D. D.

DISSER TATIODE

LIB ROR UΜ IN SVECIA RITUALIUMEMEN D A TI O NE.

QUAM

CONSENSUMAX.VEN. ORD. THEOL.t

IN REGIA ACADEMIA UPSALIENSJ.PRiESIDE

S. S. TH. DOCT.

JOHAN. LOSTBOM,PROF. TH. PRIM. ET ARCHI-PRiEP.

PRO CANDIDATURA THEOLOGICAPUBLICE VENTILANDAM SISTIT

Andreas Ηedr en,V. D. M. VERMELANDUS.

In Audit. Ecclefiaft. D. η Apr. 1794.HORIS A. M. SOLITIS.

Pro captu leäorum hahent fua fata lihelli.

U Ρ S A L I JE,

LiTTERis vidujE direct. Joh. Edman.

D. D,

DE

LIBRORUM IN SVECIA RITUALIUMEM EN" DAT I OHE.

^μηββμβββηεβwbsskbbst

§. i.

eligioncm, qua tenns eft pia hominis cum Sum-rdo Nomine converfatio, «tjam iinc externis ii-gnis & ceremoaiis conflilerc posfe, nullus rc-

rum sequüs acftimator inficias ibic. Hoc vcl inde ma-ximc confpicicur, qu-od Salvator Optimus, cultumDfii apud Jildiéos ritibus '& infiitutis proprio aufufufeepris obfuicatum cernens, Dcum ττνευμοείι *cq αλη-

integritate mcotis, potisfimum esfe colcndusn do-cueric. Si quis autem inde coacluderet, ritus omnesesfe rcjiciendos, nimis feftinanter ille fuos iubducerercalculos; neque ad verum inter ipfam rcligioncm &ejus adminicule diferimen Cacis attendc-ret. Etenimcui non nirnium ignota eil iodofes humanae naturae,feniibus fei licet externis inftru&se, perque eos notio-nes & cornmotioncs reeipientis, is facile conccdet,vix homines (ingulos, eosque do&rina & fapientiamaximc ornatos, nedunr rudiores, in praxi pietatis bisexternis carituros iine incommodo adminiculis: U-

bi

De LHvorum in Svecia Ritualhim Entendatione. 3

bi vcro plures cum in finern congregatos ponimus,ut a&us exerceant rcligiofos, qui vim maximam ha-bent «d animos movendos & ad virtuturn ftudia fic-örsndos, hoc *finc vcrborum & gciluum ordinc &externo quodam apparatu obtineri contendere crcdoneminem.

§. II.In Ecclefia Judaica antiqu« cultus qtiidem a£H·

bus pierumquc mutis, iimplicitati gentis, ut tum c-rtut tempora, accomodatis, abfolvebatur. Non tarnenprorfus clefuisfe voces articulatas benedi£tio facerdo-talis & populi refponfa teftentur. Ruditcite vero fen-iim depofita & fubiata, Hymni componebantur cul-tui religiofo, ad Organa etjam mufica, infervituri:quorum collc&ionem, fub nomine Bfakerii Davidici,divina Providentia nobis confcrvavic. Ufum hujus-modi hymnorum non probat tanturn, Ted & approbatipiius Chriiti in ccena Pafchali cxemplum. Undc tu-to concludimus Illum, quamvis modum & verba nonpreferipierit, rem tarnen non rcjicicndam voluisfc.Quinimo precandi rationem tradidit; quac, etjamii il·lum in finem potisfimum data fuerat,ut nimiam vcr¬borum copiam disivaderer, attamen Ipfum formulasprxfcriptas, utpote bono ordini & animis iimplicio-ribus aptas, non prorfus reprobasfe, fatis ofkndit.

§. III.Quandoquidem verae Religionis Stator dogmata

potisiimum & prxespta morum, mutationi non ob-A 2 no-

4 De Lihrorum in Svecia Ritualium

noxia, cxpofuit, externa parum attingens, integrumutique homini cuique, ut Sc focietati, pro re nata,flattiere vei immucarc reliquit. Ritus fcilicet pro di-verfa indole cujusquc gcntis, temporis, Iingvx, alio-rumque momentorum, variare & posiunt & debent.Modo verus de Deo nianeat fenfus, ac genuinus e-jusdem in cordibus regnet cultus; adjumenta religio-nis externa prudentem Variationen! admittunt atqueinterdum poftulant. In omni autem rieuom Sc formu-larum emendatione inprimis eil cavendurn, nc quidiuperftitioni do£lrinisque noxiis faveat: in id verofummo ftudio ineumbendum, ut omnia purae Sc ia-lutiTcrx noftrx religioni ex asfe inferviant.

§■ IV.Primis Ecclefe Chriftian« temporibus diverftta»

Iinorvarum, crcbrae mutationcs locorurn & aliae innu-merae in causft fucre rationes, quominus certi ilati-que ritus Sc formulx cultui externo adhiberi & plü-ribus infervire potuerint. Poftquam vero protetlio-rem eivilem na&us eil populus CWriflo dicatus, li-berius ordinem in cultn obeundo & fancire Sc ob-iervare eeepit. Simplices & paueos ab initio fuisferitus teflantur hujus tevi annales: nec mirabitur,qui cujusquc rci geneiin Sc incrementa rite perpen-derit. Paulatim vero ceremoniarum ita augebaturnumerus, praciertirn fcculis illis obfeuris, ut ipfa fe-re religio pondere quaii carundem obruererur; dumritus plurimum impii Sc noxii atque libidini fuperi-orum accommodati locum'tenebant rcligionis. Quis

Emendatione. 5

ignorat adeo deplorandum tempore Luthcri fuisfeEcclefiae ftatum? Huic vero per providam Dci cu-ram demandatum, ut non folum cnltum exterr*im,fed & ipfa dogmata fordibus & tricis cgregic repur-gartt. Ille quidem indefesfa cura & pene ftupendaconfttntia teiiebras discusfit, inutilia multa parkerac noxia refecuit, fimplickatcm reilituic. At vero Au-glx huic ftabulo purgando non unius fufficiebant vi¬res. Quin etjam feeuli genio in multis feie attempe-rare nccesfarium fuit: quod in pracfatione ad Apo-logiam Auguftanac Confesiionis ingenue fatetur Can¬didus ille Lutheri adjutor Phil. Melahcöton.

§. V.Pofl: inventum artis Typographie# & purioris

doQrinse reftkutionem , per tria proxime practerlt-pfa fccula, ptslibus adeo magnis incremcnta ccpifcquod vis fcientiarum genus, ut iingulis iere decenniisnovam induisfe ficiem videatur. Ncc folum quoadculturam lingvarum, fed & modos fenfa exprimen-di & adciinstioncm idearum, genius cujusque tcm-,poris prsev-alet; faltem diverumode feie exicrit. Hincchorda qui femper eadern oberrst, obfolctas pashmiiexiones & ditliones crepans, non ridetur modo,ied & eruditioribus taeditim parit; quod quam, nondicam, inconvcniens, fed perniciofum fit cultui rcli-giofo, neminem fugere arbitror. Hoc certe majores na¬ttros non latebat: quarc pofl: reccptam dogmatura emen-d a tigern fiepius, pro cujusque temporis ratione, librosRituales iiümuurc ncccsiarium duxcrunt prudentiores*

A 3 $· VI.

6 De Lihrorum in Svecia Ritualium

§. vi.Integrum per feeuium, quo fine ulla immuta-

tionc valuerunt noftri Rituales, quantum innovationisaccesfcrit litcris prxfertim humanioribus, quarurn 11-fus hic potisfimum fpeftatur, clici vix poteil. Hy-mnos inde noftros cetcrasque formuias, non iolumdisplicere, Ted & derifui expofitas csfe, non tam mi-rari, quam dolere Sc quamprimum illis fubvenire o-portet. Huic vero incomrnodo ut medicae adhibe-antur manus tum necesfitts urgec, tum religioni be-ne cupiens quisque optat ac negotium promovereallaborat. Ne vero innovandi pruritu hacc fieri quismerito fufpicetur, ad Aöa Eccleiiaftica orbis Chri-ftiani attendere jtivat, quae abundc teftantur, pluri-mas Ecclefias opem huic defc&ui porrexisfe vei et-jamftum deftinare. Et quoniam Regis optimi jusfuviris erudicione & dexteritate inelytis hoc negotiumper annos aliquot fedulo verfatum fuit, fpes nobiscertisfirna affulfit, före;, ut brevi ex voto omnia ef·fkiantur.

§. VII.Opere jam fervente fuam in partibus exoptatae

emendationis fpccialioribus raentem aperire cuivis eftintegrum. Mihi igitur, tres Sc viginti annos Mini-ifcerium facrum obeuntr, vifum fuit Collegio fummeVenerando, cui Librorum Ritualium emendatio com-misfa eft, meas qualescunque in hanc rem obferva-tiones traderc. Ex his nonnullas nunc publica cen-furae fubjicio. Quandoquidcm ferviiis nimium, &

ODC-

Eittenåatione. 7

operi, ut dicitur, operato propior videtur a£tus quis-que rcligioius, (i prolixis & praefcriptis aliigMur ver¬borum formulis, quod icculi genio non conveniens,nec Docentium dexteritate dignum ceriieri potefhbreves & pauciorcs, nec non, pro re nata, vari·

f ands cornmendtri forte poterunt. Qusftiones inAchi baptismali non infantibus fed fufeeptoribus pro-ponends videntur, & numerus minuendus. Keii-gionis puritati majores noftri confulturi phrafes nosinter & disfentientes diacridcas Pfalmis & formulisdiligenter inferuerunt; an latis prudenter, ex efFc&udijudicari poteft. Certe, mutatis jam moribus & in-geniis, probe cavendum, ne membris ccetus cujus-dam disientientis obicem ipii ponairms, quominus no-ftrse Gongregationi & eultui edesfe posiint. Cujus»rgumenti exemplum afFerre licet verba in traditioneelerncntorurn facrse ccens uiitata: Quorum loco iiciaufula Ipiius Msgiiiri: τ#7o 7ϊοιζ?\ε εις %v εμ^ν {τα ιτ,σα)avxjmm·: adhiberetur, mutatio foret ofFeniionis va-cua. Adnionitio ad hofpites confecrationi prsmitten-da , ne mins, indignis prcpoiics, afFe&um gaudiipiorum fpiritualis jucundisiimum turbent. In Anti-phoniis & omni cantu vocabula Hebrsa & Grsc«,

& qus a coetu non intelliguntur, in voces Sveeanas,fenfui accommodatas, transferenda. Pericopartim Tex-tualium deteftum iini apriorem urget herculeus &,niii urgente mandati necesiitate tamdiu in ufu fuisfet,pen« ridiculus quodvis ex quovis per crines quaiiprotrahendi labor.

$. VIIL

8 De Librorum in Svecia Ritualium Emendutitne.

§. VIII.Sunt nonnulli, qui emendationis hnjus necesfi-

tfttem lubentcr conccdentcs obihcula tarnen obten-dunt fuperari nefeia. Objiciunt, linguam Patriae non«dum certis esfe regulis iixam : Sc vix ullum noftrotempore huic operi exa&e periieiendo parem esfeexiftimant. Hi tarnen nimium timidi & diffidentesmihi videntur. Ad calcndas profe&o graecas omnis c-niendatio esfet differenda, ii nihil niii abfolute perfe£himpromittere liccrct. Pofteritati aliqua immutanda relin-quere humana jubet infirmitas. Ncc illi audiendi.iunt, qui per innovttionem nonnulla antique dsc mi¬nus accuratc di£la, at fenfum & vim efficaciorcm fun-dentia abolcri, nova vero ad puritatem lingvae rigi-dius accommodtta , Ted fublimittte & efficacia carere,diebtant. Atqui ut illa, quse jasn diu fuerunt in ufu,non tam plcniore fenfu, quam per confvetudincm abinfantia usque contraäam fc commendant: Ita quaenunc adoptantur, per ufum paulttim introducendum,brevi parem iibi apptaufum conciliabunt» Nec du-bitandum quin plurima*, guftui hodierno non proriusrepugnantia, (int confervanda. Occonomicts potiusquam thcologicas rationes habet follicitudo, quod pau-periorum impenfas augere posiet Liber hymnorumnovus Sc reformatus,iingulis in ufum publicum acquirendus.Sed brevitas forte Libri,quam pridem commendare aufusfui, huic nialo aliquam afferre poreft medelam: maxime (inon fubiro nimis, fed fenfim ufus novarum formularum ,canrionum Sc precum fuerit introdu&us. Sic enim cupiditatenovi, qua omnes ferimur, quaii fponte Sc opinione ciriushaec omnia fcopum obrinebunt optarum. Nulluni numenabeft, ü fit prudentia rebus: Et votis addat pondera Numen.