javni III-I kolok.docx

7/21/2019 javni III-I kolok.docx

http://slidepdf.com/reader/full/javni-iii-i-kolokdocx 1/11

Saobraćaj kao fundamentalna komponenta društvenih sistema i gradova, i kao visokorazvijena komercijalna djelatnost na koju se bazično oslanja svjetska ekonomija. Povezivanjeregija, država, kontinenata, povezivanje ljudi.Multidimenzionalna djelatnsot : Istorijska (uloga u nastanku i razvoju civilizacija injihovoj odbrani, Socijalna (oblikovanje socijalnih interakcija, zdravstva, školstva,obrazvoanja,omogu!uje socijalizaciju društvenih grupa, Politička (vlade su kreatori iregulatori saobra!ajnih resursa i investicija, izvor radnih mjesta, dostupnsot regija...,"konomska (važan ekonomski faktor u proizvodnji roba i usluga, Uticaj na životnu sredinu.

#snovne funkcije u gradu su: stanovanje, rad, saobraćaj, rekreacija. $avladavanje distanci u gradu i me%u gradovima predstavlja osnov za odvijanje svih ostalihurbanih funkcija. $aobra!aj predstavlja složen i dinamičan sistem koji se pojavljuje kaoosnovni element u gradovima novog vremena.

Globalni razvoj saobraćaja zavisi od : opšteg razvoja privrede i društva , od prirodnihfaktora i tehničkih inovacija.Podjela saobraćaja / Rodovi (&irkovi!, ')*Prema prirodnom kontekstu+mediju u kome se odvijaju: 1.kopneni, 2.vodeni,3. azdu!niPerma obilje"ju puta/pov!rine na kojoj se odvija# '.drumski .željeznički-.riječnii,jezerski, kanalni, * .pomorski .vazdušni ). /elekomunikacioniPrema vrsti saobraćajni$ sredtava#automobilski, željeznički, brodski,

avionski+helikopterskiPrema udaljenosti i intezitetu prevoza, trajanju i u%estalosti komuni&iranja #'.gradski, . vangradski i -. me%ugradski

rste 'radsko' saobraćaja Po funkciji :tekući i sta&ionarniPo načinu korištenja saobra!ajnih sredstava:individualni i javni

0lobalni istorijski razvoj saobra!aja i transporta može se sumirati u nekoliko osnovnih fazakoje karakterišu različite inovacije u saobra!ajnom sektoru, a kao posledica različitih potreba uprevozu, saobra!ajnih sredstava i organizacionih rješenja u ovoj djelatnosti.

(po$e razvoja saobraćaja#1.Saobraćaj u predindustrijskoj eri )do 1*++. 'odine#a. $aobra!aj antičkog društva(nastajanje i razvoj velikih carskih imperijab. $aobra!aj u feudalizmuc. $aobra!aj modernogdoba: ')1'2 vijek, period manofakture2.Pojava savremeni$ transportni$ sistema 1*+)1-2+3.Saobraćaj i industrijaliza&ija)era orda 1-2+)1-+.0ovi kontekst saobraćaja, 'lobaliza&ija i spe&ijaliza&ijaproizvodnje )postordovska era# 1-+).

udući prav&i razvoja saobraćajaRimsko &arstvo (uspostavljanje saobra!ajnih mreža na velikim terirtorijama carstva,opsluživanje, kontrola...Rimski lo'or 45ardo i 6ekumanus('ipat 43+++ 'odina pne 4inteziviranje robne razmjene, ve!e distance 1razvoj moreplovstvai brodarstva, do *333 veslača 4jeftina radna snaga robova, prevoz skupocjene robe1ograničene količine, vojske na ratišta...7inesko &arstvo 4rječni transport sa vještačkim

kanalima počinje )3 g. 5e 6inastija &ing, 33 km kanala7opneni saobra!aj 4zasnovan nasnagu životinja, a vodeni1e8kasniji na snagu vjetra. /o je uticalo na razvoj gradova u blizinivelikih rijeka i plovnih puteva na morima, a što je pored razvoaj poljoprivrede dozvoljavalo irazvoj trgovine.(8kasnost kopneno' transporta je bila o'rani%ena, pa su prečnici gradova bili do km.Me9unarodni tr'ova%ki putevi 4Put svile 4)*33 km izme%u 9ian1a i 7onstatinoipolja#d 9vijeka 4arapsk itrgovci$rednji vijek 4;enecijaPove!anje brzine i niža cijena prevoženjabrodovima dovelo je do gašenja puta svile u '). ;ijekuSaobraćaj moderno' doba# 1:)1* vijek, period manoakture 4<aktori modernog svijetasa velikim uticajem na =novu saobra!ajnu geogra8ju>:1razvoj gradova itrgovine1promjene ufeudalnom selu1manofakturna proizvodnja1velika geografska otkri!a? ovom periodu,saobra!aj postaje presudni uslov razvoja privrede i društva, jer =saobra!ajno otvoreni> regionističu prednsot uuspostavljanju novih tržišta, kolonijalne trgovine, i uslova za industrijalizacijuproizvodnje, a time ubrzan ekonomski rast.;z'radnja pomorski$ brodova9; vijek 47aravela , španski brod male nosivosti : '33133tona5ina, Pinta, $anta &arijaPort &ontreal '23.



2.Pojava savremeni$ transportni$ sistema 1*+)1-2+6ominantni vidovi prevozapredindustrijske ere bili su rije%ni i pomorski saobraćaj.ndustrijska revolucija 4primjena mašine u proizvodnji 4porast obima proizvodnje uslovljava porast obima prevozadobara. $tvara se potreba za masovnim i koncentrovanim prevozima. @oba pojeftinljuje 4masovno dostupna. Paralelno se razvija trgovina, trgovački poslova 4porast prevoza putnika iporukaPojava velikih migracija 4preseljavanje preko Antlatika5aseljavanja na $jevernoAmeričkom kontinentu i $ibiru, direktno su povezana sa razvojem željeznice: 5B 4$<,'2).transkontinental, /ranssibir 4'3*.@aste gradsko stanovništvo i time potreba sa gradskim

prevozomRazvoj saobraćajni$ sistema : 1. ;z'radnja sistema kanala i 2. ;z'radnja i razvoj"eljezni&e (nezavisna od vremenskih uslovaPočetak ' vijeka 4prvi parobrod u komercijalnoj upotrebi, razvoj interkontinentalnog,prekookeanskog saobra!aja Pojava javnog gradskog prevoza."kspavnzija gradskogstanovništva. 0radski tramvaj na konjsku vuču pove!ava prečnik gradova na21'3 km. Prvi&etro u Condonu 4'2)-. Parna mašina (toplotna u mehaničku@azvoj interkontinentalnog1prekookeanskog saobra!aja 4nastajanje velikih lučkih gradova.'D) 4Eritanski inženjer Fatt 4parna mašina.'2'* 4$tivenson, prva upotrebliva parna lokomotiva

Soabraćaj/transport i industrijaliza&ija4era <orda '31'D3@aznovrstnost u proizvodnji(mjesto, vrijeme, vrsta, količina proizvodnje utiče na nove zahtjeve za prvozom.Produktivnostrada je ve!a, više slobodnog vremena, pove!anje mobilnsoti i potreba zaprevozom.Monta"ne linije, osnivanje manjih proizvodnih centara, standardizacija, serijska proizvodnja,$?$ motori (6ajmler '22? periodu ''-1'D napravljeno je '* miliona / modela. Gbogmasovne proizvodnje i konkurencije cjena je pala sa D na 3 dolara.@ast proizvodnjeuslovio je rast proizvodnje naftnih derivata i ostalih sirovnia kao što su čelik i guma.Pove!anjebrzine transporta, smanjenje troškova.odeni 4pomorski transport 4pove!anje kapaciteta brodova. 7rajem D31ih godina nosivostisu dosegle do 3.333 tona.0odišnji prevoz nafte od -. miliona tona iz Persijskog zaliva u"vropu.Po%etak ere vazdu!no' saobraćaja 4Frigt '3-.Početna faza 4prevoz pošte 4pro8tabilnijiod prevoza putnika.Prva komercijalna linija uspostavljena je ''. godine izme%u "ngleske i<rancuske, da bi '31'-3 došlo do ekspanzije nacionalnog i regionalnog vazdušnogsaobra!aja + 6ouglas 6H1-Poslije svjetskog rata, dolazi do pune ekspanzije vazdušnogputničkog saobra!aja + Eoeing D3D 4prvi komercijalni mlazni avion 4me%unarodni+interkontinentalni letovi0ovi kontekst saobraćaja i transporta, 'lobaliza&ija i spe&ijaliza&ija proizvodnje5ajznačajnije promjene u me%unarodnom transportu od 'D3 do danas su:1razvojtelekomunikacija, globalizacija trgovine ,e8kasni distributivni , logistički sistemi, razvojvazdušnog saobra!ajaPojava kontejnera 4smanjenje pretovarnih troškova i pove!anje Ieksibilnosti transporta roba 4

mogu!nost korištenja u kombinaciji vodnog, željezničkog i drumskog transporta7omercijalniletovi Eoeinga D*D izme%u 5jujorka i Condona '). godine. Prevozi preko *33 putnika,smanjuje cijenu avio kartei uvodi avio saobra!aj u masovno tržište.Jeljeznica velikih brzina,<rancuski /0; i japanski Kinkansen>Eudu!i pravci razvoaj saobra!aja: Početak '. vijeka



obilježen i dalje dominacijom drumskog saobra!aja. Hijena nafte utiče narazvoj tehnološkihkoncepata: &aglev, Automatizovani transportni sistemi, transfera, pretovara i ostalihopreacija, "lektrični pogon uz konverziju vodonikaili kiseonika.

<erminal je mjesto na kraju transportnog puta za prelaz i prihvat putnika ili robe i rukovanjeteretom i njegovom dostavom. Gahtjevaju speci8čne objekte i opremu za opsluživanjesaobra!ajne funkcije./erminali mogu biti i tačke razmjene me%u različitim vidovimatransporta, a koji obezbje%uju kontinuitet protoka. Automobil, autobus + aerodromLželjeznički

terminali+lučki terminaliLGlavne karakteristike terminala su #Cokacija + mora da obezbjedi veliku koncentraciju ljudii roba6ostupnost+povezanostnfrastruktura+opremljenostrste terminala prema namjeni# Putni%ki (individualna mobilnost, ne zahtjevaju posebnu opremljenost, funkcija informisanja,zaštite, bezbjednosti, ishrane, itd<eretni(specijalizacija i tehnološka opremljenostPrema prevoznom sredstvu:=u%ki, >eljezni%ki, ?erodromski, <erminali drumsko'saobraćaja (autobuske stanice, javne garaže, javna parkirališta...&ultimodalni centri ičvorišta

Saobraćaj kao sistem 1komercijalna usluga koja se bavi prevozom ljudi i roba sa jednog

mjesta na drugo, ali i prenosom vijesti sa jednog mjesta na drugo@rbana orma i saobraćaj / paraleni razvoj i me9uzavisnost$aobra!aj kao generator urbanih struktura utiče na makro i mikro urbanističke sklopovegradova0radska saobra!ajna mreža 4multidisciplinarni problem urbansitičke koncepcije gradovaGlavni zadatak urbansiti%ko' planiranja saobraćajne unk&ije u 'radu # osiguratisigurnsot, udobnost i redovnost putovanja, što kra!e vrijeme trajanja prevoza, uz što manjetroškove gra%enja i održavanja i negativnog uticaja na životnu sredinu

@ti&ajni aktori savremeno' 'rada na saobraćajni sistem: Pove!anje brojastanovnika, gusto!a stanovanja, izgra%enost prostora, porast broja ličnih vozila, nedovoljnarazvijensot gradskog javnog prevoza.Povećanje broja vozila uslovljava# Pove!ani udio saobra!ajnih površina u gradu, tim sepove!ava i broj novih vozila, slabljenje socijalnih kontakata na nivou ulice, dehumanizacija

urbanog prostora koji sve više postaje podre%en kretanju saobra!ajnih sredstava. =?rbanomjesto postaje urbaniprostor> 46ženks

7arakteristike saobraćaja u 'radu odre9uju# 1prostorna organizacija grada 4raspored gradskih funkcija 1stepen motorizacije1 smjer saobra!aja1ulazni, izlazni, prolazni1tranzitni1vrsta saobra!aja: javni i individualni1struktura saobra!aja 4namjena i vrsta vozila1brzina saobra!aja i karakteristike vozila



Prostorni modeli 'radske

putne mre"e



S?AR?B?C @ GR?6@ $aobra!aj kao jedna od najvažnijih gradskih funkicija$aobra!aj u gradu organizovan je u - grupe: 7olektivni, ndividualni, /ransport roba#dvija se u sistemu gradske putne mreže 4 mrežni sistem objekata koji ima višestrukufunkciju, počevši od kretanja i mirovanja vozila svih vidova saobar!aja, pa do obezbje%enjasaobra!ajne pristupačnosti urbansitičkim sadržajima. 6odatna uloga: koridor gradskeinfrastrukutre. Po funkcionalnom značaju i ulozi u prostornoj organizaciji grada, putna mrežase djeli na primarnu i sekundarnu. (&aletin, 33Primarna: masovno kretanje ve!im brzinama, više vrsta vozila (površinski javni prevoz,putnički automobili, teretna vozila, biciklisti, pješaci 1gradski autoputevi 1gradske magistrale1gradske saobra!ajnice 1sabirne ulice (vezni elemnt izme%u prim. i sek. mrežeSekundarna : lokalna putna mreža sa dominantnom ulogom pristupa lokacijama neposredno

uz dionicu ulice, putnička vozila, biciklisti i pješaci 1 Pristupne ulice1direktno opslužujuurbansitičke sadržaje (svi tipovi stambenih, poslovno1trgovačkih 1Parkirališta 1 saobra!ajniobjekti organizovani za obavljenje funkcije mirovanja motornih vozila. teretna, vozila javnogprevoza, taksi vozila, službena i invalidska vozila, bicikal, vozila za hitne intervencije...



Mirujući saobraćaj je jedan od najve!ih problema funkcionisnja gradova. Putnički automobilproizvede više od M radnog vijeka u mirovanju 1 važnost parking prostora. $tacionarnisaobra!aj angažuje veliki dio prostora namjenjenog motornom saobra!aju. $a planerskog itehničko1ekslploatacionog stanovišta postoje:

Parkirali!ta uz mjesto stanovanja. ;ažan komunalni standard. Problemi kod visokihgustina stanovanja (preko -33 st+ha 0aražni kapaciteti u okviru stambenih naselja, aotvorena parkirališta kao samostalne parking skupine i uz ivično parkiranje uz pristupne ulice.

Parkirališta uz mejsto rada (industrija, administrativno1poslovni kompleksi, bolnice... Parkirali!ta uz mjesta rada 1 planiraju se uz značajnije koncentracije radnih mjesta.5eracionalan vid transporta 1 korištenje individualnih automobila, pa su neopravdani velikikapaciteti ove vrste parkiranja u centralnim gradskim zonama. Cavna parkirali!ta op!te namjene (uz trgovinu, zabavu, rekreaciju 1 korištenjedopušteno svim gra%anima, uz odre%eni režim i naplatu. &ogu da utiču na izbor prevozagra%ana do centralne zone. 7od razvijenih urbanih cjelina, potrebe za parkingom su ',-1',2P& po vozilu, tj. 1*3 m+Put.Automobil. 5a stepenu motorizacije od 'PA po porodici, potrebeparkiranja individualnih vozila mogu da angažuju polovinu površine namjenjene stanovanju.Problem parkiranja se javlja na oba kraja jednog putovanja, u različitim periodima dana irazličitim djelovima naselja. Individualni saobraćaj je krajnje neracionalan, a rješenjemirujućeg saobraćaja je važan aspekt urbansitičkog planiranja i projektovanja. Problem

parkiranja se u najoštrijoj pojavnsoti javlja u centralnim gradskim zonama. Jedno odnajefkasniji rješenja je korištenje javnog gradskog saobraćaja.!rugi cilj je "ormiranje posebni parkirališa uz stanice kapacitetni šinski sistema #park andride$, na širem perimetru grada. %vime se koncentracija zatjeva za parkiranjem oblikuje iusmjerava na područja sa boljim prostornim, ekološkim, ekonomskim karakteristikama.

rmenska kon&entra&ija mirujuće' saobraćaja: Navne garaže u centralnim zonamaimaju kra!e vrijeme zadržavanja i visok koe8cjent dnevne izmjene. (poslovanje, trgovina,zabava.. Parkirališta uz industrijske i ostale poslovne kapacitete 1 srednje vrijemezadržavanja+radno vrijeme, koe8cjent izmejne relativno nizak. Parkiranje uz stanovanje:najve!e optere!enje no!u Putnički automobil 1 različite dimenzije i manevarske mogu!nsoti1Ga parkiranje se usvaja 8ktivni tip koji reprezentuje najmanje 2 M sastava voznog parka. /o

je polazni geometrisjki standard u projektovanju parkirališta. Parking mjesto : 1- mpovršine, zavisno od organizacije parkirališta+garaže. Pod 3 najracionalnije, sa 3 najvišemjesta

Standardne projektne !eme: Paralelna 1 najviše manevarskog rada, u manjeoptere!enim pristupnim ulicama sa manjom regulacionom širinom ?pravna šema 1najracoinalnije rješenje za parkirališta. Pogodna za garažne objetke sa ortogonalnim rasteromstubova. 7osa 1 *, )3, D stepeni 1 parkrališta u ograničenimn uslovima lokacije sa potrebombrzog manevra. sključivo jednosmjerni prilazi. 5edostatak širine za manevar nadokna%uje se

promjenom ugla.

PARD;0S7? P?R7;R?=;D<?

Parking skupine u ravni terena. Povoljna u eksplatacionom i investicionom smislu : lakadostupnosti, bez posebne opreme i konstrukcije. 5edostatak je neracionalna potrošnjagra%evisnkog zemljišta. Parkirališta u sklopu uličnog pro8la i samostalne parkirne skupine naslobodnom terenu.



Parkirali!ta u proto%nim saobraćajni&ama 1 vozila uz ivicu kolovoza, smanjenje sigurnsotii protočnosti saobra!aja+propusna mo!, ometanje pristupa ivičnim sadržajima. 5e koriste se upro8lima važnijih poteza primarne mreže i u licama sa površinskim vidovima javnog gradskogprevoza.Preporuka je formiranje trake za izvo%enje manevra ulsaka i izlaska. ?že diemnzije kodmanjeg koe8cjenta izmjene, i kod stanovanja. ? nizu -1D P&.&jesto za hendikaepirane osobe: '+'13 P& 1 šrirna -.3m

Parkirališta uz saobra!ajnice lokalne putne mreže 4 posebno u stanovanju i nasle%enimregulacijama. Prednji prepust vozila iznad pješačke staze.Samostalne parkirne skupine# 5a slobodnim terenima, u sklopu stambenih naselja,industrijskih zona, rekreativnih centara, saobra!ajnih terminala i sl. $tandardi i šeme: Navnaparkriališta 1 naplata korištenja, kra!e zadržavanje 1 visoki koe8cjent izmjene. Preporuka je

jednosmjerni tok sa združenim ulazom i izlazom i naplatom prije preuzimanja vozila. Gahtjevaposebnu opremu.P?R7;R?=;D<? E? 6R@G( RS<( AE;=? /eretna vozila, autobusi, bicikli... ndustrijskikompleksi, Oteretni terminali=1carinjenje, servisi i sl. 7retanje ovih vozila unazad je vrlootežano 1 slaba preglednost.

Preporuka je primjena kosih šema parkiranja. 7od upravne treba obezbjediti značajne

širine pristupnih saobra!ajnica 1 smanjenje racionalnsoti korištenja prostora. 6užina parkingmjesta se uve!ava za m u odnosu na mjerodavnu dimenziju vozila, a pristupnesaobra!ajnice odgovaraju manevarskim sposobnostima vozila. Položaj parkirališta u odnsouna zgraduPrimjeri šema parkinga javnog parkinga + preporuka je jednosmejrni tok saobra!aja

Parkirališta posebne namjene Navna parkirališta sa naplatom korištenja

Posebnim režimom korištenja 1 vremenskim ograničenjima i naplatom parkiranja 1 treba destimulisati korisnika u

korištenju ličnog automobila i istovremeno sudjelovanjem grada u troškovima javnog prevoza, umanjiti njegovecijene i poboljšati njegov kvalitet.



P?R7;0G G?R?>(Parking garaže 1zatvoreni prostori, ure%eni isključivo za potrebe parkiranja i garažiranja vozila.

Apravdansoti 'ra9enja#'. funkcionalno i oblikovno rješavanje saobra!aja u savremenom gradu zagušenomindividualnim vozilima.. olakšavanje dosupnosti pojedinim gradskim prosotrima i sadržajima-. smanjenje zagušenja u podužnom parkiranju, olakšavanje kretanja pješaka*. umanjenje onečiš!enja vazduha 1posredno dejstvo

Mane vi!espratni$ 'ara"a#'. relativno mala ekonosmka opravdanost višespratnih garaža. visoki troškovi gra%enja održavanja produžavaju vrijeme isplativosti ulaganja.-. vrijeme prilaza vozilu je duže nego kod površinskih parkirališta*. cijena korištenja ve!a nego kod površinskih. teže oblikovno i funkcionalno uklapanje u urbanu strukturu

Po namjeni : individualne i kolektivnePo gra%evisnko1prostornoj dispoziciji: podzemne i nadzemne



Po arh+urbanističkom karakteru: samostalne ili kombinovane sa dru'imsadr"ajima

Po načinu ekspaltacije: javne Fsa ili bez napalate, posebne namjene (zaposleni,stanovnici i sl. 1poznati korisnici

Samostalne vi!eta"ne parkin' 'ara"e# Prednost# racionalno korištenjegra%evisnkog zemljišta u odnosu na površinska parkirališta Mana#veličina investicionihulaganja

Preporuka je jednsomjerni tok saobra!aja, zbog otežane vidljivosti i preglednsoti

prostraPreporuka je organizacije parkiranaj po sekcijama: duže zadržavanje na udaljenijimpozicijama.@ampe : 21' M (do ' M za manje garaže #bezbjediti kretanje pješaka krozzgradu, propisanu dostupnos PP stepeništa i puteva, osjetljenje, provjetravanje,odimnjavanje,sigurnsot1videonadzor..





Me$ani%ke parkin' 'ara"e# $tandardne garaže zasnivaju se na konceptu da korisnik upravlajsdopstvenim vozilom do i od parking mjesta uz neophodne manevre ulaska i izlaska. Posledično,potrebno je obezbjediti 1-- m prostora, što je više puta ve!e od prostora jednog parking mjesta.

Asnovni prostorni i ekonomsko)eksplata&ioni motivi za uvo9enje me$ani%ki$ 'ara"asu# smanjenje potrebne za gradskom gra%evinskom površinom 1lakše uključenje+isključenjeupotrebavertikalnih mehaničkih sistema umjesto rampi 1smanjenje potrebne povšrinenema posebnih vertikalnihkomunikaciaj za pješakeušteda u opremi i troškovima eksploatacije: provjetravanje, osvjetljenje,signalizacija, itdsmanjenje korištenja motora parkiranih vozila u garaži

Mana# relativno dugo trajanje procesa, pa se po pravilu koriste kod dugotrajnog parkiranja ugaražama posebne namjene, za poznate korisnike (zaposleni, stanovnici...?vo%enjem automatizacije i usavršavanjem elektro1mašinske opreme ovaj nedostatak se

ublažava, a sa pove!anjem prosotrnih i ekoloških problema u gradovima, za očekivati je njihovuuve!anu primjenu u budu!nosti.

Documents

javni III-I kolok.docx