KADIN VE HUKUKEL REHBERİ

KADIN VE HUKUKEL REHBERİ

Yazarlar Doç. Dr. Nagehan KırkbeşoğluAv. Pınar Kandemir HacıbektaşoğluAv. Nilüfer GözükaraAv. Zeynep ÇelikKADEM Hukuk Komisyonu

Geliştirilmiş ve Gözden Geçirilmiş 2. Baskı

İstanbul, Kasım 2014

Editörler Betül Altınsoy YanılmazAv. Esra Hatipoğlu

ÖNSÖZ ...............................................................................................................................................................................5

KADININ EVLİLİK VE BOŞANMASINA İLİŞKİN HÜKÜMLER ..................................................................7

A. EVLENME EHLİYETİ ..................................................................................................................................................8

B. EVLİLİK DEVAM EDERKEN KADININ HAKLARI .................................................................................................8

C. AİLE KONUTU .............................................................................................................................................................9

D. BOŞANMA ...................................................................................................................................................................10

ANLAŞMALI BOŞANMA ...........................................................................................................................................10

BOŞANMA NEDENLERİ ............................................................................................................................................11

1.TERK ...........................................................................................................................................................................11

2.ZİNA ...........................................................................................................................................................................11

3. HAYATA KAST, PEK KÖTÜ VEYA ONUR KIRICI DAVRANIŞ .....................................................................12

4. SUÇ İŞLEME VE HAYSİYETSİZ HAYAT SÜRME ...........................................................................................12

AKIL HASTALIĞI .......................................................................................................................................................12

EVLİLİK BİRLİĞİNİN TEMELİNDEN SARSILMASI ( ŞİDDETLİ GEÇİMSİZLİK) ............................................12

E. BOŞANMANIN SONUÇLARI: ...................................................................................................................................13

1. VELAYET ..................................................................................................................................................................13

2. NAFAKA ...................................................................................................................................................................14

3. MAL REJİMİ ............................................................................................................................................................15

4. BOŞANMA HALİNDE PAYLAŞMA YAPILMAYAN KİŞİSEL MALLAR .......................................................17

5. BOŞANMA HALİNDE PAYLAŞIMA TABİİ OLAN MALLAR ..........................................................................17

F. KADININ EVLİLİK DIŞI ÇOCUK DÜNYAYA GETİRMESİ HALİNDE HAKLARI ..............................................18

BABALIK KARİNESİ .......................................................................................................................................................17

BABALIK DAVASI ...........................................................................................................................................................18

İŞTİRAK NAFAKASI .......................................................................................................................................................18

G. ÖNEMLİ HUSUSLAR .................................................................................................................................................19

H. CEZA HUKUKU AÇISINDAN KADINLARA KARŞI İŞLENEN VEYA KADINLARIN İŞLEDİĞİ SUÇLAR ...20

KONUYA İLİŞKİN SORU VE CEVAPLAR ..............................................................................................................24

KADINA YÖNELİK ŞİDDETE İLİŞKİN HÜKÜMLER.......................................................................................31

A. KADINA YÖNELİK ŞİDDETE İLİŞKİN HÜKÜMLER .............................................................................................32

B. ŞİDDETİN TÜRLERİ ...................................................................................................................................................32

1.FİZİKSEL ŞİDDET.....................................................................................................................................................32

2.CİNSEL ŞİDDET .......................................................................................................................................................32

3. EKONOMİK ŞİDDET ..............................................................................................................................................33

4.PSİKOLOJİK ŞİDDET .............................................................................................................................................33

İÇİNDEKİLER

C. ŞİDDETE KARŞI HUKUKİ VE İDARİ BAŞVURU YOLLARI ................................................................................34

1. Mülkî Amir ( Valilik - Kaymakamlık ) tarafından alınacak tedbirler .............................................34

2. Aile Mahkemesi Hakimi tarafından verilecek Koruyucu Tedbir Kararları ..................................36

3.Aile Mahkemesi Hakimi tarafından verilecek Önleyici Tedbir Kararları .......................................36

4. 6284 Sayılı Yasa Gereğince Tedbir Kararlarının Uygulanması, İhbar, Şikayet Ve Destek .. Hizmetleri .................................................................................................................................................................37

D.ŞİDDETE UĞRADIĞINIZDA ŞİKAYETİNİZİ BİLDİREBİLECEĞİNİZ KURUM VE KURULUŞLAR ................39

E. KADIN KONUKEVLERİ (SIĞINMA EVLERİ) .........................................................................................................40

KADIN KONUKEVİNDE KALMAK İSTEYEN KADINLAR NASIL BİR YOL İZLEMELİDİR ...........................41

ÇOCUKL ARI İLE BİRLİKTE BAŞVURAN KADINLARA UYGULANACAK HÜKÜMLER ..............................42

KADIN KONUKEVLERİNDE VERİLEN SAĞLIK İLE İLGİLİ HİZMETLER ........................................................43

KADIN KONUKEVİNDE KALIŞ SÜRELERİ VE GİRİŞ-ÇIKIŞ SAATLERİ .........................................................43

KADIN KONUKEVİNDE VERİLEN DİĞER HİZMETLER ......................................................................................44

ÇOCUKLAR İLE İLGİLİ DÜZENLEME .....................................................................................................................45

KADINLARA VE ÇOCUKLARA VERİLECEK OLAN MADDİ DESTEK ..............................................................45

KONUYA İLİŞKİN SORU VE CEVAPLAR ..............................................................................................................46

EV KADINLARININ SOSYAL GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER ............................................49

EV K ADINLARININ SOSYAL GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER ..........................................................50

A.EL EMEĞİ İLE ÜRETİMDE BULUNAN VE EL SANATLARI İLE UĞRAŞAN KADINLARIN SOSYAL GÜVENLİĞİ ..................................................................................................................................................................50

B.DAHA ÖNCE SİGORTALI ÇALIŞTIKTAN SONRA DOĞUM YAPMIŞ OLAN EV KADINLARININ DOĞUM BORÇLANMASI HAKLARI ........................................................................................................................................51

C.HİÇBİR SOSYAL GÜVENCESİ BULUNMAYAN EV KADINLARININ SAĞLIK YARDIMLARINDAN .... YARARLANMASI ........................................................................................................................................................54

KONU İLE İLGİLİ SORU VE CEVAPLAR ...............................................................................................................55

İŞ HUKUKUNDA KADINLARA İLİŞKİN BAZI DÜZENLEMELER .............................................................57

A.EŞiTLiK iLKESi........................................................................................................................................................58

B.ÜCRETTE EŞİTLİK ..................................................................................................................................................59

C. GECE ÇALIŞTIRMA YASAĞI ...............................................................................................................................59

D.ANALIK HALİNDE ÇALIŞMA VE SÜT İZNİ.......................................................................................................59

E.GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ .....................................................................................................................60

F.YILLIK İZİN BAKIMINDAN ÇALIŞILMIŞ GİBİ SAYILAN HALLER ................................................................60

G.KADIN İŞÇİLERİ FESHE KARŞI KORUYUCU HÜKÜMLER ...........................................................................61

KONU İLE İLGİLİ SORU VE CEVAPLAR ...............................................................................................................62

ÖNSÖZ

Tarihboyuncatümeskihukuksistemlerindekadınlarıneşseçme,çalışma,velayet,mirasçılık,boşanmadasözsahibiolma,çalışmavesosyalgüvenlikkonularındapekçoktemelhaklarındanmahrumbırakıldıklarınıgörmek-teyiz.Budurumdinî,biyolojikveesasitibariyleekonomiknedenleredayanmaktadır.Kadınınboşanmaveyaeşininölümühalindeçocuklarıvekendisinedüşenmallarıalarakbabaevinedönmesiniengellemeküzere,çocuklarınınvelayetivemirashaklarıkendisinetanınmamıştır.

1926yılındayürürlüğegirenTürkMedeniKanunu,tekeşlilik,karıkocanıneşitliği,eşlerinancakmahkemekararıylaevlilikbirliğinesonverebilme-leri,resmînikâhgibiçağdaşdüzenlemelerle,devrimciniteliğiniözellikleailehukukualanındaortayakoymuştur.4721sayılıMedeniKanunlaisekadınlarlehinehükümlerartırılmış,eşitlikodaklıbirkanunuygulamasınageçilmiştir.Kadınınkişiliğivehaklarınıkoruyucupekçokhükümgetirilerekedinilmişmallarakatılmarejimikabuledilmiştir.

Sadeceaileveşiddethususundadeğilhukukunbütünalanlarındakadınhaklarıvurgulanmalıdır.Hukukunkurallarınıngörevi,toplumungelişmesidoğrultusundamevcutdüzenlemelereyenidenyönvermekvekuralla-rın,toplumuntümkesimineeşitşekildeuygulanmasınısağlamaktır.Busüreçtehukuk,toplumatabiolmayıpobjektifşekildeuygulanmalıdır.Bunedenlebirhukuksistemindegelenekyadainançlaradayalıayırımlaraizinverilmemeli,objektifveakılcıolmayansebeplerlekadın-erkekayırımıyapılmamalıdır.

Günümüzdekadınınzorlamavebaskıyadeğil,bilinçli,karşılıklıözveriyedayananbirkurumiçerisindeyerinialmavaktiçoktangelmiştir.BunedenleKADEM,kadınlarınyaşamapozitifkatılımınısağlayarak,demokratikhak-larınınbilincindeolankadınların,bireyselvemeslekigelişimlerineyönelikprojelerveaktivitelergerçekleştirmekte;araştırma,incelemeveyayınçalışmalarınıteşviketmek,yürütmekveyaymayıamaçlamaktadır.Buamaçlarıesasalarakhazırlananbuçalışmada,“kadınınevlilikveboşan-masınailişkinhükümler”,“kadınayönelikşiddeteilişkinhükümler”,“evkadınlarınınsosyalgüvenliğineilişkindüzenlemeler”ve“işhukukundakadınlarailişkinbazıdüzenlemeler”başlıklarıaltındakadınınhukuksis-temindekiönemlisorunlarıincelenmiştir.

BudoğrultudasahipolacağınızHukukElRehberi,kadınlarınsorunlarınaışıktutacakşekildehazırlanmışoluphukuku,koruyucubirkalkangibikul-lanmayıöğrenmeleriniveyaşamlarınıkolaylaştıracakyasaldüzenlemelereilişkinbilgisahibiolmalarınıteminetmeyiamaçlamaktadır.Elinizdekibukitapçık,sizkadınlarahediyemizdir.Faydalıolmasıdileklerimizle…

KadınveDemokrasiDerneği

06K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

Kadının Evlilik veBoşanmasına İlişkin Hükümler

A. EVLENME EHLİYETİ

Birkadınınveerkeğinevlenebilmesiiçin17yaşınıdoldurmuşolmalarıgerekmektedir.(MK.m.124/f.1).17yaşınaltındaolankadınlar,ancakbellişartlarınvarlığıhalindevehakimkararıylaevlenebilir.Hakim,olağanüstübirdurumungerçekleşmesihalinde(kadınıngebekalması,karı-kocagibiyaşanmayabaşlanmışolması,nişanlılardanbirininölümtehlikesiiçerisindeolmasıgibi1)16yaşınıdoldurmuşkişilerin,evlenme-sineizinverebilmektedir.(MK.m.124/f.2).Hakim,olanakbulundukçaevlenmeiznitalepedenkişilerinanne-babaveyavasinindegörüşünüalır(MK.m.124/f.2c.2).

B. EVLİLİK DEVAM EDERKEN KADININ HAKLARI

Eşler,meslekveyaişseçimindebirbirininizninialmakzorundadeğildir.Ancakeşlersadakatvepaylaşmayükümlülüğüçerçevesinde,evliliğinhuzurveyararıiçinmeslekveişlerilgilitercihlerinibirbirleriilepaylaşmaklayükümlüdür.(MK.m.192)

Eşlerbirlikteyaşamaklayükümlüdürler.Birlikteortakhayatınsürdü-rüldüğükonutu“ailekonutu”halinegetirmeimkanı,bukonutüzerindeönemlifaydalarsağlayacaktır.“AileKonutu”halinegetirilenkonutun;kadınınrızasıolmaksızındiğereştarafındansatılması,üzerineipotekyapılmasıveyakirasözleşmesininfeshedilmesimümkünolmamakta-dır.(MK.m.194)

Kocasısavurgan,alkolyadauyuşturucumaddebağımlısı,kötüyaşamtarzı(kumarvb.)olankadınlar,eşlerinevasiatanmasıiçinmahkemeyebaşvurabilirler.Budoğrultudaayrıcamahkemekanalıylatedbiralınmasınıisteyebilirler.Hakim,budurumdageçiciolarakortakyaşamaaraverilmesivehakkındavasiatanmasınakararverileneşinparasalkatkıyaparakailebirliğinindevametmesinekararverebile-cektir.(MK.m.197).

Eşiyleönemlikonulardauyuşmazlığadüşmelerihalindekadın,(örne-ğin;çocuğunadınınkonulması,okuyacağıokulunseçilmesi,vb.)hemenboşanmaseçeneğinidüşünmekyerine,uyuşmazlığınhakimtarafındançözümekavuşturulmasıiçindemahkemeyebaşvurabilir.(MK.m.195)

1DURAL/ÖĞÜZ/GÜMÜŞ;TürkÖzelHukuku-CiltIII-AileHukuku,İstanbul,2012,s.49.

08K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

C. AİLE KONUTU

Ailekonutu,eşleriniçindebirlikteyaşadıklarıveberaberceseçmişoldukları,kendilerininveçocuklarınınyaşamlarınayönverdikleri,acıvetatlıgünlerinyaşandığı,anılarınoluştuğumekândır.Karıkocanınbirlikteyaşayacaklarıevinseçimivehukukiniteliğininyanında,evlili-ğinherhangibirnedenlesonaermesidurumundataraflarasağladığıhaklarnedeniyleailekonutubüyükönemtaşır.

Ailekonututapukaydındaeşlerdenikisininadınakayıtlıolabildiğigibi,eşlerdenyalnızcabirininadınakayıtlıdaolabilmektedir.Tapukaydındamalikbulunmayaneşin,ailekonutunuüzerindeyapılacaktasarruflar-danzarargörmesiniönlemeninyolutapukaydınaailekonutuşerhikoyulmasıdır.

Ailekonututapudataraflardanbiriadınakayıtlıisediğereş,tapukaydına“ailekonutu”ibaresininkaydedilmesiniisteyebilir.Tapudaailekonutuşerhininverilmesiiçin;

evlilikbirliğinindevamettiğinikanıtlayanNüfusMüdürlüğündenalınacakvukuatlınüfuskayıtörneği

eşlerinbirlikteyaşadığınıgösterenmuhtarlıktanalınmışbelgenin

TapuSicilMüdürlüklerinesunulmasıgerekmektedir.

Eğerailekonutuolarakkullanılanyerkirailesağlanmışsabudurumdakirasözleşmesindeyeralmayaneş,evikiraladıklarıevsahibineyapa-cağıbiryazılıbildirimilesözleşmenintarafıhâlinegelir.Böylecekirasözleşmesiileilgiliolarakdiğereşilebirliktemüteselsilensorumluolur.

Eşlerdenbiri,diğerininaçıkrızasıolmadıkçaailekonutuileilgilikirasözleşmesinifeshedemez,ailekonutunudevredemez,satamaz,bağış-layamaz,başkabirmülkiledeğiştiremezveyaailekonutuüzerindekihaklarınısınırlayamaz.

09

D. BOŞANMA:

Eşveçocuklarlabirliktehayatboyumutluolmakiçinbaşlananevliliksüreci,kimizamanistenmesedeboşanmailesonaermektedir.Eşlerinevlilikbirliğinisonlandırmaküzereanlaşarakaçacaklarıveyaeşler-denbirininkanundagösterilensebepleredayanarakaçacağıdavasonucunda,evlilikbirliğininhakimkararıilesonaermesiboşanmaolarakadlandırılır.Boşanmadavası,evlilikbirliğinisonaerdirenbiryargısalsüreçolup,busüreçtesadecetaraflarınboşanmalarıdeğil;varsaçocuklarınınvelayeti,hakları,nafaka,tazminatvebenzeritümkonularhakimtarafındankararabağlanmaktadır.

1.ANLAŞMALI BOŞANMA

Eşlerinboşanma,varsamüşterekçocuklarınınvelayeti,nafaka,malla-rınpaylaşımıvebenzeritümkonulardaanlaşarakaçacaklarıboşanmadavası,anlaşmalıboşanmadavasıdır.

Boşanmadavasınınanlaşmalıboşanmadavasıolarakgörülebilmesiiçin;

Evliliğinenaz1yılsürmüşolması

Eşlerinbirliktebaşvurmasıyahutbireşinaçtığıboşanmadavasınındiğereştarafındankabuledilmişolması

Taraflarınboşanmanınmalisonuçlarıvevarsamüşterekçocuklarındurumuileilgilitümkonulardaanlaşmışolması

Hakimintaraflarıbizzatdinleyerekanlaştıklarıtümhususlardaser-bestçeifadeverdiklerinekanaatgetirmesigerekmektedir.

Boşanmanınanlaşmalıboşanmadavasışeklindegörülmesiiçin,eşlerinboşanmahususundaözgüriradeleriylekararvermişolmasıveboşan-manıntümsonuçlarındaanlaşmışolmalarıyeterlidir.Taraflarevlilikbirliğininsonaerdirenbirsebebiaçıklamakvekanıtlamakzorundadeğillerdir.Anlaşmalıboşanmadavasınındışındakalandiğertümboşanmadavalarında,boşanmakisteyeneşkanunundagösterilensebepleredayanarakveevlilikbirliğinintemelindensarsıldığınailiş-kingöstermişolduğunedenleriispatederekboşanmadavasıaçmasıgerekmektedir.

10K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

2. BOŞANMA NEDENLERİ:

• Terk

Terknedeniyleboşanmadavasıaçabilmekiçin;eşlerdenbirininevlilikbirliğindendoğanyükümlülükleriniyerinegetirmemekmaksadıylavehaklıbirnedenolmaksızınortakkonututerketmişolmasıgerekmek-tedir.Terknedeniyleboşanmadavasında,konututerkedeneşinenaz6aysüreileortakkonutadönmemişolmasıdavaşartıdır.Eşieviterketmişolankadın,mahkemekanalıylayahutnotertarafındaneşineevedönmesiihtarınıiçerenbirbildirimyapabilir.Bubildiriminsonuçsuzkalmasıve6aylıksürenindolmuşolmasıkoşuluylaterknedeninedayalıboşanmadavasıaçılabilmektedir.

Örneğin;eşi,4aydırortakkonutagelmeyenkadın,mahkemeyahutnoterkanalıylayapacağıbildirimileeşininevedönmesinitalepedebilir.4aybeklemişolankadının,ihtarsüresisonundadaeşievedönme-mişseve6aylıksüretamamlanmışsaterknedeninedayalıboşanmadavasınıaçabilir.(TMK.md.164)

• Zina

TürkCezaKanununagöresuçsayılmayanzina,boşanmasebebiolarakTürkMedeniKanunu(TMK.161)’ndayeralmaktadır.Eşlerdenbirizinaederse,diğereşboşanmadavasıaçabilir.Zinanedeniyleboşanmadavasıaçmakisteyeneş,zinaeyleminiöğrendiğitarihtenitibaren6(altı)ayveherhalde5(beş)yıliçerisinde,zinanedeniyleboşanmataleplidavasınıaçmalıdır.Busüreler,hakdüşürücüsürelerdir.Şayeteşininbirbaşkakadınlazinayaptığınıbilerekevlilikbirliğininsürdür-mesihalinde,kadınınbudavranışı“afniteliğinde”kabuledilirvekadın,zinanedeniyleboşanmadavasını,busürelergeçtiktensonraaçamaz.Ancakdikkatedilmesigerekenhusus,sadecezinanedeniyleaçılacakboşanmadavalarıiçinbelirtilensürelerdedavaaçılmamasının,afnite-liğindedavranışolarakkabuledileceğidir.

Örneğin;eşibirbaşkasıilezinayapanveyauzunsüreevligibiyaşayanbirkadın,budurumasessizkalmışsa,zinanedeniyleboşanmadavasıaçamasabilediğerboşanmasebeplerinedayanarakherzamandavaaçabilirveevlilikbirliğininsonlandırılmasınıtalepedebilir.

11

• Hayata Kast, Pek Kötü veya Onur Kırıcı Davranış

Eşlerdenherbiri,diğertarafınhayatınakastetmesiveyakendisinepekkötüdavranılmasıyadaağırderecedeonurkırıcıbirdavranıştabulunulmasısebebiyleboşanmadavasıaçabilir.Davayahakkıolaneş,hayatakastnedeniyleboşanmasebebiniöğrenmesiyahutbusebep-lerdenbiriningerçekleşmesihalinde6(altı)ayveherhalde5(beş)yıliçerisindedavaaçmakzorundadır.Affedentarafın,davahakkıyoktur.(TMK.162)

Örneğin;eşitarafındanşiddeteuğrayanyahutağırhakaretleremazurkalankadın,belirtilensüreleriçerisindehayatakast,pekkötüveyaonurkırıcıdavranışnedeniyleboşanmadavasıaçabilir.Belirtilensüre-leriçerisindedavaaçılmazisehayatakast,pekkötüveonurkırıcıdavranışnedeniyleboşanmatalepedilemezancakdiğerboşanmasebepleriilerisürülerekherzamandavaaçılabilir.

• Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme

Eşlerdenbiri,küçükdüşürücübirsuçişlerveyahaysiyetsizbirhayatsürervebusebeplerdenötürüonunlabirlikteyaşanmasıdiğereştenbeklenmezse,bueşherzamanboşanmadavasıaçabilir.(TMK.163)

Örneğin;eşi,küçükyaştakızçocuğunacinseltacizsuçunedeniyleyargılananvehakkındakesinleşmişbircezabulunaneşinekarşıkadın,bumaddegereğinceboşanmadavasıaçabilir.Bukonudaörneklerçoğaltılabilir.Hakim,mevutolayınözelliklerinegöresuçişlemevehaysiyetsizhayatsürmenedeniyleboşanmakararıverebilecektir.

• Akıl Hastalığı

Eşlerdenbiri,akılhastasıolupdabuyüzdenortakhayatdiğereşiçinçekilmezhalegelirse,hastalığıngeçmesineolanakbulunmadığıresmisağlıkkuruluraporuylatespitedilmekkoşuluylabueşboşanmadavasıaçabilir.(TMK.165)

• Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması ( Şiddetli Geçimsizlik)

Uygulamadaenyaygınolarakgörülen,evlilikbirliğinintemelindensarsılması,eskiadıylaşiddetligeçimsizliknedeniyleboşanmadavasınınaçılabilmesiiçin;herikieşiçinortakhayatısürdürmeninkendilerindenbeklenmeyecekşekildesarsılmışolmasıgerekmektedir.

12K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

Şayetdavacınınkusuru,davalıdandahafazlaisedavalının,davayaitirazhakkıvardır.Ancakbuitirazhakkınkötüyekullanılmasıniteli-ğindeiseveevlilikbirliğinindevamındadavalıveçocuklarbakımındankorunmayadeğerbiryararkalmamışsahakim,boşanmayakararvere-bilir.(TMK.166)

Örneğin;eşievegelmeyen,birbaşkasıileevligibiuzunsürediryaşayanyahuteşineveçocuklarınasüreklişiddetuygulayanbirerkeğin,evli-likbirliğinintemelindensarsılmasısebebiyleboşanmadavasıaçmasıhalinde,kadınınbudavayaitirazhakkıvardır.Ancakbuitirazeşindenboşanmakistememek,evlilikbirliğinindevametmesivb.sebeplerileyapılırsa,budurumYargıtay’ınyerleşikiçtihatlarında“hakkınkötüyekullanılması”olarakdeğerlendirilmektedir.Ayrıcakadının,eşitara-fındandavanınaçılmasıhalindedetazminat,nafakavs.taleplerdebulunmahakkınındevamettiğiunutulmamalıdır.

Örneğin;eşin,sürekliolarakevegeçgelmesi,kadınınmaaşınıelindenalması,ailesiilegörüşmesineizinvermemesi,sokağaçıkmasınaizinvermemesi,fiziksel,psikolojikvs.şiddetyöntemleriniuygulaması,çocuklarıileilgilenmemesivs.evlilikbirliğinintemelindensarsılmasısebebiyleboşanmadavasınakonuolabilmektedir.

Boşanmasebeplerindenherhangibirinedayanarakaçılmışolanboşanmadavasıreddedilebilir.Budurumdaboşanmadavasınınred-dinedairkararınkesinleştiği(temyizincelemesindengeçerekonandığı,temyizedilmeyerekkesinleştiği)tarihtenbaşlayarak3(üç)yılgeçtiktensonraortakhayathalenyenidenkurulamamışsa,budurumdaevlilikbirliğitemelindensarsılmışsayılırveeşlerdenbirininistemiüzerineboşanmayakararverilir.

E. BOŞANMANIN SONUÇLARI:

1. Velayet

Boşanmaveyaayrılıkdurumlarındaçocuğunmenfaatleri,eğitimhayatı,ebeveynlerdenhangisininçocukiledahaçokilgilenebileceğihususlarıdikkatealınarakvelayetdüzenlemesiyapılmaktadır.Anneyahutbabanınbirbirlerineherhangibirüstünlükleriyoktur.AncakYargıtay’ınyerleşikiçtihatlarında“özellikleanneilgiveşefkatinemuh-taçküçükçocuklarınanneyeverilmesigerektiği”belirtilmektedir.Bubirkuralolmayıp,mevcutolayınözelliklerivehakimintakdirinegörebelirlenmektedir.

13

Velayethakkınıalananneyahutbabadan,dahasonradavayoluylavelayetintalepedilmesimümkündür.Ancakbununiçinyasailebelir-lenenkoşullarınoluşmasıveboşanmaanındakiolgulardan,farklıolgularınmeydanaçıkmasıgerekmektedir.TMK.184.md.gereğince;anneveyababanınbaşkabiriyleevlenmesi,başkabiryeregitmesi,ölmesi,yeniolgularınzorunlukılmasıhalindehakimresenyahutanneveyababanınisteğiüzerinegerekliönlemlerialır.

2. Nafaka

Boşanmanedeniyleyoksulluğadüşecekolantaraf,boşanmadakusurudahaağırolmamakkoşuluyla,diğertaraftanmaligücüora-nındankendisinenafakaödenmesinitalepedebilir.(TMK.m.175)

Velayetialtındabulunanmüşterekçocuklarıiçiniseçocukreşit(ergin)oluncayakadariştiraknafakasıödenmesinitalepedebilir.Çocukreşitolduktansonrakadınaödeneniştiraknafakasıkesilir.Ancakçocuğuneğitimidevamediyorsa,bukezçocukanneyahutbabasınakarşıdavaaçarak,kendisinenafakaödenmesinitalepedebilir.

Çocukerginolduktansonra-eğitimidevametmemesinerağmen-bakımamuhtaçise,davaaçarakiştiraknafakasınınyerineyardımnafakasıtalepedebilir.(MK.m.364)

Boşanmadavasıdevamederken,barınmavegeçinmeihtiyaçlarıiçingeçicibirönlemolaraktedbirnafakasıtalepedilebilmektedir.(MK.m.197/f.2)

Boşanmahalindeödenenyoksulluknafakası,herhangibirsüreyebağlıolmadanverilmektedir.Ancakboşanmaanındakimevcutolanşartlardadeğişiklik,yeniolgularınortayaçıkmasıvs.sebeplerilenafakaödemekleyükümlüolaneskieş,nafakayükümlülüğününkaldırılmasıiçindavaaçabilir.

Örneğin;nafakaalaneşinbaşkabirkişiyleimamnikahlıolarakyaşa-masıveyahaysiyetsizhayatsürmesi,düzenligelirsahibiolması,maaşkarşılığındabirişebaşlamasıyahutnafakayükümlüsününboşanmaanındakişartlarınıntamamenortadankalkması.(trafikkazasısonu-cundaçalışamazhalegelmesiveaylıkgelirininolmaması)

Gerekyoksulluknafakasıgereksedemüşterekçocuklariçinödenen

14K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

iştiraknafakasımiktarları;nafakaödeyeneşingelirininartması,ödenennafakamiktarınınçokyetersizkalmasıvebenzerinedenlerlemahke-meyebaşvurmaksuretiylearttırılabilir.

Aynışekildenafakaödeyeneşinmalidurumununönemliderecedezayıflamasıhalindemahkemeninvereceğikararlanafakamiktarınınazaltılmasıveyatamamenkaldırılmasısözkonusuolabilir.

3. Mal Rejimi

MedeniKanun,eşlerinekonomikilişkileriiçinçeşitlimodelleröngör-müştür.Eşlerbumodellerdenbiriniseçmehakkınasahiptirler.Eşlerinhangimalrejiminingeçerliolacağınailişkinbirsözleşmeyapmalarıherzamanmümkündür.Busözleşmenoterdedüzenlenebileceğigibi,öncedenyazılmışbirsözleşmeninnoterdeonaylanmasışeklindeyapı-labilir.Ayrıcaeşlerinevlilikbaşvurususırasındahangimalrejiminiseçtiklerinibildirmeleridemümkündür.

Malvarlığınınyönetimivepaylaşımıkonusundakanundayazılıseçim-likmalrejimlerindenbirinisözleşmeyaparakseçmemişolaneşlerinkanunentabiolduğusistemeyasalmalrejimidenir,yasalmalrejimide“Edinilmişmallarakatılma”rejimidir.Burejimde“edinilmişmallar”ve“kişiselmallar”olmaküzerehereşeaitikiçeşitmalbulunmakta-dır.Boşanmahalindemalrejimitasfiyeedildiğindesadeceedinilmişmallartespitvehesapedilerekeşlerarasındayarıyarıyaeşitolarakpaylaştırılır.Eşlerinkişiselmallarıpaylaşımakonuolmaz.

MedeniKanun,yürürlüğegirdiği1Ocak2002’denöncekievliliklerbakımından,taraflarmalrejimisözleşmesiyaparakkanundasayılan“malayrılığı”veya“paylaşmalımalayrılığı”veya“malortaklığı“rejiminiseçebilirler.Şayettaraflarmalrejimisözleşmesiyapmamış-larsa;1ocak2002tarihinekadarsahipolduklarımalvarlığıiçin“malayrılığı”na,1ocak2002tarihindensonrakimallarıiçinyasalmalrejimiolan“edinilmişmallarakatılma”rejiminetabiolacaklardır.Budurumda2002tarihindenöncekimalvarlığınıntasfiyesindemalvarlığıkimeaitbulunuyoriseokişimallarüzerindehaksahibiolacaktır,ancakdiğereşsadecebumalvarlığınınoluşmasındakikatkısınıispatederektaleptebulunabilecektir.

15

16K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

4. Boşanma Halinde Paylaşma Yapılmayan (Kişisel) Mallar

Eşlerdenbirininyalnızkişiselkullanımınayarayaneşya,(kadınlarıntakı-ları,makyajmalzemeleri,erkeklerinkoldüğmeleri,taraflarıngiyeceklerigibi)

Taraflarınemekvermedensahipolduklarımallar,(bağış,mirasgibi),

Taraflarınevlenmedenöncesahipolduklarımallar,

Manevitazminatalacakları,

Kişiselmallarınyerinegeçendeğerler,(örneğinevlenmedenöncesahipolunanveyamirasyoluilegelenbirevisatıp,yerineyenisininalınmasıgibi)

Taraflarınaralarında“kişiselmal”olarakkabuledileceğinikararlaştır-dıklarımallardır.Bumallarboşanmahalindekişidekalan,taraflararasındapaylaşılmatabiolmayanmallardır.

5. Boşanma Halinde Paylaşıma Tabii Olan Mallar (Edinilmiş Mallar)

Eşlerinevlenmelerindenbaşlayarakemeklerikarşılığındaedindiklerimallar(Yaniyaptıklarıişvemeslekdolayısıileeldeettiklerikazançlardanedindiklerimallar),

Sosyalgüvenlikvesosyalyardımkurumvekuruluşlarınınveyaperso-neleyardımamacıilekurulansandıkvebenzerlerininyaptığıödemeler,(emekli ikramiyesigibi)

Çalışmagücününkaybınedeniileödenentazminatlar,

Kişiselmallarıngelirleri,(miraskalanevdeneldeedilenkirageliri)

Edinilmişmallarınyerinegeçendeğerler.

Zinaveyahayatakastnedeniyleboşanmahalindehakim,kusurlueşedüşenmalvarlığıdeğerinihesaplarkenbununazaltılmasınayadakaldırılmasınakararverebilmektedir.TCK.çerçevesindesuçolarakdeğerlendirilmeyenzinafiiliniişleyeneşekarşı,bufiilnedeniyleyasauygulamasıdikkatealı-narakmaddianlamdabiryaptırımuygulandığınısöylemekmümkündür.

Kocasıvefatedenkadın,eşiölmedenöncebirlikteikametettiklerievve

17

eşyalarınınkendisinetahsisiniisteyebilmektedir.Ancakbununiçindiğermirasçılarınpayınıödemesigerekmektedir.Ödemeyi,kendikatılma(miraspayını)payınıdiğermirasçılaradevrederekveyetmezsekalanbakiyeyitamamlayarakyapabilmehakkınasahiptir.

F. KADININ EVLİLİK DIŞI ÇOCUK DÜNYAYA GETİRMESİ HALİNDE HAKLARI

Babalık Karinesi:Evlilikdevamederkenveyaevliliğinsonaerme-sindenbaşlayarak300(üçyüz)güniçindedoğançocuğunbabası,kocadır.(TMK.285)

Yasada,evliliksonaermişolsabile300güniçerisindedoğançocuğunbabasının,kocaolduğukabuledilmiştir.Ancakbusüregeçtiktensonradoğumyapılmasıhalinde,annenin,evliliksırasındagebekaldığınıispatetmesigerekmektedir.

Evlilikdışındadoğançocuk,annevebabanınbirbirleriileevlenmesihalindekendiliğindenevlilikiçerisindedoğançocuklarailişkinhüküm-leretabiolur.

18K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

Babalık Davası:Çocukilebabaarasındakisoybağınınmahkemecebelirlenmesinianaveçocukisteyebilirler.(TMK.301)

Dava,babaya,babaölmüşsemirasçılarınakarşıaçılır.

Babalıkdavası,çocuğundoğumundanönceveyadoğumdansonraaçılabilir.Ananındavahakkı, doğumdanbaşlayarak1(bir)yılgeçmekledüşer.(TMK.303)

Çocukilebaşkabirerkekarasındasoybağıilişkisivarsa1(bir)yıllıksürebuilişkininortadankalktığıtarihteişlemeyebaşlar.

Biryıllıksüregeçtiktensonragecikmeyihaklıkılansebeplervarsa,sebebinortadankalkmasındanbaşlayarak1(bir)ayiçindedavaaçılabilir.

İştirak Nafakası: Çocuğunbakımıiçinbabalığıtespitedilenkişidençocukreşitoluncayakadar;çocukeğitimgörüyorsaçocuğuneğitimibitinceyekadarnafakatalepedilebilmektedir.

G. ÖNEMLİ HUSUSLAR

Eşler,birbirlerininrızasınıalmaksızınüçüncüşahıslarlehinekefilolamazlar.

Eşler,evliliklerisırasındamallarınınenvanterinintutulmasıiçinhakimebaşvurabilirler.

Evlilikdevamederkeneşlerbirbirlerinemaddivemanevitazminatdavasıaçamazlar.

Eşlerdenbiri,evlilikbirliğiningiderlerinekatılmayanvehiçbirparasalkatkıdabulunmayaneşin,borçlularındanolanalacaklarınınkendisineödenmesiiçinhakimebaşvurulabilir.

19

H. TÜRK CEZA KANUNU’NDA DÜZENLENEN KADIN, ÇOCUK VE AİLEYE İLİŞKİN HÜKÜMLER

5237sayılıTürkCezaKanunu’nunamacı;kişihakveözgürlüklerini,kamudüzenvegüvenliğini,hukukdevletini,kamusağlığınıveçev-reyi,toplumbarışınıkorumak,suçişlenmesiniönlemektir.TCK’dabuamaçlardoğrultusundaaileiçerisindeyaşananşiddet,çocuklarıncinselistismarıveanne-babanınçocuklarınakarşıişlemişolduklarısuçlarailişkinolarakayrıdüzenlemelerbulunmaktadır.Buhüküm-lerdenbazıları;

1-Annevebabanın,çocuklarınakarşıbakımvegözetimyükümlülüğübulunmaktadır.TCK’nın97.maddesinde;yaşıveyahastalığıdolayısıylakendiniidareedemeyecekdurumdaolanvebunedenlekorumavegözetimyükümlülüğüaltındabulunanbirkimseyikendihalineterkedenkişiye 3aydan2yılakadarhapiscezasıverilebileceği,ayrıcaterkdolayısıylamağdurunhastalığayakalanmasıyahutölmesihalindeağırlaştırılmışhükümlerinuygulanacağıbelirtilmektedir.

2-TCK232.md.KötüMuamelesuçudüzenlenmekteolupmaddemetninde“aynıkonuttabirlikteyaşayankişilerdenbirinekarşıkötümuameledebulunankişiye2aydan1yılakadarhapiscezasıveri-leceği,idaresialtındabulunanveyabüyütmek,okutmak,bakmak,muhafazaetmekveyabirmeslekveyasanatöğretmekleyükümlüolduğukişiüzerindesahibibulunduğuterbiyehakkındandoğandisiplinyetkisinikötüyekullanankişiye1yılakadarhapiscezasıverileceği”belirtilmektedir.

Buçerçevedeannevebabalarınbakımvegözetimgörevleriniyerinegetirirken,çocuğakarşıuyguladığıvebasitolaraknitelendirdiklerişiddetiçerenhareketlerinörneğin;kulağınıçekme,tokatatma,odayakilitleme,evdençıkmasınaengelolmavs.hertürlüdavranışınaslındasuçolduğuunutulmamalıdır.

3-TCKmd.233gereğince“Ailehukukundandoğanbakım,eğitimveyadestekolmayükümlülüğünüyerinegetirmeyenkişiyeşikayetüzerine1yılakadarhapiscezasıverilir.”

Ayrıcahamileolaneşiniveyabirlikteyaşadığıvekendisindengebekalmışbulunduğunubildiğikadınıçaresizdurumdaterkedenkişiye3aydan1yılakadarhapiscezasıverilir.

20K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

Velayethaklarıkaldırılmışolsabilesarhoşluk,uyuşturucuveyauyarıcımaddekullanılmasıyadaonurkırıcıdavranış,maddivemaneviözennoksanlığısebepleriileçocuklarınınahlak,güvenlikvesağlığınıağırşekildetehlikeyesokananneveyababada3aydan1yılakadarhapiscezasıilecezalandırılır.

4-Çocuklarınvekadınların,belirlikişivegruplarcayahutaileleritarafındandilendirilmesisuçudaTCK229.Maddededüzenlenmiş-tir:“Çocukları,bedenveruhbakımındankendiniidareedemeyecekdurumdabulunankimseleridilenciliktearaçolarakkullanankişinin,1yıldan3yılakadarhapiscezasıilecezalandırılacağı,busuçunüçüncüderecedahilkanvekayınhısımlarıyadaeştarafındanişlenmesihalindeverilecekcezanınyarıoranındaarttırılacağı”belirtilmiştir.

Anne-babayahutakrabalarıtarafındandilenciliğeteşvikedilenyahutbuamaçlakullanılankişilerin(kadın,çocuk)şikayetçiolmasıhalinde,dilenciliğesevkedenkişilerhakkındahapiscezasınahükmolunabileceğigörülmektedir.Kişininşikayetçiolamamasıhalindeiseyineyapılacakbirihbarilebukişilerhakkındacezadavasınınaçılmasısağlanarak,istismarınönünegeçilmesimümkündür.

5-FuhuşTCK.’nın227.md.suçolarakdüzenlenmekteolup;“Çocuğufuhşateşvikeden,bununyolunukolaylaştıran,bumaksatlatedarikedenveyabarındıranyadaçocuğunfuhşunaaracılıkedenkişinin4yıldan10yılakadarhapisve5000günekadaradliparacezasıilecezalandırılacağı”belirtilmektedir.

Çocukolmamaklabirliklebirkimseyifuhşateşvikeden,fuhuşiçinaracılıkedenveyabuyolukolaylaştırankişilerinde2yıldan4yılakadarhapisve3000günekadaradliparacezasıilecezalandırılacağıdüzenlemektedir.Fuhuşsuçunun,ailebireyleritarafındancebirvetehditkullanılarakyahutkişininçaresizliğindenyararlanılarakişlenmesihalindeiseverilecekolancezalarağırlaştırılarakuygulanmaktadır.

6-ÇocuklarıncinselistismarıTCK103.md.dedüzenlenerek:“Çocuğucinselyöndenistismaredenkişinin8yıldan15yılakadarhapiscezasıilecezalandırılacağı”hükümaltınaalınmıştır.

Cinselistismarınsarkıntılıkdüzeyindekalmasıhalinde3yıldan8yılakadarhapiscezasıverilir.

21

Cinselistismarınvücudaorganveyasairbaşkabircisimsokulmasısuretiyleişlenmesihalinde16yıldanaşağıolmamaküzerehapisceza-sınahükmolunacaktır.

Cinselistismarınüstsoy,ikinciveyaüçüncüderecekanhısmı,üveybaba,evlatedinen,vasi,eğitici,öğretici,bakıcı,sağlıkhizmetiverenveyakorumavegözetimyükümlülüğübulunandiğerkişilertarafındanişlenmesihalindeverilecekcezayarıoranındaarttırılır.

7-ResminikaholmadanyapılanevliliklerTCKhükümlerigereğincesuçturvecezaiyaptırımıbulunmaktadır.TCKmd.104’egöre“Cebir,tehditvehileolmaksızın,15yaşınıbitirmişolançocuklacinselilişkidebulunankişininşikayetüzerine,2yıldan5yılakadarhapiscezasıilecezalandırılacağıdüzenlenmektedir.

Suçun,mağdurilearalarındaevlenmeyasağıbulunankişitarafın-danişlenmesihalinde,şikayetaranmaksızın10yıldan15yılakadarhapiscezasıile cezalandırılır.

8-CinselTacizsuçuiseTCK105.md.düzenlenmektedir.Birkimseyicin-selamaçlıolaraktacizedenkişihakkında,mağdurunşikayetiüzerine3aydan2yılakadarhapiscezasıveyaadliparacezasınahükmolunur.Cinseltacizsuçununçocuğakarşıişlenmesihalinde6aydan3yılakadarhapiscezasınahükmolunur.Bufillerin,kamugörevininveyahizmetilişkisininyadaaileiçiilişkininsağladığıkolaylıktanfaydala-narak,aynıişyerindeçalışmanınsağladığıkolaylıktanyararlanılarak,postaveyaelektronikhaberleşmearaçlarınınsağladığıkolaylıktanfaydalanmakveteşhirsuretleriyleişlenmesihalindeverilecekcezayarıoranındaarttırılır.Cinseltaciznedeniylemağdurunişten,okuldanveyaailesindenayrılmakzorundakalmasıhalindeiseverilecekceza1yıldanazolamaz.

9-Birdençokkişiileyapılanevlilikler,dinseltörenileyapılanevlilikler,resmianlamdaevlilikolmayıp,cezaiyaptırımıbulunmaktadır.TCK230.md.göre;Evliolmasınarağmenbaşkasıylaevlenmeişlemiyaptırankişi6aydan2yılakadarhapiscezasıilecezalandırılır.Kendisievliolma-maklabirlikte,evliolduğunubildiğibirkimseileevlilikişlemiyaptırankişide6aydan2yılakadarhapiscezasıilecezalandırılır.Aralarındaevlenmeolmaksızın,evlenmenindinseltöreniniyaptıranlarhakkındada2aydan6ayakadarhapiscezasıverilir.Ancakmedeninikahyapıl-dığındaverilencezabütünsonuçlarıylaortadankalkmaktadır.

22K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

Evlenmeakdininkanunagöreyapılmışolduğunugösterenbelgeyigörmedenevlenmeiçindinseltörenyapankimse(imam,dinigörevlivs)hakkında2aydan6ayakadarhapiscezasıverilir.

10-ÇocuğualıkoyananneveyababaTCK234.md.gereğinceşikayetüzerinecezalandırılır.Çocuğunannebabatarafındankaçırılmasıvealıkonulmasınıdüzenleyenmaddede;“Velayetyetkisielindenalınmışolananaveyababanınyadaüçüncüderecedahilkanhısmının16yaşınıbitirmemişbirçocuğuveli,vasiveyabakımvegözetimialtındabulunankimseninyanındancebirveyatehditkullanmaksızınkaçırmasıveyaalıkoymasıhalinde3aydan1yılakadarhapiscezasıile”cezalan-dırılacağıhükmüyeralmaktadır.

Bufiil,cebirvetehditkullanılarakişlenmişyadaçocukhenüz12yaşınıbitirmemişisecezabirkatıoranındaarttırılmaktadır.

Birdiğerhususkanunitemsilcinin(anne-baba-vasi)rızasıvebilgisidışındaeviterkedençocuklarırızasıyladaailesiveyetkilimakamlarıbilgilendirmedenyanındabulundurankişilerindesuçişlemişolacağıveşikayetüzerine3aydan1yılakadarhapiscezasıilecezalandırılacağıdır.

11-Annevebabanın,ihmalineticesindegerçekleşenyaralamaveölümolaylarındaenbüyükcezanınyineannevebabanınmaneviolarakyaşadığıelemveızdırapolduğumalumumuzdur.AncakaynızamandabuihmalidavranışlarınTCK.anlamındadasuçoluşturduğuunutulmamalıdır.

TCK22.maddesinde;dikkatveözenyükümlülüğüneaykırılıkdolayısıylabirdavranışınsuçunkanunitanımındabelirtilenneticesiöngörüleme-yerekgerçekleşmesi“TAKSİR”olaraktanımlanmaktadır.

Taksirilebirkişininölümünenedenolunmasıhalindekişihakkında2yıldan6yılakadarhapiscezasıverilir.

Taksirleyaralamasuçununişlenmesihalindeisekişihakkında3aydan1yılakadarhapisveyaadliparacezasınahükmolunur.

23

KONUYA İLİŞKİN SORU VE CEVAPLAR

1. Boşanma davaları ne kadar sürer? En kısa sürede nasıl boşanabilirim?

Eşlerdenbirininboşanmakistediği,diğerininistemediğiveyavelayet,tazminatvb.konulardaanlaşamadıklarıçekişmeliboşanmadenilenboşanmadavalarıortalama1-2,5yılsürebilmektedir.Ortalama1-1,5yıldaYargıtaysonucubeklenmektedir.

Kısasüredeboşanmanıntekyoluanlaşarakboşanmaktır.

Anlaşmalıboşanma,“evlilikbirliğinintemelindensarsılması”mad-desinedayananbirboşanmadavasıdır.1yıldanfazlaevliolmakveduruşmadataraflarınbulunmasıdadiğerşartlardır.Anlaşmalıboşa-nabilmekiçinmutabıkkalınmasıgerekenhususlarşunlardır:

Küçükçocukvarsayaşı18’denvelayetininkimdekalacağıhususu

Velayetialmayanebeveyninçocuklailişkisinindüzenlenmesi(ebe-veynileçocuğunhangizamanlardagörüşeceği)

Maddi-manevitazminat,çocukvarsaiştiraknafakası,yoksulluknafakası,eşyalarınkimdekalacağı,mallarlailgilitalepler

2. Geçen yıl eşimin beni aldattığını öğrenmiştim. O zaman affettim ama başka nedenlerden anlaşamıyoruz. Aldatma nedeniyle boşanma davası açabilir miyim?

Eşlerdenbirizinaederse,diğereşboşanmadavasıaçabilir.Davayahakkıolaneşinbualdatmayıöğrenmesindenbaşlayarakaltıayveherhaldezinaeylemininüzerindenbeşyılgeçmekledavahakkıdüşmek-tedir.Affedeneşindedavahakkıyoktur.

3. Eşimin evlendikten sonra hırsızlık yaptığını ve bundan ceza aldığını öğrendim. Bundan dolayı boşanma davası açabilir miyim?

Eşlerdenbiriküçükdüşürücübirsuçişlerveyahaysiyetsizbirhayatsürervebusebeplerdenötürüonunlabirlikteyaşamasıdiğereştenbeklenemezse,bueşherzamanboşanmadavasıaçabilmektedir.

24K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

4. Eşim evi terk etti. Boşanma davası açabilir miyim?

Sadeceterknedeniyleboşanmadavasıaçılabilmesiiçin,terktarihindenitibarendörtaygeçtiktensonramahkemeyebaşvurarakeşinizeortakkonutadönmesiyönündeihtaryapılmasıvebuihtararağmeneşinizinevedönmemesigerekmektedir.Budurumdaihtardanikiaygeçtiktensonraterknedeniyleboşanmadavasıaçılabilmektedir.

5. Eşim beni evden kovdu. Bu nedenle boşanma davası açabilir miyim?

Evdenkovmaharicindebaşkaboşanmanedeniyokise,boşanmaiçinevdençıkarmadanitibarendörtaygeçtiktensonramahkemeyebaşvurarakevdençıkaraneşeortakkonutaalmasıyönündeihtaryapıl-masıvebuihtararağmeneşinkişiyievealmamasıgerekmektedir.Budurumdaevdençıkaraneşindiğereşi,terkettiğikabuledilirveihtardanikiaygeçtiktensonraterknedeninedayalıboşanmadavasıaçılabilmektedir.Evdenkovaneşinbudavranışıaynızamandaşiddetligeçimsizliksayılacağından,şiddetligeçimsizliknedeniyleboşanmadavasıdaherzamanaçılabilecektir.

6.Eşim beni sürekli dövüyordu. Ben de eşyalarımı toplayıp babamın evine yerleştim. Boşanma davası açıp ondan tazminat ve nafaka talep edebilir miyim?

Şiddetuygulayarakeviterketmenizesebepolaneş,boşanmadakusurluolantaraftır.Boşanmakisteyenkusursuzveyadahaazkusurlutaraf,kusurlutaraftanuygunbirmadditazminatisteyebilir.Ayrıcaboşanmayasebepolanolaylaryüzündenkişilikhakkısaldırıyauğrayantaraf,kusurluolandiğertaraftanmanevitazminatdatalepedebilmektedir.Butazminattaleplerinindavadakararverilenedekilerisürülmesigerekmektedir.

7. Boşandıktan sonra başka bir şehre yerleştim. Nafakamın arttırıl-ması için buradan dava açabilir miyim, yoksa evli iken oturduğumuz şehirde mi açmam gerekir?

Boşanmadansonraaçılacaknafakadavalarında,nafakaalacaklısınınyerleşimyerimahkemesiyetkilidir.Bunedenleşimdikiyerleşimyeri-nizdekimahkemedebudavayıaçabilirsiniz.

25

8. Eşim evin geçimine katkıda bulunmuyor. 2 ve 4 yaşlarında iki çocuğum var. Boşanırsam çocuklarımın velayeti bana verilir mi?

Boşanmaveyaayrılıkdurumlarındavelayetçocuğakimdahaiyibakabilecekse,onaverilmektedir.Çocuklarınyaşları,okulçevresiveboşanmayasebepolaneşinkusurluhareketlerivelayetinkimeveri-leceğikonusundahakimtarafındandikkatealınmaktadır.

9. Eşimle her gün kavga ediyoruz. Onun dava açmasını beklemeden ben davayı açarsam kazanır mıyım? Eşim benden önce dava açmışsa, yine de ondan nafaka, tazminat talep edebilir miyim?

Boşanmadavasındaboşanmasonucununeldeedilmesiveyaboşanmasonucunafaka/maddi-manevitazminatahakkazanılabilmesibakı-mındaneşlerdenhangisinindavaaçtığınınönemiyoktur.Boşanmanedeniyleyoksulluğadüşecekeş,boşanmadakusurudiğertaraftandahafazlaolmamakkaydıyla,diğereştarafındankendisineyoksulluknafakasıödenmesiniisteyebilmektedir.Mevcutveyabeklenenmenfa-atleriboşanmayüzündenzedelenenkusursuzveyadahaazkusurlutaraf,kusurlutaraftanuygunbirmadditazminatisteyebilmektedir.Boşanmayasebepolanolaylaryüzündenkişilikhakkısaldırıyauğrayantaraf,kusurluolandiğertaraftanmanevitazminatolarakuygunbirmiktardaparaödenmesinitalepetmektedir.

10. Oturduğumuz ev, eşimin adına tapuda kayıtlıdır. Eşim bu evi satacağını söylüyor. Buna nasıl engel olabilirim?

EvlilikbirliğininresmendevamettiğinikanıtlayanNüfusMüdürlüğündenalınacakolannüfuskayıtörneğiilebukonuttayaşantılarınıbirliktesürdürdüklerinikanıtlayanmuhtarlıktanalınmışbelgeninTapusicilmüdürlüğüneibrazedilmesisuretiyletapukaydına“ailekonutuşerhi”konulmasıistenebilmektedir.Buşerhkonulduktansonraeşinizsizinonayınızolmadanevisatamayacaktır.

11. Eşimden boşanalı 3 ay oldu ve başkasını seviyorum. Onunla evlen-mem mümkün müdür?

Öncekievliliğinsonaermesindenitibarenkadınlariçin300günlükbeklemesüresivardır.Beklemesüresi,kadınhamileisedoğumyap-masıilebiter.Kadınöncekievliliğindengebeolmadığınıispatlarsa

26K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

veyaboşandığıeşiiletekrarevlenmekistersemahkemebusüreyikaldırır(MK.m.132).

12. Mal Rejimi Sözleşmesi ne zaman ve nasıl yapılmalıdır?

Taraflarevlilikbaşvurususırasındahangimalrejiminiseçmekistedikle-rinibildirebilirler.Ancakevlilikbaşvurususırasındahangimalrejimininseçileceğinibildirmeyentaraflar,evlilikdevamederkenyahuthenüzevlilikgerçekleşmeden(nişanlıiken)noterdeyapacaklarıbirsözleşmeilehangimalrejiminetabiolmakistediklerinibelirleyebilirler.

13. Evlenirken ayrı bir mal rejimi sözleşmesi yapmadık ve bu nedenle halen Edinilmiş Mallara Katılma Rejimine tabiyiz. Ancak eşimin birçok yere borcu var ve evimize sürekli haciz geliyor. Eşimden boşanmak istemiyorum. Mal rejimin değişmesini talep edebilir miyim?

Haklınedenlerinvarlığıhalindemevcutmalrejiminin,malayrılığınadönüştürülmesimahkemedentalepedilebilirvemahkememalayrı-lığınakararverebilir.MKmd.206gereğincediğereşinmalvarlığınınborcabatıkolması,ortaklıkmallarındatasarrufyapmakisteyeneşehaklıbirnedenolmadaneşinrızavermemesi,istemdebulunaneşeortaklığınmalvarlığıileilgilibilgiverilmemesiveeşinsürekliolarakayırtetmegücündenyoksunolmasıhallerindeistemdebulunulabilir.Mahkeme,haklınedenolduğunakanaatgetirirsemalayrılığınakararverecektir.

14. Boşanma davası ile birlikte mal paylaşımı talep edebilir miyim?

Uygulamadagenellikleboşanmadavalarıilebirliktenafakavetazmi-nattaleplerineilişkinkararverilmektedir.Malvarlığınailişkintaleplerboşanmadavasıileistenebileceğigibiayrıbirdavailedetalepedi-lebilmektedir.Yasadayeralmayanancakuygulamada“KatkıPayı”olaraknitelendirilendavaileboşanmakararınınkesinleşmesindenitibaren1yıliçerisindemalvarlığınailişkintalephakkıbulunmaktadır.

15. Eşim ile evliliğimiz devam ederken almış olduğumuz bir ev var. Boşanma ile birlikte bu evin tapuda ikimiz adına tescilini talep ede-bilir miyim?

27

Boşanmailebirliktegenellikletaşınmazmallarınhisseolarakdevritalepedilmektedir.AncakYargıtaykonuyailişkinkararlarındataşın-mazmallarınaynideğil,nakdiolarakdeğerinidikkatealmaktadır.Yanimevcuttaşınmazıntapudaboşanantaraflaradınayarıyarıyatesciliyerine,taraflardanbirininüzerinetescilinevediğertarafaisebedelödenmesinekararverilmektedir.

16. Boşanma anında eşim, babamdan kalan ev ile ilgili hak iddia ediyor ve evin yarısını talep ediyor. Bu talebi geçerli midir?

Ailenizdenmirasyoluylaintikaledenmallarileilgilieşiniztaleptebulunamaz.Bulunsadahi,mirasyoluylaintikalettiğinikanıtladığınıztakdirdemahkemebutalebinidikkatealmayacaktır.Ancaktaşınmazmaldaneldeedilengelirnedeniylehaksahibiolabilir.Örneğin;mirasyoluylaedinilenevinkiragelirivarsavebukirageliriileevlilikbirliğiiçerisindebiraraçalındıysa,eşinizaraçileilgilitaleptebulunabilmekte-dir.Yanimirasyoluylaintikaledenmalıngeliri,paylaştırmadadikkatealınmaktadır.

17 Eşimden boşanmak istiyorum ve iki çocuğumuz var. Velayetlerini talep ettiğimde çocuklarımın birbirlerinden ayrılmasını yani birinin bende diğerinin babasında kalmasını istemiyorum. Her ikisinin vela-yetini almam mümkün müdür?

Annevebabanın,velayethususundabirbirlerindenherhangibirüstün-lükleriyoktur.Uygulamadagenellikleçocuklarınbiraradakalmalarıgerektiğibaskıngörüştür.Yanihemanneyahutbabadanhemdekardeştenayrılmalarıhalindeyaşayacaklarıolumsuzluklardikkatealınarak,çocuklarınvelayetlerininyaikisininbirdenanneyeyahutikisininbirdenbabayaverildiğigörülmektedir.

28K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

29

30K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

Kadına Yönelik Şiddeteİlişkin Hükümler

A. KADINA YÖNELİK ŞİDDETE İLİŞKİN HÜKÜMLER

Kadınayönelikşiddeteilişkinolarakülkemizdekapsamlıbirçalışmayapılmışvebuçalışmanınneticesinde“6284SayılıAileninKorunmasıveKadınaKarşıŞiddetinÖnlenmesineDairKanun”kabuledilerek,şiddetemaruzkalantümailebireylerininkorunmasıesasalınmıştır.

Yasaileşiddetintanımıgenişletilmiş,fizikselşiddetinyanında,cin-sel,psikolojik,ekonomikaçıdanverilenzararlarındaşiddetolarakdeğerlendirileceğikabuledilmiştir.Aşağıdayerverilenşiddettürlerinemaruzkalmasıhalinde,kadınlaraçeşitlibaşvuruimkanlarıtanınmış,şiddetuygulayankişinin,şiddetmağdurunakarşıaynıfiilveeylemlerigerçekleştirmemesiiçinönleyicitedbirlereyasadayerverilmiştir.

B. ŞİDDETİN TÜRLERİ

1.Fiziksel Şiddet

Fizikselşiddet,kadınayönelikşiddettürlerindenençokyaygınolanıvebilinenidir.

Kadınıncanınakastederekyaşamınasonvermek,

Dayakatmak,dövmek,tartaklamak,

Herhangibiraraçkullanarakdarpetmek,

Boğazınısıkmak,

Yüzüneyanıcımaddeatmak,kezzapatmak,

Evekapatmak,

Tedavisineengelolmak,fizikselşiddetörnekleridir.

2.Cinsel Şiddet

Cinselşiddet,kadınakarşızorlavegüçkullanmaksuretiylekadınınrızasıhilafınacinselilişkidebulunmakveyakadınıcinselilişkiyebulun-mayazorlamaktır.

Başkalarıylacinselilişkiyezorlama,

32K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

Cinselorganlarazararverme,

Yakınakrabalarlacinselilişkiyezorlama,

Zorlaevlendirme,

Telefon,mektupveyasözlecinseliçeriklirahatsızlıkvericidavra-nışlar,cinselşiddetörnekleridir.

3. Ekonomik Şiddet

Kadınlarınçalışmahayatıiçindeeldeettiğihertürlügelirvekazancaelkoymak,kadınlarıbukazançtanmahrumbırakmakekonomikşiddettir.

Kadınınevdeürettiğiürününgelirineelkoymak,

Kadınıücretsizaileişçisiolarakkullanmak,

Kadınınçalışmasınarağmenaylıkgelirineelkoyarakonugelirindenmahrumetmek,

Evlenirkenyadaevlendiktensonrakadınınsahipolduğutakıveparasınaelkoymak,

Kadınaçalışmakistemesinerağmenizinvermemekyadakadınızorlaçalıştırmak,

Başlıkparasıkarşılığıevlendirmek,

Mirastanyoksunbırakmak,

Boşandıktansonranafakaödemeyerekkadınımağduriyetinenedenolmakekonomikşiddettir.

4.Psikolojik Şiddet

Kadınayönelikşiddetinenyaygınolandiğerbirtürüisepsikolojikşiddetolaraktanımlayacağımızşiddetolupenbarizsonucukadınınözgürlüğündenyoksunbırakılmasıdır.

Kadınınevdendışarıçıkmasınaizinvermemek,

33

Enbasitihtiyacınınkarşılanmasıörneğinbakkalagitmeninkocanınizninebağlıkılınması,

Perdelerinaçılmasınaizinvermemek,

Telefonvs.iletişimaraçlarınıyasaklamak,

Giyiminemüdahaleetmekeylemleripsikolojikşiddettir.

C. ŞİDDETE KARŞI HUKUKİ-İDARİ BAŞVURU YOLLARI VE TEDBİR KARARLARI

Şiddetmağdurukadınların,beraberindekiçocukların,ailebireylerininvetektaraflıısrarlıtakipmağdurlarınınkorunmasıamacıyla6284SayılıYasada,diğeryasaldüzenlemelerdenfarklıolarak,mülkiamir-leredeKoruyucuTedbirKararıvermehakkıtanınmıştır.Mülkiamirler;illerdevali,ilçelerdekaymakamlardır.Şiddeteuğrayanveyauğramatehlikesialtındabulunankadınların,kendilerineenyakınmülkiamirebaşvurmalarıhalinde,aşağıdabelirtilenKoruyucuTedbirKararlarındanbirveyabirkaçınınuygulanmasınakararverilebilir.

1. Mülkî Amir ( Valilik - Kaymakamlık ) tarafından verilecek Koruyucu Tedbir Kararları

Kadınavegerekiyorsaberaberindekiçocuklara,bulunduğuyerdeveyabaşkabiryerdeuygunbarınmayerisağlanır.

Diğerkanunlarkapsamındayapılacakyardımlarsaklıkalmaküzere,geçicimaddiyardımyapılır.

Psikolojik,meslekî,hukukîvesosyalbakımdanrehberlikvedanış-manlıkhizmetiverilir.

Hayatîtehlikesininbulunmasıhâlinde,ilgilinintalebiüzerineveyaresengeçicikorumaaltınaalınır.

Gerekliolmasıhâlindekorunankişininçocuklarıvarsaçalışmayaşa-mınakatılımınıdesteklemeküzeredörtay,kişininçalışmasıhâlindeiseikiaylıksüreilesınırlıolmakkaydıyla,onaltıyaşındanbüyükleriçinheryılbelirlenenaylıknetasgariücrettutarınınyarısınıgeçme-mekvebelgelendirilmekkaydıylaBakanlıkbütçesininilgilitertibindenkarşılanmaksuretiylekreşimkânısağlanır.

34K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

35

Gecikmesindesakıncabulunanhâllerdeyeralantedbirler,ilgilikolluk(polis,jandarmavesahilgüvenlikbirimleri)amirlerincedealınabilir.Kollukamiri,evrakıengeçkararınalındığıtarihitakipedenilkişgünüiçindemülkîamirinonayınasunar.Mülkîamirtarafından48saatiçindeonaylanmayantedbirlerkendiliğindenortadankalkmaktadır.

2. Aile Mahkemesi Hakimi tarafından verilecek Koruyucu Tedbir Kararları

İşyerinindeğiştirilmesi,

Kişininevliolmasıhalindemüşterekyerleşimyerindenayrıyerleşimyeribelirlenmesi,

TMK.dayeralanşartlarınvarlığıhalindetapukütüğüneailekonutuşerhikonulması,

Korunankişibakımındanhayatitehlikeninbulunmasıvebutehlike-ninönlenmesiiçindiğertedbirlerinyeterliolmayacağınınanlaşılmasıhalindeveilgilininaydınlatılmışrızasınadayalıolarak27/12/2007tarihlive5276sayılıTanıkKorumaKanunuhükümlerinegörekimlikveilgilidiğerbilgivebelgelerinindeğiştirilmesi.

Ailemahkemesihakimitarafından,şiddetmağdurukadınınkorunmasıiçinivediolarakverilecekkoruyucukararlarınyanısıraayrıcaÖnleyiciTedbirKararlarınadahükmedilebilir.

3. Aile Mahkemesi Hakimi tarafından verilecek Önleyici Tedbir Kararları

Şiddetmağdurunayönelikolarakşiddettehdidi,hakaret,aşağılamaveyaküçükdüşürmeyiiçerensözvedavranışlardabulunulmaması,

Şiddetuygulayankişininveyakişilerinmüşterekkonuttanveyabulunduğuyerdenderhâluzaklaştırılmasıvemüşterekkonutunkorunankişiyetahsisedilmesi,(Butedbirinuygulanması,şiddetuygu-layanın,uzaklaştırıldığıkonutunkira,elektrik,su,telefon,doğalgazvb.giderlerinikarşılamayadevametmesineengelteşkiletmez.)

Korunankişilere,bukişilerinbulunduklarıkonuta,okulaveişyerineyaklaşmaması,

36K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

Çocuklarlailgilidahaönceverilmişbirkişiselilişkikurmakararıvarsa,kişiselilişkininrefakatçieşliğindeyapılmasıyahutkişiselilişkininsınırlanmasıyadatümüylekaldırılması,

Gerekligörülmesihâlindekorunankişinin,şiddeteuğramamışolsabileyakınlarına,tanıklarınavekişiselilişkikurulmasınailişkinhâllersaklıkalmaküzereçocuklarınayaklaşmaması,

Korunankişininşahsieşyalarınaveeveşyalarınazararvermemesi,

Korunankişiyi iletişimaraçlarıylaveyasairsuretterahatsızetmemesi,

Bulundurulmasıveyataşınmasınakanunenizinverilensilahlarınkolluğateslimedilmesi,

Silahtaşımasızorunluolankişi,birkamugöreviifaetsebilebugörevinedeniylezimmetindebulunansilahıkurumunateslimetmesi,

Korunankişilerinbulunduklarıyerlerdealkolyadauyuşturucuveyauyarıcımaddekullanmamasıyadabumaddelerinetkisindeikenkorunankişilerevebunlarınbulunduklarıyerlereyaklaşmaması,bağımlılığınınolmasıhâlinde,hastaneyeyatmakdâhilmuayenevetedavisininsağlanması,

Korunankişinin,birsağlıkkuruluşunamuayeneveyatedaviiçinbaşvurmasınınvetedavisininsağlanması,

Ayrıca,şiddetuygulayanın,aileningeçiminisağlayankişiolmasıhalindeTMK.gereğincenafakayahükmedilmemişsehakim,yukarıdabelirtilentedbirkararlarınınbirveyabirkaçıilebirlikteşiddetmağ-durununyaşamdüzeyinidedikkatealaraktalepedilmesedahitedbirnafakasınahükmedebilir.

4. 6284 Sayılı Yasa Gereğince Tedbir Kararlarının Uygulanması, İhbar, Şikayet Ve Destek Hizmetleri

6284Sayılıyasanınyürürlüğegirmesiilebirlikte,şiddetmağdurla-rının,şiddeteuğradıklarınısaklamakyerineilgilibirimlerebaşvurduğugörülmektedir.Yasaldüzenlemelerileşiddetolaylarınıntamamınınönündegeçilmesimaalesefmümkündeğildir.Ancakşiddetuygulayan

37

kişilerin,mevcutyasaldüzenlemelernedeniyleşiddetuygulamaktançekindikleri,haklarındauygulanantedbirkararlarıgereğinceşiddetmağdurlarınayaklaşamadıklarıveözellikledehaklarındaaçılancezadavalarınıdikkatealarakçoğunluğununtedbirkararlarınauyduklarıuygulamadagörülmektedir.

6284Sayılıyasagereğinceverilentedbirkararlarıuygulanırkenözellikle“şiddetuygulandığınıgösterendelilvebelgearanmaması”kadınların,herhangibirraporolmasadahitedbirkararıalabilmelerinisağlamaktadır.

Tedbirkararları,korunankişiyeveşiddetuygulayanatefhimveyatebliğedilir.Tedbirtalebininreddineilişkinkararisesadecekorunankişiyetebliğedilir.

Gerekgörülmesihalinde,talepüzerineveyaresen,korunankişiveyadiğerailebireylerininkimlikbilgilerininveadreslerinintümresmikayıtlardagizlitutulmasınakararverilebilir.

Talephalinde,ilgililerekişiseleşyavebelgelerininkollukmarifetiyleteslimisağlanır.

Hakimtarafındanverilentedbirkararlarıenfazla6aylıksüreiçinverilmektedir.Gerekgörülmesihalindebusüreuzatılabilir.

Hakimtarafındanverilentedbirkararlarınakarşı,şiddetuygulayanveyauygulamatehlikesibulunankişilerin2(iki)haftaiçerisindeitirazhakkıbulunmaktadır.İtiraz,birhaftaiçerisindekararabağlanırveverilenkararlarkesindir.

Korunankişihakkındaverilenkoruyucuveyaönleyicitedbirkararla-rınınuygulanmasında,hakkındakoruyucutedbirkararıverilenkişininyerleşimyeriveyabulunduğuyeryadatedbirinuygulanacağıyerkollukbirimigörevliveyetkilidir.

Tedbirkararı,ilgililere(mağdurveşiddetuygulayan)tebliğedil-mezse,kararınuygulanmasınaengelteşkiletmez.

Hakkındabarınmayerisağlanmasınakararverilenkişiler,BakanlığaaitveyaBakanlığındenetimvegözetimialtındabulunanyerlereyer-leştirilirler.Acelehallerdemülkiamir,kollukveyaBakanlığıntalebi

38K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

ilekorunankişininkamukurumvekuruluşlarınaaitsosyaltesis,yurtveyabenzeriyerlerdegeçiciolarakbarınmasınısağlayabilir.(KadınKonukevleriileilgilibölümdeayrıntılıbilgiverilmiştir.)

Hakkındatedbirkararıverilenkişi,tedbirkararınaaykırıhareketedersebutaktirde3günden10günekadarzorlamahapsinetabitutulur.

Tedbirkararlarınaaykırılığınhertekrarında,ihlaledilentedbirinniteliğineveaykırılığınağırlığınagörezorlamahapsininsüresi15günden30günekadardır.

Korunankişiyararınanafakaödenmesinekararverildiğidurum-larda,kararınbirörneği,korunankişinintalebiolmaksızınresennafakaalacaklısınınyerleşimyeriicramüdürlüğünegönderilir.Nafakaöde-mekleyükümlükılınankişininSGKilebağlantısıolmasıdurumundayinekorunankişininbaşvurusuaranmaksızınnafaka,ilgilininaylıkmaaşyadaücretindentahsiledilir.

Herhangibirsağlıkgüvencesibulunmayan,genelsağlıksigortaprimborcunedeniylefiilengenelsağlıksigortasındanyararlanamayanve6284Sayılıyasayagörekorumaaltınaalınanlar,gelirtestinetabitutul-maksızın(buhallerindevamısüresince)genelsağlıksigortalısayılır.

6284SayılıYasagereğinceşiddetmağdurununşikayetinedeniyleaçılanCezaDavaları,şiddetmağduruşikayetinisonradangerialsadahiKamuDavasıolarakdevametmektedir.Şikayettenvazgeçilmesi,davayıortadankaldırmaz.

6284Sayılıgereğincekorunankişininçocuğuolmasıvekendisininçalışmamasıhalinde,çalışmayaşamınıdesteklemeküzere4(dört)ay,çalışmasıhalindeise2(iki)aylıksüreilesınırlıolmaküzerekreşimkanısağlanmasıtedbiriverilir.

D. ŞİDDETE UĞRADIĞINIZDA ŞİKAYETİNİZİ BİLDİREBİLECEĞİNİZ KURUM VE KURULUŞLAR

Valilik-Kaymakamlık

KollukGüçleri(Polis,Jandarma,SahilGüvenlikBirimleri)

39

AdliMakamlar(CumhuriyetBaşsavcılığıveAileMahkemeleri)

AileveSosyalPolitikalarİlMüdürlükleri

ŞiddetÖnlemeveİzlemeMerkezleri

SağlıkKuruluşları

ALO183Aile,Kadın,ÇocukveÖzürlüSosyalHizmetDanışmaHattı

ALO155Polisİmdat

ALO156Jandarmaİmdat

İlSosyalHizmetlerMüdürlükleri

BelediyelerinKadınDanışmaMerkezleri

BarolarınKadınDanışmaMerkezleriveAdliYardımKuruluşları

KadınSivilToplumKuruluşları

E. KADIN KONUKEVLERİ (SIĞINMA EVLERİ)

Ülkemizdehergeçengünkadınayönelikşiddetinarttığıancakşid-deteuğrayankadınlarınçokbüyükbirkısmınınbuşekildeyaşamayıkabullendiğigörülmektedir.Fiziksel,cinsel,psikolojikyahutekonomikanlamdaşiddeteuğrayankadınların,şiddetekarşıgelememenedenle-rininbaşındagidecekbirbaşkayerlerininolmaması,aileleritarafındankabuledilememekorkusuvemalianlamdakarşılaşacaklarızorluklargelmektedir.Öncelikleolmasıgerekenailelerin,şiddeteuğrayankadın-larıyalnızbırakmamasıveonlaraheranlamdadestekolmalarıdır.Ancakbilinenbirdiğergerçekiseaynıevdeyaşayanailebireylerinindahibirbirleriyleiletişimkuramadıklarıvebunedenlebirbirlerininhayatlarındançoğuzamanbilgisahibiolmadıklarıdır.Kızçocuklarıiseevdenayrıldıktansonraadetabaşkabiraileninüyesiolmaktaveçoğunluklakendiailelerindenuzaklaşmaktadır.Evliliknedeniyleeşiveçocuklarıileilgilenmekteolanveaynızamandaeşininailesinekarşıdasorumluluklarıbulunduğubilinciylehareketedençoksayıdakadın,başınagelenveçoğunluklaboşanmailesonuçlananolaylardaiseyalnızkalmakta,psikolojikbirbuhraniçerisinegirmektevebubuhrandanyinekendiçabasıileçıkmayaçalışmaktadır.

40K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

Tümbugerekçelerileaslındapekçoğumuzun“SığınmaEvleri”olarakbildiği,sonyapılandüzenlemeile“KadınKonukevleri”olarakadlandı-rılansosyalhizmetkuruluşlarıaslındakadınlarınkorunması,yalnızlıkpsikolojisindenuzaklaşması,hayatınıyalnızolduğundadaidameettirebilmesiamacıylahareketetmekte,şiddetmağdurukadınların,çocuklarıilebirliktebelirlisürelerdedevletindesteğindenyararlan-dırılmasıamacıylaçalışmaktadır.

Kadınkonukevleriileilgiliyapılansonyasaldüzenleme5Ocak2013tarihve28519sayılıResmiGazete’deyayımlanarakyürürlüğegiren“KadınKonukevlerininAçılmasıveİşletilmesiHakkındaYönetmelik”tir.

YönetmelikteKonukevi;“Fiziksel,duygusal,cinsel,ekonomikvesözlüistismaraveyaşiddeteuğrayankadınların,şiddettenkorunması,psiko-sosyalveekonomiksorunlarınınçözülmesi,güçlendirilmesivebudönemdekadınlarınvarsaçocuklarıilebirlikteihtiyaçlarınındakarşılanmaksuretiylegeçicisüreylekalabileceklerivekadınkonukevi,sığınmaevi,kadınsığınağı,kadınevi,şefkatevivebenzeriadlarlaaçılmışyadaaçılacakyatılısosyalhizmetkuruluşu”olaraktanımlanmaktadır.

Nüfusu100.000’igeçenbelediyelerihtiyacacevapverebileceknite-likvesayıdakonukeviaçmalıdır.Yasalzorunlulukolmasınarağmenhalenkadınkonukevlerininsayısıihtiyacıcevaplayabilecekdüzeyeerişememiştir.

Kadınkonukevleriileilgiligizlilikesastır.Burayabaşvurankadınlarınveyanlarındabulunançocuklarınınbilgilerigizlitutulmaktadırveresmimercilerdentalepedilmedikçe,kişilerinbilgileripaylaşılmamaktadır.

KADIN KONUKEVİNDE KALMAK İSTEYEN KADINLAR NASIL BİR YOL İZLEMELİDİR:

KadınkonukevinekabulünüisteyenkadınlarAileveSosyalPolitikalarBakanlığıİlMüdürlükleri,ŞÖNİM(ŞiddetÖnlemeveİzlemeMerkezleri)vebenzerigörevyapankamukurumvekuruluşlarıilekollukkuvvet-lerinebaşvurmalıdır.

Şayetkadınbaşvurabilecekdurumdadeğiliseşiddettenhaberdarolanüçüncükişilerinyapmışolduğubaşvurulardailgilibirimlercedeğerlendirilmektedir.

41

Yönetmeliğegörekadınların,konukevlerinedoğrudanyapacaklarıbaşvurularkabuledilmemektedir.Bunedenlekadınkonukevlerinedoğrudanyapılanbaşvurular,önceŞÖNİM’eyönlendirilmektedir.

Kadınların,konukevlerinekabulündeherhangibirbelgetalepedilmemektedir.Ayrıcaresmikimlikbelgesibulunmayankadınlarınbaşvurmasıhalinde,konukeviyönetimitarafından,kadınlarınkimlikbelgesiedinmeişlemlerinedestekolunur.

Kadınlar,mülkiamir(ilçelerdekaymakam,illerdevali),ailemah-kemesihakimiveyagecikmesindesakıncabulunanhallerdekollukamirininkararıüzerineŞÖNİMtarafındanilkkabulbirimineveyakonu-kevinekabuledilir.

ŞÖNİM’eyapılanbaşvurulardaönceliklekadınınyazılıtalebialınırveyapılacakdeğerlendirmesonrasındabarınmaihtiyacıolduğutespitedilenkadınlar,konukevlerinekabuledilir.

Kadınların, ilk kabul birimine geçici kabulünün yapılabilmesi için istenen belgeler;

Başvurudilekçesi,

Öngörüşmeformu,

Kadının,konukevininkurallarınauyacağınadairtaahhütname,

Kimlikbilgisibeyanı.

HakkındagizlilikkararıverilenkadınlariçinŞÖNİMtarafından“kodlukimlikkartı”hazırlanırvekadınbukimlikkartınıkullanır.

Şiddeteuğrayanveyauğramatehlikesibulunanbütünkadınlarveberaberlerindekiçocuklarıhiçbirayrımyapılmadankonukevinekabuledilir.

ÇOCUKLARI İLE BİRLİKTE BAŞVURAN KADINLARA UYGULANACAK HÜKÜMLER:

18yaşındanküçükşiddetmağduruçocuklar,sosyalçalışmacıilesosyalaraştırmacıtarafındanuygungörüldüğütakdirdeilmüdürlüğü

42K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

tarafındanuygunbirsosyalhizmetkuruluşunayerleştirilerekyerleş-tirmeişlemiÇocukHizmetleriGenelMüdürlüğünebildirilir.

18yaşındanküçükkızçocukları,anneleriilebirliktekonukevindekalabilirler.

18yaşındanbüyükerkekçocuğuolankadınlarileengelliçocuğubulunankadınlarise,cangüvenliğiriskiolmamakkaydıyla,talepedil-mesivegerekgörülmesihalinde,kiraveiaşesikarşılanmaküzerebağımsızbirevkiralanmaksuretiylebarındırılır.

KADIN KONUKEVLERİNDE VERİLEN SAĞLIK İLE İLGİLİ HİZMETLER:

İlkkabulbiriminde,psikiyatrikdesteğeihtiyacıolduğugözlemlenenkadınlarhakkındapsikiyatriuzmanındanalınacak“topluyaşanılanyerdekalabileceğinedairrapor”doğrultusundakonukevinekabulüyapılır.

Bulaşıcıveyasüreklitıbbitedaviyigerektirirağırhastalığıolduğutespitedilenkadınların,tedaviyikabuletmeleridurumundatedavilerisağlanır.

60yaşındanbüyükşiddetgörmüşkadınlarileakılveruhsağlığınınbozukolduğugözlemlenenveyazihinselengellikadınlaruygunsosyalhizmetkuruluşunayerleştirilir.

Alkolvemaddebağımlıları,tedaviyebaşlamalarıvedevametmelerikoşuluylakonukevinekabuledilir.

Özbakımlarınıyapamayankadınlar,ilgilikuruluşayerleştirilir.

KADIN KONUKEVİNDE KALIŞ SÜRELERİ VE GİRİŞ-ÇIKIŞ SAATLERİ:

Konukevlerindekalmasüresi,ilkkabulbiriminekabultarihindenitibaren6(altı)aydır.

Kalışsüresi,gereklihalledeuzmangörüşüalınarakuzatılır.

Mülkiamiryadaailemahkemesihakimitarafındantedbirkararı

43

verilmesihalinde,karardabelirtilensürekadarkadınkonukevihiz-metindenyararlandırılır.

Konukevinegiriş-çıkışsaatlerigüvenliğisağlamakvebölgeselkoşullardeğerlendirilmekkaydıylabelirlenir.Tümkonukevleriiçinaynıgiriş-çıkışsaatiuygulamasıbulunmamaktadır.

Konukevihizmetindenfaydalanankadın,yazılıbildirimdebulunmakkaydıylaençok15günsüreilekonukevindenayrıbiryerdekalabilir.Busüre,konukevindenfaydalanmasüresindenmahsupedilir.

Kadınkonukevlerineziyaretçikabuledilmez.

KADIN KONUKEVİNDE VERİLEN DİĞER HİZMETLER:

Güvenlik,

Danışmanlık,

Yönlendirme,

Psikolojikdestek,

Hukukidestek,

Tıbbidestek,

Geçicimaddiyardım,

İşbulmakonusundadestek,

Kreş,

Meslekieğitimkursu,

Grupçalışmaları,

Çocuklariçinburs,

Sosyal,sanatsalvesportiffaaliyetler.

44K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

ÇOCUKLAR İLE İLGİLİ DÜZENLEME:

Konukevihizmetindenyararlanançocukların,konukevineenyakınokula,ŞÖNİMtarafındanverilenkodlukimlikkartınaistinadenvegizlilikilkesinebağlıkalınarakkaydıyapılır.AksinebirhükümyoksaçocuğunyerleşimyeriolarakŞÖNİMadresiverilir.

Okulöncesiçocuklarıngelişimiveeğitimikonukevitarafından,okulidaresiileişbirliğiyapılaraktakipedilir.

KADINLARA VE ÇOCUKLARA VERİLECEK OLAN MADDİ DESTEK:

İlkkabulbirimiveyakonukevihizmetindenyararlananvegeliribulunmayankadınlaraveçocuklaraharçlıkverilmesiuygungörül-düğütaktirdeaylıködemeyapılır.

Yapılacaködemeherayın1.günüpeşinolarak,hazırlanacakbordoyagöreimzakarşılığıverilir.

İşeyerleştirilenkadınlarınharçlıkları,maaşlarınıalıncayakadarkesilmez.

Konukevindekalanveöğrenimgörençocuklarileçeşitlinedenlerileöğreniminedevamedemeyençocuklara,Bakanlığabağlıçocukyuvalarıveyerleştirmeyurtlarındakalançocuklaraverilenmiktarkadarhiçbirkesintiyapılmaksızınnetharçlıklarıverilir.

Konukevindekalankadınveçocuklaraayrıcagiyimyardımıyapılır.

Kadınların,eğitimgiderleriistihdampolitikasıgereğiBakanlıkçakarşılanır.

45

KONUYA İLİŞKİN SORU VE CEVAPLAR1. Eşim beni dövdü, saçlarımdan tutarak sürükledi; lakin vücudumda darp izi belli değil, ne yapmalıyım?

ÖnceliklemahallenizdekiJandarmaveyaPolisKarakolunabaşvu-rabilirsiniz.CumhuriyetBaşsavcılığınadaaynışekildegidebilirsiniz.Yapacağınızbaşvuruyazılıolmakzorundadeğildir,sözlüşekildedebaşvuruyapabilirsiniz.Bumercilereyapılacakherbaşvuru,aynızamandaAileMahkemesinedebildirilmektedir.Vücudunuzdadarpiziolmamasıhaklıdurumunuziçinbirengeldeğildir.

2. Eşimden şiddet gördüm ve yüzümde darp izi var ne yapmalıyım?

BaşvuruyaptığınıztümmercileremuhakkakAdliTıptanraporalmakistediğinizibelirterekbaşvurudabulunmalısınız.

3. Aile Mahkemesinden lehime koruma kararı verildi. Ancak eşim telefonla sürekli rahatsız ediyor, ne yapmalıyım?

MahkemekendiliğindenkararınbirsuretiniCumhuriyetSavcılığı’nagönderir.CumhuriyetSavcılığı,polisvejandarmamarifetiileeşinizinkararauyupuymadığınıdenetler.Eşinizkararauymuyorise,örneğinevegirmeyeçalışıyor,sizitelefonlatehditediyorvs.karakolayadaSavcılığagiderekdurumubildirebilirsiniz.

4. Eşim eve gelmeyecek ise ben nasıl geçineceğim?

KorumaKararıisterkeneşinizin,sizveçocuklarınıziçinnafakaöde-mesinekararverilmesiniistemenizmümkündür.

5. Boşandığım eşim sürekli telefonla arayıp tehdit ediyor, kapıma gelip rahatsız ediyor. Ne yapabilirim?

Yukarıdakimaddelerdeyazanherşeybudurumdadageçerlidir.Eşinizdenboşanmışyadaayrıyaşıyorolsanızdabukorumadanyarar-lanabilmenizmümkündür.

6. Eşim değil ama kayınpederim beni dövüyor. Ne yapabilirim?

Sadeceeşinizdeğil,aynıçatıaltındayaşadığınız,kayınpeder,kayın-valide,kayınbirader,görümce,anne,baba,kardeş,çocuğunuz,halanız,dayınız,aklınızakimgeliyoriseonlar,yadaboşanmışolsa-nızdahieskieşinizşiddetuyguluyorisebukorumatedbirlerinehükmedilebilmektedir.

46K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

7. Eşim beni dövmüyor ama sinirlendiği zaman eline ne geçerse yere fırlatıyor. Ben ve çocuklar çok korkuyoruz. Ne yapabilirim?

Şiddetdenilinceaklasadecedayakgelmemelidi.Eşinizineşyalarıyerefırlataraksiziveçocuklarınızıkorkutmasıdapsikolojikşiddetolarakdeğerlendirilir.6284Sayılıyasadabelirtilenkorumatedbirlerindenyararlanmanızmümkündür.

8. Eşim çalışmıyor ve benim çalışıp kazandığım parayı beni döv-mekle, öldürmekle tehdit edip elimden alıyor ve kumara yatırıyor. Ne yapabilirim?

Budurumdaeşinizsizehempsikolojikhemdeekonomikşiddetuygu-luyordemektir.6284Sayılıyasadabelirtilenkorumatedbirlerindenyararlanmanızmümkündür.

9. Eşim ben istemediğim halde cinsel ilişkiye zorluyor beni, ne yapabilirim?

Bubahsettiğinizhususda“cinselşiddet”tir.Bunedenle6284Sayılıyasadanyararlanabilirsiniz.EşintecavüzüTürkCezaKanunu’ndadasuçolarakdüzenlenmişolup,şikayetinizhalindeTCK‘nın102.mad-desinegöreeşinizayrıcacezalandırılacaktır.

Eşinizintecavüzüneuğradıysanız,kesinliklebanyoyapmayın,kıyafet-leriniziveyatakçarşaflarını,halıyıvs.temizlemeyin.EnkısazamandakarakolayadaCumhuriyetsavcılığınabaşvurarakadlitıbbasevkiniziisteyin.

10. Eşim bana ve çocuklarıma sürekli şiddet uyguluyor. Ailenin Korunmasına Dair Kanun gereği koruma kararı verildi. Süre dolunca eve geldi, şiddete devam ediyor. Koruma kararı almak dışında ne yapabilirim?

TürkCezaKanunubirçokmaddesiileşiddetinhemenhertürünücezayaptırımınabağlamıştır.CezaKanunumuz86,87,88ve89madde-lerdeyaralamafiilinicezayaptırımınabağlamıştır.Yaralamafiilinineşeveçocuğakarşıişlenmesiağırlaştırıcısebeptir.Ayrıca,yaralamasözkonusuolmasadahisadecedövüyor,bağırıyorvs.yollarlasiziveçocuklarınızıkorkutuyorisedeCezaKanunumuz232.maddededeaynıkonuttayaşayanlardanbirinekötümuameleyapılmasısuçolarakkabuledilmiştir.

Eşinizsiziyadaçocuklardanbiriniyaraladıisehastanedemüdahaleedendoktoru,karakoluveyadoğrudanCumhuriyetSavcılığınıdurum-danhaberdarederekkanunyollarınabaşvurudabulunabilirsiniz.

47

48K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

Ev Kadınlarının Sosyal Güvenliğineİlişkin Düzenlemeler

EV KADINLARININ SOSYAL GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER

Evkadınlarınınsosyalgüvenceyekavuşmalarıveyasağlıkyardım-larındanfaydalanmasıensonyapılanmevzuatdeğişikliklerivedüzenlemelerilemümkünkılınmıştır.Şöyleki,

Evindeelemeğiileüretenkadınlarınsosyalgüvenceyekavuşmalarımümkündür.

SGK’lıolarakçalışmışolankadınlarındoğumborçlanmasıyoluileemekliolmalarımümkündür.

Hiçbirsosyalgüvencesibulunmayankadınlarınsağlıkyardımlarındanyararlanabilmelerimümkündür.

A.EL EMEĞİ İLE ÜRETİMDE BULUNAN VE EL SANATLARI İLE UĞRAŞAN KADINLARIN SOSYAL GÜVENLİĞİ

Hizmetakdiyleherhangibirişverenetabiolmaksızınsüreklivekazançgetiricinitelikteevdeelsanatlarıileuğraşanevkadınlarınındahaazprimödeyerekisteğebağlısigortalılıkyoluylaemeklilikhakkınıeldeetmevesağlıkyardımlarındanyararlanmahaklarıbulunmaktadır.

BuhaktanyararlanmakiçinvergidairelerindenevdeelsanatlarıileuğraşıldığınadairbelgealınıpSosyalGüvenlikKurumunaibrazedilmesiveprimlerinherayödenmesiyeterlidir.

Bubelgeyialanevkadınları;

Heray30günprimödemekyerine

2012yılıiçin19gün,

2013yılıiçin20gün,

2014yılıiçin21gün,

2015yılıiçin22gün,

2016yılıiçin23gün,

2017yılıiçin24gün,

3http://t24.com.tr/sitesindenfaydalanılmıştır(E.T:07.03.2013).

50K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

2018yılıiçin25gün,

2019yılıiçin26gün,

2020yılıiçin27gün,

2021yılıiçin28gün,

2022yılıiçin29gün,

2023vesonrakiyıllariçin30günprimödeyerekheray30günsigor-talılıkhizmetikazanacaklardır.

SGKisteğebağlısigortalılıktanormalde30günsigortalılıkhizmetiiçin30günüzerindenprimödenmesigerekirkenherhangibirelsanatıyapanörneğintakıboncuktasarımı,camboyamagibiişlerüretenevkadınlarıiçingetirilmişolanisteğebağlısigortalılıkta2023yılınakadardahaazmiktardaprimödenerek,emeklilikiçinheray30günsigortalılıkhizmetikazanılacağınıbelirtmektedir.

Örneğin31/12/2014tarihinekadaraylıkendüşükisteğebağlısigortalılıkprimi362,88TLiken;bumaddekapsamındabaşvurudabulunanevkadınların31/12/2014tarihinekadarödeyecekleriaylıkendüşükisteğebağlısigortalılıkprimi254,02TLolarakbelirlenmiştir.

Bukapsamdaisteğebağlısigortalılığaprimödeyenevkadınlarınınödedikleriprimlerde5510sayılıKanunun4/b,yaniBağ-Kurkapsa-mındasayılacağından,Bağ-Kurşartlarınagöreemekliolacaklardır.

İsteğebağlısigortalılıktoplubirparanınverilerekemekliliğinkaza-nıldığıbirsistemdeğildir,yanlışbilineninaksinedoğumborçlanması,yurtdışıborçlanması,askerlikborçlanmasıgibiistisnalarharicindegeriyedönükolarakçalışılmayandönemlereaitprimlerinödenmesisuretiyleemeklilikhakkıkazanılmaz.

B.DAHA ÖNCE SİGORTALI ÇALIŞTIKTAN SONRA DOĞUM YAPMIŞ OLAN EV KADINLARININ DOĞUM BORÇLANMASI HAKLARI

SosyalSigortalarveGenelSağlıkSigortasıKanunuilgilimaddesigereğincebukanunun4.Maddesi(a),(b)ve(c)bentlerikapsamındasigortalıkadınadoğumnedeniyleçalışamadıklarısürelerisonradanborçlanabilmeleriimkanıtanınmıştır.

51

Bunagöre;

Kadındoğumöncesindekanunun4(a),(b),(c)bentlerikapsamındasigortalıolarakçalışmışise,

Çocuk,doğumsonrasındakiborçlanılacakolansürede(enfazla2yıl)yaşamışise,

Doğumsonrasındakiborçlanılacakolansüredeçalışılmamış/primödenmemişolmasışartıyla,SGKsigortalısıkadınveyavefatetmişolmasıhalindegeridekalanhaksahiplerinin(eş,çocuk,anne-baba)doğumborçlanmasıyapmahaklarıbulunmaktadır.

Doğumborçlanması,enfazla3çocukveherdoğumdansonraenfazla2yılolmaküzeretoplam6yıl(2160gün)içinyapılabilecektir.

Borçlanmatutarı,sigortalınınveyahaksahiplerininprimeesasgünlükkazançaltveüstsınırlarıarasındaolmaküzere,kendilerincebelirlene-cekgünlükkazancın%32’siileborçlanılacakgünsayısınınçarpılmasısuretiylehesaplanmaktadır.

Bunagöre;

-2014yılınınilkaltıayında1doğumiçin2yıllıksürealtsınırdanborç-lanılacaksa8.225,28TL,

-2014yılınınilkaltıayında2doğumiçin4yıllıksürealtsınırdanborç-lanılacaksa16.450,56TL,

-2014yılınınilkaltıayında3doğumiçin6yıllıksürealtsınırdanborçlanılacaksa24.675,84TL

tutarındaödemeyapılmasıgerekmektedir.

Doğumborçlanmasıyapacakolankadınsigortalılar,doğumsonra-sındaki2yıllıksürenintamamınıborçlanmakzorundaolmayıp,primgünsayılarındakieksikliklerinitamamlayacakşekildekısmiborçlanmayapmahakkınadasahiptirler.

Doğumborçlanmasıtalebindebulunankadınsigortalılarındoğumyap-tığıtarihtensonraadınaprimiödenmişsürelerborçlanmahesabında

52K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

dikkatealınmaz.Primödenmişsürelerikiyıllıksüredendüşülerekkalansüreborçlandırılacaktır

Doğumborçlanmasıyapılacaksüredeçocuğunvefatetmesihalindevefattarihinekadarolansürelerborçlanılabilir.

İlkdoğumunuyaptıktansonraikiyıldolmadanikincidoğumunuyapankadınsigortalı,ilkdoğumdanikincidoğumakadargeçensüreileikinci

53

doğumiçinborçlanabileceğiikiyıllıksürenintoplamıkadargeçensüreborçlanılabilir.

Dolayısıyla,dahaöncesigortalıolarakçalışmışolanevkadınlarıemek-lilikyönündeneksikprimgünsayılarınıyukarıdabelirtildiğişekildedoğumborçlanmasıylatamamlayarakemekliolabilirler.

C.HİÇBİR SOSYAL GÜVENCESİ BULUNMAYAN EV KADINLARININ SAĞLIK YARDIMLARINDAN YARARLANMASI

Sağlıkyönündenhiçbirsosyalgüvencesibulunmayan(eşindenveyaçocuklarındandolayısağlıkyardımıalmayan)evkadınları,genelsağlıksigortasıkapsamındakisağlıkyardımlarından,gelirdurumlarınagöreprimleriDevletveyakendileritarafındanödenerekyararlanabilirler.

Budurumdaolanevkadınlarının sağlıkyardımlarındanyarar-lanabilmeleri içinbulunduklarıyerdekiSosyalYardımlaşmaveDayanışmaVakıflarınamüracaatederekgelirtestinetabitutulmalarıgerekmektedir.

SosyalYardımlaşmaveDayanışmaVakıflarıtarafındanailedeyaşayantümailefertleriningelirveharcamalarıdikkatealınarakgelirtestiyapılacakvegelirtestisonucundaaileiçindekişibaşınadüşengelirin,

1.Asgariücretin1/3’ündenazolmasıhalinde,sağlıkprimleriDevlettarafındankarşılanaraksağlıkyardımlarındanyararlanmahakkınıeldeedeceklerdir.

2.Kişibaşınadüşengelirinasgariücretin1/3’üileasgariücretara-sındaolmasıhalindeise,asgariücretin1/3’ümatrahıüzerinden%12oranındagenelsağlıksigortasıprimiödeyerek,

3.Kişibaşınadüşengelirinasgariücretileasgariücretin2katıarasındaolmasıhalindeiseasgariücretmatrahıüzerinden%12oranındagenelsağlıksigortasıprimiödeyerek,

4.Kişibaşınadüşengelirinasgariücretin2katındanfazlaolmasıhalinde ise,asgariücretin2katımatrahıüzerinden% 12ora-nındagenelsağlıksigortasıprimiödeyerek,sağlıkyardımlarındanyararlanabileceklerdir.

54K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

KONU İLE İLGİLİ SORU VE CEVAPLAR

1) Evden el işi yaparak geçimimi temin ediyorum, acaba sigortalı olabilir miyim?

Sosyalsigortalarmevzuatımızgereğisüreklivekazançgetiricinitelikteevdeelsanatlarıileuğraşanevkadınlarınındahaazprimödeyerekisteğebağlısigortalılıkyoluylaemeklilikhakkınıeldeetmevesağlıkyardımlarındanyararlanmahaklarıbulunmaktadır.

2) Evden el işi yaparak sigortalı olmak için nerelere başvurmam gerekmektedir?

BuhaktanyararlanmakiçinvergidairelerindenevdeelsanatlarıileuğraşıldığınadairbelgealınıpSosyalGüvenlikKurumunaibrazedilmesiveprimlerinherayödenmesiyeterlidir.

3) Birinci çocuğuma doğum yaptıktan sonra 5 yıl çalışmadım, acaba doğum borçlanması yapmam mümkün müdür?

55

Doğumborçlanmasıhakkından,enfazlaikidoğumiçinveherdoğum-dansonraenfazla2yılolarakyararlanılmaktadır.Dolayısıyla5yılın2yılıiçindoğumborçlanmasındanfaydalanabilirsiniz.

4) Bir şirkette sigortalı çalışan bayanım doğum borçlanması şart-ları nelerdir?

5510sayılıKanunla,kanunlarıgereğiverilenücretsizdoğumyadaanalıkiznisüreleriile4/a,b,ckapsamındakisigortalıkadınların,üçdefayamahsusolmaküzeredoğumtarihindensonraikiyıllıksüreyigeçmemekkaydıylahizmetakdineistinadenişyerindeçalışmamasıveçocuğununyaşamasışartıylaborçlanmatalebindebulunulansürelerini,borçlanmaimkânıgetirilmiştir.

5) Doğum borçlanması yoluyla emeklilik priminin tamamlanması nasıl mümkün olmaktadır?

Dahaönce4/a,b,c(eskideyimiileSSK,Bağkurvememur)kapsamın-dakisigortalıolarakçalışmışolanevkadınlarıemeklilikyönündeneksikprimgünsayılarınıyukarıdabelirtildiğişekildedoğumborçlanmasıylatamamlayarakemekliolabilirler.

6) Hiçbir sağlık güvencesi olmayan bir ev hanımıyım, sağlık yardımı almam mümkün müdür?

Sağlıkyönündenhiçbirsosyalgüvencesibulunmayan(eşindenveyaçocuklarındandolayısağlıkyardımıalmayan)evkadınları,genelsağlıksigortasıkapsamındakisağlıkyardımlarından,gelirdurumlarınagöreprimleriDevletveyakendileritarafındanödenerekyararlanabilirler.

7) Ev hanımı olarak sağlık yardımına nasıl başvurabilirim?

Evkadınlarınınsağlıkyardımlarındanyararlanabilmeleriiçinbulunduk-larıyerdekiSosyalYardımlaşmaveDayanışmaVakıflarınamüracaatederekgelirtestinetabitutulmalarıgerekmektedir.

SosyalYardımlaşmaveDayanışmaVakıflarıtarafındanailedeyaşa-yantümailefertleriningelirveharcamalarıdikkatealınarakgelirtestiyapıldığındavegelirtestisonucundaaileiçindekişibaşınadüşengelirinbelirlenenmiktarveoranlardahilindeolmasıdurumundafaydalanabilirsiniz.

56K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

İş Hukukunda Kadınlara İlişkinBazı Düzenlemeler

İŞ HUKUKUNDA KADINLARA İLİŞKİN BAZI DÜZENLEMELER

Çalışmahayatındakadınlarailişkindüzenlemeleredikkatedildiğinde,buhükümlerinbirbölümücinsiyetkökeninedayananbirayrımcılığıgidermeyiamaçlamaktadır.Kalandiğerhükümleriseçalışanişçininkadınolmasınedeniyle,özelolarakkorunmasıgerekenalanlarda(ha-milelik,analıkgibi)bazıhaklartanımaktadır.

A.EŞİTLİK İLKESİ

HukukunheralanındageçerliolaneşitlikilkesiveayrımcılıkyasağınınyansımasıolarakbaştaAnayasa’nın10.MaddesinitemelalanİşKanunuveilgilimevzuatiçerisindecinsiyetedayalıayrımcılığıbertarafetmeyeçalışanbirçokdüzenlemebulunmaktadır.

İşveren,biyolojikveyaişinniteliğineilişkinsebeplerzorunlukılmadıkça,birişçiye,işsözleşmesininyapılmasında,şartlarınınoluşturulmasında,uygulanmasındavesonaermesinde,cinsiyetveyagebeliknedeniyledoğrudanveyadolaylıfarklıişlemyapamaz.

İşilişkisindeveyasonaermesindeişverenincinsiyetnedeniyleayrımyapmasıhalindeişçi,dörtayakadarücretitutarındakiuygunbirtaz-minattanbaşkayoksunbırakıldığıhaklarınıdatalepedebilir.(IK.m.5)

TürkCezaKanunu’nun‘ayrımcılık’başlıklı122.Maddesindeisecinsi-yetedayalıayrımdiğertümayrımcılıkhalleriiçerisindesayılaraksuçolarakdüzenlenmişveyaptırımabağlanmıştır.Nitekimsözkonusuhükmegöre;“Kişilerarasındadil,din,ırk,renk,cinsiyet,özürlülük,si-yasidüşünce,felsefiinanç,din,mezhepvebenzerisebeplerleayrımyapan….kimsehakkındaaltıaydanbiryılakadarhapiscezasıveyaadliparacezasıverilir.

İşbaşvurususırasındakadınahamileolupolmadığınınsorulmasıözelhayatıngizliliğianayasalilkesininihlalisayılmaktadırancak;hamilebirkadınınçalışmasınınyasakolduğubirişveyaişyerisözkonusuysaveyahutüstlenilenediminifaedilebilmesikadınişçininhamileolma-masınıgerektiriyorsahamilelikleilgilisorusorulabilir.Bunamankenlik,sahnesanatçılığı,sporöğretmenliğiörnekolarakverilebilir

58K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

B.ÜCRETTE EŞİTLİK

İşKanunu’ndakadın-erkekişçiücretlerieşitliğiayrıcadüzenlenmiştir.4857sayılıİşKanunuülkemizindeonaylamışolduğu100sayılı“EşitDeğerdeİşİçinErkekveKadınİşçilerArasındaÜcretEşitliğiHakkındaSözleşme”yeuygunolarakyenidendüzenlenmişveaynıveyaeşitdeğerdeişiçincinsiyetnedeniyledahadüşükbirücretkararlaştırıla-mayacağıöngörülmüştür.

Ayrıcaişçinincinsiyetinedeniyleözelkoruyucuhükümleruygulan-masının,dahadüşükbirücretinuygulanmasınıhaklıkılmayacağınıaçıkçahükmebağlamıştır.Hamilelikhalindehamileişçininhekimraporualarakdahahafifişlerdeçalışmasıhalinde,ücretindebirindi-rimegidilemez.(IK.m.74/4)

C. GECE ÇALIŞTIRMA YASAĞI

Onsekizyaşınıdoldurmuşkadınişçileringecepostalarındaçalıştırıl-masınailişkinusulveesaslar,SağlıkBakanlığınıngörüşüalınarakÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığıncahazırlanacakbiryönetmeliktegösterilmektedir.

D.ANALIK HALİNDE ÇALIŞMA VE SÜT İZNİ

Kadınişçilerindoğumdanöncesekizvedoğumdansonrasekizhaftaolmaküzeretoplamonaltıhaftalıksüreiçinçalıştırılmamalarıesastır.

Çoğulgebelikhalindedoğumdanönceçalıştırılmayacaksekizhaf-talıksüreyeikihaftasüreeklenir.Ancak,sağlıkdurumuuygunolduğutakdirde,doktorunonayıilekadınişçiistersedoğumdanöncekiüçhaftayakadarişyerindeçalışabilir.Kadınişçininerkendoğumyapmasıhalindeisedoğumdanöncekullanamadığıçalıştırılmayacaksüreler,doğumsonrasısürelereeklenmeksuretiylekullandırılır.

Hamileliksüresincekadınişçiyeperiyodikkontrolleriçinücretliizinverilir.Hekimraporuilegerekligörüldüğütakdirde,hamilekadınişçisağlığınauygundahahafifişlerdeçalıştırılır.Buhaldeişçininücre-tindebirindirimyapılmaz.İsteğihalindekadınişçiye,onaltıhaftalıksürenintamamlanmasınaveyaçoğulgebelikhalindeonsekizhaftalıksüredensonraaltıayakadarücretsizizinverilir.Busüre,yıllıkücretliizinhakkınınhesabındadikkatealınmaz.

59

Kadınişçilerebiryaşındanküçükçocuklarınıemzirmeleriiçingündetoplambirbuçuksaatsütizniverilir.Busüreninhangisaatlerarasındavekaçabölünerekkullanılacağınıişçikendisibelirler.Busüregünlükçalışmasüresindensayılır.

E.GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ

Kurumcayetkilendirilenhekimveyasağlıkkurullarındanistirahatraporualınmışolmasışartıyla;

Sigortalıkadınınanalığıhalinde,doğumdanöncekibiryıliçindeenazdoksangünkısavadelisigortaprimibildirilmişolmasışartıyla,doğumdanöncekivesonrakisekizerhaftalıksürede,çoğulgebelikhalindeisedoğumdanöncekisekizhaftalıksüreyeikihaftalıksüreilâveedilerekçalışmadığıhergüniçin,

Sigortalıkadının,erkendoğumyapmasıhalindedoğumdanöncekullanamadığıçalıştırılamayacaksürelerileisteğivehekiminonayıyladoğumaüçhaftakalıncayakadarçalışmasıhalinde,doğumsonrasıistirahatsüresineeklenensüreleriçin,geçiciişgöremezliködeneğiverilmektedir.

Sigortalısayılanlaraişkazasıveyameslekhastalığıyadaanalıkhalindegeçiciişgöremezliködeneği,genelsağlıksigortasıdahilprimveprimeilişkinhertürlüborçlarınınödenmişolmasışartıylayataraktedavisüresinceveyayataraktedavisonrasıbutedaviningereğiola-rakistirahatraporualdıklarısüredeödenir.Ancakdoğumöncesivedoğumsonrasıçalışmadığısürelerdegeçiciişgöremezliködeneğininödenebilmesiiçinyataraktedavişartıaranmamaktadır.

Birsigortalıdaişkazası,meslekhastalığı,hastalıkveanalıkhallerin-denbirkaçıbirleşirse,geçiciişgöremezliködeneklerindenenyükseğiverilir.

F.YILLIK İZİN BAKIMINDAN ÇALIŞILMIŞ GİBİ SAYILAN HALLER

İşçininuğradığıkazaveyatutulduğuhastalıktanötürüişinegide-mediğigünler.

Kadınişçilerindoğumdanöncevesonraçalıştırılmadıklarıgünler.

60K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

Çalışmaktaolduğuişyerindezorlayıcısebepleryüzündenişinara-lıksızbirhaftadançoktatiledilmesisonucuolarakişçininçalışmadangeçirdiğizamanınonbeşgünüyıllıkücretliizinhakkınınhesabındaçalışılmışgibisayılmaktadır.

G.KADIN İŞÇİLERİ FESHE KARŞI KORUYUCU HÜKÜMLER

İşgüvencesiuygulamaalanıdışındakalankadınişçileringebeliği,doğumyapmasıveçocuğunuemzirmesigibinedenlerdendolayıişsözleşmesifeshedilirse,işverenfesihhakkınınkötüyekullanılmasınıoluşturanböylebirhaldeişçiyebildirimsüresininüçkatıtutarındabirtazminatödemekleyükümlüdür.(IK.m.17/6)

Diğeryandanişverenkadınişçiningebeliğiveyadoğumyapmasısebebiyleişsözleşmesinifeshederken,cinsiyetvegebeliknedeniyledoğrudanveyadolaylıayırımyapmaktaise,butakdirdeİşK.m.5/6uya-rıncadörtayakadarücrettutarındatazminattalebinedehakkazanır.

İşgüvencesininuygulamaalanıdışındakalankadınişçi,gerekfesihhakkınınkötüyekullanıldığıvegerekgebelikveyadoğumsebebiylefarklıişlemyapıldığınınispatetmekleyükümlüdür.Ancak,kadınişçigebelikveyadoğumnedeniyleişlemetabitutulduğunugüçlübiçimdeortayakoyduğunda,işverenböylebirihlalinmevcutolmadığınıispatetmekleyükümlüolacaktır

İşgüvencesininuygulamaalanınagirenişçilerinbelirsizsüreliişsöz-leşmelerininfeshiningeçerlibirsebebedayanmasıgerekliolup,fesihbildirimindeböylebirsebepgösterilmediğiveyagösterilensebebingeçerlibirsebepolmadığıtakdirdeyapılanfesihgeçersizsayılır.Kanundageçerlisebeplersoyutolarakbelirlenirken,bazıhususlarınfesihiçingeçerlibirsebepsayılmayacağıda,158sayılıILOsözleşmesi-ningereğiolarakİşK.m.18/3’desayılmıştır.Bunlararasında“hamilelik,doğum”dabulunmaktadır(m.18/3d).İşçiningebekalmışolmasıyadagebelikdolayısıylaraporalarakişedevamsızlığıveyaişçinindoğumyapmasıgeçerlibirsebepoluşturmaz;işvereninaksiyöndeişlemyapa-rak,belirtilenhallerisaklayarakgörünürdebaşkasebepleredayalışekildeişsözleşmesinifeshetmesihalindekadınişçi,işgüvencesihükümlerinegörefeshingeçersizliğihakkındadavaaçabilir.

HaklısebeplederhalfesihhallerindeİşKanunu’ndakadınişçiningebelikveyadoğumdolayısıylaişedevamsızlığı,belirlisüreyiaştıktansonra

61

haklısebepkabuledilmiş,busürehastalıkvekazahalinegöredahauzuntutularakkadınişçileriçinpozitifbirayırımcılığagidilmiştir(İK.m.25/Ib)

Tümbudüzenlemeleryanındakadınişçinin,işverenyadaişyerindekibirbaşkaiştarafındancinseltacizeuğramasıhalindehaklısebeplederhalişsözleşmesinifesihhakkıbulunmaktadır.(IK.m.24)

KONU İLE İLGİLİ SORU VE CEVAPLAR

1)SGK’dandulaylığıalıyorum,isteğebağlısigortalıolmamhalindemaaşımkesilirmi?

Duleşlerinçalışmalarıveyaisteğebağlısigortalıolmalarıyadakendiçalışmalarındandolayıgelir/aylıkalmalarıeşlerindendolayıölümsigor-tasındanaylıkalmalarınaengeldeğildir.İsteğebağlısigortalıolmanızhalindedulaylığınızkesilmeyecektir.

2)Kadınesnafolarakçalışmaktayım,doğumyaparsamişgöremezlikparasıalabilirmiyim?

EsnafkadınlarımızabuKanunlailkdefadoğumöncesivedoğumson-rasındaisgöremezliködeneğiverilmesiimkanıgetirilmektedir.

3)Birofistesigortalıçalışanbayanım,sigortalılığınbaşlangıçtarihin-denöncekisürelerinborçlandırılmasıhalinde,sigortalılığınbaşlangıçtarihineolacaktır?

Sigortalılığınbaşlangıçtarihindenöncekisürelerinborçlandırılmasıhalinde,sigortalılığınbaşlangıçtarihi,borçlandırılangünsayısıkadargeriyegötürülecektir.

4)6aylıkbirbebeğimvarvesigortalıolarakbirşirketteçalışıyorum.Acabasütiznihakkımvarmı?Varisehangizamanlardakullanabilirim?

Kadınişçilerebiryaşındanküçükçocuklarınıemzirmeleriiçingündetoplambirbuçuksaatsütizniverilir.Busüreninhangisaatlerarasındavekaçabölünerekkullanılacağınıişçikendisibelirler.Busüregünlükçalışmasüresindensayılır.

62K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

5)Üçhaftaerkendoğumyaptım,geçiciişgöremezliködeneğindenfaydalanmammümkünmüdür?

Sigortalıkadının,erkendoğumyapmasıhalindedoğumdanöncekul-lanamadığıçalıştırılamayacaksüreleriçingeçiciişgöremezliködeneğiverilmektedir.

6)Eşitlikilkesineaykırışekildeücretieksiködenenveyaödenmeyenişçineyapabilir?

İşakdinikanunun24/II/f’yegörefeshedebilir,kıdemtazminatınahakkazanır.Kıdemtazminatınailavetenkanunun5.Maddesindekiayrımcılıktazminatıveyoksunbırakıldığıhaklarıtalepedebilir.IK22’yegöreişakdinifeshederve17ve21.Maddelerinegöredavaaçarakişverenindentazminattalebindebulunabilir.

63

-ALO183 Aile,Kadın,ÇocukveÖzürlüSosyalHizmetDanışmaHattı

-ALO155 Polisİmdat

-ALO156 Jandarmaİmdat

-ALO174 EmniyetDanışma

-ALO175 TüketiciHattı

-ALO182 RuhsalBunalımDanışma

-ALO180 İşveİşçiBulma

-ALO176 GürültüBildirme

ACİL DURUMLARDAARANACAKNUMARALAR

64K

AD

IN

V

E

HU

KU

K

EL

R

EH

BE

Rİ

Küçük Çamlıca Mahallesi Kısıklı Caddesi No: 112/A 34696 Üsküdar İstanbulTel: +90 (216) 325 03 07 • Faks: +90 (216) 325 03 09

info@kadem.org.tr • www.kadem.org.tr