelijk, hebben een groot oplichtend display en een compact design. Nog meer voordelen? Bestel voor € 599 aan Belux thermostaten en u krijgt een iPod nano cadeau. Voor een totaalbedrag van € 1099 is de iRobot stofzuiger van u. Koopt u voor € 1599 dan belt u straks met een iPhone 4. Zet dus vlug de puntjes op de i. Ga langs bij uw Watts Industries-groothandel en vul de bestelkaart in.

De actie loopt van 1 april tot en met 30 juni 2012 en is enkel geldig voor professionele installateurs.

Krijg eeniPhone 4iRobot

iPod nanobij aankoop van de Belux Light & Pro

thermostaten

Zet de puntjes op de i

iPhone 4 iRobot iPod nano

115665 WATTS ADV IPHONE A4 NL.indd 1 15/03/12 10:53IZ0312_03_watts.indd 3 16-3-2012 9:42:42

www.duco-installateur.nl

DucoTronic System ‘Wired’Hét antwoord voor gezonde en energiezuinige kantoren

Natuurlijke dagventilatie ligt aan de basis van dit totaalconcept voor een gezonde en comfortabele

werkomgeving. Het DucoTronic System Wired zorgt dankzij de elektronisch gestuurde toevoerroosters

en de CO2-meting voor het perfecte binnenklimaat. In combinatie met Duco’s buitenzonwering wordt

de opwarming van het kantoorgebouw tegen gegaan. De intensieve nachtventilatie zorgt in de warme

zomermaanden voor de nodige koeling.

20110401_Gawalo.indd 5 7/03/12 11:16IZ0312_04.indd 4 12-3-2012 9:37:21

Levensloopbestendige comfortwoningPrijswinnend concept De opkomst van de slimme thermostaatVan ‘low’ naar ‘high interest’ Slim investeren Gebouwbeheer anno 2012

En verderVan de redactieIn de pijplijn, incl. Agenda en IZAPColumn PubliventMinder faalkosten dankzij software voor nazorgDuurzame koeling en verwarming voor Poort HalfwegColumn Uw Duurzame WoningAf fabriek

Gemak dient de mensToekomstvast sanitair

En verder DruppelsColumn Van HoofColumn Kiwa

IZ ZAKELIJK“Er is zoveel expertise”Bedrijven richten modelwoning in “Maak gebruik van elkaars sterke punten”Levensloopbestendig installeren

Werken op het snijvlak van techniek en zorgMini-woonwijk in Woerden

En verderColumn OTIBColumn Frank ThoonenColumn Uneto-VNIInkopen 2.0“Er liggen zoveel kansen!”Stekelige vragen

18

20

23

79

1724262943

IZ SANITAIR

IZ TECHNIEK

30

293233

35

36

38

414345464850

maart 2012 5

COLOFONInstallateursZaken (ISSN:1872_6607)Maandelijks verschijnend praktijkblad voor de W-installateur met oog voor techniek én (commerciële) bedrijfsvoeringOplage: 8.000 exemplarenAandachtsgebieden: gas, water, verwarming, luchtbehan-deling, koeling, sanitair, dakbedekking, energie en milieuEen uitgave van: Merlijn Plus BV, Postbus 275, 2740 AG Waddinxveen T: (0182) 63 17 17, F: (0182) 61 78 15 E: info@merlijnplus.nl I: www.merlijnplus.nlRedactie: Frank Stouthart (hoofdredacteur), Ruthger te Marvelde, Wietse Buma E: redactie@merlijnplus.nlVaste medewerking: Ton Meijer (cartoon), Publivent, Elly Verburg (OTIB), Paul Tersmette (Uneto-VNI), Kiwa, Joost van Hoof (HU), ISSO, Ben Kuipers, Frank Thoonen en Uw Duurzame WoningAdvertentie-exploitatie: Ruud Struijk T: 0182 63 17 17 E: r.struijk@merlijnplus.nlUitgever: Frank StouthartSecretariaat: info@merlijnplus.nlAbonnementen: Benelux € 19,50. Buitenland € 58,50. Losse nummers € 5,-. Prijzen per jaar en incl. BTW. Abonnementen lopen automatisch door tenzij 2 maanden voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk bij de uitgever wordt opgezegdE: abonnementen@merlijnplus.nlVormgeving: Yolanda van der NeutBasis vormgeving: DUO-ontwerp, UtrechtDruk: Ten Brink, Meppel

© Merlijn Plus BV, 2012 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder schrifte-lijke toestemming van de uitgever. Publicaties geschieden uitsluitend onder verantwoording van de auteurs. Alle daarin vervatte informatie is zorgvuldig gecontroleerd. De auteurs en uitgever aanvaarden echter geen verantwoordelijkheid voor de gevolgen van eventuele onjuistheden.

10e jaargang

nummer 3

maart 2012

>>Digitaal de status van cv-ketels beheren

Special: Levensloopbestendig installeren

> Concept prijswinnende comfortwoning >

Toekomstvast sanitair > Op het snijvlak van

techniek en zorg > Samenwerken maakt kansrijk

Intergas Verwarming behoort tot de pioniers op het

gebied van hoog rendement cv-techniek. Al meer

dan 20 jaar richt Intergas zich op het perfectioneren

van HR cv-ketels. De Kombi Kompakt HR is al jaren

één van de best verkochte HR-ketels in Nederland.

De unieke dubbel HR-technologie was een regel-

rechte doorbraak en vormt de basis voor de nieuw-

ste generatie HR-ketels, de Kombi Kompakt HReco.

De HReco van Intergas heeft één van de hoogste

jaartaprendementen van Nederland en is hierdoor

één van de meest efficiënte HR-ketels op het gebied

van tapwater.

IZ0312_inhoud.indd 5 16-3-2012 9:48:48

KIJK VOOR MEER INFORMATIE EN ALLE ADRESSEN OP WWW.PROBIN.COMLEVERING IN HEEL NEDERLAND.

probin Aalsmeerprobin Alphen a/d Rijnprobin Borneprobin Dedemsvaart probin Telder Drontenprobin Edese IJzerwarenprobin Telder Emmeloordprobin Goor

probin Heemstedeprobin Kaatsheuvelprobin Telder Kampen probin Telder Lelystadprobin Van Arnhem Montfoortprobin Papendrechtprobin Roelofarendsveenprobin Van Dijk Sassenheim

NIEUWprobin Dronten

probin nederland#probin_nl

NIEUWprobin Soest

Per mei 2012

DIAMANTDROOGBOORSET ETD 4-delige diamantdroogboorset voor tegels en natuursteen. Nu eenvoudig boren van gaten m.b.v. accuboormachine. Set bestaat uit 4 diamantboren (ø 6 mm, ø 8 mm, ø 10 mm en ø 12 mm) en een centreerhulp. De diamantboren zijn voorzien van zeskantopname voor een optimale grip in de boorkop. De centreerhulp garandeert een exacte boring. Geleverd in aluminium koffer.www.carat-tools.nl847.175.6680

jnprobin Heemstedeprobin Kaatsheuvel

AKTIE:

99,00

NU DROOG BOREN MÉT ACCUBOOR

probin installateurszaken maart 2012.indd 1 13-03-12 13:28IZ0312_06_probin.indd 6 13-3-2012 16:52:04

maart 2012 7

van de redactie

passie voor duurzame energie

ww

w.r

emo

n.c

om

duurzame energie

Marum | Dalfsen | Ospel 0594 64 80 80 0529 43 50 40 077 466 00 45

Waarom Remon?

• SIKB-erkend boorbedrijf

• open en gesloten bronsystemen

• grote en kleine boormachines, geschikt voor elk terrein

• landelijk opererende servicedienst - 24/7 service

• meer dan 25 jaar ervaring

Aardwarmte - ‚t zat er al in ...... en Remon haalt ‚t er weer voor u uit!Remon regelt voor installateurs, architecten en huiseigenaren het complete aardwarmte-systeem. En we leveren het sleutelklaar op tot aan de warmtepomp. Heel gemakkelijk, heel vertrouwd.

Waarom zo stellig? Omdat Remon het meest competente boorbedrijf van Nederland is en omdat we zorgvuldig geperfectioneerde techniek gebruiken.

Wat betekent dat in de praktijk?• we boren snel de benodige schachten, tot

300 meter diep• we berekenen deskundig de bijbehoren-

de leidingweerstanden• we werken netjes en schoon, zonder

graafwerk in het terrein of boormateriaal dat achterblijft rondom het boorgat

• we stemmen ‘t systeem af op uw behoeften• en we geven 25 jaar systeemgarantie

ToekomstvastIn deze special ‘Levens-loopbestendig installeren’ is er extra aandacht voor Technologie Thuis Nu!. Dit is een bijzonder project van het Opleidings- en ontwikke-lingsfonds voor het Technisch Installatiebedrijf (OTIB). Een mini-woonwijk in het pand van OTIB in Woerden laat in een ‘real life’ omgeving de mogelijkheden zien om langer, veilig en comfortabel thuis te blijven wonen. De mini-woonwijk bestaat uit vijf proefwoningen, ap-partementen, die allemaal verschillend zijn. De wonin-gen zijn toegesneden op bewoners met specifieke wensen. Zo is er een woning voor mensen met een ver-minderd gezichtsvermogen, een beperkte mobiliteit of problemen met de luchtwe-gen. Ook is er een woning voor de vitale 55-plusser die vindt dat hij niets extra’s nodig heeft, maar wel com-fortabel en veilig wil wonen. Volgende maand wordt het laatste appartement opge-leverd. Deze proefwoning is bedoeld voor mensen die

dementie ontwikkelen. Met de in totaal vijf woningtypen (profielen) kan 90 procent van de mensen die ouder zijn dan 55 jaar comfortabel worden gehuisvest, zo heeft onderzoek laten zien. Hoe kan een toekomst-vaste woning eruitzien? In het kader van het project Technologie Thuis Nu! werd een oproep aan onderne-mers gedaan om een nieuwe levensloopbestendige woning te ontwerpen. Een samenwerkingsverband van drie bedrijven bedacht een prijswinnend concept dat aansluit op de woningvoor-raad uit de jaren 60 en 70 en dat geschikt is voor een brede groep bewoners. Elders in deze uitgave leest u hoe de woning is opgezet. Overigens is het concept ook in energetisch opzicht toe-komstvast. Indien toegepast in renovatieprojecten, wor-den labelsprongen verwacht van G naar B. Een boeiend maar ook uit-dagend aspect van levens-loopbestendig installeren is dat je werkt op het snijvlak

van techniek en zorg. In een toekomstvaste woning ko-men verschillende disciplines samen. De installateur brengt partijen bij elkaar. Is levensloopbestendig in-

stalleren ook iets voor u? Een bezoek aan de proefwonin-gen in Woerden kan helpen een antwoord te vinden op deze vraag •

IZ0312_vanderedactie.indd 7 12-3-2012 12:55:33

®FlowFinder MK

acin instrumententel 070 3070703 fax 070 3070938 info@acin.nl www.acin.nl

Kijk voor meer informatie op Kijk voor meer informatie op www.acin.nlKijk voor meer informatie op www.acin.nl

Volautomatische luchtdebietmeter met volledige en geëxtrapoleerde nuldrukcompensatie

Volautomatische luchtdebietmeter Volautomatische luchtdebietmeter Volautomatische luchtdebietmeter

m3/uurMEETBEREIK TOT 850M• 3/UUR

NAUWKEURIG EN •

REPRODUCEERBAAR

EENVOUDIG TE BEDIENEN•

LICHTGEWICHT•

ZEER SNEL•

OPLAADBARE ACCUSET •

(GOED VOOR 8 UUR METEN)

Al meer dan 80 jaar ervaring op het gebied van ontwikkeling, vervaardigen en leveren van hoogwaardige Roestvaststalen producten.

• Utiliteit sanitair• ElceeDesign sanitair• ElceeLogic watermanagement• Handen & haardrogers• Goten en putten

Uw partner in innovatieve oplossingen

www.elcee.nl

Elcee Holland B.V.Kamerlingh Onnesweg 28 - 3316 GL DordrechtPostbus 606 NL - 3300 AP DordrechtTel: +31 (0)78 - 654 47 77Fax: +31 (0)78 - 618 04 50E-mail: utiliteit@elcee.nl

• Installatierubbers voor PVC leidingen

• Sectie & mortuarium• Speciaalwerk• ElceeStone

Leidend in kennis, kwaliteit en service.

Wastrog Elcee 240 met kranenen leidingwerk

Schaamschot Elcee 501

Uitstortbak Elcee 4431Wastafel Elcee 213

IZ0312_08_xxxxx.indd 8 13-3-2012 16:53:57

maart 2012 9

Flits ! in de pijplijn www.installatienet.nllees meer op

Eerst even IZappen...

THERMOSTATENORIËNTATIE

AGendAMaart, mei en juniCursus: Succesvol toepas-sen van warmtepompenEendaags; plaatsen en data nog nader te bepalenwww.dwa.nl

5 aprilCongres: Domotica & Ener-giemanagementEvoluon, Eindhovenwww.smart-homes.nl

12 en 19 aprilCursus: Warmtepompen voor monteurs en aspirant ontwerpers (basis)Cursusnummer: C-633Leeuwarden / Woerdenwww.cursusloket.com

17, 18 en 19 aprilInstallatie Vakbeurs VenrayEvenementenhal, Venraywww.evenementenhal.nl

PROJECT MARKT

“Maak gebruik van elkaars sterke punten”Elders in deze uitgave vindt u een beschrijving van een levensloopbestendige comfortwoning. Belangrijk-ste kenmerken: flexibel in te delen, makkelijk aan te pas-sen, comfortabel en energie-zuinig. Projectleider Harrie Westerik, werkzaam bij Klein Poelhuis Installatietechniek, legt uit hoe het ontwerp tot stand is gekomen, wat de marktkansen zijn van zo’n concept en waarom ook de W-installateur er zijn voor-deel mee kan doen. P 36

Levensloopbestendige comfortwoningVorig jaar werd in het kader van het project Technologie Thuis Nu! een oproep aan ondernemers gedaan om een nieuwe levensloopbestendige woning te ontwerpen. Het samenwerkingsverband Schuuring, Leertouwer en Klein Poelhuis Instal-latietechniek bedacht een prijswinnend concept dat aansluit op de woning-voorraad uit de jaren 60 en 70 en dat geschikt is voor een brede groep bewoners. P 18

De opkomst van de slimme thermostaatHet was altijd een ‘low interest product’, de ther-mostaat. Een eenvoudige, maar noodzakelijke scha-kel om een verwarmings-systeem naar behoren te laten functioneren. Maar de laatste tijd zijn de mogelijkheden in een rap tempo toegenomen. Met dank aan de groeiende aandacht voor duurzaam-heid en de opkomst van internet en mobiele telefonie. Een interessante ontwikkeling, ook met het oog op levensloopbesten-dig installeren. P 20

Werken op het snijvlak van techniek en zorgIn het pand van het Oplei-dings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch Instal-latiebedrijf (OTIB), aan de Korenmolenlaan te Woerden zijn vier levensloopbestendi-ge appartementen ingericht. Een vijfde woning wordt ko-mende maand opgeleverd. Willem Bastein van OTIB legt uit wat de gedachte is achter de proefwoningen en hoe zijn organisatie (aankomen-de) vakmensen kan informe-ren die meer willen weten over toekomstvast wonen. P 38

maart 2012 9

Stimulans voor interesse in techniekHet onderwijs en bedrijfsle-ven in de regio Eindhoven hebben de handen ineen geslagen om meer studenten voor techniek te interesseren. Vanaf komend schooljaar kan een student bij ROC Eind-hoven een duale opleiding Middenkader Engineering volgen: na twee jaar school volgt twee jaar lang een combinatie van werken en leren. Met het mbo-diploma op zak kan de student duaal doorstuderen op Fontys Hogescholen •

Beste jonge koelmon-teur 2012 Vol concentratie en gedre-venheid streden de deelne-mers van de vakwedstrijden

koudetechniek tijdens de VSK om de titel Beste jonge koelmonteur 2012. Acht deelnemers moesten een koeltechnische installatie aanleggen en in bedrijf stel-len en werden daarbij op verschillende punten beoor-deeld. Jacco Veerhoek van JK Veerhoek Koel & Electro-techniek bleek de beste in de wedstrijd en won de titel ‘Beste jonge koelmonteur 2012’ •

Wko en pv-cellen voor barak Kamp VughtDe restauratie van Barak 1B in Kamp Vught is begonnen. De barak wordt in oorspron-kelijke staat hersteld door VolkerWessels-bedrijven De Bonth van Hulten en Ho-mij Technische Installaties. Gedeputeerde Brigite van Haaften-Harkema heeft het startsein gegeven met de onthulling van het bouw-bord. Barak 1B is van grote cultuurhistorische waarde en is mede daarom een rijksmo-nument. Het is gebouwd in de Tweede Wereldoorlog en de laatst overgebleven au-thentieke barak van het voor-malige SS-concentratiekamp in Vught. De restauratie bestaat uit herstel en behoud van de oorspronkelijke de-tails van het gebouw. Voor de installatietechniek is vooral gekeken naar duurzaamheid. Opwekking van duurzame energie is daarbij belangrijk. Zo is er in het ontwerp plek voor een wko-installatie en pv-cellen. Na restauratie gaat Barak 1B dienst doen als tentoonstel-lingsruimte. Het Nationaal Monument Kamp Vught neemt Barak 1B in gebruik als workshopruimte voor scholieren •

IZ0312_IZAP_agenda_idp.indd 9 16-3-2012 10:19:32

Flits ! in de pijplijn www.installatienet.nllees meer op

Mensen die een energie-neutrale woning kopen of hun woning energieneu-traal renoveren, kunnen hiervoor extra financiering krijgen bij hun bank. Dat blijkt uit het onderzoek ‘Ex-tra hypotheek voor ener-gieneutrale woningen’ dat het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting Nibud uitvoerde in opdracht van de Stichting Experimenten Volkshuisvesting (SEV). De hoogte van de extra hypo-theek kan bij renovatie oplopen tot 29.000 euro; bij aankoop van een ener-gieneutrale woning is dit gemiddeld 15.500 euro. Nibud onderzocht of het binnen de geldende nor-men van de Gedragscode Hypothecaire Financie-ringen mogelijk is om op verantwoorde wijze extra financiering toe te ken-nen voor energieneutrale woningen. Bewoners van

een energieneutrale wo-ning betalen immers geen variabele kosten voor gas en elektriciteit, omdat deze zelf worden opgewekt. De huidige financieringspercen-tages zijn gebaseerd op een ‘gemiddeld’ energiegebruik, terwijl een huishouden in een energieneutrale woning veel minder energielasten heeft. Hierdoor ontstaat er meer ruimte in het budget en is het mogelijk om verantwoord een hogere hypotheeklast aan te gaan.Nibud berekende dat een extra bedrag van 15.500 euro aan hypotheek verstrekt kan worden voor aankoop van een energieneutrale woning. Bij renovatie van een relatief ‘energie-onzuinige’ woning (vanaf energielabel D) naar energieneutraal blijkt dat een extra hypotheek van 18.000 euro (label D) oplo-pend tot 29.000 euro (label G) op verantwoorde wijze

verstrekt kan worden.Het onderzoek ‘Extra hypo-theek voor energieneutrale woningen’ is uitgevoerd in het kader van het program-ma ‘Energiesprong’. Ener-giesprong is een programma van de Stuurgroep Experi-menten Volkshuisvesting, de Rotterdamse organisatie die bijna 30 jaar ervaring heeft met innovaties in de wereld

van bouwen en wonen. Het programma met een looptijd van 2010 tot 2014 wordt uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties/WWI, met als doel een marktin-novatie op gang te bren-gen ten gunste van een andere energie-aanpak in de gebouwde omgeving •

Tot 29.000 euro extra financiering voor energie-neutraal huis

Daikin heeft eigen Breeam-NL expertBreeam is het belangrijkste en meest gebruikte duur-zaamheidskeurmerk voor gebouwen ter wereld. Ook in Nederland wordt deze beoordelingsmethode steeds vaker toegepast. Naast klimaatbeheersings-systemen die de beoorde-ling van gebouwen positief beïnvloeden, beschikt Dai-kin over uitgebreide kennis van Breeam-NL. Chris van Veldhuizen, consulting en-gineer bij Daikin, mag zich

namelijk sinds kort Breeam-NL expert noemen. Zowel voor de keurmerken Nieuw-bouw als Bestaande Bouw en Gebruik. In die hoedanigheid kan Chris organisaties advi-seren over het laten certifice-ren van gebouwen volgens Breeam-NL normen en ze helpen bij de voorbereiding van een assessment. Dai-kin beoogt hiermee vooral haar klanten en relaties die betrokken zijn bij een project dat in aanmerking komt of

wil komen voor een Breeam keurmerk, te kunnen bedie-nen. Daikin is inmiddels al bij diverse Breeam-NL projecten

betrokken geweest, zoals Park Phi in Enschede, UPC in Leeuwarden en Stryker in Venlo •

Chris van Veldhuizen

IZ0312_idplang_10.indd 10 13-3-2012 16:54:43

www.technischeunie.com

Duurzaamheid is niet alleen een woord. Duurzaamheid moet je doen. Vandaar dat we ons assortiment en onze diensten vanaf heden meer ‘groen’ kleuren. Het vinden van zogenaamde ‘groene’ producten via de website is een stuk makkelijker geworden. Of het nu gaat om producten die energie besparen of zelfs energie opleveren. We geven adviezen voor alternatieve oplossingen die het milieu minder belasten, bijvoorbeeld op het gebied van efficiënt installeren. En we dragen ook ons steentje bij. Zo is Technische Unie gecertificeerd voor niveau 3 van de CO2-prestatieladder. Het bewijs dat techniek en ‘groen’ prima samen gaan.

Technische Unie. Daar heb je meer aan.

Bij alles wat we doen, denken we voortaan groen

advTuDuurzaam03.indd 1 14-04-11 14:01IZ0312_11.indd 11 12-3-2012 13:04:52

Flits ! in de pijplijn www.installatienet.nllees meer op

Drie baanbrekende ideeën die uitblinken op het gebied van energy efficiency en duurzaamheid zijn door Co-fely en het Universiteitsfonds Delft bekroond met de UfD-Cofely Energy Efficiency Prijs. Aanstormend wetenschap-pelijk talent van de TU Delft ging de uitdaging aan om innovatieve oplossingen te bedenken met als doel ener-giegebruik substantieel te verminderen. De drie meest vernieuwende ideeën vielen in de prijzen tijdens de derde editie van deze jaarlijkse competitie. Sid Vollebregt en medestudent Reinoud Feen-stra sleepten de hoofdprijs van 7.500 euro in de wacht met hun onderzoek hoe zon-nepanelen kunnen worden ingezet voor de aansturing van een waterzuiveringsys-teem. De projecten van Da-niel van Kersbergen en van Emile Nijssen zijn beloond met een prijs ter waarde van een 2.500 euro.Net als in voorgaande jaren riep Cofely masterstuden-ten aan de TU Delft op na te denken over innovatieve oplossingen voor een lager energiegebruik, CO2-reductie en het efficiënter benutten van duurzame energiebronnen. De win-naars hebben een scrip-tie, project-, afstudeer- of onderzoeksverslag gemaakt dat naar het oordeel van de jury - onder voorzitter-schap van Hans Hellendoorn, hoogleraar Climate Design & Sustainability aan de TU Delft - uitblinkt door het innovatieve en duurzame

karakter. “Met de UfD-Cofely Energy Efficiency Prijs willen we wetenschappelijk talent stimuleren na te denken over ideeën die een bijdrage leveren aan duurzame ener-gievoorzieningen, energy efficiency en duurzaamheid. Een voorbeeld hiervan is CO2-reductie, waarin Cofely als onderdeel van GDF Suez al jaren investeert”, vertelt jurylid Hans van Happen, Chief Operations Officer van Cofely en verantwoordelijk voor energy efficiency. “We zijn zeer geïnspireerd door de maatschappelijke relevan-tie van de inzendingen, die ‘uit het leven gegrepen’ zijn. Het zijn creatieve oplossin-gen met een hoge praktische waarde die mogelijk tot de baanbrekende innovaties van de toekomst horen, zoals op het gebied van alternatieve energieopwekking.”Hoe kunnen zonnepanelen water zuiveren? Over deze vraag bogen winnaars Sid Vollebregt en Reinoud Feen-stra - masterstudenten Sus-tainable Energy Technology – zich (foto). Zij onderzochten hoe zonnepanelen kunnen worden gebruikt voor de aansturing van een waterzui-veringsysteem dat zout naar zoet water omzet op basis van omgekeerde osmose. Een project dat de studenten daadwerkelijk in de praktijk brachten. Zo slaagden zij erin een waterzuiveringinstal-latie op Bali te realiseren. Zij gebruikten onder meer een waterzak op hoogte dat als reservoir fungeerde en waarmee zij over voldoende

druk beschikten om het wa-terzuiveringsysteem minstens een maand op volle capa-citeit te laten draaien. Een pomp aangestuurd met een zonnepaneel pompte maar liefst 500.000 liter water door het systeem, dat 75.000 liter water zuiverde en geschikt maakte als drinkwater. Het waterzuiveringsysteem door-stond de ultieme test toen zich op Bali een aardbeving voordeed en hiervan weinig schade ondervond. De jury is vooral positief over de ma-nier van presenteren en de grote mate van toepasbaar-heid en de maatschappelijke relevantie van het project. Zo is het ontwerp uitvoe-rig getest en heeft het zijn bestaansrecht in de praktijk bewezen.Hoe beïnvloeden licht en wind het klimaat in gebou-wen en de architectonische ontwerpeisen hiervan? Dat was de kernvraag van het project van Daniel van Kersbergen, masterstudent Architectuur, Verstedelijking en Bouwkunde. De energie-consumptie in gebouwen is goed voor ruim een derde van het jaarlijkse ener-giegebruik in de wereld. 70 procent hiervan wordt

toegepast voor verwar-ming, koeling, ventilatie en verlichting. Volgens Van Kersbergen gebeurt dit vaak op de verkeerde manier, de verkeerde plaats en het verkeerde moment. Hij voorziet een toekomst waarin energiebronnen die op locatie beschikbaar zijn, worden gebruikt om het binnenklimaat in gebouwen passief te reguleren. De jury roemt zijn project vooral om de originele ontwerpme-thodes. Zo gebruikte Van Kersbergen zijn ontwerp voor de architectuur van het Schiphol Interchange Station als testcase. Met als doel te onderzoeken hoe hernieuw-bare energiebronnen passief ingezet kunnen worden voor de klimaatregeling in gebou-wen. Hierbij keek hij naar de energieconsumptie van gebouw en gebruikers, maar ook naar hoe het klimaatsys-teem en de architectuur in één systeem kunnen worden geïntegreerd. Een systeem dat het gebouw voorziet van warmte, koeling, ventilatie en daglicht en zorgt voor een klimaat waarin gebruikers prettig, veilig en efficiënt kunnen wonen, werken en reizen •

Masterstudenten bekroond met Energy Efficiency Prijs

IZ0312_idplang_12.indd 12 13-3-2012 16:55:31

Het nieuwe meten met de testo 330-LongLife

www.testo.nl/rookgas

• STANDAARD 5 jaar garantie op het instrument enmeetcellen

• H2 gecompenseerde CO meetcel• Instrument diagnose• Rookgas analyse matrix: u ziet in één oog opslag

of de CV-installatie optimaal is ingesteld• Gasleidingcontrole conform NEN1078• Complete CV-installatie analyse met één

meetinstrument• Rookgasanalyser die vooruit denkt• Tot 7 jaar garantie met het Testo Ontzorg Pakket• en nog veel meer...

Foto

: A

ndre

Go

edeg

ebur

e (W

olt

er &

Dro

s G

oes

)

Testo BV · Randstad 21-53 · 1314 BH Almere · Telefoon: 036 5487000 · Email: info@testo.nl · Website: www.testo.nl

�P

23 0

983

12G

P-0

2

12GP-02 - adv Installateurszaken 3 28-2-2012 13:56 Pagina 1

CTB Dakventilator Luchtvolume vanaf 450 – 1400 m3/h Toeren regelbaar Ook met DC motor verkrijgbaar

Zeer geluidsarm: 39 dB(A) Voorzien van werkschakelaar

Soler&PalauVentilation Group

Met zekerheidduurzaam!

Soler & Palau B.V. Tel: +31 76 - 5423450www.soler-palau.nl

IZ0312_13.indd 13 12-3-2012 13:11:09

Flits ! in de pijplijn www.installatienet.nllees meer op

Voetbalclub Vitesse uit Arnhem haalt vanaf decem-ber 2012 een deel van de warmte die nodig is om de nieuwe trainingslocatie en velden te verwarmen uit de grond. Samen met het Eindhovense installatiebedrijf Q-Energy heeft Vitesse hier-voor een duurzaam ontwerp gemaakt. De exploitatie van dit systeem komt geheel voor risico en rekening van Q-Energy en levert Vitesse een fikse energiebesparing op. Dit jaar bouwt Vitesse op Nationaal Sportcentrum Papendal een nieuw ultramo-dern trainingscomplex. Het nieuwe complex zal bestaan

uit zes voetbalvelden waar-onder een kunstgrasveld, een tribune en een pand met diverse faciliteiten. Het trai-ningscomplex wordt niet al-leen een visitekaartje voor de betaald voetbalorganisatie, maar tevens een voorbeeld van moderne, duurzame installatietechniek. Paul van der Kraan, alge-meen directeur van Vitesse, zegt hierover: “Wij vinden het belangrijk om de nieuwe trainingsaccommodatie energieneutraal te bouwen. Met de duurzame verwar-ming van het gebouw en de velden door Q-Energy zetten we een grote stap in het rea-

liseren van deze wens.”In plaats van het pand en de velden compleet te verwar-men met gas, kiest Vitesse voor aardwarmte met behulp van een warmte- en kou-deopslag installatie (WKO). De thermische energie in de bodem wordt gewon-nen door ‘warm’ grondwater omhoog te pompen uit een aquifer, een ondergrondse watervoerende laag op een diepte van ruim 100 meter. Deze warmte wordt vervol-gens in het pand en de vel-den gebruikt waardoor het grondwater enkele graden afkoelt. Via een injectieput wordt het afgekoelde water

weer terug in de bodem gepompt en in de zomer vervolgens voor koeling gebruikt. De WKO-installatie zal de volledige warmte- en koudebehoefte van het vier verdiepingen hoge pand afdekken en wordt daarnaast gebruikt om warmte te leve-ren aan de drie speelvelden met veldverwarming. Om dit concept nog duurzamer te maken is Q-Energy een onderzoek gestart naar het gebruik van de speelvelden als warmtecollector in de zomer, zodat in deze periode zonnewarmte voor de winter kan worden opgeslagen •

Duurzame veldverwarming voor Vitesse

Praktijkrichtlijn gasinstal-laties herzienOnlangs zijn herzieningen gepubliceerd van de delen 23, 40 en 41 van de prak-tijkrichtlijn gasinstallaties, NPR 3378. Daarnaast is het algemene deel (NPR 3378-0) geactualiseerd. De delen van NPR 3378 behandelen het gehele gasinstallatiegebied.

Het gaat zowel om de gas-leiding (NEN 1078 en NEN 8078), opstelplaatsen voor toestellen (NEN 3028) en de afvoer van rookgas (NEN 2757-1, NEN 2757-2 en NEN 8757). Een NPR 3378 deel geeft aandachtspunten en voorbeelden van construc-tieve uitvoeringsvormen waarmee aan de prestatie-

eisen of constructieve eisen wordt voldaan • Royal Haskoning DHVDHV en Royal Haskoning willen hun krachten bun-delen. Het nieuwe bedrijf zal één van Europa’s meest toonaangevende projectma-nagement, ingenieurs- en adviesbureaus zijn. Wereld-

wijd gaat het nieuwe bedrijf tot de top 40 behoren en onder de onafhankelijke, niet-beursgenoteerde ingeni-eursbureaus tot de wereld-wijde top 10. De beoogde naam voor het nieuwe bedrijf is Royal Haskoning DHV. Een verzoek tot bestendiging van het predikaat Koninklijk zal daartoe worden ingediend •

IZ0312_idplang_12.indd 14 13-3-2012 17:38:13

BLAUWE LIJN® meetinstrumenten

Topkwaliteit meetinstrumenten voor de cv-installateurFabricage, service en kalibratie door EURO-INDEX

Indien van toepassing zijn BLAUWE LIJN® meetinstrumenten NEN-EN 50379:2004 deel 2 gecerti� ceerdVaste, lage onderhoudskosten met KWS®

3 jaar garantie (EUROLYZER STe 7 jaar garantie met KWSe)Het EURO-INDEX kalibratielaboratorium is RVA/DKD geaccrediteerd

e7

► Zowel gespecialiseerde als gecombineerde instrumenten

► Ongekend nauwkeurig en betrouwbaar

► Moderne technieken, zoals Li-Ion accu’s, aanraakgevoelige navigatie, TFT kleurenschermen en Bluetooth® communicatie

► Bijzonder duurzaam, onder andere door toepassing van ECO-sensortechnologie

► Waterstof gecompenseerde CO-sensoren

Het Bluetooth® woord- en beeldmerk zijn eigendom van Bluetooth SIG, Inc. Gebruik van deze merken door EURO-INDEX geschiedt onder licentie.

MAXILYZER NG PlusServiceanalyser

S2600-12KTemperatuur(verschil)meter

Afpersset® tot 1 bar

Flow-Temp®

Waterhoeveelheidsmeter

EUROLYZER STeServiceanalyser

BLUELYZERServiceanalyser

S2601Druk(verschil)meter

S4680Druk(verschil)meter

MULTILYZER NGServiceanalyser

X-serieThermokoppelsX-serie

S2600-12K

Maak kennis met de BLAUWE LIJN® meetinstrumenten op de Installatie Vakbeurs Venray op 17, 18 en 19 april 2012 in de Evenementenhal te Venray, standnummer 207.

Ga naar www.euro-index.nl voor GRATIS toegangsbewijzen

IZ0312_15_euroindex.indd 15 13-3-2012 16:58:05

Ubbink, uw specialist in kunststof rookgasafvoersystemen

Ga uit je dak!Met de nieuwe Rolux 5G dakdoorvoer• Slim en slank design• Eenvoudige installatie• Optimale prestatie

www.rolux5g.nl

UBB11-1024 Adv Rolux 5G_v2.indd 1 17-01-12 13:40IZ0312_16.indd 16 12-3-2012 13:23:15

COLUMN

maart 2012 17

Waar blijft de tijd…Ik begin een leeftijd te krijgen dat je af en toe (niet te veel) terugkijkt in de tijd. De ervaring leert dat je enerzijds ver-baasd kunt zijn over de snelheid waarmee de jaren voorbij lijken te vliegen. Anderzijds kan er in korte tijd ook weer heel veel gebeuren en veranderen. Het lijkt nog maar zo kort geleden dat de VSK 2010 gehou-den werd en ik daar een column aan besteedde, getiteld ‘Passie’. Het lijkt alsof ik het gisteren schreef, maar toch is er sindsdien veel gebeurd. We zijn in de tussentijd warem-pel bijna wereldkampioen voetbal geworden, de Arabische lente heeft binnen dat deel van de wereld voor een me-tamorfose gezorgd en een tsunami en kernramp hebben ons maanden lang in de greep gehouden. We hebben een nieuwe regering en er zijn Europese landen bijna failliet gegaan. Twee jaar geleden dachten we nog blindelings te kunnen vertrouwen op wetenschappelijk onderzoek, Osama bin Laden leefde nog en Strauss-Kahn was nog een gerespecteerd bestuurder. Ja ja, het kan snel gaan met de ontwikkelingen. Zelf had ik twee jaar geleden ook niet gedacht dat ik nu het woord tot u zou richten vanuit mijn huidige functie …En nu was er alweer een VSK en las ik de column terug die ik toen heb geschreven. Dan is het plezierig te constateren dat er ook nog stabiele factoren zijn. Op sommige zaken lijkt de tijd geen vat te hebben…Er is veel veranderd in twee jaar, maar in de uitvoering van de energietransitie bestaande woningbouw hebben we als bouwkolom de bestaande situatie goed weten te handha-ven… De doelstellingen zijn er echter nog steeds, evenals de technische mogelijkheden en uitvoerende capaciteit. Laten we er nu eens voor gaan zorgen dat we over twee jaar terug kunnen kijken en onder de indruk kunnen zijn van onze collectieve prestatie.

André Meester

Cauberg-Huygen

Raadgevende Ingenieurs

VLOERVERWARMING

K L I M A A T S Y S T E E M

Gemak en behaaglijkheid met het

Uniwarm Klimaat vloerverwarming

ssysteem

Voordelen:• Minimale opbouwhoogte (circa 20mm)• Licht gewicht systeem in vergelijking met standaard vloerverwarming• vloerverwarming mogelijk op houten (verdiepings)vloeren• tijdwinst bij montage: afwerking kan direct plaatsvinden (droogsysteem)• verwarmingslichaam, koelsysteem en afbouwplaat in één• behaaglijkheid door 100% stralingswarmte• gezond binnenklimaat door minimale luchtverplaatsing

www.uniwarm.nl

Nijverheidsweg 3 | 7251 JV VORDENTel: +31 (0) 575-555777 | Fax: +31 (0) 575-551128

E-mail: info@uniwarm.nl

IZ0312_column_publivent.indd 17 13-3-2012 17:00:42

Project prijswinnend concept

Levensloopbestendige comfortwoningVorig jaar werd in het kader van het project Technologie Thuis Nu!

een oproep aan ondernemers gedaan om een nieuwe levensloopbe-

stendige woning te ontwerpen. Het samenwerkingsverband Schuur-

ing, Leertouwer en Klein Poelhuis Installatietechniek bedacht een

prijswinnend concept dat aansluit op de woningvoorraad uit de jaren

60 en 70 en dat geschikt is voor een brede groep bewoners.

Een belangrijke doelstelling van de bedenkers was het ontwikkelen van een concept dat in hoge mate flexibel is, waardoor de woning niet alleen mak-kelijk kan worden ingericht, maar ook, als de omstandigheden daarom vragen, zonder bouwkundige ingrepen eenvou-dig kan worden aangepast. Indien toe-gepast in renovatieprojecten, worden labelsprongen verwacht van G naar B. Het concept heeft betrekking op wonin-gen in een appartementencomplex.

Integrale aanpakIn het ontwerp is gekozen voor een integrale aanpak, waarbij bouwkundige, werktuigbouwkundige en elektrotechni-sche werkzaamheden elkaar versterken. Ook de ICT-infrastructuur en het domo-ticasysteem zijn opgenomen in deze integrale benadering.De eerste stap in het renovatieproces is bouwkundig van aard. De binnen-wanden, -kozijnen en –deuren worden verwijderd. De gevelelementen aan de voor- en achterzijde van de woning

worden gedemonteerd en verwijderd. In de voor- en achtergevel worden prefab kunststof kozijnen geplaatst. Het dak, de kopgevels en de begane grond worden geïsoleerd, zodat er een geheel nieuwe schil ontstaat met verbeterde eigenschappen.

BekabelingDe nieuwe binnenwanden (Knauf Bohebiflex) die in de woningen wor-den geplaatst bieden alle ruimte voor bekabeling. In de wanden bevinden zich om de 20 cm verticale kanalen, waardoorheen de bekabeling gevoerd kan worden. Hierdoor kunnen overal op de wand gemakkelijk inbouwdozen, apparatuur of schakelmateriaal worden gemonteerd. Kabels voor informatieoverdracht en elektra worden weggewerkt achter plafondgoten of plinten en blijven altijd bereikbaar. Deze opzet verleent het systeem veel flexibiliteit. Uitbreiden en later veranderingen aanbrengen is geen probleem.

Vrij indeelbaarNiet alleen kunnen met het universele concept vrijwel overal in de wand elek-tra en kabels voor de informatieover-dracht worden aangelegd, ook is het mogelijk dat men aan de ene zijde van een scheidingswand (bijvoorbeeld in de slaapkamer) het bekabelingssysteem toepast, terwijl men de wand aan de andere kant (bijvoorbeeld de badkamer) betegelt.De binnenwanden blijven verplaatsbaar om de woning flexibel te kunnen (her)indelen. Achterliggende gedachte is dat de woning vrij indeelbaar moet zijn, wat bijdraagt aan de levensloopbestendig-heid. Zo wordt een slaapkamer desge-wenst veranderd in een werkkamer en kan men een grote kamer opsplitsen in meerdere ruimten.

Elektrische installatieIn het verticale gootsysteem wordt een bandkabel aangelegd voor de 230 V voorzieningen. De 230 Volt bekabe-ling wordt niet uitgevoerd volgens het klassieke centraaldoosprincipe. In plaats daarvan wordt een slim en flexibel bandkabelsysteem met click connecto-ren toegepast (het Power-Click systeem van Cross Hardware). Met de speciale bandkabel en de nodige connectoren kan de complete elektrische installatie worden gerealiseerd. Het concept is snel te installeren (connector positione-ren, plaatsen en aandrukken) en eventu-eel ook op een later tijdstip eenvoudig aan te passen aan de wensen van de gebruiker.

POF-technologieVoor de data-, telefonie-, intercom en video-overdracht wordt gebruik gemaakt van een universeel netwerk dat is opgebouwd met Plastic Optical Fiber (POF) technologie. Anders dan de in thuisnetwerken nog veel toegepaste koperverbindingen, is POF niet gevoe-lig voor interferentie en magnetische

Ruim een jaar geleden heeft dr. Ir. Masi Mohammadi in InstallateursZaken een case-study gepresenteerd, waarbij zij liet zien hoe domotica kan bijdragen aan het vergroten van de zelfredzaamheid en het welbevinden van ouderen in de eigen woonomgeving. In twee afleveringen beschrijft Mohammadi aanpassingen die zijn gedaan in een bestaande woning. Hierbij is de domotica-infrastructuur weggewerkt achter een voorzetwand. U vindt het tweeluik (‘Liever een verpleegster aan mijn bed dan een domotica-monteur’; december 2010 en januari 2011) op onze site www.installatienet.nl

maart 201218

IZ0312_TA_prijswinnendconcept.indd 18 12-3-2012 13:27:47

Levensloopbestendige comfortwoningvelden. Daardoor wordt het gezien als een meer betrouwbare drager van informatie. POF zal de veiligheid en beschikbaarheid van het netwerk ten opzichte van de huidige bestaande inpandige bekabelingssystemen gaan overtreffen, zo zeggen de indieners van het concept. Om een passief POF-netwerk aan te kunnen leggen is slechts een beschei-den kennis van installatietechniek vereist. Een POF-kabel aan een ap-paraat koppelen is niet moeilijk en er is nauwelijks gereedschap voor nodig.

Domotica-sturingAls basis voor de domotica-sturing is gekozen voor een draadloze infrastruc-tuur. De lichtpunten worden gemon-teerd op een inbouwdoos waar een rechtstsreekse 230 Volt spanning via de bandkabel is aangebracht. Hierin wordt een dim- of schakelactor geplaatst. De schakelaars werken op batterijen en worden ingelezen op de betreffende ac-toren. Een groot voordeel van deze op-lossing is dat schakelaars vrij te plaatsen zijn. Er is immers geen leiding nodig. Er zijn betrekkelijk weinig installatiewerk-zaamheden en de programmering blijft in feite beperkt tot het ‘inleren’ van een bedienknop en of één of meerdere actoren.

W-installatiesHet ontwerp voor verwarming, ventila-tie en sanitair is gebaseerd op stan-

daard systemen die veel voorkomen in de doelgroepwonigen. Bewust heb-ben de makers van het ontwerp zich hier beperkt tot een meer algemene beschrijving, daar veel afhangt van de technische mogelijkheden ter plekke, het beschikbare budget en uiteraard de wensen van de bewoners. Uitgangspunt is het realiseren van een hoog com-fort voor de bewoners bij een gering energiegebruik. Waar mogelijk wordt gebruik gemaakt van duurzame-ener-giebronnen.

VerwarmingDoor de sterk verbeterde schil-isolatie zal de warmtevraag in de woningen sterk dalen. Hierdoor wordt het moge-lijk de woningen te verwarmen met een laag-temperatuur verwarmingssysteem. Als afgiftesysteem is in het ontwerp vloerverwarming in combinatie met een ruimteregeling opgenomen. Deze comfortabele ruimteverwarming wordt vanuit het (eveneens gerenoveerde) energiezuinige centrale ketelhuis gevoed. Per woning wordt het verbruik bemeterd. Doordat de radiatoren wor-den weggehaald, komt er in de woning ook nog wat extra ruimte beschikbaar.

VentilatieDe woningen zullen worden uitgerust met een vraaggestuurd ventilatiesys-teem dat afzuigt naar behoefte. Het systeem wordt gestuurd door een CO2- en een vochtsensor. Bij het koken

(elektrisch; gas is niet gebruikelijk in een levensloopbestendige woning) of dou-chen ontstaat veel vocht in de woning, waardoor de ventilator automatisch zal optoeren en de vochtige lucht snel zal worden afgevoerd. Ook bij aanwezig-heid van meer personen zal er krachti-ger worden geventileerd. De gebruiker kan het systeem ook handmatig bedienen met een standen-schakelaar. Het systeem is uitgerust met een energiezuinige ventilator.

Technische ruimteZoals vermeld is ook in een upgrade van de technische ruimte voorzien. In de meeste centrale opwekinstallaties zijn nog VR-ketels aanwezig, die aan het eind van hun technische levensduur zijn. De radiatoren en cv-ketels zijn uitgelegd op basis van hoog-tempe-ratuurverwarming, maar voldoen niet meer aan de huidige comfortwensen. Daarnaast gebruiken deze installaties veel meer energie en stoten dus on-nodig veel CO2 uit.Voor de duurzame opwekking van lage-temperatuurverwarming van een geheel blok is gekozen voor een combinatie van gaswarmtepompen en HR-ketels, en voor het verwarmen van tapwater een zonneboilersysteem. Op het dak van het gebouw kan in korte tijd een prefab ketelhuis worden geplaatst.Door deze toepassing is de verwar-mingsinstallatie weer volledig bij de tijd en voldoet hij aan de laatste eisen •

Totaalconcept om van de gehele

wand (en gevel) een vrije installatiezone te maken

voor elektra, domotica, data en multimedia

(Knauf Bohebiflex)

Power-Click van Cross Hardware, installatiecon-

cept voor de 230 V energievoorziening

maart 2012 19

IZ0312_TA_prijswinnendconcept.indd 19 12-3-2012 13:27:52