Kalıcı Organik Kalıcı Organik Kirleticiler Ve Kirleticiler Ve

Stockholm POPs Stockholm POPs SözleşmesiSözleşmesiMenekşe KESKİ DÖNMEZMenekşe KESKİ DÖNMEZ

Küresel Çevre Fonu-Ulusal Diyalog Küresel Çevre Fonu-Ulusal Diyalog ÇalıştayıÇalıştayı

26-27 Haziran 200626-27 Haziran 2006

İçerikİçerik

Stockholm SözleşmesiStockholm Sözleşmesi Sözleşme kapsamında yürütülen Sözleşme kapsamında yürütülen

çalışmalar ve GEF Projesiçalışmalar ve GEF Projesi Ulusal Uygulama Planının geliştirilmesiUlusal Uygulama Planının geliştirilmesi Ulusal uygulama Planının İçeriğiUlusal uygulama Planının İçeriği Ulusal Uygulama Planının etkinlikleri, Ulusal Uygulama Planının etkinlikleri,

stratejileri ve eylem planları stratejileri ve eylem planları Sözleşmenin Türkiye Açısından ÖnemiSözleşmenin Türkiye Açısından Önemi SonuçSonuç

Kalıcı Organik Kirleticilere Kalıcı Organik Kirleticilere İlişkin Stockholm POPs Söz.İlişkin Stockholm POPs Söz.

UNEP Çevre birimi tarafından hazırlanan UNEP Çevre birimi tarafından hazırlanan ve kalıcı özellik göstermeleri sebebiyle ve kalıcı özellik göstermeleri sebebiyle çevre ve insan sağlığını olumsuz olarak çevre ve insan sağlığını olumsuz olarak etkileyen 12 kimyasal maddenin (Aetkileyen 12 kimyasal maddenin (Aldrin, ldrin, KKlordan, lordan, DDieldrin, ieldrin, EEndrin, ndrin, HHeptaeptakklor, lor, hehekzkzaakklorloroobenzen, Polibenzen, Poliklorluklorlu bi biffenilenillerler (PCBs)(PCBs),DDT,Dioksin ve Furanlar) ,DDT,Dioksin ve Furanlar) kullanılmasına yasaklama ve sınırlama kullanılmasına yasaklama ve sınırlama getiren uluslar arası sözleşmedir. getiren uluslar arası sözleşmedir.

Bu sözleşme gereğince,Bu sözleşme gereğince,

Uluslararası eylem planları dahilinde Uluslararası eylem planları dahilinde ulusal ve bölgesel eylem planını ulusal ve bölgesel eylem planını hazırlamak, bu kimyasalların üretimini ve hazırlamak, bu kimyasalların üretimini ve kullanımını yasaklamak, emisyonlarını kullanımını yasaklamak, emisyonlarını sıfırlamak, yasaklama sonrası elde kalan sıfırlamak, yasaklama sonrası elde kalan stokları ile atıkları ve bu kimyasalları stokları ile atıkları ve bu kimyasalları içeren cihazları ve atıkları, çevresel içeren cihazları ve atıkları, çevresel açıdan en uygun teknolojileri kullanarak açıdan en uygun teknolojileri kullanarak 2025 yılı sonuna kadar bertaraf etmek 2025 yılı sonuna kadar bertaraf etmek tarafların yükümlülükleri arasındadır.tarafların yükümlülükleri arasındadır.

22 Mayıs 2001 tarihinde Stockholm’de 22 Mayıs 2001 tarihinde Stockholm’de gerçekleştirilen POP’s Sözleşmesine gerçekleştirilen POP’s Sözleşmesine ilişkin Tam Yetkililer Konferansında ilişkin Tam Yetkililer Konferansında imzaya açılan sözleşme 17 Mayıs 2004’de imzaya açılan sözleşme 17 Mayıs 2004’de Fransa’nın ellinci ülke olarak Fransa’nın ellinci ülke olarak onaylanmasıyla birlikte yasal olarak onaylanmasıyla birlikte yasal olarak yürürlüğe girmiştir.yürürlüğe girmiştir.

Sözleşme 151 ülke tarafından imzalanmış Sözleşme 151 ülke tarafından imzalanmış ve 126 ülke tarafından onaylanmıştır.ve 126 ülke tarafından onaylanmıştır.

Ülkemiz adına Çevre ve Orman Bakanlığı Ülkemiz adına Çevre ve Orman Bakanlığı aynı konferansta sözleşmeyi ulusal odak aynı konferansta sözleşmeyi ulusal odak noktası olarak imzalamıştır.2005 yılı noktası olarak imzalamıştır.2005 yılı kasım ayı itibariyle resmi olarak, taraf kasım ayı itibariyle resmi olarak, taraf olma süreci başlatılmıştır.olma süreci başlatılmıştır.

Sözleşmenin 7. maddesi Sözleşmenin 7. maddesi gereğince;gereğince;

Her bir Taraf:Her bir Taraf: Bu Sözleşmede kapsamındaki Bu Sözleşmede kapsamındaki

yükümlülüklerinin yerine getirilmesi için yükümlülüklerinin yerine getirilmesi için bir uygulama planı geliştirecek ve bir uygulama planı geliştirecek ve uygulamak için çaba gösterecektir; uygulamak için çaba gösterecektir;

Uygulama planını bu Sözleşmenin Uygulama planını bu Sözleşmenin yürürlüğe girmesini müteakip iki yıl yürürlüğe girmesini müteakip iki yıl içerisinde Taraflar Konferansına içerisinde Taraflar Konferansına iletecektir;iletecektir;

Gerekli hallerde, Uygulama planını Gerekli hallerde, Uygulama planını dönemsel olarak ve Taraflar Konferansı dönemsel olarak ve Taraflar Konferansı tarafından kararlaştırılacak bir mahiyette tarafından kararlaştırılacak bir mahiyette gözden geçirecek ve güncelleyecektir.gözden geçirecek ve güncelleyecektir.

Sözleşme kapsamında Sözleşme kapsamında yürütülen çalışmalaryürütülen çalışmalar

Sözleşmeye taraf olmak ve Sözleşmeye taraf olmak ve yükümlülüklerimizi yerine getirmek yükümlülüklerimizi yerine getirmek amacıyla GEF (Küresel Çevre Fonu) amacıyla GEF (Küresel Çevre Fonu) kaynaklarından sağlanan destek ile kaynaklarından sağlanan destek ile “Kalıcı Organik Kirleticilere İlişkin “Kalıcı Organik Kirleticilere İlişkin Stockholm Sözleşmesinin Stockholm Sözleşmesinin Uygulanması Yönünde Öncelikli Uygulanması Yönünde Öncelikli Faaliyetlerin Tespiti”Faaliyetlerin Tespiti” projesiprojesi Ocak 2004 Ocak 2004 tarihi itibariyletarihi itibariyle başlatılmıştırbaşlatılmıştır. .

Proje Uygulama Merkezi, Koordinatörü Proje Uygulama Merkezi, Koordinatörü ve Programı 15 Ocak 2004 tarihi ve Programı 15 Ocak 2004 tarihi itibariyle kararlaştırılmış,itibariyle kararlaştırılmış,

17 adet paydaş belirlenmiş ve ulusal 17 adet paydaş belirlenmiş ve ulusal koordinasyon komitesi oluşturulmuş ,koordinasyon komitesi oluşturulmuş ,

Başlangıç ve eğitim çalıştayları Nisan Başlangıç ve eğitim çalıştayları Nisan 2004 ‘de yapılmış,2004 ‘de yapılmış,

6 Çalışma Grubu, araştırma, kirlenme, 6 Çalışma Grubu, araştırma, kirlenme, emisyon, kurumsal yapı, sağlık ve ulusal emisyon, kurumsal yapı, sağlık ve ulusal kimyasal profil olarak belirlenmiş,kimyasal profil olarak belirlenmiş,

Öncelikli envanterin hazırlanması için Öncelikli envanterin hazırlanması için çalışma gruplarının eğitimi yapılarak çalışma gruplarının eğitimi yapılarak görevlendirilmiştir.görevlendirilmiştir.

Ulusal kimyasal profil güncellenmiş,Ulusal kimyasal profil güncellenmiş, İlk envanter için ulusal çalıştay yapılmış İlk envanter için ulusal çalıştay yapılmış

ve öncelikli envanterler hazırlanmıştır.ve öncelikli envanterler hazırlanmıştır. POP’lara ilişkin ulusal öncelikli alanlar POP’lara ilişkin ulusal öncelikli alanlar

belirlenmiş,belirlenmiş, Ulusal uygulama Planı ( National Ulusal uygulama Planı ( National

Implementation Plan: NIP) Implementation Plan: NIP) geliştirilmiştir.geliştirilmiştir.

NIP’in Geliştirilmesi:NIP’in Geliştirilmesi:

Paydaşlarla işbirliği içerisinde hazırlanmıştır.Paydaşlarla işbirliği içerisinde hazırlanmıştır. NIP bileşenlerine girdi sağlamak amacıyla NIP bileşenlerine girdi sağlamak amacıyla

ulusal paydaşlardan görüş alınması ulusal paydaşlardan görüş alınması faaliyetleri 2005 yılında tamamlanmıştır.faaliyetleri 2005 yılında tamamlanmıştır.

Nihai taslak rapor hazırlanmıştır.Nihai taslak rapor hazırlanmıştır. Bu taslak NIP, Türkiye’nin Stockholm Bu taslak NIP, Türkiye’nin Stockholm

Sözleşmesi taahhütlerini yerine getirmek Sözleşmesi taahhütlerini yerine getirmek için ihtiyaç ve önceliklerini uygulamak için için ihtiyaç ve önceliklerini uygulamak için kaynak ihtiyacını belirtmekte, kapasite kaynak ihtiyacını belirtmekte, kapasite oluşturma ve ölçüm ihtiyaçlarını ortaya oluşturma ve ölçüm ihtiyaçlarını ortaya koymaktadır.koymaktadır.

NIP’de yer alan konular;NIP’de yer alan konular;

POP pestisitleri ( Ek A Kısım I kimyasalları) POP pestisitleri ( Ek A Kısım I kimyasalları) bağlamında değerlendirme: imalat, bağlamında değerlendirme: imalat, kullanım,ithalat ve ihracatın tarihi gelişimi, kullanım,ithalat ve ihracatın tarihi gelişimi, mevcut ve gelecekte beklenen durumu, mevcut ve gelecekte beklenen durumu, mevcut politikalar ve düzenleyici çerçeve; mevcut politikalar ve düzenleyici çerçeve; mevcut izleme verileri (çevre, gıda ve mevcut izleme verileri (çevre, gıda ve insanlar) ve sağlığa olan etkileri.insanlar) ve sağlığa olan etkileri.

PCB’lerle ilgili değerlendirme (Ek A, Bölüm II PCB’lerle ilgili değerlendirme (Ek A, Bölüm II Kimyasalları)Kimyasalları)

DDT’nin Değerlendirilmesi (Ek B DDT’nin Değerlendirilmesi (Ek B Kimyasalları DDT)Kimyasalları DDT)

PCDD/PCDF, HCB ve PCB’ler (Ek C PCDD/PCDF, HCB ve PCB’ler (Ek C Kimyasalları) Kasıtsız üretimden Kimyasalları) Kasıtsız üretimden kaynaklanan Emisyonlarıkaynaklanan Emisyonları

Stoklama alanları, kirletilmiş alanlar, ve Stoklama alanları, kirletilmiş alanlar, ve atıklar, tahmini değerler, ilgili mevzuat, atıklar, tahmini değerler, ilgili mevzuat, rehberlik, iyileştirme önlemleri ve bu rehberlik, iyileştirme önlemleri ve bu sahalardaki emisyon verilerine ilişkin sahalardaki emisyon verilerine ilişkin bilgilerin durumu hakkındaki verilerbilgilerin durumu hakkındaki veriler

POP’ların gelecekteki üretimi, kullanımı ve POP’ların gelecekteki üretimi, kullanımı ve emisyonları – Muafiyet zorunluluklarıemisyonları – Muafiyet zorunlulukları

Emisyonların ve bunların insan ve çevre Emisyonların ve bunların insan ve çevre sağlığına olan etkilerinin izlenmesine sağlığına olan etkilerinin izlenmesine yönelik mevcut programlar ve bulgularıyönelik mevcut programlar ve bulguları

Hedef gruplarda mevcut bilgi düzeyleri, Hedef gruplarda mevcut bilgi düzeyleri, bilinçlilik ve eğitim; bu bilgilerin çeşitli bilinçlilik ve eğitim; bu bilgilerin çeşitli gruplarla paylaşılmasına yönelik mevcut gruplarla paylaşılmasına yönelik mevcut sistemler; diğer Sözleşmeye Taraf sistemler; diğer Sözleşmeye Taraf Ülkelerle bilgi alış-verişi mekanizmasıÜlkelerle bilgi alış-verişi mekanizması

Kamu dışı paydaşların ilgili faaliyetleriKamu dışı paydaşların ilgili faaliyetleri POP’ların değerlendirilmesi, ölçümü, POP’ların değerlendirilmesi, ölçümü,

analizi, POP ikameleri ve önleyici analizi, POP ikameleri ve önleyici tedbirler, yönetimi, araştırma ve tedbirler, yönetimi, araştırma ve geliştirmeye yönelik teknik altyapıya geliştirmeye yönelik teknik altyapıya genel bir bakış – uluslararası program ve genel bir bakış – uluslararası program ve projelerle olan bağlantılarprojelerle olan bağlantılar

Etkilenen nüfus ve ortamların belirlenmesi, Etkilenen nüfus ve ortamların belirlenmesi, kamu sağlığı ve çevre kalitesine yönelik kamu sağlığı ve çevre kalitesine yönelik tehditlerin tahmini boyut ve şiddetleri ve tehditlerin tahmini boyut ve şiddetleri ve çalışanlar ve yerel topluluklar yönünden çalışanlar ve yerel topluluklar yönünden sosyal etkilerisosyal etkileri

Yeni kimyasal maddelerin değerlendirilmesi Yeni kimyasal maddelerin değerlendirilmesi ve listelenmesi için uygun bir sistemin ve listelenmesi için uygun bir sistemin ayrıntıları (Yeni kimyasal maddelerin ayrıntıları (Yeni kimyasal maddelerin değerlendirilmesi için mevcut düzenleyici değerlendirilmesi için mevcut düzenleyici yapılar)yapılar)

Piyasada mevcut olan kimyasal maddelerin Piyasada mevcut olan kimyasal maddelerin değerlendirilmesi ve listelenmesi için uygun değerlendirilmesi ve listelenmesi için uygun bir sistemin ayrıntıları (Piyasada mevcut olan bir sistemin ayrıntıları (Piyasada mevcut olan kimyasal maddelerin değerlendirilmesi için kimyasal maddelerin değerlendirilmesi için mevcut düzenleyici yapılar)mevcut düzenleyici yapılar)

NIP’in stratejisi ve eylem NIP’in stratejisi ve eylem planı unsurları;planı unsurları;

1. Etkinlik:Kurumsal ve düzenleyici 1. Etkinlik:Kurumsal ve düzenleyici önlemlerönlemler

2. Etkinlik: 2. Etkinlik: Kasti üretim ve kullanımdan kaynaklı salıvermelerin azaltılması ya da yok edilmesine yönelik önlemler

3. Etkinlik: Ek A’da yer alan POP pestisitlerin üretim, ithalat ve ihracatı, kullanımı, stoklanması ve atıkları (Ek A, Bölüm 1’de yer alan kimyasal maddeler

4.Etkinlik: PCB’lerin ve PCB içeren ekipmanın 4.Etkinlik: PCB’lerin ve PCB içeren ekipmanın üretim, ithalat ve ihracatı, kullanımı, üretim, ithalat ve ihracatı, kullanımı, tanımlanması, etiketlenmesi, sökülmesi, tanımlanması, etiketlenmesi, sökülmesi, depolanması ve bertaraf edilmesi (Ek A, depolanması ve bertaraf edilmesi (Ek A, Bölüm II’de yer alan kimyasal maddeler)Bölüm II’de yer alan kimyasal maddeler)

5.Etkinlik: DDT’nin (Ek B’de listelenmiş 5.Etkinlik: DDT’nin (Ek B’de listelenmiş kimyasal maddeler) ülkede kullanıldığı kimyasal maddeler) ülkede kullanıldığı durumlarda üretimi, ithalat ve ihracatı, durumlarda üretimi, ithalat ve ihracatı, kullanımı, stoklanması ve atıkları kullanımı, stoklanması ve atıkları

6.Etkinlik:Belirli muafiyetler talep etmek ve 6.Etkinlik:Belirli muafiyetler talep etmek ve DD

devam eden muafiyet ihtiyacı (Madde 4)devam eden muafiyet ihtiyacı (Madde 4)

7.Etkinlik:PCDD/PCDF, HCB ve PCB’lerin (Ek C 7.Etkinlik:PCDD/PCDF, HCB ve PCB’lerin (Ek C Kimyasalları) Kasıtsız üretimden kaynaklanan Kimyasalları) Kasıtsız üretimden kaynaklanan salınımlarını azaltmak için alınması gereken salınımlarını azaltmak için alınması gereken önlemlerönlemler

8.Etkinlik: Stoklama alanları, kullanımdaki 8.Etkinlik: Stoklama alanları, kullanımdaki madde ölçümleri ve atıkların, pestisitlerin madde ölçümleri ve atıkların, pestisitlerin belirlenmesi, değerlendirme planı ve stoklar ile belirlenmesi, değerlendirme planı ve stoklar ile atıklardan kaynaklanan salıvermelerin yönetimi atıklardan kaynaklanan salıvermelerin yönetimi (Madde 6)(Madde 6)

9.Etkinlik: Kirletilmiş alanların belirlenmesi (Ek 9.Etkinlik: Kirletilmiş alanların belirlenmesi (Ek A,B,C’de listelenen kimyasal maddeler) ve A,B,C’de listelenen kimyasal maddeler) ve çevresel kabul edilebilecek biçimde çevresel kabul edilebilecek biçimde düzenlenmesidüzenlenmesi

10.Etkinlik: Stoklama alanlarının yönetimi ve 10.Etkinlik: Stoklama alanlarının yönetimi ve kullanılan maddelerin elleçlenmesi ve kullanılan maddelerin elleçlenmesi ve uzaklaştırılmasına yönelik uygun önlemleruzaklaştırılmasına yönelik uygun önlemler

11.Etkinlik:Kirletilmiş alanların tanımlanması (Ek 11.Etkinlik:Kirletilmiş alanların tanımlanması (Ek A,B ve C’te listelenen kimyasal maddeler) ve A,B ve C’te listelenen kimyasal maddeler) ve çevresel olarak güvenilir biçimde iyileştirilmesiçevresel olarak güvenilir biçimde iyileştirilmesi

12.Etkinlik: Karşılıklı bilgi alışverişini ve 12.Etkinlik: Karşılıklı bilgi alışverişini ve paydaşların katılımını sağlamak veya paydaşların katılımını sağlamak veya kolaylaştırmak.kolaylaştırmak.

13. Etkinlik: Kamusal bilinçlilik, bilgi ve eğitim.13. Etkinlik: Kamusal bilinçlilik, bilgi ve eğitim. 14. Etkinlik: Etkinliğin değerlendirilmesi (Md. 16)14. Etkinlik: Etkinliğin değerlendirilmesi (Md. 16) 15. Etkinlik: Raporlama15. Etkinlik: Raporlama 16. Etkinlik: Araştırma, geliştirme ve izleme16. Etkinlik: Araştırma, geliştirme ve izleme 17. Etkinlik: Teknik ve mali yardım (Md. 12 ve 13)17. Etkinlik: Teknik ve mali yardım (Md. 12 ve 13)

Stockholm Sözleşmesi 30 madde ve A Stockholm Sözleşmesi 30 madde ve A dan F ye kadar 6 ekten oluşmaktadır. dan F ye kadar 6 ekten oluşmaktadır. Sözleşmeyi kapsayan NIP eylem, faaliyet Sözleşmeyi kapsayan NIP eylem, faaliyet ve stratejileri 17 olarak belirlemiştir. ve stratejileri 17 olarak belirlemiştir.

Planda yer alan eylemelerin uygulanması Planda yer alan eylemelerin uygulanması için süreler belirlenmiş ve takvim için süreler belirlenmiş ve takvim oluşturulmuştur.oluşturulmuştur.

Çalışmalar halen devam etmektedir; Çalışmalar halen devam etmektedir; NIP’in uygulanması için gerekli olan NIP’in uygulanması için gerekli olan maliyetler hesaplanmıştır.maliyetler hesaplanmıştır.

Sözleşmenin Türkiye Sözleşmenin Türkiye Açısından ÖnemiAçısından Önemi

Türkiye, Stockholm POPs Sözleşmesini 22 Türkiye, Stockholm POPs Sözleşmesini 22 Mayıs 2001’de imzalamış olup, taraf olma Mayıs 2001’de imzalamış olup, taraf olma sürecini başlatmıştır.sürecini başlatmıştır.

Türkiye, kalıcı organik kirleticilerden Türkiye, kalıcı organik kirleticilerden kaynaklanan çevre sorunlarının büyük kaynaklanan çevre sorunlarının büyük önem taşıdığının ve çözülmesi gerektiğinin önem taşıdığının ve çözülmesi gerektiğinin farkındadır.farkındadır.

Türkiye’de POP’ların daha ayrıntılı olarak Türkiye’de POP’ların daha ayrıntılı olarak incelenmesi ve araştırılması incelenmesi ve araştırılması gerekmektedir.gerekmektedir.

Türkiye’de, mevcut pestisit stokları, Türkiye’de, mevcut pestisit stokları, emisyonlar, altyapı güçlendirilmesi, emisyonlar, altyapı güçlendirilmesi, PCB’ler ve PCB içeren ekipmanlar temel PCB’ler ve PCB içeren ekipmanlar temel öncelikleri oluşturmaktadır.öncelikleri oluşturmaktadır.

Türkiye’nin Ulusal Uygulama Planı (NIP) Türkiye’nin Ulusal Uygulama Planı (NIP) deki aktiviteler süreç ve çalışmaları deki aktiviteler süreç ve çalışmaları halen devam etmektedir.halen devam etmektedir.

Türkiye kalıcı organik kirletici Türkiye kalıcı organik kirletici kimyasalların yönetiminin öneminin kimyasalların yönetiminin öneminin bilincinde olarak, konu ile ilgili bilincinde olarak, konu ile ilgili gelişmeleri yakından takip etmektedir.gelişmeleri yakından takip etmektedir.

Sonuç;Sonuç;

Türkiye’nin Stockholm Sözleşmesi Türkiye’nin Stockholm Sözleşmesi çerçevesindeki yükümlülüklerini yerine çerçevesindeki yükümlülüklerini yerine getirme hususunda büyük bir kararlılığı getirme hususunda büyük bir kararlılığı bulunmaktadır.bulunmaktadır.

NIP mevcut programlar, politikalar ve NIP mevcut programlar, politikalar ve mevzuatlarla uyumlu bir temele sahiptir, bu da mevzuatlarla uyumlu bir temele sahiptir, bu da uygulamayı kolaylaştırıcı bir faktördür.uygulamayı kolaylaştırıcı bir faktördür.

NIP ’in paydaş danışma mekanizmaları ile NIP ’in paydaş danışma mekanizmaları ile birlikte geliştirilmesi süreci devam etmektedir. birlikte geliştirilmesi süreci devam etmektedir. 2006 yılının sonunda nihai hale getirilecektir.2006 yılının sonunda nihai hale getirilecektir.